Адамның шаруашылық әрекетінен табиғатта болған антропогендік өзгерістер

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

геогр

Адамның шаруашылық әрекетінен табиғатта болған антропогендік өзгерістер

Мазмұны:

Кіріспе . . . 3-6

І. Атырау мұнайлы өңірдің

экологиялық жағдайы . . . 8Бсынып . . . 7-8

1. 1. Атмосферадағы ауаның ластануы . . . 9-11

1. 2. Су ресурстарының жағдайы . . . 12-13

1. 3. Топырақ және өсімдік экологиясы . . . 14

1. 4. Фотосурет галереясы . . . 15-16

Қорытынды . . . 17-18

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 19

Кіріспе

Табиғаттың тарылтпайық мөлдір кәусар тынысын,

Пәк табиғат жүрегімнің тамылжыған жырысың.

Ей адам, қалай ғана қатыгездік жасайсын,

Ол анаң ғой, ал сен кенже ұлысың.

Мұқағали Мақатаев

Ата - бабаларымыз бала бойында сәбилік шақтан бастап қоршаған ортаға, табиғатқа деген дұрыс көзқарас, құрмет сезімін қалыптастырып отырған. Қоршаған тіршілік ортасын ата - бабаларымыз біздерге сан ғасырлар бойы бүлдірмей, ластамай, көркейтіп жеткізді. Ал біздер келешек ұрпаққа не қалдырамыз?!

Халқының көрнекті ағартушы Ш. Уалиханов өз еңбегінде былай деп жазған «Сұлулықты, көркемдікті түсіне білудің өзі үлкен эстетикалық тәрбие күші. Ұшқан құс, жүгірген аң, өзен - көл, тау - тас, өсімдіктер дүниесі - бәрі де адамға ләззат береді. Ес білгеннен бастап ата - анасының, үлкендердің өне бойы айтып отыратын өсиеттерімен тәрбиелеген ұрпақ өзі де табиғатқа нұқсан келтірмейді және өзгеге де жол бергізбейді» ^[1]

Ата - бабаларымыз табиғатқа жасалған қастандықты обал деп, ал оны аялап, баптауға арналған істі сауап деп түсіндірген.

Менің бұл жұмысымда, еліміздегі экологиялық апат зардаптарын дәлелдей отырып, табиғатты қорғамаса ертеңгі күні кеш қаламыз, - деген мақсат көзделеді.

Ей адамзат сен алдымен досыңды ұқ,

Сенің досың таза ауа, өсімдік

Табиғаттан ала беріп барлығын

Ал оны қорлау деген не сұмдық, -

деп ақын жырлағандай ата - бабаларымыз көзінің қарашығындай қорғап, бізге мұраға қалдырған қазақ жерінің асты - үсті тұнған байлық. Бірақ оны ұқыпсыз пайдалану түзілуіне мыңдаған жылдар кететін осы әсем табиғаттың теңдігін бұзуға әкеліп соқтыруда. Бүгінде тек тәуелсіз Қазақстанда ғана емес бүкіл әлем алдында экологиялық апат тұр. Ал сол әсем табиғаттың ажары мен тепе - теңдігін сақтау, байыптау біздің өз қолымызда.

Кейінгі 100 жыл ішінде өзендер мен көлдердегі сулар тартылып, таза сулар қалмағандықтан, біздің ғаламшар танымастай өзгеріп отыр. Мыңдаған құстардың, балықтардың және өсімдіктердің түрлері жоғалып кетті.

Аспандағы азон тесіктерінің, теңіздер мен мұхиттарда мұнайдың зиянды қалдықтарының пайда болуы кеше ғана жайқалған жасыл

Ш. Уалиханов Таңдамалы шығармалары Алматы «Жазушы» 1985 ж [1]

ормандар мен егіс алқаптарының шөлді аймақтарға айналуы, қалалардағы ауаның улануы, экологиялық апатты жерлердің көбеюі, жер бетінде өмір сүруге қажетті аймақтардың азаюына әсер етуде. Осының барлығына да кінәлі адамзат. Барлығы да адам қолымен жасалған істер.

Қазақстан Республикасының «Қоршаған ортаны қорғау туралы» заңының 38 - бабында «Қазақстан Республикасының азаматы табиғатты қорғауға және оның байлығын сақтауға міндетті» ^[2] делінген. Табиғат өз үйің, қоршаған орта деген сөз. Өз тұрған үйімізді қандай таза ұстасақ, табиғатты да дәл солай таза ұстауымыз керек.

Экологиялық дағдарыстың неғұрлым қауіпті көріністері - аймақтың шөлейттенуі, топырақтың тозуы, су ресурстарының тартылуы, атмосфераның ластануы, ормандардың сиреуі, тіршілікке қатер төндіретін табиғи құбылыстар мен өнеркәсіп апаттарының белең алып, әрі улы қалдықтардың жинақталып, айнала қоршаған ортаға терең зиянын тигізуде.

Менің осындай ойлармен құрылған тақырыбым «Адамның шаруашылық әрекетінен табиғатта болатын антропогенттік өзгерістер»

Экологиянық проблеманың пайда болуы ең алдымен антропогендік факторларға байланысты.

Антропогендік әсер ету деңгейіне байланысты ландшафтар төмендегідей топтарға бөлінеді: (А. В Чигаркин. 1974ж. )

Табиғи күйіне жақын ландшафтар Арал және Каспий теңіздерінің суының қайтуынан жаңадан пайда болған теңіз жағалауында қалыптасқан сорлар және сортаңдар Қазақстан аумағында. Осы топқа жататын ландшафтар теңіз жағалауына жақын орналасқан Арал мен Каспий теңіздері бассейні аймағына жақын орналасқан.
Өсімдік жамылғысында ғана өзгерістер байқалатын кешендер. Бүгінгі таңда техногендік әсер байқалмайтын яғни мал шаруашылығы жақсы дамыған аймақдарда көрініс тапқан.
Өсімдігі мен топырақ жамылғысында өзгеріс байқалатын ландшафтар. Осындай өзгерістері бар, темір аумағында темір жолдармен автомобиль жолдары мұнай мен газ құбырлары жақсы дамыған аймақтар байқалады.
Рельефі өсімдігі мен топырақ жамылғысында қатты өзгерістер байқалатын ландшафтар Каспий ойпатында, Маңғышлақ түбегінде, Балқаш көлінің Солтүстігімен Ембі өзенінің төменгі ағысында орналасқан аймақтардағы өнеркәсіп орталықтары мен малды шамадан тыс жаю салдарынан пайда болған қатты өзгеріске ұшыраған ландшафтар.
Белгілі бір мақсатқа байланысты жақсарту бағытында өзгертілген ландшафтар. Олар шөл зонасы. Өзен аңғарларындағы егінге берілген табиғи құрамдас бөліктердің түпкілікті өзгеруі.

6. Көптеген табиғи құрамдас бөліктердің орнына өзгерген жасанды мәдени ландшафтар ірі қалалар мен елді мекендердің 85%-ға жуығы қатты өзгеріске ұшырағандығы анықталды. ^[3]

Бүгінгі таңда адамзат алдындағы аса күрделі экологиялық мәселе - биосфера тіршілігін тұрақты ұстау, табиғат ресурстарын тиімді пайдалану және қорғау мәселесі. Бұл мәселенің тууына адамдардың қолымен жасалған экологиялық сауатсыз іс - әрекеттердің нәтижесі себеп, яғни антропогендік ландшафтардың пайда болуы.

Антропогендік ландшафтар - табиғат комплекстеріне адам баласының тікелей немесе жанама әсер етуіне байланысты өзгерген жерлер. Мысалы, кесілген ормандардың орнында жайылымдардың пайда болуы.

Кейде мұндай антропогендік ландшафтар қайта қалпына келуі мүмкін. Ал адам баласы ландшафтарды сауатсыз пайдаланған кезде олар деградацияға ұшырап, тақырлар мен шөлдерге айналып кетеді. Ғылыми деректер бойынша жер шарындағы Қазақстандағы Арал, Семей, Байқоңыр, Балқаш, Каспий, Орта Азиядағы кейбір ірі құм эко - жүйелері антропогендік ықпалдың тікелей немесе жанама әсерінің нәтижесі екені дәлелденген.

Табиғатқа аса ірі өзгеріс енгізуге себеп болған қуатты өндірістің дамуы. Өндірістің дамуы шаруашылық мақсаттарға алуан түрлі табиғи қорды пайдалануды қажет етті. Өндірістің дамуы табиғи қорлардың азаюына қосымша қоршаған ортаның ластануы сияқты мәселе ала келді. Өндірістен шығатын керексіз заттармен алдымен топырақ, ауа, су қоймалары ластанады. Бұл ластану топырақта құнарсыздандырып өсімдіктерге, жануарларға жағымсыз әсер етеді.

Қазақстанда орналасқан ірі өнеркәсіп орындарынан жылына сыртқы қоршаған ортаға 2 миллиард 153 млн тонна, яғни 30% зиянды улар тарайды. Оның ішінде күкіртті ангидрид 1 млрд, 570 млн тонна 30%, азот тотығы 0, 316 млрд тонна - 8%, қорғасын 4 млн. 364 мың тонна - 12%.

Адам өзінің іс-әрекеті арқылы табиғатта ұзақ уақыттар аралығында бір-біріне байланысты үйлесімді жүріп отыратын заңдылықтарға әсер етіп, кейде олардың бұзылуына жағдай жасайды. Ормандардың бейберекет қырқылуы жерді қалай болса солай пайдалануы табиғатты

«Қоршаған ортаны қорғау туралы» ҚР заңы «Атамекен» газеті 1997 жыл 4 бет [2]

«Биология, Химия, География » 2006 жыл №3 18-19бет. [3]

талам-таражға салуда. Табиғат заңдылықтарын мұқият зерттеп білмеудің нәтижесінде табиғатта болатын тіршіліктің тепе-теңдігі бұзылып, оның өзі адамның күнделікті тіршілігіне қауіп төндіреді.

Халық санының артуы, өнеркәсіппен ауыл шаруашылығының дамуы, ғылым мен техниканың өркендеуі аз уақыт ішінде биосфера да елеулі өзгерістердің болуына мүмкіндік туғызады.

Адам өз қимылы арқылы табиғатқа пәрменді әсер етіп, оны өзгерте алады. К. Маркс адам еңбегінің табиғатқа жасайтын әсері жөнінде былай деп жазды:

«Еңбек - адам мен табиғаттың арасындағы процесс. Адамдар табиғатқа бірден әсер етпей, өз арасында өндірістік қатынас жасалғаннан кейін ғана әсер етеді. »

Адам өз тіршілігіне қажетті заттарды түгелдей табиғаттан алады. Адам табиғаттың бір бөлшегі бола тұра оның табиғатқа ықпалы басқа күштерден әлдеқайда өзгеше.

Адамның шаруашылық әрекеті - табиғаттың дамуына әсер ететін ерекше фактор.

Адам еңбекпен ақыл - ойдың арқасындағы айналадағы ортаға бейімделуімен қатар оны өзгертеді де. Табиғаттағы құрамдас бөліктердің бір-бірімен тығыз байланысты екенін ескерсек, олардың біреуі өзгерсе басқалардың да өзгеруіне әкелетіні түсінікті. Сондықтан табиғатты өзгерту барысында адамзат оның кейінгі зардаптарын да ескеруі қажет.

«География және табиғат» №3 2004ж. 38-бет.

І. Атырау мұнайлы өңірдің экологиялық жағдайы

Атырау облысы мұнай қорын игеруге байланысты республикамыздың ірі мұнай - газ аймағы болып табылады. Олай болса, техногенді салмақтың күшеюі нәтижесінде ландшафт компаненттері климаты, өсімдігі, гидрографиясы қатты ластануға ұшырайды. Тіпті өңдеу жұмыстарын тоқтатқаннан кейін де қоршаған орта ластанушы зиянды заттардан 30 жыл уақыт ішінде толық тазара алмайды. Мысалы, мұнайдың көп мөлшерін ластанған қара топырақтағы астық шаруашылығы дақылдарының өнімділігі 0-ге дейін төмендейді, топырақ 3-15 жылға дейін қалпына келмейді.

Экологиялық проблемалар

1. Қуаңшылық аңыздық жерлерге қарсы күрес, топырақ жамылғысына зиян келтіріп отырған жел эрозиясы, оны жою шаралары - ағаштар отырғызу.

2. 1989 ж. Атырауда өткен ғылыми - практикалық конференцияда «Батыс Қазақстанның экологиялық жағдайын жақсарту» проблемасы қаралып Қарашығанақ пен Теңіз кеніштерінде мұнаймен газ өнімдерін өндірудің инженерлік тәсілдерін жетілдіру мұнай мен газ өндірудегі заттардың ауаны, суды ластауды тоқтату үшін шешім қабылдаған.

3. Маңғыстау - Қарақия ауданында 3 рет атом қаруы сыналған. 1985 жылы соңғы сынақ сәтсіз болып, соның салдары әлі де адам денсаулығына зиянды әсер етуде.

4. Ақтөбеде 1953 жылдан бері 40 жылдан астам уақыт ішінде 470 ядролық қопарылыс болды. Облыста: Капустин Яр, Азғар, Эмба 5 палигон болған. Олар соғыс ракеталарын сынаған.

5. Каспий теңізі соңғы 10 жылда 1 метрге көтерілді. Жағалауындағы елді мекендерді мұнай мен кен орындарын басып кету қаупі төніп отыр.

Биосфера өзінің эволюциялық даму кезеңдерінде әртүрлі табиғи процестердің әсерінен үнемі өзгеріп отыратын ғаламдық эко жүйелер жиынтығы болып саналады.

Соңғы ғасырлардағы қоғамның дамуы, ғылыми - техникалық процестердің күрделенуі, ауыл шаруашылығының өркендеуі, халық санының артуы адамның биосфераға әсерін арттыра түсті. Адамның күнделікті тіршілік әрекеттері арқылы тікелей табиғатқа әсер етуін ғылымда антропогендік факторлар деп атайды.

Көрнекті американ экологы Б. Коммонер (1974ж) адамның табиғатқа әсер етуінің негізгі 5 жолын ерекше бөліп көрсетті.

1. Табиғи экожүйенің өзгеріске ұшырауы және олардағы биологиялық процестердің бұзылуы.

2. Шашыранды энергияның шоғырлануынан жылу түріндегі ластанудың

пайда болуы.

3. Химиялық өзгерістерден шығатын улы қалдықтардың көбейе түсуі.

4. Эко жүйелерде бұрын болмаған организмдердің жаңа түрлерін

жерсіздендіру.

5. Өсімдіктер мен жануарлар организмінде генетикалык өзгерістердің

пайда болуы.

Табиғатқа тікелей әсер ететін антропогендік әсердің көпшілік түрлерін адам белгілі бір өзі алдын ала жоспарлаган мақсаттарға сайкес жүзеге асырады.

Мысалы, аң аулау, су қоймаларын салу, ағаш кесу, жер жырту және т. б.

Антропогендік факторлар табиғатқа екі түрлі әсер етеді. Онын бірі: жағымды әсер болса, екіншісі жағымсыз әсерлер.

Жағымды әсерлерге: егістік алқаптарды қайта өңдеу, су қоймаларына бағалы балық түрлерін жіберу, ағаш отырғызу, су көздерін тазалау және т. б. жатады. Ал жағымсыз антропогендік факторларға- жаппай орманды отау, жерді дұрыс пайдаланбау, заңсыз аң аулау, ядролық қаруларды пайдалану, ретсіз ядролық жарылыстарды сынау және т. б. жатады. Ғылыми - техникалық прогрестің дамуына халық санының артуына байланысты адамзаттың табиғат ресурстар пайдалануы жылдан - жылға артып келе жатқаны шындық екені кімге болса да белгілі. Осындай жағдайлардың әсерінен биосферада екі түрлі жағымсыз көріністер байқалады.

Табиғи байлықтар қорының азая бастауы.
Табиғи ортаның ластануы.

Табиғат байлықтарын қалай болса солай пайдаланудың салдарынан табиғат пен қоғам арасындағы өзара қарым- қатынас тепе- теңдігі бұзылып экологиялық тоқырау және экологиялық апатты жағдайлар орын алуда.

1. 1. Атмосферадағы ауаның ластануы

Бірінші экологиялық проблема - атмосфералық ауаның ластануы.

Ауаның негізгі ластануы көміртегі оксидіне, ауада жанған органикалық отын өнімдеріне, кәдімгі отын құрамындағы улы заттармен байланысты. Атмосферадағы көміртегі оксиді мөлшерінің қалыпты жағдайдан ауытқуына, яғни арта түсуіне түрлі отын көздерін (мұнай, тас көмір, табиғи газ) жаққан кезде ерекше әсер етеді.

Атмосфералық ауаның ластануын қарапайым мысалдар арқылы, айналамызға тазалық айлығы жүргенде керексіз заттар, қоқыстар өртеледі. Бұл әрине сансыз көп машинадан бөлінетін улы заттармен қоса ауаны ластайды. Ол заттарды өртемей, жерге көмген жағдайда бірнеше жылдарда жер қабаттары пайда болатыны белгілі.

-Ауа, су және жер ресурстарының ұдайы улануы

-Өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің тіршілік ортасының бұзылуы

және умен ластануы

-Ұшқыш аппараттардың, ракеталардың сынақ қалдықтарымен ластануының ұдайы көбейе түсуі

-Атмосфера режимі бұзылып ауа райының өзгеруі

-Адамдардың нерв-жүйке, қатерлі ісік, өкпе-тыныс жолдарының қабынуы, жүрек ауруларының жылдан-жылға көбейіп бара жатқаны

Бүкіл адамзат қауымын ойландыратын экологиялық проблемаға айналып отыр.

Қазіргі кезде ауаны есепсіз, жоспарсыз ластау нәтижесінде ауаның құрамы өзгеріп келеді, яғни айналамыздағы ортаның экологиясы бұзылуда. Зауыт, фабрикалардың өсуі, техниканың, іштен жанатын двигательдер санының артуы ауаны ластай түсуде. Ауа әртурлі газдармен ластануда. Егер ауада көмір қышқыл газы көбейіп кетсе, күн сәулесінің жерге шашырап түсуі нашарлайды. Сонымен бірге тірі ағзаның дамуын қиындатады, әсіресе, адам үшін әсері зор.

Қазіргі кезде отын есебінде мұнай, көмір, ағаш, табиғи газдар жиі қолданылады. Отын толық жанғанда жылу бөліне отырып, коміртегі оксиді менсу буы түзіледі. Егер отынның толық жануына оттегі жетіспесе, онда көміртегі оксиді түзіледі. Мұндай жағдайда бөлініп шыққан иіс газы ауаға көп мөлшерде бөлінеді. Ол адам денсаулығына зиянды әсер етеді.

Ауаны ластанудан сақтау үшін-ластаушы заттардың пайда болуына жол бермеу керек.

Ол үшін іштен жанатын двигатель орнына элекр энергиясын пайдаланып, өндіріс орындарын қаладан тыс жерлерге салу қажет. Улы газдар ауаға таралмас үшін мұржа аузына газ тұтқыш қондырғылар орнатып, ауаны оттегімен байытушы өсімдіктерді көбірек өсіру керек.

Атмосфералық ауаның ғаламдық деңгейдің ластануына, негізінен, өнеркәсіп салалары жылу, электр стансалары, түрлі өндіріс орындары, көлік түрлері әсер етеді. Бұл кезде ауаның құрамына шамадан тыс мөлшерде күкірт диоксиді, азот оксиді, көміртек оксиді және ұсақ қатты бөлшектер бөлінеді.

Атмосфераны ластаушы ең қауіпті заттарға- радиоактивті заттар жатады. Радиоактивті заттардың кейбір изотоптары мыңдаған жылдар бойы өзінің зиянды әсерлерін жоймайды. Мұндай заттар көбіне ядролық қаруларды сынау кезінде, АЭС- ында апат болған жағдайларда өте көп мөлшерде ауаға қосылады.

Көмірқышқыл газы атмосферадағы ауа құрамының негізгі құрамды бөлігі. Ол өсімдік тіршілігіне қажетті газ. Оны фотосинтез кезінде сіңірсе, тыныс алу кезінде бөліп отырады.

Атмосферадағы көміртегі оксиді мөлшерінің қалыпты жағдайдан арта түсуіне түрлі отын көздерін (тас көмір, мұнай, табиғи газ) жаққан кезде ерекше әсер етеді. Жер бетінде орманды алқаптың азаюы, әлемдік мұхиттардағы фитопланктондардың жаппай жойыла бастауы атмосферада көміртегі оксиді мөлшерінің арта түсуіне септігін тигізеді. Мұның бәріде жер бетінде температураның қалыпты жағдайдан ауытқуына тікелей әсер етеді.

Атмосфераның ластануы нәтижесінде адамзатты алаңдатып отырған ғалымдық экологиялық мәселеге «қышқыл жаңбыр» деген ұғымдар да жатады. Бұл өнеркәсіптерден бөлінетін күкірт диоксиді мен азот оксидінің атмосферадағы су буларымен қосылуынан пайда болады да, жауын- шашынның (жаңбыр, қар) қышқылдығы арта түседі. Мұндай қышқыл жаңбыр өнеркәсібі өркендеген АҚШ-тың, Ұлыбританияның, кейбір Еуропа елдерінің үстінде пайда болып, ауа массалары арқылы басқа елдердің аумағына түседі де, өзен көлдердегі организмдердің тіршілігіне зор қауіп төндіреді. Ондай мақсаттардағы өсімдіктердің өсуі де нашарлап, өнімі азаяды.

Атмосфералық ауаға әсер ету көзі ретінде технологиялық құрал - жабдықтар, көмірсутек шикізаты мен өнімдерін өндіру, өңдеу және тасымалдауға арналған құрылыстар мен жүйелерін айтуға болады.

Ауаның негізгі ластануы көміртегі оксидіне, ауада жанған органикалық отынның өнімдеріне, сондай - ақ кәдімгі отынның құрамындағы улы заттармен байланысты.

Шектеу жүйесінде өнеркәсіп әрекеттері нәтижесінде пайда болған атмосферада бөлінетін 39 түрлі зиянды заттардан 82338, 295 тонна зиянды қалдық бөлінетіндігі есептелген.

Атмосфералық озон әрекеттерінің фото химиялық әрекеттері нәтижесінде ауаға түтінді газдардың таралуы кезінде азот манооксиді азот диоксидіне тотығады. Энергия кәсіпорындары үшін өзгеру

деңгейі 0, 8 яғни ауаның жерге жақын қабатында түтінді газдармен бірге түсетін азот қышқылының жалпы массасы, ал 80% азот диоксидінің үлесіне тиеді нәтижесінде қалдықтардың улылығы жоғарылайды.

Авто және темір жол транспорттары объектілер мен шаруашылық әрекеттері арасын байланыстыра отырып, транспорттық жұмыстарын атқарады. Транспорт пен техниканың таралуы және сақталуы ашық және жабық типті автотұрақтарда жүргізіледі. Автотранспорттардан бөлінген зиянды қалдықтар жылына 1332, 868т құраса, темір жол транспорттарынан бөлінген 221, 720 тонна құрайды. [4]

Ауа бассейіндерінің жағдайы табиғи - климаттың жағдайы мен техногенді факторлардың өзара қарым - қатынасымен анықталады. Фондық ластану техногенді салмақтар мен климаттық жағдайлар атмосфераның өзін - өзі тазалау мүмкіндігін қалыптастырады. Атмосфераның зиянды қосындылардан тазаруына мүмкіндік беретін немесе бермейтін факторлар температура инверсиясы, тұмандар, шаңды борандар, желдер, жауын -шашындар. Бұл территория жел жылдамдығының жоғарылылығына қарамастан атмосферасы жоғары деңгейде ластанған ауданға жатады. Бұл табиғи жоғары шаңданумен, жауын - шашынның шаю қабілетінің нашарлылығымен, жиі тұратын тұмандармен анықталады.

«География. Биология. Экология орта мектепте» 2008ж. №1 3-5бет. [4]

1. 2. Су ресурстарының жағдайы

Екінші экологиялық проблема - су ресурстары.

Қазақстан суға тапшы елдер қатарына жатады. Атырау облысында таза су тапшылығы белең алған. Оның үстіне өзен - көлдердің ластануы (мұнай өнімдері, химиялық заттар т. б) жоғары деңгейде.

Каспий теңізінің экологиясы да бүлінген деп есептелуде. Соңғы жылдары теңіз астынан мұнай іздеп бұрғылау кезінде көмір қышқыл газы, азот, аммиак және сынаппен ластанған.

Каспий теңізіндегі балықтардың ауруға шалдығуы көптеп кездесіп жүр. Мысалы, зертханалық зерттеулер бекіре ағзасының елеулі түрде сырқатқа шалдыққанын анықтап отыр. Оның уылдырығының сырты былжырап жұқарған. Етінен ауыр металдар - қорғасын, сынап, калийдің бар екендігін анықтаған. Бұдан басқа гирбицид, пестицид сияқты улы заттар да табылған.

Соңғы он жыл ішінде теңіздер мен мұхиттардың мұнай және мұнай өнімдерімен ластануы күшейіп, теңіздегі биологиялық процестердің жүруі бұзылған. Оның ластануы 90-98% - ды құрайды, ал қайраңдық кен орындарында теңіз түбіндегі сұйық көмір сутектің табиғи мөлшері 2-10%.

Теңіз сондай - ақ мұнайды су астынан өндірген кезде де ластанады. Қазіргі кезде мұнайлы ластанушылардың 66% теңізге өзен сулары арқылы түсетін болса 24% қалалық өндіріс қалдықтарымен түседі.

Каспий теңізінің суы органикалық және минералды жолмен пайда болған әр - түрлі заттармен ластанады. Олар теңіз жағалауында орналасқан аудандарды су басқан кезде ағын сулар мен өзен ағыстары арқылы жүреді. Соңғы он жылда теңіз суының көтерілуіне байланысты ластанушы заттардың да мөлшері жоғарылады.

Су мұнаймен ластанғанда оның бетінде қабақ пайда болады. Бұл мұнай қабаттары су беті мен атмосфера арасындағы энергия алмасу процесін бұзады. Ал 0, 05-тан 2, 5 микрон қалдықты мұнай қабаты атмосферамен оттегі алмасуы жылдамдығын 55%-ға төмендетеді.

Жер асты суларының ластануы өзен және теңіз сулануымен қатар жүреді. [5]

Нәтижесінде берілген ауданның антропогендік әсерлерге ұшырамаған жер асты суларымен салыстырғанда олардың құрамы мен физикалық қасиеттері нашарлайды. Жер асты суларын ластаушы көздер ластандырғыштың түрі мен пайда болуына, олардың су қабаттарына түсу жағдайларына байланысты бөлінеді. Ластанған суда көмір сутектер, мұнай өнімдері, фенолдар, ауыр металдар, т. б. кездеседі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.