Географиялық оқытудағы практикалық жұмыстардың орны, олардың білім алудағы маңызы
География ғылымы өзінің даму жолында үш кезеңнен өтті.
1. Баяндаушы (описательный) кезең.
2. Түсіндірмелі (объяснительный) кезең.
3. Қазіргі конструктивті өзгертуші (конструкгивно-преобразовательный) кезең.
Конструктивті география — табиғат пен қоғам арасындағы әрекетті түсіндіретін, табиғатты ұтымды пайдалану жолдарын қарастыратын бағыты. Географияның бұл бағытын зерттеген ғалымдарға И.Г.Герасимов, B.C. Преображенский, В.В. Максаковский, В.М. Лаппо, т.б. жатады. Конструктивті географияның зерттеу сферасы бүгінгі танда кешеңді физикалық географиямен тығыз байланысты. бұл дәстүрлі жоспарлау алдындағы картографиялау және табиғи ландшафтардың инвентаризациясы (тізімге алу), олардың қайта өзгеруі, қолданылуы, сақталынуы, территориялық жіктелу іс-шаралар сияқты негіздері.
Кейінгі кезде географтар тораптар, қалалар, рекреациялық аудандар, табиғатты қорғауға бағытталған іс-шаралар жүйесін жобалауға арналған көптеген әдістемелер, нұсқаулар, кепілдемелер, нормалар және ережелер әзірлеуге кірісті. Мұндай жобалаудың мысалы ретінде табиғатты қорғаудың аймақтық кешенді сызбанұсқаларын қарастыруға болады.
1. Баяндаушы (описательный) кезең.
2. Түсіндірмелі (объяснительный) кезең.
3. Қазіргі конструктивті өзгертуші (конструкгивно-преобразовательный) кезең.
Конструктивті география — табиғат пен қоғам арасындағы әрекетті түсіндіретін, табиғатты ұтымды пайдалану жолдарын қарастыратын бағыты. Географияның бұл бағытын зерттеген ғалымдарға И.Г.Герасимов, B.C. Преображенский, В.В. Максаковский, В.М. Лаппо, т.б. жатады. Конструктивті географияның зерттеу сферасы бүгінгі танда кешеңді физикалық географиямен тығыз байланысты. бұл дәстүрлі жоспарлау алдындағы картографиялау және табиғи ландшафтардың инвентаризациясы (тізімге алу), олардың қайта өзгеруі, қолданылуы, сақталынуы, территориялық жіктелу іс-шаралар сияқты негіздері.
Кейінгі кезде географтар тораптар, қалалар, рекреациялық аудандар, табиғатты қорғауға бағытталған іс-шаралар жүйесін жобалауға арналған көптеген әдістемелер, нұсқаулар, кепілдемелер, нормалар және ережелер әзірлеуге кірісті. Мұндай жобалаудың мысалы ретінде табиғатты қорғаудың аймақтық кешенді сызбанұсқаларын қарастыруға болады.
Мазмұны
Кіріспе
1 тарау.
1.1 Географиялық оқытудағы практикалық жұмыстардың орны, олардың білім
алудағы маңызы
1.2 Географиялық карталарды білімнің көзі
ретінде қолдану
2 тарау
2.1 Физикалық география сбақатрында орындалатын (6,7,8) орындалатын
практикалық жұмыстар
2.2 Экономикалық география курстарында орындалатын практикалық жұмыстар
(9,10,11)
2.3 Бағдарлы оқытуда практикалық жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері
(10,11)
3 тарау.
3.1 География пәнінен ҰБТ дайындауда практикалық тәсілдердің орны
3.2 Кәсіби бағдар алу барысында практикалық тәсілдердің қалыптасуының
әсері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер —
тарихи объективті процестер. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат -
білім беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай
бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады. Бүгінгі таңда
оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу
жеткіліксіз. Қазіргі талап білім сапасы оқушының алған білімін жеке басының
әрі қарай дамуына тұлға ретінде қоғамның өркендеуіне пайдалана білуімен
өлшенеді деп тұжырымдалады. "ҚР білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасына" түсініктемеде: "Білімді, білік-
дағдыларды механикалық түрде беру емес, ақпараттық-зияткерлік ресурстарды
өз бетінше тауып, талдап және пайдалана білетін, идеялардың қуат көзі
болатын, жедел өзгеріп отыратын әлем жағдайында дамитын және өзін-өзі ашып
көрсете алатын жеке тұлғаны қалыптастыру басымдық болып табылады" делінген
[1], Демек, бұл тұжырым білім берудің басты философиясы болмақ.
Міне, осындай мақсат-міндеттерді орындау үшін оқытудың жаңаша әдіс-
тәсілдерін, яғни, инновациялық технологияларды қолдануды талап етеді. Бұл
бағытта көптеген ізденістер жүргізілуде. Сабақ жүйесін модернизациялау
кезінде пайда болған оқыту технологияларының бірі - М.Жанпейісованың
модульдік оқыту технологиясы болып саналады. Модуль дегеніміз - үлкен бір
жүйе, мұнда оқушы білімді жеке-жеке тараулар бойынша емес, біртұтас тақырып
түрінде жүйеленген білім алады. Өзін-өзі дамытуға, бірін-бірі оқытуға,
кітаппен жұмыс істеуге үйренеді. Қосымша әдебиеттен білім алуға баулу
арқылы дарынды балалармен жүйелі жұмыс істеуге мүмкіндік туады. Оқу
модулінің сөйлеу бөлімін оқытудың белсенді формаларын қолдану арқылы
оқушыларың материалына бірнеше рет қайта оралтып, жұмыс істеуге болады.
М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясын педагогилық-психологиялық
тұрғыдан сараптасақ, оның бірнеше тұстарын көреміз:
- оқушыңың жеке танымдық қабілеттерінің дамуына жасалады;
- есте сақтау, ой қорыту қабілеттері дамиды;
- оқушының оқуға деген ынтасын, ерік-жігерін оятады;
- оқушының сөздік қорын, жазба шығармашылыққа дамытады;
- өз бетімен білім алуға, ізденуге, өздерін тұлға ретінде білуге
үйретеді.
География пәні сабақтарында модульдік технологияны қолданудың кең
мүмкіндігі туады. Тіптен, тұтастай пәнді осы техика бойынша жүргізуге
болады. Модульдік оқыту технологиясын оқыту нұсқасында білімді толық
игеруді негізге ала отырып қазіргі дидактика талабына сәйкес балаларды
оқыту ғана тұлғаның танымдық қызметін ұйымдастыруға, оқу үрдісін қарым-
қатынас негізінде құруға болады. Бұл оқу үрдіс мұғалімнің жұмысына кейбір
өзгерістер туғызады, Біріншіден оқушы таным процесінің объектісіне емес,
субъектісіне, білім мен ақпараттың көзіне емес, оқудың ұйымдастырушы яғни,
"дирижерына" айналады. Екіншіден, мұғалім сабаққа алдын - ала зерттеу
жасап, уақыттың көпшілігін сабақты даярлауға жұмсайды да, сабақ барысында
тек бақылаушы, үйлестіруші функция атқарады.
1 тарау.
1.1 Географиялық оқытудағы практикалық жұмыстардың орны, олардың білім
алудағы маңызы
География ғылымы өзінің даму жолында үш кезеңнен өтті.
1. Баяндаушы (описательный) кезең.
2. Түсіндірмелі (объяснительный) кезең.
3. Қазіргі конструктивті өзгертуші (конструкгивно-преобразовательный)
кезең.
Конструктивті география — табиғат пен қоғам арасындағы әрекетті
түсіндіретін, табиғатты ұтымды пайдалану жолдарын қарастыратын бағыты.
Географияның бұл бағытын зерттеген ғалымдарға И.Г.Герасимов, B.C.
Преображенский, В.В. Максаковский, В.М. Лаппо, т.б. жатады. Конструктивті
географияның зерттеу сферасы бүгінгі танда кешеңді физикалық географиямен
тығыз байланысты. бұл дәстүрлі жоспарлау алдындағы картографиялау және
табиғи ландшафтардың инвентаризациясы (тізімге алу), олардың қайта өзгеруі,
қолданылуы, сақталынуы, территориялық жіктелу іс-шаралар сияқты негіздері.
Кейінгі кезде географтар тораптар, қалалар, рекреациялық аудандар,
табиғатты қорғауға бағытталған іс-шаралар жүйесін жобалауға арналған
көптеген әдістемелер, нұсқаулар, кепілдемелер, нормалар және ережелер
әзірлеуге кірісті. Мұндай жобалаудың мысалы ретінде табиғатты қорғаудың
аймақтық кешенді сызбанұсқаларын қарастыруға болады.
Конструктивті географиялық зерттеулерде маңызды орынды бағалау алады.
Кез келген шаруашылық іс-әрекеті үшін геожүйенің пайдалылық дәрежесін
анықтауды технологиялық бағалау деп атайды. Мұндай бағалау географиялық
жоспарлау мен жобалауда кеңінен қолданылады.
Антропогеңді әсер етудің салдарына қатысты экономикалық және
экономикадан тыс бағалау бар. Экономикалық бағалау деп экономикалық іс-
әрекет ауқымындағы салдарды бағалауды, сондай-ақ түрлі салдардың бүтіндей
айқындалуын (мысалы, шығынның алдын алу немссс орнын толтыру, адам
денсаулығын, табиғатты қорғау іс-шараларына жұмсалған шығын) түсінеміз.
Түрлі әрекеттерде пайда болатын салдардың экономикадан тыс бағамы
бағалаудан басқа (аурудың көбеюі немесе азаюы) кез келген түрде анықталады.
Ол әлеуметтік, медициналық, биологиялық және биоэкологиялық салдарды
қамтиды.
Географиялық жоспарлау мен жобалаудың барлық кезендері үшін
географиялық болжаудың рөлі зор.
Болжау — географиялық жүйелердің болашағы, олардың негізгі қасиеттері
мен ауыспалы күйлері туралы ғылыми ұсыныстар. Болжау болжанатын
геожүйелердің тарихын білу мен оның болашақ даму тенденцияларының
сараптамасына негізделген.
Қазір болжау тәжірибесі гидрология, метеорология және климатология
сияқты гсографиялық ғылымдарда кеңінен тараған. Олар геофизикалық
үрдістерді сандық анализге негізделген әдістер жүйесін құрайды.
Географиялық болжау практикасына аса қажет кешенді болжау әдістері, яғни
болашақ табиғи кешендер, аймақтық өндірістік кешендер, аймақтық жүйелердің
даму болашағын алдын ала айту.
Болжауды құруда жалпы географиялық зерттеулер мен (салыстырмалы, тарихи
және т.б.) қатар жеке әдістер де қолданылады, мысалы аналогиялар (ұқсастық)
әдісі мен экстраполяциялық әдісі. Математикалық модельдеудің жаңа әдістері
маңызды болып келеді. Болжау жасау үшін кең әрі нақты ақпарат қажет. Сондай-
ақ болжанатын геожүйелердің элементтерінің арасындағы байланысты жетік
білу, олардың өзгеру зандылықтарын да жақсы білу қажет.
Соңғы жылдары географтардың айрықша зейіні мониторинг жүйесін жасауға,
яғни, геожүйелердің жағдайларын бақылау мен бағдарлауға бағытталып отыр.
Мониторинг деректері жобаланған, жоспарланған сипаттамалардың даму
жүйесінің қатты ауытқуларын уақытында байқауды немесе оның қызмет ету
режиміндегі қауіпті бұзылуларды дер кезінде анықтауға арналған. Жүйеге әсер
ететін факторлар деректері мұндай ауытқулардың себебін табуға немесе ұсыныс
жасауға мүмкіндік береді.
Бүгінгі танда жер бетіндегі болып жатқан өзгерістерге, экологиялық
апаттарға әсер етуші басты фактор — антропогендік фактор. Ландшафтқа
антропогендік әсердің артуына байланысты ландшафтанушылардың алдында тек
теориялық-методологиялық жағынан емес, табиғатты дұрыс пайдалану мәселесі
қойылып отыр.
Қазақстан жерінде антропогендік әсерлер салдарынан Ландшафтың табиғи
келбеті түбегейлі өзгеріп, ландшафтаралық ішкі байланыстар бұзылуда.
Ландшафтаралық байланыстардың бұзылуы адам өміріне, оның денсаулығына,
жергілікті жер климатының өзгеруіне әкеліп, экологиялық проблемаларды
туғызып отыр. Бұл өз кезегінде қоршаған ортадағы табиғи кері әсерлердің
күрт өсуіне, топырақ эрозиясына құм көшуіне, олардың тұздалуына,
жайылымдардағы өсімдіктер жамылғысының күрт нашарлауына және
т.б.жағдайларға әкелді. Мұндай ауыр экологиялық жағдайдың қалыптасуы,
негізінен, бұл жерлерде антропогендік әсерлердің шамадан тыс дамуының
нәтижесінде, соны мен қатар табиғатты үнемді пайдаланудың ғылыми тұрғыдан
қарастырылмауы, ауыл шаруашылығының күрделі де тез дамып отырған салаларына
және де кен өндіруде интенсивті жолдың дамуын дұрыс баға берілмеуінен болып
отыр. Сондықтан біз жер ресурстарын бағалаудың ландшафтық-экологиялық
тәсіліне көңіл бөлуіміз керек.
1.2 Географиялық карталарды білімнің көзі
ретінде қолдану
География сабағын оқытуда оқушыға ең бірінші картамен жұмыс жасай
білуіне үлкен мән берілуі керек. Өйткені, оқушының пәнге деген
қызығушылығын, географиялық ұғымдарды терең меңгеруіне жол ашу үшін осы
бастапқы курста географиялық білім беруде картамен жұмыс жарауына баса
назар аударуды қажет етеді.
Бұл мақсатқа жету оқушыны тек білім көзімен ғана қаруландыру емес,
сонымен бірге картамен жұмыс жасай білуін практика жүзінде іске асыру.
Географиялық карталардың атқаратын рөлі.
1. Карта географиялық ұғымдардың басы мен аяғы. Картасыз кішігірім
экскурсия, экспедицияға да шығу мүмкін емес.
2. Карта - саяхат, жррықтарда көмекші құралдың рөлін атқарып қана
қоймай, сонымен бірге географиялық білімді тереңдетуге және кеңейтуге өз
үлесін қосады.
3. Карта - географиялық ұғымдар арасындағы байланысты меңгерудің
көмекші құралы.
4. Карта — географиялық заңдылықтарды жоғары дәрежеде анықтауға
мүмкіндік береді, яғни кеңістікте орналасу заңдылықтарын және Жер шары
бетіндегі құбылыстардың арақатынасын, жиынтығын және баиланысын анықтайды.
Яғни, карта 7 географияның тілі.
Қорыта айтқанда, карта оқушының ойы мен көзқарасын ары қарай дамытып
жетілдіретін көмекші құрал болуы тиіс.
Қартамен жұмыс жасаудың төмендегі негізгі әдістерін атауға болады:
1. Картаны оқу (географиялық жағдайын, шекарасын анықтау, әр елдер
бойынша табиғат жағдайын сипаттау).
2. Бірнеше карта түрлерін алып салыстырмалы анализ жасау. Оларды
глобуспен салыстыру.
3. Кескін картамен жұмыс жасау. (Кескін картаға түсіру техникасын
меңгеру.)
4. Жазбаша берілген географиялық ұғымдарды өз бетімен карта сызба
құрастыру дағдысында қалыптастыру.
Міне, сонда ғана оқушының география пәніне деген қызығушылығы артып, өз
бетінше терең білім алуына жол ашылады.
Енді "Карталарды мазмунына және масштабына қарай жіктеу" тақырыбын
оқытудың әдістемелік үлгісіне тоқталайық.
Сабақтың мақсаты.
Картаға түсірілетін әрбір құбылыстар, нақты нысандар оның мазмұнын
құрайтынын, масштабына қарай бірнөше топқа бөлінетіні жөнінде түсінік беру.
Пландар мөн карталарды құрастыруда ғарыштан түсірілетін суреттің кеңінен
қолданылатынын, олардың жер бетін егжей-тегжей бейнелейтінін түсіндіру.
Оқушыға өз бетімен карта сызба жасату арқылы логикалық ойлау қабілетін
дамыту. Оқушының картамен, кескін картамен жұмыс істеу дағдысын
қалыптастыру.
Құрал-жабдықтар.
Глобус, топографиялық, тақырыптық карталар.
Сабақтың барысы.
Үй тапсырмасын сұрау.
1-сәті. 1-2 оқушы тақтада сызылған тапсырмаларды орындайды.
1-оқушы:
а) берілген градус торының (бірнеше карталардың градус торлары
беріледі) қандай карталарға қатысты екенін анықтайды;
ә) жарты шарлар картасынан немесе глобустан Астана қаласының
координатын анықтайды.
2-оқушы:
а) өзіңді жер жағдайына сипаттама беретін маман ретінде сана.
Құрылысшылар қайда бағыт алып барады? Саған тек сол жердің градус торы ғана
берілген
50° с. е-73° с. е 47° с. е-75° с. е.
ә) Қазақстанның физикалық картасымен глобустың меридиандары мен
параллельдері қандай градус сайын жүргізілетінін салыстыр.
Сыныптан сұрақ-жауап алу.
1. Меридиан және параллель сызықтары деген не? (Мұғалім апельсинді
шамамен мысалға алып аршып меридиан сызығының бейнөленуін көрсетеді. Ал
параплель сызықтарын апельсинге жіп тарту арқылы көрсетеді. Бұны олар
параллель мен меридиан сызықтарының қиылысуынан пайда болған тор градус
торы екенін оқушылар айтады.)
2. жер бетіндегі әрбір нүктенің географиялық жағдайы (ендік және
бойлық) қандай географиялық координаталармен белгіленеді?
3. Меридиан және параллель сызықтарының көмегімен картадан географиялық
координаттарды қалай анықтауға болады?
4. Қазақстан аумағы қандай ендік пен бойлықтың аралығында орналасқан?
5. Мына аталған елдер: Қазақстан, Қытай, Жапония, Бразилия, Аустралия,
Ұлыбритания қандай ендікте орналасқан?
2-сәті. Оқушылардың білімін бағалау (ауызша және жазбаша тақтада жауап
берген оқушылар біліміне баға қойылады).
Оқушылар бір-біріне баға беріп, қажетті жерін өздері толықтырады.
Оқушылардан көйін үстаз өз пікірін айтады.
Жаңа материалды игеру.
Муғалім әңгімесі. Картаға түсірілген жер бетіндегі нысандар меи
құбылыстар оның мазмүнын құрайды.
Мазмұнына қарай карталар 2 топқа бөлінеді. Олар: жалпы геогра фиялық
карталар және тақырыптық карталар. Карталардың 2-3 түр тақтаға ілініп
өзіндік ерекшелігіне тоқталады.
Оқушылар географиялық карталарды дұрыс оқи алуы үшін қажет деген
бірнеше ережелерді дәптерге жазады:
- картаның тақырыбын оқи білу;
- масштабын анықтау;
- шартты белгілерімен танысу;
- шартты белгісі арқылы картаның мазмұнын анықтау.
Енді карталар масштабына қарай қалай жіктелетіні жөнінде әңгімелейді.
Масштаб барлық карталарда керсетіледі. Енді тақтадағы мына сызбаға көңіл
аударайық. Оқушылар тыңдай отырып сызбаны дәптерлеріне көшіреді.
Мұғалім енді Қазақстанның әкімшілік-аумақтық картасын және дүние-
жүзінің саяси картасын тақтаға іліп, Қазақстан аумағының қанша есе
кішірейтілгені жөнінде әңгімелейді.
Оқушыларды оқыту барысында олардың білімдерін бір жүйеге келтіруте
қажетті шарттар — мұғалімнің оқу материалын жүйелендіруі мен оқушылардың
өтілген материалды өз бетінше жүйелендіре білуі.
Географиядан оқушылардың білімін кестелер мсн сызбалар арқылы жүйеге
келтіру қолайлырақ. Кестелер мен сызбалар арқылы оқушылардың білімін жүйеге
келтіру әдісін, мүмкіндігінше, өтілген материалды жалпы қайталауға арналған
арнайы сабақтарда пайдаланған жөн. Ал, модульдік оқыту технологиясымен
жұмыс істсйтін мұғалімдер "Кіріспе бөлімінде пайдаланса да болады.
Кестелер мен сызбалар арқылы жұмысты мұғалім әр түрлі әдістермен
жүргізе алады. Кейбір кестелер мен сызбаларды дайын түрінде беруге болады,
ал кейбіреулерін оқушылармен бірігіп толтырған пайдалы. бұл жағдайда бүкіл
сыныптың оқуға деген белсенділігі артады.
Бұл ұсынылып отырған кестелер мен сызбаларды география кабинетіне
тұрақты стенд етіп жасап қойса да болады.
Географиялық карта және оның мектеп географиясындағы элеменггері.
Мысал:
-15-12-5-14 = 46.
3+4+5+12+16+14+8+1-63
63-46-17:12-1,4 жылдық орташа температура.
Сабақтың тақырыбы. Атмосфера.
Сабақтың мақсаты. Оқушылардың атмосфера тақырыбы бойынша алған
білімдерін тексеру, ауа t-ың айлық, тәуліктік, жылдық орташа
температурасына есептер шығарта отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін
арттыру, график сыза білуге, жылдам есептеуге үйрету.
Сабақтың түрі. Сарамандық сабақ.
Әдісі мен тәсілі. Есептеу, график сызу, таблица толтыру, жел өрнегін
сызу.
Сабақтың барысы.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Сарамандық жұмыс тапсырмалары.
1. Тапсырма. Сұрақ-жауап.
1. Атмосфера дегеніміз не?
5. Муссон деген не?
2. Атмосфераның маңызы.
6. Бұлттың түрлері.
3. Ауа құрамы.
7. Жауын-шашын түрлері.
4. Жел дегеніміз не?
2. Тапсырма. Есептер.
1. Қаныққан ауадагы су буы мөлшерін, яғни, төменде көрсетілген t-pa
тәуелділігі неше грамм?
-20 С-? (1) ОС-? (5) +20 С-? (17)4-10 С-? (9)
2. Жел өрнегін сызыңдар.
НІ-6 күн ОІН-4 күн С-8 күн
О-7 ОБ-3 күн СШ-7 күн
СБ-9 күн Б-4 күн
Жауабы: 1 күн=0,5 см.
Ш-6=3 см ОШ-4 күн-2 см С-8 күн-4 см
О-7 күн=3,5 см ОБ-Зкүн=1,5 см СІП-7 күн=3,5 см
СБ-9 күн=4,5 см Б-4 күн=2 см
3. Тапсырма.
Биіктігі 40 м төбенің ба-сында барометр 758 мм
с.б көрсетіп түрса, онда төбенің етегіндегі
атмосфералық қысым
қанша мм с.б тең болады?
Жауабы: 40:10=4 758+4=762
Төбенің етегіндегі атмосфе-ралық қысым 762 мб тең.
Жылдық орташа t-ны есептеп шығарып, графигін сызыңдар.
I ІІ
1. Картаны сипаттау жоспарын пайдалана отырып, Атлас, оқу-лық.
"халықтар тығыздығы" атты картаға талдау жаса. 13-бет,
Шығармашылық деңгей. Оқулық.
Мақсаты. Шағын зерттеу жұмысын жүргізу: 12-бет.
а) 1-диаграммада берілген мәліметтерді
пайдаланып, - 1989 және 1999 жылдардағы халық
санағын салыстырып, халық санының азаю себебін
түсіндіріңдер; Жұмыс дәптері.
ә) халық санының өсу динамикасы кестесіне талдау1-кесте.
жасандар және статистикалық мәліметтер бойынша 12-бет.
диаграмма құрыңдар;
б) қала және ауыл халқының арақатынасы туралы өз1-кесте.
ойыңды айт. Ол қалай өзгерген, қаңяай себептерге
байланысты. Кестедегі дерекгер бойынша диаграмма
құрастыр.
Қолдарыңнан келе ме? Атлас, оқу-лық.
Қазақстан халқының тығыздығы картасы бойынша 13-бет.
халықтың ең тығыз жене ең аз қоныстанған
аудандарын анықтау.
2 топ
Білім алу мен икемділікті қалыптастыруға Нұсқау
арналған тапсырма
2-Диаграммаңы пайдалана отырып, халықтың қай Оқулық.
салада көп жұмыс істейтінін анықтап, оның 17-бет.
себебін түсіндіріңцер.
Шығармашылық деңгей. Оқулық.
Мақсаты. Шағын зерттеу жұмысын жүргізу. 12-бет.
а) 2-кестеде берілген мәліметтерді пайдаланып, Жұмыс дәптері
адамдардың орташа өмір сүру жасының ұзақтығын 2-кесте.
диаграмма түрінде көрсет; 13-бет.
ә), 3-кестедегі деректерді пайдаланып, халықтың 3-кесте.
жас ерекшелігі бойынша халық санының 13-бет.
диаграммасын құрындар;
б) осы диаграммаға талдау жасаңдар.
Қолдарыңнан келе ме? Кесте.
1. Кестедегі деректер бойынша өз облысымыздың,
ауданымыздың, ауылымыздың халқының өзгеруіне
талдау жасан, диаграмма құрастырыңцар.
3 топ
Білім алу мен икемділікті қалыптастыруға арналганНұсқау
тапсырма
Астана мен Алматы қалаларына салыстырмалы Оқулық.
сипаттама беру. 174-бет.
15-кесте.
Шығармашылық деңгей. Оқулық.
Мақсаты. Шағын зерттеу жұмысын жүргізу. 12-бет.
а) 15-кестедегі мәлімеітерді пайдалана отырып, Жұмыс дәптері.
халықтың ұлттық құрамы туралы және оған әсер
ететін себептер туралы өз ойыңды айт;
ә) 15-кестедегі деректерді пайдаланын, халықтың 16-бет.
ұлттық құрамының өзгеруі туралы график 4-кесте.
құрастырындар;
б) Қазақстан Республикасындағы ішкі көші-қон
динамикасы бойынша берілген мәліметтерге талдау
жасап, қорытынды шығарыңцар.
Қолдарыңнан келе ме? Кесте.
Кулагино селосының ұлттық құрамы туралы
пікірлеріңді айтып, кестедегі дерек бойынша
диаграмма құрастырыңдар.
Оқушының ой-өрісін дамытуға арналған тапсырма.
Қосымша әдебиеттермен және оқулықпен жұмыс "Ғалымдар не айтады?", "Жаңа
терминдер".
Жаңа ұғым Түсініктеме
Туу
Өлім-жітім
Табиғи өсім
Вңбек ресурсы
Миграция
Эмиграция
Агломерация
Атлас, кескін картамен жұмыс.
1. Кескін картаға:
а) 300 мыңнан 1 млн-ға дейін тұрғыны бар; ә) 100 мыңнан мыңға 200 дейін
тұрғыны бар қалаларды белгілеу.
2. Халықтың ең сирек және ең тығыз орналасқан аймақтар белгілеу.
Үйге оқулықтағы §3, 4 тапсырылып, оқушыларға сабаққа қатысқанына
байланысты баға қойылады.
2.3 Бағдарлы оқытуда практикалық жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері
Жалпы білім берудің мемлекеттік стандартын құраушы тұжы-рымдамалық-
нормативтік құжаттарға сәйкес Ы.Алтынсарин атын-дағы Қазақ Білім академиясы
қызметкерлері жоғары сатыдағы (10-11 сыныптар) қоғамдық-гуманитарлық
мектептер (сыныптар) үшін - 25 және жаратылыстану-математикалық бағыттағы
мектеп-тер (сыныптар) үшін - 21 оқу бағдарламапарын дайындап, оның алғашқы
нұсқасы 2000 ж. жарияланған болатын (03.03 2000 ж. ҚР БжҒМ-ң №179 бұйрығы).
1996 жылғы Үкімет қаулысымен шыққан мақсатты бағдарламаға сәйкес осы 2000
жылы бекітілген бағдарлама бойынша 2001 жылдан бастап екі бағыт бойынша 10-
11 сыныптарға арналған жаңа буын байқау оқулықтары мен оқу-әдістемелік
кешендері жазыла бастады. Оқулықтарды баспадан шығару ҚР "Мемлекеттік
тапсырыс туралы" Заңына сәйкес конкурстық негізде жүзеге асты. Мектептің
жоғары сатысына арналған жаңа буын байқау оқулықтары мен оқу-әдістемелік
кешендері тендер бойынша ұтып алған "Мектеп" және "Жазушы" баспаларынан
2001-2004 ж. аралығында шығарылып, республикадағы Білім министрлігінің
арнайы бұйрығымен бекітілген тірек мектептерден тәжірибеден өткізіле
бастады.
Тірек мектептерден келіп түскен сын-ескертпелерге сәйкес қоғамдық-
гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттағы (10-11 сыныптарға
арналған оқу бағдарламалары қайта өңделіп (18.10.2005 ж., бұйрық №672)
бекітілді. Мұнда қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11 сыныптарда география
пәнінің аптасына 2 сағат (10-сыныпта - 1 сағ., 11-сыныпта - 1 сағ.)
көлемінде оқытылады. Ал жаратылыстану-математикалық бағыттағы география
пәні аптасына 4 сағат (10-сыныпта - 2 сағ., 11-сыныпта - 2 сағ.) уақыт
берілген. Осыған орай бүгінгі таңда "Мектеп" баспасынан 10-сыныптың
қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттарына арналған
жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешендері дайындалып, ол алдағы
оқу жылында жаппай мектептерге енгізілмек (06. 01,2006 ж., бұйрық №6 ).
Мысалы, география пәні бойынша оқу процесіне екі бағыт бойынша төмендегідей
оқулық және оқу-әдістемелік кешендер ұсынылып отыр.
География пәні бойынша қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы оқу
материалдарының мазмұны ізгілікке тәрбиелеу, адамгершілік сана-сезімін
дамыту сияқты жалпы адамзаттық құндылықтардың басым бағыттарына негізделіп
берілген. Ал жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша оқу материапдарының
мазмұны оқушыларының қызығушылығы мен қабілетін қанағаттандыру мақсатында
неғұрлым тереңірек беріліп, бастауыш, орта және жоғары кәсіптік білім беру
мазмұнымен сабақтастыққа бағытталған.
Жаңа буын оқулықтарының ерекшелігі, оның мұғалімдер мен оқушыларға
арнапған оқу құралдарынан тұратын оқу-әдістемелік кешен түрінде
шығарылуында.
Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің типтік оқу
жоспары құрылымындағы білім беру мазмұнының өзгермелі (вариативті)
бөлігінде жаратылыстану-математикалық бағыттағы мектептерге (сыныптарға)
аптасына 3 сағат уақыт белінген. Демек, әр мектеп өздерінің жұмыстық оқу
жоспарында 10-11 сыныптардағы қолданбалы курстар үшін 1-3 сағатқа дейінгі
уақытты пайдалана апады.
Жаратылыстану-математикалық бағыт шеңберіндегі оқыту бағдарлары
география-биологиялық, география-биология-экологиялық, биология-химиялық,
математикалық, физика-математикалық, математика-экономикалық, физика-
технологиялық және т.б. болуы мүмкін. Осыған сәйкес әр пән мұғалімдері
өздерінің таңдаған (мы-салы, география пәніне қатысты: картография
негіздері, Қазақстанның геоэкологиясы, әлеуметтік экологияға кіріспе және
т.б.) қолданбалы курстарының бағдарламапарын дайындап, оқу материалдарының
мазмұнын іріктейді. Ол жергілікті оқу орнының педагогикалық кеңесімен
бекітіліп, оқу орнының құрылтайшыларымен келісіледі. Содан кейін ғана оны
оқу процесінде пайдалануына болады.
Бағдарлы оқыту "Қазақстан Республикасының 2010 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1 тарау.
1.1 Географиялық оқытудағы практикалық жұмыстардың орны, олардың білім
алудағы маңызы
1.2 Географиялық карталарды білімнің көзі
ретінде қолдану
2 тарау
2.1 Физикалық география сбақатрында орындалатын (6,7,8) орындалатын
практикалық жұмыстар
2.2 Экономикалық география курстарында орындалатын практикалық жұмыстар
(9,10,11)
2.3 Бағдарлы оқытуда практикалық жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері
(10,11)
3 тарау.
3.1 География пәнінен ҰБТ дайындауда практикалық тәсілдердің орны
3.2 Кәсіби бағдар алу барысында практикалық тәсілдердің қалыптасуының
әсері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Қазіргі қазақстандық білім беру кеңістігіндегі түбегейлі өзгерістер —
тарихи объективті процестер. Білім беру саласын реформалаудағы мақсат -
білім беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай
бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады. Бүгінгі таңда
оқушының білім сапасын бұрынғыдай білім, білігі және дағдысымен өлшеу
жеткіліксіз. Қазіргі талап білім сапасы оқушының алған білімін жеке басының
әрі қарай дамуына тұлға ретінде қоғамның өркендеуіне пайдалана білуімен
өлшенеді деп тұжырымдалады. "ҚР білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасына" түсініктемеде: "Білімді, білік-
дағдыларды механикалық түрде беру емес, ақпараттық-зияткерлік ресурстарды
өз бетінше тауып, талдап және пайдалана білетін, идеялардың қуат көзі
болатын, жедел өзгеріп отыратын әлем жағдайында дамитын және өзін-өзі ашып
көрсете алатын жеке тұлғаны қалыптастыру басымдық болып табылады" делінген
[1], Демек, бұл тұжырым білім берудің басты философиясы болмақ.
Міне, осындай мақсат-міндеттерді орындау үшін оқытудың жаңаша әдіс-
тәсілдерін, яғни, инновациялық технологияларды қолдануды талап етеді. Бұл
бағытта көптеген ізденістер жүргізілуде. Сабақ жүйесін модернизациялау
кезінде пайда болған оқыту технологияларының бірі - М.Жанпейісованың
модульдік оқыту технологиясы болып саналады. Модуль дегеніміз - үлкен бір
жүйе, мұнда оқушы білімді жеке-жеке тараулар бойынша емес, біртұтас тақырып
түрінде жүйеленген білім алады. Өзін-өзі дамытуға, бірін-бірі оқытуға,
кітаппен жұмыс істеуге үйренеді. Қосымша әдебиеттен білім алуға баулу
арқылы дарынды балалармен жүйелі жұмыс істеуге мүмкіндік туады. Оқу
модулінің сөйлеу бөлімін оқытудың белсенді формаларын қолдану арқылы
оқушыларың материалына бірнеше рет қайта оралтып, жұмыс істеуге болады.
М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясын педагогилық-психологиялық
тұрғыдан сараптасақ, оның бірнеше тұстарын көреміз:
- оқушыңың жеке танымдық қабілеттерінің дамуына жасалады;
- есте сақтау, ой қорыту қабілеттері дамиды;
- оқушының оқуға деген ынтасын, ерік-жігерін оятады;
- оқушының сөздік қорын, жазба шығармашылыққа дамытады;
- өз бетімен білім алуға, ізденуге, өздерін тұлға ретінде білуге
үйретеді.
География пәні сабақтарында модульдік технологияны қолданудың кең
мүмкіндігі туады. Тіптен, тұтастай пәнді осы техика бойынша жүргізуге
болады. Модульдік оқыту технологиясын оқыту нұсқасында білімді толық
игеруді негізге ала отырып қазіргі дидактика талабына сәйкес балаларды
оқыту ғана тұлғаның танымдық қызметін ұйымдастыруға, оқу үрдісін қарым-
қатынас негізінде құруға болады. Бұл оқу үрдіс мұғалімнің жұмысына кейбір
өзгерістер туғызады, Біріншіден оқушы таным процесінің объектісіне емес,
субъектісіне, білім мен ақпараттың көзіне емес, оқудың ұйымдастырушы яғни,
"дирижерына" айналады. Екіншіден, мұғалім сабаққа алдын - ала зерттеу
жасап, уақыттың көпшілігін сабақты даярлауға жұмсайды да, сабақ барысында
тек бақылаушы, үйлестіруші функция атқарады.
1 тарау.
1.1 Географиялық оқытудағы практикалық жұмыстардың орны, олардың білім
алудағы маңызы
География ғылымы өзінің даму жолында үш кезеңнен өтті.
1. Баяндаушы (описательный) кезең.
2. Түсіндірмелі (объяснительный) кезең.
3. Қазіргі конструктивті өзгертуші (конструкгивно-преобразовательный)
кезең.
Конструктивті география — табиғат пен қоғам арасындағы әрекетті
түсіндіретін, табиғатты ұтымды пайдалану жолдарын қарастыратын бағыты.
Географияның бұл бағытын зерттеген ғалымдарға И.Г.Герасимов, B.C.
Преображенский, В.В. Максаковский, В.М. Лаппо, т.б. жатады. Конструктивті
географияның зерттеу сферасы бүгінгі танда кешеңді физикалық географиямен
тығыз байланысты. бұл дәстүрлі жоспарлау алдындағы картографиялау және
табиғи ландшафтардың инвентаризациясы (тізімге алу), олардың қайта өзгеруі,
қолданылуы, сақталынуы, территориялық жіктелу іс-шаралар сияқты негіздері.
Кейінгі кезде географтар тораптар, қалалар, рекреациялық аудандар,
табиғатты қорғауға бағытталған іс-шаралар жүйесін жобалауға арналған
көптеген әдістемелер, нұсқаулар, кепілдемелер, нормалар және ережелер
әзірлеуге кірісті. Мұндай жобалаудың мысалы ретінде табиғатты қорғаудың
аймақтық кешенді сызбанұсқаларын қарастыруға болады.
Конструктивті географиялық зерттеулерде маңызды орынды бағалау алады.
Кез келген шаруашылық іс-әрекеті үшін геожүйенің пайдалылық дәрежесін
анықтауды технологиялық бағалау деп атайды. Мұндай бағалау географиялық
жоспарлау мен жобалауда кеңінен қолданылады.
Антропогеңді әсер етудің салдарына қатысты экономикалық және
экономикадан тыс бағалау бар. Экономикалық бағалау деп экономикалық іс-
әрекет ауқымындағы салдарды бағалауды, сондай-ақ түрлі салдардың бүтіндей
айқындалуын (мысалы, шығынның алдын алу немссс орнын толтыру, адам
денсаулығын, табиғатты қорғау іс-шараларына жұмсалған шығын) түсінеміз.
Түрлі әрекеттерде пайда болатын салдардың экономикадан тыс бағамы
бағалаудан басқа (аурудың көбеюі немесе азаюы) кез келген түрде анықталады.
Ол әлеуметтік, медициналық, биологиялық және биоэкологиялық салдарды
қамтиды.
Географиялық жоспарлау мен жобалаудың барлық кезендері үшін
географиялық болжаудың рөлі зор.
Болжау — географиялық жүйелердің болашағы, олардың негізгі қасиеттері
мен ауыспалы күйлері туралы ғылыми ұсыныстар. Болжау болжанатын
геожүйелердің тарихын білу мен оның болашақ даму тенденцияларының
сараптамасына негізделген.
Қазір болжау тәжірибесі гидрология, метеорология және климатология
сияқты гсографиялық ғылымдарда кеңінен тараған. Олар геофизикалық
үрдістерді сандық анализге негізделген әдістер жүйесін құрайды.
Географиялық болжау практикасына аса қажет кешенді болжау әдістері, яғни
болашақ табиғи кешендер, аймақтық өндірістік кешендер, аймақтық жүйелердің
даму болашағын алдын ала айту.
Болжауды құруда жалпы географиялық зерттеулер мен (салыстырмалы, тарихи
және т.б.) қатар жеке әдістер де қолданылады, мысалы аналогиялар (ұқсастық)
әдісі мен экстраполяциялық әдісі. Математикалық модельдеудің жаңа әдістері
маңызды болып келеді. Болжау жасау үшін кең әрі нақты ақпарат қажет. Сондай-
ақ болжанатын геожүйелердің элементтерінің арасындағы байланысты жетік
білу, олардың өзгеру зандылықтарын да жақсы білу қажет.
Соңғы жылдары географтардың айрықша зейіні мониторинг жүйесін жасауға,
яғни, геожүйелердің жағдайларын бақылау мен бағдарлауға бағытталып отыр.
Мониторинг деректері жобаланған, жоспарланған сипаттамалардың даму
жүйесінің қатты ауытқуларын уақытында байқауды немесе оның қызмет ету
режиміндегі қауіпті бұзылуларды дер кезінде анықтауға арналған. Жүйеге әсер
ететін факторлар деректері мұндай ауытқулардың себебін табуға немесе ұсыныс
жасауға мүмкіндік береді.
Бүгінгі танда жер бетіндегі болып жатқан өзгерістерге, экологиялық
апаттарға әсер етуші басты фактор — антропогендік фактор. Ландшафтқа
антропогендік әсердің артуына байланысты ландшафтанушылардың алдында тек
теориялық-методологиялық жағынан емес, табиғатты дұрыс пайдалану мәселесі
қойылып отыр.
Қазақстан жерінде антропогендік әсерлер салдарынан Ландшафтың табиғи
келбеті түбегейлі өзгеріп, ландшафтаралық ішкі байланыстар бұзылуда.
Ландшафтаралық байланыстардың бұзылуы адам өміріне, оның денсаулығына,
жергілікті жер климатының өзгеруіне әкеліп, экологиялық проблемаларды
туғызып отыр. Бұл өз кезегінде қоршаған ортадағы табиғи кері әсерлердің
күрт өсуіне, топырақ эрозиясына құм көшуіне, олардың тұздалуына,
жайылымдардағы өсімдіктер жамылғысының күрт нашарлауына және
т.б.жағдайларға әкелді. Мұндай ауыр экологиялық жағдайдың қалыптасуы,
негізінен, бұл жерлерде антропогендік әсерлердің шамадан тыс дамуының
нәтижесінде, соны мен қатар табиғатты үнемді пайдаланудың ғылыми тұрғыдан
қарастырылмауы, ауыл шаруашылығының күрделі де тез дамып отырған салаларына
және де кен өндіруде интенсивті жолдың дамуын дұрыс баға берілмеуінен болып
отыр. Сондықтан біз жер ресурстарын бағалаудың ландшафтық-экологиялық
тәсіліне көңіл бөлуіміз керек.
1.2 Географиялық карталарды білімнің көзі
ретінде қолдану
География сабағын оқытуда оқушыға ең бірінші картамен жұмыс жасай
білуіне үлкен мән берілуі керек. Өйткені, оқушының пәнге деген
қызығушылығын, географиялық ұғымдарды терең меңгеруіне жол ашу үшін осы
бастапқы курста географиялық білім беруде картамен жұмыс жарауына баса
назар аударуды қажет етеді.
Бұл мақсатқа жету оқушыны тек білім көзімен ғана қаруландыру емес,
сонымен бірге картамен жұмыс жасай білуін практика жүзінде іске асыру.
Географиялық карталардың атқаратын рөлі.
1. Карта географиялық ұғымдардың басы мен аяғы. Картасыз кішігірім
экскурсия, экспедицияға да шығу мүмкін емес.
2. Карта - саяхат, жррықтарда көмекші құралдың рөлін атқарып қана
қоймай, сонымен бірге географиялық білімді тереңдетуге және кеңейтуге өз
үлесін қосады.
3. Карта - географиялық ұғымдар арасындағы байланысты меңгерудің
көмекші құралы.
4. Карта — географиялық заңдылықтарды жоғары дәрежеде анықтауға
мүмкіндік береді, яғни кеңістікте орналасу заңдылықтарын және Жер шары
бетіндегі құбылыстардың арақатынасын, жиынтығын және баиланысын анықтайды.
Яғни, карта 7 географияның тілі.
Қорыта айтқанда, карта оқушының ойы мен көзқарасын ары қарай дамытып
жетілдіретін көмекші құрал болуы тиіс.
Қартамен жұмыс жасаудың төмендегі негізгі әдістерін атауға болады:
1. Картаны оқу (географиялық жағдайын, шекарасын анықтау, әр елдер
бойынша табиғат жағдайын сипаттау).
2. Бірнеше карта түрлерін алып салыстырмалы анализ жасау. Оларды
глобуспен салыстыру.
3. Кескін картамен жұмыс жасау. (Кескін картаға түсіру техникасын
меңгеру.)
4. Жазбаша берілген географиялық ұғымдарды өз бетімен карта сызба
құрастыру дағдысында қалыптастыру.
Міне, сонда ғана оқушының география пәніне деген қызығушылығы артып, өз
бетінше терең білім алуына жол ашылады.
Енді "Карталарды мазмунына және масштабына қарай жіктеу" тақырыбын
оқытудың әдістемелік үлгісіне тоқталайық.
Сабақтың мақсаты.
Картаға түсірілетін әрбір құбылыстар, нақты нысандар оның мазмұнын
құрайтынын, масштабына қарай бірнөше топқа бөлінетіні жөнінде түсінік беру.
Пландар мөн карталарды құрастыруда ғарыштан түсірілетін суреттің кеңінен
қолданылатынын, олардың жер бетін егжей-тегжей бейнелейтінін түсіндіру.
Оқушыға өз бетімен карта сызба жасату арқылы логикалық ойлау қабілетін
дамыту. Оқушының картамен, кескін картамен жұмыс істеу дағдысын
қалыптастыру.
Құрал-жабдықтар.
Глобус, топографиялық, тақырыптық карталар.
Сабақтың барысы.
Үй тапсырмасын сұрау.
1-сәті. 1-2 оқушы тақтада сызылған тапсырмаларды орындайды.
1-оқушы:
а) берілген градус торының (бірнеше карталардың градус торлары
беріледі) қандай карталарға қатысты екенін анықтайды;
ә) жарты шарлар картасынан немесе глобустан Астана қаласының
координатын анықтайды.
2-оқушы:
а) өзіңді жер жағдайына сипаттама беретін маман ретінде сана.
Құрылысшылар қайда бағыт алып барады? Саған тек сол жердің градус торы ғана
берілген
50° с. е-73° с. е 47° с. е-75° с. е.
ә) Қазақстанның физикалық картасымен глобустың меридиандары мен
параллельдері қандай градус сайын жүргізілетінін салыстыр.
Сыныптан сұрақ-жауап алу.
1. Меридиан және параллель сызықтары деген не? (Мұғалім апельсинді
шамамен мысалға алып аршып меридиан сызығының бейнөленуін көрсетеді. Ал
параплель сызықтарын апельсинге жіп тарту арқылы көрсетеді. Бұны олар
параллель мен меридиан сызықтарының қиылысуынан пайда болған тор градус
торы екенін оқушылар айтады.)
2. жер бетіндегі әрбір нүктенің географиялық жағдайы (ендік және
бойлық) қандай географиялық координаталармен белгіленеді?
3. Меридиан және параллель сызықтарының көмегімен картадан географиялық
координаттарды қалай анықтауға болады?
4. Қазақстан аумағы қандай ендік пен бойлықтың аралығында орналасқан?
5. Мына аталған елдер: Қазақстан, Қытай, Жапония, Бразилия, Аустралия,
Ұлыбритания қандай ендікте орналасқан?
2-сәті. Оқушылардың білімін бағалау (ауызша және жазбаша тақтада жауап
берген оқушылар біліміне баға қойылады).
Оқушылар бір-біріне баға беріп, қажетті жерін өздері толықтырады.
Оқушылардан көйін үстаз өз пікірін айтады.
Жаңа материалды игеру.
Муғалім әңгімесі. Картаға түсірілген жер бетіндегі нысандар меи
құбылыстар оның мазмүнын құрайды.
Мазмұнына қарай карталар 2 топқа бөлінеді. Олар: жалпы геогра фиялық
карталар және тақырыптық карталар. Карталардың 2-3 түр тақтаға ілініп
өзіндік ерекшелігіне тоқталады.
Оқушылар географиялық карталарды дұрыс оқи алуы үшін қажет деген
бірнеше ережелерді дәптерге жазады:
- картаның тақырыбын оқи білу;
- масштабын анықтау;
- шартты белгілерімен танысу;
- шартты белгісі арқылы картаның мазмұнын анықтау.
Енді карталар масштабына қарай қалай жіктелетіні жөнінде әңгімелейді.
Масштаб барлық карталарда керсетіледі. Енді тақтадағы мына сызбаға көңіл
аударайық. Оқушылар тыңдай отырып сызбаны дәптерлеріне көшіреді.
Мұғалім енді Қазақстанның әкімшілік-аумақтық картасын және дүние-
жүзінің саяси картасын тақтаға іліп, Қазақстан аумағының қанша есе
кішірейтілгені жөнінде әңгімелейді.
Оқушыларды оқыту барысында олардың білімдерін бір жүйеге келтіруте
қажетті шарттар — мұғалімнің оқу материалын жүйелендіруі мен оқушылардың
өтілген материалды өз бетінше жүйелендіре білуі.
Географиядан оқушылардың білімін кестелер мсн сызбалар арқылы жүйеге
келтіру қолайлырақ. Кестелер мен сызбалар арқылы оқушылардың білімін жүйеге
келтіру әдісін, мүмкіндігінше, өтілген материалды жалпы қайталауға арналған
арнайы сабақтарда пайдаланған жөн. Ал, модульдік оқыту технологиясымен
жұмыс істсйтін мұғалімдер "Кіріспе бөлімінде пайдаланса да болады.
Кестелер мен сызбалар арқылы жұмысты мұғалім әр түрлі әдістермен
жүргізе алады. Кейбір кестелер мен сызбаларды дайын түрінде беруге болады,
ал кейбіреулерін оқушылармен бірігіп толтырған пайдалы. бұл жағдайда бүкіл
сыныптың оқуға деген белсенділігі артады.
Бұл ұсынылып отырған кестелер мен сызбаларды география кабинетіне
тұрақты стенд етіп жасап қойса да болады.
Географиялық карта және оның мектеп географиясындағы элеменггері.
Мысал:
-15-12-5-14 = 46.
3+4+5+12+16+14+8+1-63
63-46-17:12-1,4 жылдық орташа температура.
Сабақтың тақырыбы. Атмосфера.
Сабақтың мақсаты. Оқушылардың атмосфера тақырыбы бойынша алған
білімдерін тексеру, ауа t-ың айлық, тәуліктік, жылдық орташа
температурасына есептер шығарта отырып, оқушылардың ойлау қабілеттерін
арттыру, график сыза білуге, жылдам есептеуге үйрету.
Сабақтың түрі. Сарамандық сабақ.
Әдісі мен тәсілі. Есептеу, график сызу, таблица толтыру, жел өрнегін
сызу.
Сабақтың барысы.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Сарамандық жұмыс тапсырмалары.
1. Тапсырма. Сұрақ-жауап.
1. Атмосфера дегеніміз не?
5. Муссон деген не?
2. Атмосфераның маңызы.
6. Бұлттың түрлері.
3. Ауа құрамы.
7. Жауын-шашын түрлері.
4. Жел дегеніміз не?
2. Тапсырма. Есептер.
1. Қаныққан ауадагы су буы мөлшерін, яғни, төменде көрсетілген t-pa
тәуелділігі неше грамм?
-20 С-? (1) ОС-? (5) +20 С-? (17)4-10 С-? (9)
2. Жел өрнегін сызыңдар.
НІ-6 күн ОІН-4 күн С-8 күн
О-7 ОБ-3 күн СШ-7 күн
СБ-9 күн Б-4 күн
Жауабы: 1 күн=0,5 см.
Ш-6=3 см ОШ-4 күн-2 см С-8 күн-4 см
О-7 күн=3,5 см ОБ-Зкүн=1,5 см СІП-7 күн=3,5 см
СБ-9 күн=4,5 см Б-4 күн=2 см
3. Тапсырма.
Биіктігі 40 м төбенің ба-сында барометр 758 мм
с.б көрсетіп түрса, онда төбенің етегіндегі
атмосфералық қысым
қанша мм с.б тең болады?
Жауабы: 40:10=4 758+4=762
Төбенің етегіндегі атмосфе-ралық қысым 762 мб тең.
Жылдық орташа t-ны есептеп шығарып, графигін сызыңдар.
I ІІ
1. Картаны сипаттау жоспарын пайдалана отырып, Атлас, оқу-лық.
"халықтар тығыздығы" атты картаға талдау жаса. 13-бет,
Шығармашылық деңгей. Оқулық.
Мақсаты. Шағын зерттеу жұмысын жүргізу: 12-бет.
а) 1-диаграммада берілген мәліметтерді
пайдаланып, - 1989 және 1999 жылдардағы халық
санағын салыстырып, халық санының азаю себебін
түсіндіріңдер; Жұмыс дәптері.
ә) халық санының өсу динамикасы кестесіне талдау1-кесте.
жасандар және статистикалық мәліметтер бойынша 12-бет.
диаграмма құрыңдар;
б) қала және ауыл халқының арақатынасы туралы өз1-кесте.
ойыңды айт. Ол қалай өзгерген, қаңяай себептерге
байланысты. Кестедегі дерекгер бойынша диаграмма
құрастыр.
Қолдарыңнан келе ме? Атлас, оқу-лық.
Қазақстан халқының тығыздығы картасы бойынша 13-бет.
халықтың ең тығыз жене ең аз қоныстанған
аудандарын анықтау.
2 топ
Білім алу мен икемділікті қалыптастыруға Нұсқау
арналған тапсырма
2-Диаграммаңы пайдалана отырып, халықтың қай Оқулық.
салада көп жұмыс істейтінін анықтап, оның 17-бет.
себебін түсіндіріңцер.
Шығармашылық деңгей. Оқулық.
Мақсаты. Шағын зерттеу жұмысын жүргізу. 12-бет.
а) 2-кестеде берілген мәліметтерді пайдаланып, Жұмыс дәптері
адамдардың орташа өмір сүру жасының ұзақтығын 2-кесте.
диаграмма түрінде көрсет; 13-бет.
ә), 3-кестедегі деректерді пайдаланып, халықтың 3-кесте.
жас ерекшелігі бойынша халық санының 13-бет.
диаграммасын құрындар;
б) осы диаграммаға талдау жасаңдар.
Қолдарыңнан келе ме? Кесте.
1. Кестедегі деректер бойынша өз облысымыздың,
ауданымыздың, ауылымыздың халқының өзгеруіне
талдау жасан, диаграмма құрастырыңцар.
3 топ
Білім алу мен икемділікті қалыптастыруға арналганНұсқау
тапсырма
Астана мен Алматы қалаларына салыстырмалы Оқулық.
сипаттама беру. 174-бет.
15-кесте.
Шығармашылық деңгей. Оқулық.
Мақсаты. Шағын зерттеу жұмысын жүргізу. 12-бет.
а) 15-кестедегі мәлімеітерді пайдалана отырып, Жұмыс дәптері.
халықтың ұлттық құрамы туралы және оған әсер
ететін себептер туралы өз ойыңды айт;
ә) 15-кестедегі деректерді пайдаланын, халықтың 16-бет.
ұлттық құрамының өзгеруі туралы график 4-кесте.
құрастырындар;
б) Қазақстан Республикасындағы ішкі көші-қон
динамикасы бойынша берілген мәліметтерге талдау
жасап, қорытынды шығарыңцар.
Қолдарыңнан келе ме? Кесте.
Кулагино селосының ұлттық құрамы туралы
пікірлеріңді айтып, кестедегі дерек бойынша
диаграмма құрастырыңдар.
Оқушының ой-өрісін дамытуға арналған тапсырма.
Қосымша әдебиеттермен және оқулықпен жұмыс "Ғалымдар не айтады?", "Жаңа
терминдер".
Жаңа ұғым Түсініктеме
Туу
Өлім-жітім
Табиғи өсім
Вңбек ресурсы
Миграция
Эмиграция
Агломерация
Атлас, кескін картамен жұмыс.
1. Кескін картаға:
а) 300 мыңнан 1 млн-ға дейін тұрғыны бар; ә) 100 мыңнан мыңға 200 дейін
тұрғыны бар қалаларды белгілеу.
2. Халықтың ең сирек және ең тығыз орналасқан аймақтар белгілеу.
Үйге оқулықтағы §3, 4 тапсырылып, оқушыларға сабаққа қатысқанына
байланысты баға қойылады.
2.3 Бағдарлы оқытуда практикалық жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері
Жалпы білім берудің мемлекеттік стандартын құраушы тұжы-рымдамалық-
нормативтік құжаттарға сәйкес Ы.Алтынсарин атын-дағы Қазақ Білім академиясы
қызметкерлері жоғары сатыдағы (10-11 сыныптар) қоғамдық-гуманитарлық
мектептер (сыныптар) үшін - 25 және жаратылыстану-математикалық бағыттағы
мектеп-тер (сыныптар) үшін - 21 оқу бағдарламапарын дайындап, оның алғашқы
нұсқасы 2000 ж. жарияланған болатын (03.03 2000 ж. ҚР БжҒМ-ң №179 бұйрығы).
1996 жылғы Үкімет қаулысымен шыққан мақсатты бағдарламаға сәйкес осы 2000
жылы бекітілген бағдарлама бойынша 2001 жылдан бастап екі бағыт бойынша 10-
11 сыныптарға арналған жаңа буын байқау оқулықтары мен оқу-әдістемелік
кешендері жазыла бастады. Оқулықтарды баспадан шығару ҚР "Мемлекеттік
тапсырыс туралы" Заңына сәйкес конкурстық негізде жүзеге асты. Мектептің
жоғары сатысына арналған жаңа буын байқау оқулықтары мен оқу-әдістемелік
кешендері тендер бойынша ұтып алған "Мектеп" және "Жазушы" баспаларынан
2001-2004 ж. аралығында шығарылып, республикадағы Білім министрлігінің
арнайы бұйрығымен бекітілген тірек мектептерден тәжірибеден өткізіле
бастады.
Тірек мектептерден келіп түскен сын-ескертпелерге сәйкес қоғамдық-
гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттағы (10-11 сыныптарға
арналған оқу бағдарламалары қайта өңделіп (18.10.2005 ж., бұйрық №672)
бекітілді. Мұнда қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11 сыныптарда география
пәнінің аптасына 2 сағат (10-сыныпта - 1 сағ., 11-сыныпта - 1 сағ.)
көлемінде оқытылады. Ал жаратылыстану-математикалық бағыттағы география
пәні аптасына 4 сағат (10-сыныпта - 2 сағ., 11-сыныпта - 2 сағ.) уақыт
берілген. Осыған орай бүгінгі таңда "Мектеп" баспасынан 10-сыныптың
қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттарына арналған
жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешендері дайындалып, ол алдағы
оқу жылында жаппай мектептерге енгізілмек (06. 01,2006 ж., бұйрық №6 ).
Мысалы, география пәні бойынша оқу процесіне екі бағыт бойынша төмендегідей
оқулық және оқу-әдістемелік кешендер ұсынылып отыр.
География пәні бойынша қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы оқу
материалдарының мазмұны ізгілікке тәрбиелеу, адамгершілік сана-сезімін
дамыту сияқты жалпы адамзаттық құндылықтардың басым бағыттарына негізделіп
берілген. Ал жаратылыстану-математикалық бағыт бойынша оқу материапдарының
мазмұны оқушыларының қызығушылығы мен қабілетін қанағаттандыру мақсатында
неғұрлым тереңірек беріліп, бастауыш, орта және жоғары кәсіптік білім беру
мазмұнымен сабақтастыққа бағытталған.
Жаңа буын оқулықтарының ерекшелігі, оның мұғалімдер мен оқушыларға
арнапған оқу құралдарынан тұратын оқу-әдістемелік кешен түрінде
шығарылуында.
Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің типтік оқу
жоспары құрылымындағы білім беру мазмұнының өзгермелі (вариативті)
бөлігінде жаратылыстану-математикалық бағыттағы мектептерге (сыныптарға)
аптасына 3 сағат уақыт белінген. Демек, әр мектеп өздерінің жұмыстық оқу
жоспарында 10-11 сыныптардағы қолданбалы курстар үшін 1-3 сағатқа дейінгі
уақытты пайдалана апады.
Жаратылыстану-математикалық бағыт шеңберіндегі оқыту бағдарлары
география-биологиялық, география-биология-экологиялық, биология-химиялық,
математикалық, физика-математикалық, математика-экономикалық, физика-
технологиялық және т.б. болуы мүмкін. Осыған сәйкес әр пән мұғалімдері
өздерінің таңдаған (мы-салы, география пәніне қатысты: картография
негіздері, Қазақстанның геоэкологиясы, әлеуметтік экологияға кіріспе және
т.б.) қолданбалы курстарының бағдарламапарын дайындап, оқу материалдарының
мазмұнын іріктейді. Ол жергілікті оқу орнының педагогикалық кеңесімен
бекітіліп, оқу орнының құрылтайшыларымен келісіледі. Содан кейін ғана оны
оқу процесінде пайдалануына болады.
Бағдарлы оқыту "Қазақстан Республикасының 2010 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz