Жолаушылар автомобилдер тежегіш жүйесі анализі

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

АНДАТПА

Дипломдық жобада жүк котергіштері 4 тонна жүкті автомобильдің тежегіші жобаланған. Жобалау барысында прототип ретінде алынған автомобилдің гидровакумды күшейткішінің орнына гидровакумды біртутастануға қарсы тежегін күштерін реттегіш қою қарастырылған.

Осындай құрымдылықтағы автомобиль массасының шамамен 7%, жасау еңбек сиымдылығын 13%, өзіндік құнын 6%-ке азайтуға және орнықтылығы мен басқарымдылығын жоғарылату, автомобиль көлемін оптималды қолдануды қамтамассыз етеді.

Жобаланған тежегіш механизмі ГОСТ 22895-95 стандартындағы талаптарға сай жобаланды. Осы стандартқа сәйкес жобаланған автомобильдің тежеуші басқарылымы 4 жүйеден тұрады: жұмыстық, қорлық, тұрақтық және көмекші. Осы уақытқа дейін жүргіштігі жоғарылатылған жүктік автомобильдерде атанақ-қалыпты тежегіш механизмді тежегіш жүйелер қолданылды. Тек соңғы жылдары жүктік автомобильдерге біртутастануға қарсы тежегіш жүйелерін қолдану тенденциясы байқалады, себебі :

-Тежегіш механизмдердің массасы аз .

- Тайғақ жолда автомобильдің басқарымдылығы жақсарды.

- Жобаланған тежегіш жүйе жоғарғы жылдамдықты қозғалыста ең жоғарғы қозғалыс қауіпсіздігін қамтамассыз етеді.

-Сенімділігі жоғары .

- Берілген тежегіш жүйеге қызмет көрсету жеңіл.

- Бағасы арзан.

Осы артықшылықтар негізінде жобаланған тежегіш механизмді қолданудың тиімді екенін байқаймыз.

АННОТАЦИЯ

В дипломном проекте был спроектирован тормоз грузового автомобиля грузоподъемностью 4 т. В ходе проектирования был рассмотрен регулятор тормозных сил для антиблокировочной системы автомобиля, взятого в качестве прототипа.

При такой компоновке можно снизить массу автомобиля примерно на 10%, трудоемкость изготовления на 13%, себестоимость на 6%, при одновременном улучшении устойчивости и управляемости, обеспечении оптимального использования объемов автомобиля.

Структура тормозного управления автомобиля и требования, предъявляемые к нему обусловлены ГОСТ-22895-95г. Согласно это- му стандарту тормозное управление должно состоять из четырех систем: рабочей, запасной, стояночной и вспомогательной. До настоящего времени на автомобилях повышенной проходимости применялась тормозная система с барабанными колодочными тормозными механизмами и лишь в последние годы наметилась тенденция использования антиблокирочной системы грузовых автомобилей, так как у этой системы много достоинств:

большая надежность
большой коэффициент тормозной эффективности
хорошая стабильность
спроектированная тормозная система обеспечивает наилучшую безопасность движения на высоких скоростях .
данная тормозная система проста в обслуживании
более надежна
приемлема по цене

Таким образом, приведенные выше преимущества спроектированной тормозной системы, делают заметным эффективность его применения.

МАЗМҰНЫ

1. Кіріспе

I. Негізгі бөлім

1. ЖОЛАУШЫЛАР АВТОМОБИЛДЕР ТЕЖЕГІШ ЖҮЙЕСІ АНАЛИЗІ.

1. 1. Қазіргі автомобильдердің тежегіш жүйелеріне қойылатын талаптар, классификациясы қолданылуы. Тежегіш механизмдері және жетектері анализі.

2. ТЕЖЕГІШ ЖҮЙЕНІ ТАҢДАУ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕУ.

2. 1. Тежегіш механизмді таңдау және негіздеу.

2. 2. Тежегіш жетегін таңдау және негіздеу.

3. ТЕЖЕГІШ ЖҮЙЕ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ЕСЕПТЕУ.

3. 1. Дискілі тежегіштің тежегіш моментін анықтау.

3. 2. Дискілі тежегішті жылулыққа есептеу.

3. 3. Тежелу қасиеттерінің өлшегіштері.

3. 4. Тежегіш жүйе элементтеріндегі жүктемелерді есептеу . ………

3. 5. Гидравликалық жетек элементтерін есептеу.

3. 6. Тежегіш күштер реттегішін есептеу.

3. 7. Барабанды тежегішті есептеу.

II ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ

III ЕҢБЕК ҚОРҒАУ БӨЛІМІ

IV ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

ҚОРЫТЫНДЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.

ЖҮКТІК АВТОМОБИЛДЕР ТЕЖЕГІШ ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ

Қазіргі автомобильдердің тежегіш жүйелеріне қойылатын талаптар, классификациясы қолданылуы. Тежегіш механизмдер және жетектер анализі.

Автомобильдің тежегіш жүйесі қозғалысты бәсеңдетуден толық тоқтағанға дейін және тұрақта орнында ұстап тұру үшін қажет. Тежегіш басқарылымы автомобильдің активті қауіпсіздігін қамтамассыз ететін негізгі құрал болғандықтан оған жоғарылатылған талаптар қойылады. Тежегіш жүйелерге қойылатын талаптар ГОСТ 22895-95 және халықаралық жол қозғалыс ережелерінде көрсетілген.

Тежегіш жүйеге қойылатын талаптар келесідей:

1. Жолаушылар және жүктік автомобильдер үшін сынау түріне байланысты максималды орнатылған бәсеңдеудің максималды тежелу жолыГОСТ 22895-95 талаптарына сәйкес болуы керек.

2. Тежелу кезінде орнықтылығын сақтау (орнықтылық критерилері болып:сызықтық ауытқу, автомобильдің жиналу бұрышы табылады) .

3. Бірнеше мәрте тежелгенде тежелу қасиетінің тұрақтылығы.

4. Тежегіш жетегінің жұмыс істеуінің минималды уақыты.

5. Тежегіш жетегінің күштік бірізділік әсері, яғни баспаға түсірілген күш пенжетектік момент арасындағы пропорционалдық.

6. Тежегіш жүйе басқарымдылығымен аз жұмыс істеу -автотранспорт құралының мақсатына байланысты тежегіш баспаға түсірілетін күш 500…700Н аралығында, тежегіш баспа жүрісі80…180мм болуы керек.

7. Органомптикалық (дыбыстық) көріністердің болмауы.

8. Тежегіш жүйенің барлық элементтерінің сенімді болуы, негізгі элементтердің (тежегіш баспасы, негізгі тежегіш цилиндр, тежегіш кран және т. б. ) кепілдендірілген беріктіктері болуы керек, олар кепілдендірілген ресурс аралығында істен шықпауы тиіс, сондай-ақ тежегіш жүйенің істен шығуын жүргізушіге ескертетін сигнализация қарастырылуы тиіс.

ГОСТ 22895-95 сәйкес тежегіш басқарымдылығының келесідей тежегіш жүйелері болуы керек:

-жұмыстық

-қорлық

-тұрақтық

-көмекші(тежегіш-бәсеңдеткіш) -толық массасы 5т асатын автобустар мен 12т-дан жоғары жүктік автомобильдерге ұзақ еңістен түскенде тежеу үшін және бұрышы 7% ұзындығы 6 км еңістен 30 км/сағ жылдамдықты қамтамассыз ету үшін арналған тежегіш міндетті түрде қойылады.

Әрбір келтірілген тежегіш жүйенің бір немесе бірнеше тежегіш механизмдері және тежегіш жетектері болады.

Тежегіш механизмдердің жіктелуі

Тежегіш механизм.:

Тежегіш механизм.

Механикалық(Фрикционды):

Механикалық

(Фрикционды)

Гидравликалық:

Гидравликалық

Электрлік:

Электрлік

Дискілі:

Дискілі

Атанақты: Атанақты

Доңғалақтық: Доңғалақтық

Трансмиссиялық:

Трансмиссиялық

Қалыпты:

Қалыпты

Ленталық: Ленталық

Еріксіз бәсеңдетуді әр түрлі әдістермен жүзеге асыруға болады: механикалық, гидравликалық, электрлік, доңғалақтан тыс.

Көбінесе фрикционды тежегіш механизмдерікеңінен қолданылады. Үлкен класты жеңіл автомобильдерде көбінесе алдыңғы доңғалақтарына дискілі тежегіш механизмін, және артқы доңғалақтарына атанақты-қалыпты тежегіш механизмдерін қолданады.

Орта және жоғарғы жолаушылар сиымдылықты автобустардың олардың жүк көтергіштігіне тәуелсіз атанақты-қалыпты тежегіш механизмдерін орнатады. Тек соңғы жылдары жолаушылар автобустарына дискілі тежегіш механизмін қолдану тенденциясы байқалуда.

Атанақты ленталық тежегіш механизмдері доңғалақтық ретінде қазіргі уақытта қолданылмайды. Оларды сирек жағдайларда тұрақтық тежегіш үшін трансмиссиялық тежегіш ретінде қолданады(МАЗ, БелАЗ-540) .

Гидравликалық және электрлік тежегіш механизмдерін тежегіш-бәсеңдеткіштер ретінде қолданады. Автомобильдерде тежегіш- бәсеңдеткіш ретінде қозғалтқыш қолданылады, оның шығарушы коллекторы болат қалқаншамен жабылады.

Тежегіш жетектер классификациясы

Тежегіш жетегі

Механикалық:

Механикалық

комбинированный: комбинированный

Гидравликалық:

Гидравликалық

Электрлік: Электрлік

Пневматикалық: Пневматикалық

Тартқыштан және иінтіректен тұратын механикалық жетек негізінен қолдық басқарымдылықты тежегіш жүйелерінде (қосымша тежегіш жүйе -« тұрақтық тежегіш ») қолданылады. Бұл жетекте тежегіш механизмі қосу үшін жүргізушінің қолының бұлшық ет күші қолданылады. Механикалық жетектің құрылымының қара-

пайымдылығы және уақыт бойынша қатаңдығының өзгермеуі себебінен оны көбінесе тұрақтық тежегіш жүйелерінде қолданады.

Гидравликалық жетек жеңіл автомобильдердің және аз және орта жүк көтергіштікті автомобильдердің жұмыстық тежегіш жүйелерінде қолданылады. Келтірілген жетекте баспа өсінен тежегіш механизміне күш сұйықтықпен беріледі.

Тежегіштерді іске қосу үшін жүргізушінің бұлшық ет энергиясы қолданылады. Жүргізушіге қосу жұмыстарын қамтамассыз ету үшін көбінесе вакуумді гидравликалық жетек -(ГАЗ-66) немесе пневматикалық күшейткішті (УРАЛ-4320) жетек қолданылады.

Қазіргі таңда сорапты гидравликалық жетектер тарала бастауда. Бұл жағдайда тежегішті іске қосуға және автомобильдің тез тежелуін қамтамассыз ететін доңғалақтардағы тежелу моментін туғызу үшін үздіксіз гидравликалық сорапты іске қосатын қозғалтқыштың энергиясы немесе автомобильдің күштік берілісінің кез-келген агрегаты қолданылады.

Пневматикалық жетек тартқыштардың орта және үлкен жүк көтергіштікті автомобильдерде және автобустардың тежегіш жүйелерінде кеңінен қолданылады. Пневматикалық жетекті тежегіш жүйелерінде тежегіш механизмдері сығылған ауа энергиясын қолдану есебінен іске қосылады.

Үлкен табанды автомобильдерде және үлкен жүкті автопоездар тартқыштарында гидропневматикалық комбинированный жетек қолданылады. Бұл жетекте тежегіш күшін жоғарылату үшін сығылған ауа энергиясы қолданылады, ал оларды тежегіш механизмге беру сұйықтық арқылы іске асырылады.

Электрлік жетекті автопоездарға керек, себебі энергияны үлкен қашықтыққа берудің қарапайым түрі, осылайша те-

жегіш механизмінің айтарлықтай аз уақытта жұмы істеуінің қарапайым әдісіне қол жеткіземіз.

Тежегіш механизмдерінің конструктивті схемаларын келесі критерилер арқылы бағалаймыз:

1. Тұрақтылық

Бұл критерийтежегіш тиімділігі коэффициентінің үйкеліс коэффи-

циентінің өзгеруіне тәуелділігімен сипатталады. Бұл тәуелділік тежегіш механизмнің статикалық сипаттамасы графигімен көрсетіледі. Сызықтық тәуелділікпен сипатталатын тежегіш механизмдерінің тұрақтылығы жоғары болады.

2. Теңгерілуі.

Тежегіш мезанизмінің үйкеліс күштері дөңгелек мойынтіректеріне жүктеме түсірмейтін механизмдер теңгерілген деп аталады. Нақты тежегіш механизмнің құрылымын бағалау үшін қосымша есептік нормативтерді қолдану керек (қалыптағы қысым, тежегіш атанақтың қызуы) . Осы уақытқа дейін атанақты тежегіш механизмдерін қозғалыс қауіпсіздігі тораптарын қанағаттандырады деп есептелініп келді, бірақ автомобильдердің қозғалыс жылдамдығы өсуіне байланысты көбінесе автомобильдің тежелу қасиетіне тәуелді қозғалыс жылдамдығы талабы да жоғарылады.

Автомобильдер үшін конструкциялары әр-түрлі вариантты жабық дискілі және атанақты тежегіш механизмдерін салыстырмалы стендтік сынаудың нәтежиесінде шығушы параметрлері тұрақтылығы жоғары жылукернеулік және массасы көрсеткіштерінен екі бетті тіренішті пневматикалық жетекті және күшейткішті дискілі тежегіш жоғары көрсеткіштерге ие болды.

Жоғарыда келтірілген тежегіш механизмдерін салыстыру және қысқалай анализ жасай отырып қорытынды шығарамыз. Салыстыру нәтежиесінде ең жоғары көрсеткіштерді екі бетті үйкелісті дискілі тежегіш иеленді. Оның келесідей артықшылықтары бар:

1. Массасы аз.

2. Сәйкес орналастыру жетістігі.

3. Тежегіш сұйықтығының төмен температурасы.

Бірақ дискілі тежегіштердің кемшіліктері болып: ластан жеткіліксіз қорғанылуы . Жүргіштігі жоғарылатылған автомобильдер жолсыз жағдайда жиі қолданылатын болғандықтан, артқы дөңгелек-

теріне атанақты-қалыпты тежегіш механизмдерін қолданамын. Харьков АЖИ барабанды және дискілі тежегіштерге жүргізген жолдық-лабораториялық сынауында көрсетілгендей, тежегіштетіктері 300 С дейін қызғанда және жылдамдық V=40 км/сағ болғанда дискілі тежегіштердің тежелу жолы 7%-ке, ал барабанды тежегіштің тежелу жолы 25%- ке ұзарады. Егер қалыпты жылдамдығы сол, бірақ көлемдік температура 500 C жеткенде тежелу жолы сәйкес 21% және 55%-ке ұзарады.

Дискілі тежегіш ылғалға және ласқа сезімталдығы төмен, себебі үйкеліс беттері жазық, олардың арасына түскен лас немесе су атанақты тежегіштерге қарағанда жеңіл шығарылады, себебі айналу кезінде су немесе лас центрден тепкіш күш арқылы тіреніш беттерінен лақтырылады, ал атанақты тежегіште оған заносятся.

Осы жүргізілген анализ нәтежиесінде келтірілген жағдайда онда алдыңғы доңғалақтар екі беті тіренішті дискілі тежегіш механизмімен жабдықталған, ал артқы доңғалақтар барабанды колодкалы тежегіш механизмдерімен жабдықталған аралас тежегіш механизмдер жүйесін қолданған тиімді болады.

ТЕЖЕГІШ МЕХАНИЗМДІ ТАҢДАУ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕУ

Тежегіш механизмді таңдау және негіздеу

Біз таңдап алған атанақты тежегіш механизмі. Қазіргі уақытта көп тараған атанақты тежегіш механизмі.

Атанақты тежегіш механизмі негізінен жүктіп үлкен классты автомобильдерде қолданылады.

аралас тежегіш механизмін жеке-жеке, алдымен дискілі сосын атанақты тежегіш механизмін қарастырамыз.

Соңғы жылдары шет ел фирмалары жүктік автомобильдеріне дискілі тежегіш қолдана бастады.

Тежегіш диск алдыңғы доңғалақ күпшегіне бекітілген, ал жоғарғы беріктікті шойыннан жасалған күпшек бұрылу жұдырықшасы фланеціне кронштейн арқылы бекітілген. Тежегіштің жеңіл алынатын қалыптар қапсырма пазаларына орналасқан. Қапсырмада тежегіш дискінің екі жағынан орналасқан екі тежегіштің жұмыстық аллюминиді цилиндрлер бар, цилиндрлер өзара жалғастырушы трубкалар көмегімен байланысқан. Цилиндрлерде орнатылған темір поршендер резиналы сақиналармен нығыздалады, олар өздерінің серпімділігі әсерінен поршендерді растормаживая кезінде бастапқы қалпына қайта-

рады. Осы уақытта жапсырмалардың желінуі кезінде олар поршенге жаңа орынға ауысуға мүмкіндік береді. Мұндай автоматтық реттелу саңылау аз болуына байланысты (0. 1мм) мүмкін болады. Осылайша тежегіш дискіге қойылатын жасалу және орнату дәлділігі талаптары жоғарылайды.

Алдыңғы доңғалақтардың (тежегіш механизмдердің ) бөлек немесе қосарланған жетектерінде қапсырмаға жиі әр жағынан екі цилиндрден орнатады (Москвич 2140 ) .

Жатық қапсырмалы дискілі тежегіш механизмінде қапсырма бұрылу жұдырықшасы фланеціне бекітілген кронштейн пазасында орын ауыстыра алады. Бұл жағдайда цилиндр бір жағынан орналасқан. Тежелу кезінде поршеннің орын ауыстыруы қапсырманың қарсы бетке орын ауыстыруына әкеледі, осының нәтежиесінде екі қалып та тежегіш дискіге қыспақталады.

Жатық қапсырма қозғалмайтынмен салыстырғанда ені айтарлықтай кішкентай, бұл теріс домалату иінін қамтамассыз етуге мүмкіндік береді. Жатық қапсырма поршень жүрісі қозғалмайтынмен салыстырған-

да екі есе үлкен.

Үйкелістің есептік коэффициентінде i=0. 35 тиімділік коэффициенті Кэ=0. 35. Бұдан тежегіш механизмінің тежелу тиімділігі төмен деген тұжырым жасауға болады. Үйкелістің есептік коэффициенті i=0. 35 болғанда тежегіш моменті шамамен жетекке қарағанда үш есе аз.

Қазіргі уақытта тұрақтылық тиімділікке байланысты, себебі керекті тежегіш моментті үлкен диаметрлі жұмыстық цилиндрлер немесе күшейткіш қолдану арқылы жетекші күшті жоғарылату арқылы алуға болады.

Дискілі тежегіштің басқа да артықшылықтарына:

1. Жапсырмаларына су тигенде атанақты тежегіштермен салыстыр-

ғанда аз сезімталды (жапсырмалар қысымы атанақты тежегіш механизм жапсырмаларынан 3…4есе асып түседі бұл олардың кіші көлемді болуымен түсіндіріледі ) .

2. Тежегіш жетегінің беріліс санын поршеннің жүрісінің аздығының нәтежиесінде жоғарылату мүмкіндігі.

3. Тежегіш дискінің жақсы салқындауы, себебі ол ашық, одан жақсы салқындату үшін оған радиалды канал жасайды.

4. Атанақты тежегіш механизмімен салыстырғанда массасы аз.

Дискілі тежегіш механизмі тежелу кезінде доңғалақ мойынтіректерін жүктейтін қосымша күш пайда болады, сондықтан дискілі тежегіштер теңестірілмеген. Сонымен қоса дискілі тежегіштерде тежегіш жапсырмалары барабанды тежегіштермен салыстырғанда тез желінеді, сондықтан жапсырмаларды жиі ауыстыру керек.

Дискілі тежегіш механизмі конструкциясы қалыптарды тез және жеңіл ауыстырылуын қарастырады.

Атанақты тежегіштер жанасады, айналмалы қозғалыссыз бөл-

шектерден, сондай-ақ сығушы және реттегіш құрылғыдардан тұрады. Жанасатын бөлшектер тежегіш момент тудырады, сығушы құрылғылар тежелу кезінде жанасатын бөлшектердің түйісуін қамтамассыз етеді, ал реттеуші құрылғы осы бөлшектер арасындағы тежелген жағдайдағы қажетті саңылауды қамтамассыз етеді. Атанақты тежегіш мезанизмін сығушы құрылғы типіне байланысты бөледі. Олар автомобильге байланысты қолданылады. Толық массасы 8 тоннадан асатын автомобильдерде разжимді жұдырықшамен жұмысқа келтірілген атанақты тежегіш механизмі қолданылады. Бұл тежегіш механизм теңелген және алдыңғы және артқы жүрісте бірдей тиімді. Тежегіш механизм жоғарғы тұрақтылыққа ие. Бұл тежегіштердің тиімділігі тең жетекші күшті және бір бағытта орналасқан тіренішті тежегіш механизмдеріне қарағанда тиімділігі айтарлықтай төмен.

Бұдан басқа артқы доңғалақтарға атанақты тежегіш механзмін орнату алдыңғы доңғалақтар көтерген шаң мен ластың тежегіш механизмдеріне түсуін болдырмайды, себебі атанақты тежегіштер дискіліге қарағанда жақсы қорғалады.

Осы дипломдық жобада көп мақсаттағы жоғарылатылған жүргіштікті автомобильдің алдыңғы доңғалақтарға дискілі тежегіш механизмін және артқы доңғалаққа атанақты тежегіш механизмін қолдану ұсынылған.

Тежегіш жетегін таңдау және негіздеу

Тежегіш жетек нобайы келесі элементтерден тұрады:

1. Басқару органы -бұл құрылғы арқылы жүргізуші тежегіш жетегін, ал осы арқылы тежегіш жүйесін іске асыратын жиынтық.

2. Энергия аккумуляторы -тежелуді іске асыратын энергия жинайтын құрылғы.

3. Беріліс механизмі -құрылғылардың басқару органы командасына сәйкес энергияны орындаушы орган жетегіне энергияны көзінің немесе аккумулятордың жиынтығы.

4. Орындаушы орган- энергияны тежегіш жетегінен тежегіш механизміне беруші құрылғы.

Автомобиль тежегіші жетегін негізгі екі өте маңызды көрсеткіштері бойынша таңдаған дұрыс:

1. Жүргізушінің бұлшық ет күшін энергия көзі ретінде қолдану дәрежесі.

2. Энергия тасымалдаушы түріне байланысты, яғни тежегіш жетегі функциясын іске асыруға қолданылған энерготасымалдағыштың сол материалдық ортада өзгеруі.

Энерготасымалдағыштар түрлеріне байланысты жетектерді келесідей жіктейді:

-механикалық (энерготасымалдағыштар қатты дене, тартқыш, иіндер, тростар ) .

-гидравликалық (энерготасымалдағыш сұйықтық) .

-вкауумдық және пневматикалық (газ) .

-электрлік ( ток немесе электромагниттік өріс ) .

Бұған қоса жетектердің түрлері бар, оларда бірнеше энерго-

тасымалдағыштар қолданылады. Жетекті таңдағанда басқа жетектер-

дің кемшілігін ескеру шешуші фактор болып табылады.

1. Механикалық-өте икемсіз, люфт, үйкеліс пайда болуына жақын, бұл сызықтық емес, тұрақты және бәсең етеді.

2. Гидравликалық-құтылуы қиын үлкен (көп ) герметизациялау, және ауаның түсуі (мысалы автопоезды құрауда) .

3. Электрлік -қазіргі борттық көздерде оның қуаты жеткіліксіз және қазіргі кейбір жеңіл тіркемелердің тежегіштерін басқаруға қолданылады.

4. Аралас жетекткр -күрделі, сондықтан өте қажет болмаса қолданбайды сонда-да электронды басқарымдылықты электропнев-

матикалық жетек жүктік автопоездар үшін айтарлықтай перспектива-

лы екені айтпаса да түсінікті.

Келтірілген себептерге байланысты, қазір ауыр автомобиль және темір жол транспортында пневматикалық тежегіш жетек ұзақ уақыттар бойы жетістіктермен қолданылып келеді. Ол бірінші 19 ғасырдың 80 жылдары Вистингауз, Корпентер және Кнорр (Германия) фирмалары жобалаулары нәтежиесінде пайда болды. Автомобильдер үшін тежегіш пневможетегін 1904жылы Д. Стартевонтом (АҚШ) ұсынады, автомобильдерге 1920-жылдан бастап Францияда қолданылады, сериялық өндіріске 1923-жылы Кнорр фирмасы енгізеді.

Транспорт құралдарында пневматикалық жетектің кеңінен қолдануы келесі артықшылықтармен түсіндіріледі:

-Энерготасымалдағышты жасауға қажетті шикізаттың шексіздігі (сарқылмайды) . Бұл шикізат -кәдімгі атмосфералық ауа.

-Қолданылған ауа қалдығын қайта атмосфераға жіберу мүмкіндігі. Қалдық өнімі улы емес.

-Энергия көзі жұмыс істемегенде де ұзақ және тиімді тежелуге мүмкіндік беретін үлкен көлемді потенциялды энергияның жиналу оңайлығы. Сығылған ауа потенциялды энергия аккумуляторы-ресервирлер - өте қарапайым және арзан.

-Сығылған ауаның шығуының мүмкіндігі жетекті айтарлықтай жеңілдетеді және арзандатады.

-Автопоезды құрау кезінде магистралдарды жалғау қарапайымдылығы.

-Жұмыс істеу уақытының аздығы және жоғарғы пайдалы әсер коэффициенті. ПӘК-і =(0. 91-0. 95) .

Бұған қоса дипломдық жобада тежегіш жүйесіне тежегіш күштер реттегішін қолдану ұсынылған. Автомобильдердегі тежегіш күштер реттегіші орындаушы механизмдерге келтірілген ( тежегіш камераларына және цилиндрлерге ) сығылған ауа қысымын автомобильдің нақты өстік жүктемелеріне байланысты автоматты реттеуге арналған.

Тежегіш күштер реттегішін орнату нәтежиесінде автомобильдің артқы доңғалақтарының алдын-ала біркелкіленуі артқы доңғалақтардың тежелу күшін азайту арқылы жойылады, бұл автомобиль доңғалақтарындағы тежелу тежелу күшін толық қолданбауға әкеледі.

Осының нәтежиесінде алдыңғы және артқы доңғалақтардың тежегіш күштер қатынасы тұрақты және автомобиль тежелгендегі салмағының қайта таралуын ескермейді, доңғалақтардың бір мезгілде біркелкіленуі жалғыз ілініс коэффициентімәні болады. Ілінісу коэффициенті мәні өз кезегінде алдымен алдыңғы доңғалақтар біркелкіленеді, үлкен мәнді бллғанда артқы доңғалақтар біркелкіленеді.

Автомобильдің кез-келген өстері доңғалақтарының алдын-ала біркелкіленуінің болмағаны дұрыс, себебіалдыңғы доңғалақтар біркелкіленуі басқарымдылықты жоғалтуға әкеп соқса, артқы доңғалақтардың біркелкіленуі-орнықтылықты жоғалтуға әкеп соғады. Автомобильдің жәй бәсеңдеуінде А сәулелік типті реттегіш болғанда алдыңғы доңғалақтар перетормаживается. Бұл эффект алдыңғы доңғалақтар-

дың тежегіш механизмі тежегіш жапсырмаларының көп желінуіне және тайғақ жолда тежелгенде доңғалақтардың қауіпті біркелкіленуіне әкеледі. Бұл кемшілікті жою үшін пневматикалық тежегіш жетектерінде кейде қысым шектегіш клапан қолданады, оны тежегіш күштер реттегіштерге жатқызуға болады. Тежегіш жете-

гінде қысым шектегіш клапанның болуы аз интенсивті тежелуде алдыңғы доңғалақтардың тежелу күшін азайтады. Автомобильге тежегіш күштер реттегішін қолдану артқы доңғалақтардағы юза-ны болдырмау нәтежиесінде олардың толық тежелмеуінен тежелу тиімділігі (10-15%) жоғалады.

ТЕЖЕГІШ ЖҮЙЕ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ЕСЕПТЕУ

Тежегіш моментті анықтау

Өндірістің және еңбек өнімділігінің интенсивті өсуі қозғалмалы және тоқтамалы массаның қозғалы жылдамдығын жоғарылауын қа-

жет етеді және тежегіш қондырғылар жұмысына жоғары талаптар қояды.

Кез-келген орындаушы механизмдердің тежегіштері оның жұмысы-

ның қауіпсіздігін қамтамассыз етіп қана қоймай, оның өнімділігіне де әсерін тигізеді.

Автомобильдің өнімділігін жоғарылату үшін тежелу периодын қысқарту керек . Алайда мұндай қысқарту (минималды бәсеңдеумен жұмыс істеу) барлық уақытта мүмкін болмайды, себебі интенсивті тежелуде жетек элементтерінде статикалық кернеуден айтарлықтай асатын динамикалық кернеу пайда болады, осының әсерінен заклепкалық, болттық, және шпонкалық байланыстар беріктіктері бұзылады, муфталардың, мойынтіректердің, жүрістік және тісті дөңгелектердің жоғары желінуі байқалады.

Дискілі тежегіштің тежегіш моменті келесі өрнекпен анықталады:

( )

Мұнда: z-үйкеліс беттер пары саны, 2.

-үйкеліс коэффициенті, ( 360-380 температура аралығында үйкеліс коэффициенті 0, 52-0, 24 шамасын аламын) .