Босқындардың құқықтық режимінің негізгі шектері мен ерекшеліктері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны.

Кіріспе. 1 тарау. Босқындардың құқықтық режимінің негізгі шектері мен ерекшеліктері.

Халықаралық құқықтағы «босқындар» ұғымы
Босқындар режимін беру принциптері
Босқындардың жалпы құқықтары мен міндеттері

2 тарау. Босқындар статусын халықаралық құқықтық реттеу.

2. 1 Босқындардың құқықтық жағдайларын орнықтыратын халықаралық-құқықтық нормалары

2. 2 Мемлекеттердің БҰҰ-мен және басқа ұйымдармен босқындар мәселелері бойынша ынтымақтастығы

3 тарау. Қазақстан интеграциясының, босқындар мәселелері бойынша халықаралық ынтымақтастықтағы көкейтесті сұрақтары.

3. 1 ҚР босқындар режимін құқықтық реттеудің ерекшеліктері

3. 2 Босқындар проблемалары бойынша мемлекеттердің халықаралық ынтымақтастығындағы Қазақстан Республикасының құқықтық аспектілері

Қорытынды

Қолданылған көздер тізімі

Кіріспе.

Тақырыптың көкейтестілігі.

Бірнеше ондаған жылдардан бері боқындар проблемасын қазіргі заманның маңызды проблемаларына жатқызады. Босқындардың жер ауыстыруының жағдайлары мен себептері әртүрлі. Кейбіреулері адамдардың өзара қатынасының шеңберінде қалыптасатын немесе соның нәтижесі болатын жағдайларға байланысты туындайды; келесілері, пайда болуы адамдарға тәуелсіз, жағдайлармен шартталады, мысалы дүлей апаттармен. Босқындардың негізгі массасы, әрине, бірінші тектегі жағдайлар туғызады, атап айтқанда: қарулы жанжалдар, нәсілдік және діни тіресулер.

Батыс зерттеушілерінің жұмысында, халықаралық құқықтағы босқындар жағдайы статус ретінде анықталады. Осы терминді кең мағынада қолдану мүмкіндігін ұйғара отырып, оны құқықтық біліктілік тұғырынан қолданылуының негізделуіне шүбә келтіру керек.

Құқықтық статус бұл халықаралық құқық субъектілерінің, жеке территориялардың, әртүрлі халықаралық және мемлекеттік органдардың, түлғалардың және мүліктердің жеке категорияларының халықаралық құқық нормаларымен орнықтырылған жағдайы. Мысалы, тұлғалардың жеке категорияларының құқықтық статусы туралы сөз болғанда, онда, бәрінен бұрын, дипломатиялық қызметкерлер мен халықаралық қызметшілердің құқықтық жағдайлары ұйғарылады, яғни қызметтері, кейбір ескертпелермен, халықаралық сипатта болатын және олардың басқа мемлекеттің территориясында уақытша болуы өзіндік ерекшелікпен шарттасылған жеке тұлғалар категориясы. Босқындар жағдайы, оған тән, барлық күрделіліктер мен қарама-қайшылықтарға қарамастан, уақытша сипатта болады. Сондықтан, халықаралық құқықта босқындар жағдайы туралы айтқанда, оны статус деп емес, режим деп атаған дұрыс болар еді. Сол арқылы проблеманың уақытша сипаттамасы ғана көрсетілмейді (соғыс тұтқыны мен жараланғандар режимінің ұқсастығы бойынша), сонымен қатар, босқындар жағдайының халықаралық құқықтағы басқа категориядағы тұлғалардың жағдайынан негізгі айырмашылықтары анықталады. 1

Босқындар проблемасы көкейтесті проблемалардың бірі болып табылады, оның айналасында көптеген жылдардан бері мемлекеттердің саясаттық, экономикалық, ұлттық және басқа мүдделерімен байланысты, шиеленіскен және сөнбейтін күрес жүруде. Босқындар проблемасын шеше отырып, құқықпен анықталған қорғау құралдарын орнықтыра отырып, мемлекет, бәрінен бұрын, адам мен азаматтың еркіндігі мен құқығын сақтау қажеттігін жетешілікке алады.

Адам құқығын қадірлеу принципі халықаралық құқықтың негізгі принциптерінің бірі болып табылады. Адам құқығы, ол тұратын елдің заңдарымен қарастырылған, экономикалық, саясаттық, әлеуметтік, азаматтық және мәдениеттік құқықтармен және еркінділікпен анықталады. Бұл құқықтар мен еркіндіктердің сипаты, оның көлемі сияқты, сол мемлекеттің және оның заңдарының қоғамдық саясаттық және әлеуметтік экономикалық құрылысымен анықталады.

Адам құқығын қорғау саласында, барынша маңызды өзгерістер, екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болды. 1945 жылы Сан-Францискодағы конференцияда қабылданған БҰҰ жарғысына, келесі ереже енгізілді: Біріккен Ұлттар Ұйымының ұстанатын мақсаты «экономикалық, әлеуметтік, мәдениеттік және гуманитарлық сипаттағы халықаралық проблемаларды шешіде халықаралық ынтымақтастықты және адам құқығын қадірлеуді дамыту және қолдау, нәсіліне, жынысына, тіліне және дініне қарамай, барлығы үшін негізгі еркіндікті жүзеге асыру». Бұл ереженің босқындар проблемасына тікелей қатысы бар. Босқындар құбылысы бүгінгі күні объективті сипатта, өйткені дүниежүзіндегі көптеген катаклизмалармен (үркіншіліктермен) шартталады. Көбейіп кеткен соғыстар, дүлей апаттар, өмір сүрудегі экономикалық жағдайлардың қиындауы және басқа көптеген құбылыстар, қауіпсіз және жалпы адамдық қажетсінуге жауап беретін, өмір жағдайы болатын, тұратын орын іздеуші адамдар босқындар ағымы пайда болатын жағдайды жасайды.

Босқындар сияқты, мұндай категориядағы адамдардың болуы, мемлекеттер үшін құқықтық салдар ғана жасап қоймай, сонымен қатар оларды қорғау бойынша құқықтық пен жауапкершілікті де қосады. Қазіргі кезде бұл міндет, халықаралық қоғамдастықтың өкілі болып табылатын, босқындар ісі бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының Жоғарғы комиссар Басқармасына жүктелген (ЖКБ БҰҰ), бірақ мемлекетте босқындарды қорғау бойынша бернені орындай алады, бұл барлық уақытта олардың материалдық мүдделерімен байланысты емес, заң бойынша, олар бұл проблемаға құлшына кіріспейді.

Босқындарға қатысты құқықтық нормаларды зерттей отырып, босқындарды қабылдаумен және кіргеннен соңғы оларға қалай қарайтынымен байланысты мемлекеттер міндеттемесіне ғана емес, сонымен қатар әрекеттері немесе керісінше әрекетсіздігі халықтың босуына келтіретін, мемлекеттің әлуеттік халықаралық-құқықтық жауапкершілігінеде көңіл аудару қажет. Мемлекеттің жауапкершілігі, өз кезегінде, оның территорияны және халықты бақылау фактісінен шығады. Жеке тұлғалар мен топтар, халықаралық мәні бар, және өздері қоғамдық фактілермен немесе соған қатысымен байланысатын территорияда, адам құқығын еркін жүзеге асыруға мүмкіндігі болуы қажет; өздігінен ақиқатты, мұндай жағдай сырттан тықпалау, күштеу кезінде емес, ал ұлттық демократиялық және өкілдікті басқару, азаматтық қоғам мен құқықтық тәртіп басым болатын жерде барынша ықтималды болады.

Қуғыншылық пен зәбірлеу қауіпінен және басқа осыған ұқсас залалдан тығылатын жер іздеу адамдар үшін өмірі мен еркіндігін сақтауда өте маңызды болғанымен, ол адам құқығын өзінің отанында барынша толық қорғау туралы талаптарды алмастыра алмайды. Демографиялық құбылыстар ауылдық жерлерден қалаға қоныс аударумен, әскери және әлеуметтік жанжалдармен, әлсіз дамығандықпен, жеткіліксіз немесе бірізді емес демократияланумен, адамдардың өзінің өмірдегі келешегіне ықпал ету қабілеттілігінің жойылуымен немесе қабілетсіздікті сезінуімен байланысты. Дегенмен, осыған салыстырмалы дамыған әлем (босқындар ұмтылған елдер) көбінесе шектеулі шаралар қолданумен шектелетіні айдан анық. Осының бәрі нормалар мен принциптер спектрі үшін, босқындарды қорғаудың халықаралық-құқықтық жүйесін құрайтын көңілді орта жасай алмайды.

Бұл жағдайда Қазақстан Республикасы босқындар мәселелері бойынша дүниежүзілік интеграцияда белсенді қатысада. Оған мысал, 2001 жылы 11 қыркүйек айында АҚШ-тағы болған оқиға, сол оқиға нәтижесінде Америка Ауғанстанға соғыс жариялаған кезде, Қазақстан дүниежүзі қоғамдастығы алдында Ауғанстан мен Тәжікстаннан босқындардың белгілі бір санын қабылдауға және орналастыруға міндеттеме алуы. 2 Ойлаймыз, мұндай жағдайларда босқындарды қабылдау түріндегі гуманитарлық көмек көрсетуші елдердің беталыстары ұқсас болуы керек.

Егер бұрынғы тоталитарлық кезеңде Одақ, оның ішінде Қазақстанда, адамдардың әміршіліктің әкімшілік жүйесінен қашуынан, елден кету ағымы байқалса, ал қазір демократия мен нарықты құра отырып, бұрынғы кеңес кеңістігіндегі елдер босқындарды әлуетті қабылдаушы елдер қатарына өтті. Бұл проблеманы шешуге, осы саладағы жүниежүзілік стандарттар мен принциптерге жауап беретін, заңдық база ықпал етуі керек. Одан өзге, дүниежүзілік интеграцияға тарту үшін, әрекеттегі халықаралық құжаттардың ратификациясы (бекітілуі) қажет. Осының көрнекі мысалы ретінде Қазақстан Республикасының босқындар проблемасын реттеуші, халықаралық құқықтың екі негізгі көзіне қосылуын айтуымызға болады, БҰҰ Конвенциясы 1951 ж. және Хаттамаға 1967 ж.

Дипломдық зерттеудің мақсаты мен міндеттері.

Бұл дипломдық зерттеудің мақсаты, босқындардың халықаралық құқықтық мәселелерін зерделеу болып табылады. Қойылған мақсатқа жету үшін, бұл дипломдық жұмыстың авторы бірқатар міндеттер қояды, жекелей айтқанда:

- халықаралық құқықтағы «босқындар» ұғымына анықтама беру;

- босқындар режимінің берілу принциптерін қарастыру;

- босқындардың негізгі құқықтары мен міндеттерін зерттеу;

- босқындардың құқықтық жағдайын орнықтыратын, халықаралық құқықтық нормаларды қарастыру;

- босқындар мәселелері бойынша мемлекеттердің БҰҰ-мен және басқа халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық мәселелерін қарастыру;

- ҚР босқындар режимінің құқықтық реттелуінің ерекшеліктерін зерттеу;

- босқындар проблемалары бойынша мемлекеттердің халықаралық ынтымақтастығында Қазақстан Республикасының құқықтық аспектілерін қарастыру.

Осы дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі болып , арасында үлкен дәрежеде тарихи, салыстырмалы, логикалық және функционалдық әдістер болатын, мемлекеттік-құқықтық нақтылықты танудың жалпы ғылыми және жеке ғылыми әдістері табылды.

Зерттеудің теориялық негізі.

Зерттудің теориялық негізін, Сәрсембаев М. А., Гай С. және Гудвин Гилл, Потапов В. И. және басқ. Сияқты халықаралық құқықтар саласындағы, ресейлік, қазақстандық және шетелдік авторлардың мамандардың монографиялық басылымдары құрады. Теориялық материалдарды халықаралық құқықтық актілер, сонымен қатар, босқындардың құқықтық аспектісін шектейтін, Қазақстан Республикасының әрекетегі заңдары толықтырды.

Жұмыстың құрылымы.

Бұл дипломдық жұмыс үш тараудан; жеті параграфтардан; кіріспеден, қорытындыдан; қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Бірінші тарау босқындардың құқықтық режимдерінің жалпы мәселелеріне арналған. Бұл жерде келесі мәселелер қаралады: халықаралық құқықтағы «босқындар» ұғымы; халықаралық құқықпен әзірленген босқындар режиміне принципиалдық тәсілдеме; босқындардың жалпы құқықтары.

Екінші тарауда босқындардың құқықтық жағдайы туралы халықаралық құжаттардың қолданылуын қамтамасыздандыратын ережелер туралы, жәнеде босқындар мәселелері бойынша мемлекеттердің БҰҰ-мен және басқа халықаралық ұйымдармен ынтымақтастығы туралы айтылады.

Үшінші тарауда босқындар режимін реттеуші, Қазақстан республикасының әрекеттегі заңын талдауға шолу жасалында; босқындар мәселелері бойынша негізгі қолданбалы заңдық материалдар жиналды, сонымен қатар Қазақстан Республикасында босқындардың көкейтесті құқықтық проблемалары алынды және талданды.

Дипломдық жұмыстың жалпы көлемі компьютерде терілген . . . бет.

1 тарау. Босқындардың құқықтық режимінің негізгі шектері мен ерекшеліктері.

1. 1 Халықаралық құқықтағы «босқындар» ұғымы.

Үлкен монографиялық ғылыми еңбектің авторлары Гай С., Гудвин -Гилл3 айтқандай «босқын» термині қатаң термин болып табылады, яғни оның мазмұны жалпы халықаралық құқық принциптеріне сәйкес анықталады. Кәдімгі қолдануда ол мейлінше кең және барынша шектелген, ол өзі шыдауға мүмкіндіксіз деп тапқан табиғи немесе жеке сипаттағы жағдайлардан қорғануға ұмтылатын, қашатынның бәрін, кез-келгенін белгілейтін термин. Адам қайда қашып барады - маңызды емес: әңгіме еріксіздіктен және қауіптен қашу туралы. Қашудың себептеріде өте көп болуы мүмкін: бұл құлшылдық, еркіндік пен өмірге қауіп төнуі, қудалаушылық, кедейшілік, соғыс немесе азаматтық жанжалдар, табиғи апаттар, зіл-зала, жер сілкініс, су тасқыны, құрғақшылық, аштық және т. б. «Босқын» сөзінің қорытындыланған мәні, мүдделі тұлғаға көмек көрсету мүмкін және керек, қажет болған жағдайда қашуды тудырған себептен және оның салдарларынын қорғау. Сондықтан босқындар категориясынан көбінесе әділ соттан қашқан «босқындар» алып тасталады - жалпы, саясаттық аспектісіз заңды бұзған үшін, қылмыстық құғындаудан сақтанушы тұлға. 4

«Босқын» ұғымының салалық (халықаралық-құқықтық) мазмұны оданда көбірек шектелген. Мысалы, оған «экономикалық босқындар» (бұл терминнің өзі әдетте қолданылмайды) енгізілмейді. Олардың проблемаларының шешімі, мүмкін, халақаралық көмек пен даму аясына жатады және басқа мемлекет территориясында шектеусіз уақыт ішінде қорғану түсіндірілетін, бассауға институтымен байланысты емес.

«Босқын» ұғымының шекарасын анықтау, ауыр жағдайға душар болған адамдардың қажетсінуін тез қамтамасыз етуге кедергі келтіретін, казуистика мен семантикадағы лайықсыз жаттығу сияқты көрінеді. Соған қарамастан, мемлекет, босқын статусы мен бассауғаны немесе сол жерде ұорғануды кімнің қолдана алатынын айқындау кезінде, барынша шектейтін критерияларға көндіреді. Дүлей апат құрбандарына қатысты ерекше қажетсінудің болу фактісі жеткілікті негіз бола алады, бірақ адамнан келген жағдайлар мен апаттар құрбандарына қатысты қосымша факторлардың болуы талап етіледі. Сонымен, босқындар категориясының кез - келген анықтамалары мен сипаттамаларын құрудың мақсаты - көмек пен қорғау көрсетуді жеңілдету мен негіздеу; одан өзге, егер тұлғаның жағдайы қажетті критерияларға сәйкес келетін болса, онда оның сәйкес құқықтар мен жеңілдіктерге үміткерлігіне куәлендіреді. Сондықтан, халықаралық құқықпен сәйкес, босқындар категориясының сипаттамасын анықтай отырып, дәстүрлі бөлінетін көздерді - шарттар мен мемлекеттер тәжірибесін - талдау керек, сонымен қатар босқындар проблемаларын шешу үшін халықаралық қоғамдастықпен құрылған, әртүрлі ұйымдардың процедуралары мен тәжірибелерінеде көңіл аудару қажет.

«Босқын» ұғымының анықтамасы халықаралық құқықта екі негізгі құжаттарда бар: 1951 жылғы БҰҰ «Босқындар статусы туралы»5 конвенциясында және соның, босқындар статусына қатысты, 1967 жылғы Хаттамасында6.

Бұл актілердің арасында бірнеше айрықшылықтар бар, жекелей айтқанда, 1951 жылғы БҰҰ Конвенциясы уақытша және географиялық шектеулерді қарастырады, яғни ол Еуропада орналасқан елдерге қатысты қолданылады, жәнеде 1951 жылдың 1 қаңтарына дейін өткен уақиғалар нәтижесінде босқындыққа ұшырағандарға қатысты болады. Ал 1967 жылдың Хаттамасына келетін болсақ, ол жоғарыда айтылған шектеулерді жояды және онсыз-ақ мемлекеттерге қатыстыда және нәтижесінде босқындар проблемасы пайда болған немесе пайда болатын кез - келген жағдайға, мейлі ол бұрын болсын немесе келешекте болатын болсада, қатыстыда қолданылады.

Осыған байланысты мемлекеттердің жоғарыда көрсетілген құжаттарға қатысуын ескеру қажет. Қазақстан Республикасы екі құжаттыңда қатысушысы болғандықтан, Қазақстан Республикасының Конституциясының 4 бабының 3 п. сәйкес бқл актілер республика территориясында тура әрекетте болады, жәнеде ішкі заңдар оған қарама қайшы болса, онда ішкі заңдардың нормалары емес халықаралық шарттардың нормалары қолданылады.

«Босқындарға» анықтама беру әрекеті Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылмай тұрғандада жасалынған, жекелей айтсақ, Ұлттар Лигасы қамқарлығымен қорытындыланған шарттар мен келісімдерде. Онда атаулы «тотық тәсілдеме» қолданылды. Бұл кездегі қажетті шарттар келесідей болды:

а) тұлға өзі туылған жерден тыста болуы керек және

б) осы мемелекеттің қорғанысын пайдаланбауы керек.

Мысалы, «орыс босқындары» 1926 жылы «Советтік Социалистік Одақтар Республикалары үкіметінің қорғанын пайдаланбайтын немесе енді пайдаланбайтын және басқадай азаматтық алмаған, орыс ата-текті кез-келген адам» ретінде анықталды. «Армян босқындары» ұғымының да мазмұны тура осыған ұқсас болды. Көрсетілген анықтамалар орыс және армян босқындарының жеке басының куәлігін беруге қатысты, 1926 жылдың 12 мамырындағы Келісімде болды. Бұл жағдайда тұлғаның туған жерінен тыс жерде болуы тікелей талап етілген жоқ, бірақ ол ұйғарылған еді, өйткені келісімнің мақсаты, жүруді және көшіп-қонуды қамтамасыз ету үшін жеке басының куәлігін беру болды. Егер, жеке басының куәлігін алған адам өзінің ата-тегіне оралатын болса, онда Жеке басының куәлігі өзінің күшін жойды. Ақырында, нәтижесінде мұндай тәсілдеме, Германиядан қашқан адамдар туралы, 1936 жылғы келісімдерде қолданылды. 7

Екінші дүниежүзілік соғыстан соң «босқын» ұғымының анықтамасының мейлінше айқын критериялары тұжырымдалды. Бұл туралы босқындар істері бойынша Халықаралық ұйымның(ХБҰ) жарғысы және кейінірек қабылданған босқындар істері бойынша Біріккен Ұлттар Ұйымының Жоғарғы комиссарының Жарғысы (УВКБ БҰҰ) 8 және БҰҰ 1951 жылғы босқындар статусы туралы Конвенциясы көрнекі куәлендіреді.

ХБҰ жарғысы, көмек көрсетілуі қажетті адамдар категориясын көрсете отырып, алдыңғы құжаттардың ережелерін көрсетті. Мысалы, «босқындар» қатарына ұлтшылдық, фашистік немесе квислингтік9 режимдердің құрбандары; еврейлік ата-текті кейбір тұлғалар; ұлтшыл қуғыншылықтың құрбаны болған, шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ тұлғалар жатқызылды; сонымен қатар, нәсілдігі, діні, ұлты немесе саяси көзқарасы белгілері бойынша екінші дүниежүзілік соғыстың басталуына дейінгі босқындар деп мойындалған тұлғалар жатқызылды. Одан өзге, ХБҰ Жарғысы босқындар қатарына, бұрын азаматы болған және тұрған мемлекеттің қорғанысын қолдана алмайтын немесе қолданғысы келмейтін тұлғаларды да кіргізді.

Босқындар істері бойынша БҰҰ Жоғарғы комиссарының Басқармасын, босқындармен айналысатын негізгі мекеме ролінде, ХБҰ алмастырды. Осы кезеңнен бастап, халықаралық-құқықтық тәсілдеме негіздерінде «босқындар» ұғымы БҰҰ, УВКБ Жарғысы және мемлекет аралық шарттар құжаттарында бекітіле бастады.

Жарғы алғаш рет, ертерек бекітілген әртүрлі шарттар мен келісімдер әрекетіне кіретін, босқындар УВКБ құзыретіне бағынады. Одан өзге, ол 1951 жылдың 1 қаңтарына дейін болған жағдайлар нәтижесінде, өзінің ата-тегінен сыртта жүрген (босқын азаматы болып табылатын елдің, ал азаматтығы болмаған жағдайда - оның бұрынғы тұрақты тұрған жерінің елі) және «қуғындау құрбаны болудың толық негізделген қауіпіне қарай» оның қорғауын қолдана алмайтын немесе қолданғысы келмейтін босқын болып қалғандарға көрсетеді. Оларға, кезінде босқындар статусын беруге негіз болған жағдайлардың енді жоқ екеніне қарамастан, қуғындыққа бұрын ұшыраған, қайта алмайтын тұлғаларда жатады. Ақырында, Жарғы өзінің азаматтығын алған елінен сыртта жүрген басқа барлық тұлғаларғада немесе, егер олар, нәсіліне, дініне, азаматтығына, саяси көзқарасына байланысты қуғындалу қауіпі толық негізделген, өзінің тұрақты бұрынғы тұратын орынынан сыртта орналасса, анықталған азаматтықтары болмаса немесе көрсетілген қауіптер бойынша өзінің азаматтығы бар елдің қорғауын қолдана алмаса, ал егер өзінің бұрынғы тұрақты тұрған жеріне, қайта келуге азаматтығы жоқ болған жағдайда таралады.

Бұл анықтама қолдану аясы бойынша әмбебапты, өйткені қандайда бір уақыт бойынша немесе географиялық шектеулері жоқ. Ол Біріккен Ұлттар Ұйымының қорғауына және көмегіне кімнің құқығы бар екені туралы анықтау кезінде маңызды тірек нүкте болып табылады, өйткені өзінің меншікті мемлекеті тарапынан қорғау болмаған жағдай, босқындарды кәдімгі шетелдіктерден айрықшалайды.

Айтылғандардан көріп отырғандай, Жарғы «босқын» ұғымының анықтамасына екі жақтылықты тәсілдеме болжайды. Бір жағынан, ол босқындардың топтары мен категорияларына таралады (жоғарыда айтылып кеткен, «топтық тәсілдеме»), екінші жағынан - жеке тұлғаларға (жеке тәсілдеме), әрбір нақты жағдайдағы субъективті және объективті кезеңдердің бағалануы керек болған кезде.

Осы анықтама 1951 жылғы БҰҰ - ның босқындар статусы туралы Конвенциясында және босқындар статусына қатысты 1967 жылғы Хаттамада айтылды.

Конвенцияның 1 бабында «босқын» терминіне жалпы анықтама берілген: бұлар «1951 жылдың 1 қаңтарына дейін болған жағдайлар нәтижесінде және нәсіліне, дініне, азаматтығына, белгілі бір азаматтық топқа қатысы немесе саяси көзқарасына байланысты қуғындалу қауіпі толық негізделген, өзінің тұрақты бұрынғы тұратын орынынан сыртта орналасқан, оның қорғауын қолдана алмайтын немесе осындай қауіптерге байланысты қолданғысы келмейтін; немесе анықталған азаматтықтары болмағандықтан осындай уақиғалар нәтижесінде өзінің кәдімгі мекен - жайынан сырт елде болып, өзінің бұрынғы тұрақты тұрған жеріне, қауіптер төнуіне байланысты келе алмайтын немесе келгісі келмейтін» тұлға.

Конвенция ережелерін 1951 жылдың 1 қаңтарына дейін орын алған уақиғалар нәтижесінде босқындарға айналған тұлғалар ғана пайдалана алады. Дегенмен одан ары босқындар тек қана екінші дүниежүзілік соғыс нәтижесі емес оның салдарлары да болып табылды.

Осыған байланысты, көрсетілген шектеулерді болдырмайтын қосымша құжаттарды қабылдау қажеттігі туды. Осындай құжат болып табылған, ол босқындар статусына қатысты қабылданған 1967 жылғы Хаттама болып табылды. Хаттама Конвенция әрекетін «жаңа босқындарға» таратты, яғни Конвенциядағы анықтамаға сәйкес келе отырып, 1951 жылдың 1 қаңтарынан кейін болған уақиғалар нәтижесінде босқындар болған тұлғаларға.

УВКБ мандатына келетін және сондықтан халықаралық қауымдастықтың қорғауына мен көмегіне құқығы бар босқындар қатарына, тек қана белгілі бір уәждер бойынша, қуғыншылықтан толық негізді қауіптенетін жеке тәртіпте орнықтыруға болатындар ғана емес («Жарғыға сәйкес босқындар»), сонымен қатар өзінің ата-тегі мемлекетінің қорғауынсыз қалғанын орнықтыруға немесе болжауға болатын тұлғалардың үлкен топтарыда жатады (оларды қазір «жер аударған» тұлғалар немесе УВКБ «уәкілдігі шеңберіне кіретіндер» депте атайды) . Әрбір жағдайдағы өте маңызды мәселе, әңгіме болып отырған тұлғалардың мемлекетаралық шекаралардан өтуі және осы топтың қашуын осы елдегі жанжалдармен немесе радикалды саясаттық, әлеуметтік немесе экономикалық өзгерістермен байланыстыруға болатындай болуы керек. Адамның негізгі құқығы қатерде қалған жағдайда, онда өзекті фактор болып зорлық немесе тәуекел, немесе зорлық қауіпі табылады, бірақ тек қана белгілі бір жағдайларда; таза экономикалық уәжбен орын ауыстырушылар, өзінің пайдасы үшін немесе қылмыстық ниетпен жер ауыстырушылар УВКБ мандатының қорғауына түспейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.