«Үш жүз» партиясының құрылуы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
«Үш жүз» партиясының құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4

Алаштың бас сынаушысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

«Үшжүздің» артынан жүреміз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8

«БӨКЕЙХАНОВТЫ ҰСТАП БЕРГЕНГЕ . 10 000 СОМ»
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13

Қазіргі таңдағы қоғамның саяси өмірі — аса күрделі, әр қилы әрі қарама-қайшылықтарға да толы. Оған қатысушылардың (саясат субъектілерінің) саны орасан көп, олардың ішінде ең көрнекті орын саяси партияларға тиесілі. Партия феодалдық қоғамның буржуазияға өту кезеңінде, яғни XVII ғасырдың соңы мен XVIII ғасырдың басында қалыптаса бастаған еді. Феодалдық мемлекетке қарсы әрекеттегі буржуазиялық, жаңа таптық қоғамның өмірге келуі секілді факторлар осы үрдістердің тезірек қалыптасуына ықпал етті.
Қоғамдық дамудың әр түрлі бағыттарына тұжырымдар жасаған қалыптасқан идеологияның нақты түрде көрініс беруі (либерализм, социализм, анархизм) осы істе зор маңызға ие болды.
Аса мәнді демократиялық принциптерді өмірге енгізу енді партиялардың қажеттілігі туралы мәселені күн тәртібіне койды.

1. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. IV томдық. Алматы; 1996, 1999, 2002ж
2. Қазақстан тарихы. Очерк. Алматы; 1993 ж.
3. Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы. Астана; 2000 ж.
4. Абдакимов А. Қазақстан тарихы. Алматы; 1993 ж.
5. Кузембайулы А. Абиль А. История РК. Астана; 2001 г.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Үш жүз партиясының құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
Алаштың бас сынаушысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
Үшжүздің артынан жүреміз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
БӨКЕЙХАНОВТЫ ҰСТАП БЕРГЕНГЕ - 10 000 СОМ
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13

Кіріспе
Қазіргі таңдағы қоғамның саяси өмірі -- аса күрделі, әр қилы әрі қарама-қайшылықтарға да толы. Оған қатысушылардың (саясат субъектілерінің) саны орасан көп, олардың ішінде ең көрнекті орын саяси партияларға тиесілі. Партия феодалдық қоғамның буржуазияға өту кезеңінде, яғни XVII ғасырдың соңы мен XVIII ғасырдың басында қалыптаса бастаған еді. Феодалдық мемлекетке қарсы әрекеттегі буржуазиялық, жаңа таптық қоғамның өмірге келуі секілді факторлар осы үрдістердің тезірек қалыптасуына ықпал етті.
Қоғамдық дамудың әр түрлі бағыттарына тұжырымдар жасаған қалыптасқан идеологияның нақты түрде көрініс беруі (либерализм, социализм, анархизм) осы істе зор маңызға ие болды.
Аса мәнді демократиялық принциптерді өмірге енгізу енді партиялардың қажеттілігі туралы мәселені күн тәртібіне койды.
Саяси партия -- әлеуметтік топтың немесе таптың, неғұрлым белсенді және ұйымдасқан бөлігі. Олар саяси билікке қол жеткізу үшін күреседі. Партиялар ұйымдасқан таптар мен әлеуметтік топтардың қажеттіліктерін, мүдделері мен мақсаттарын білдіреді. Саяси биліктің тетіктерінің жұмыс істеуіне белсенді түрде қатысады немесе оған белгілі бірдәрежеде ықпал етеді.
Осыған орай Қазақстан аумағында 1917 жылы Үш жүз партиясы өмірге келді.
Жұмыстың қзектілігі, осы партияның саяси қызметін анықтау.

Үш жүз партиясы. Қыргыз (Қазақ) Үш жуз социалистік партиясы үсақ буржуазияльщ сарындағы үлттык саяси ұйым еді. Партия большевиктерге ниеттес бағыт ұстап, Алаш партиясына Қазакстанның қоғамдық-саяси өмірінің көптеген мәселелері бойынша негізгі қарсылас болды. Партияның негізін 1917 жылы 17 қарашада Мұқан Айтпенов қалады. Бастапқы кезеңде басшылық орталықтың қурамына К.Тоғысов, Ш.Әлжанов, А.Досов, И.Қабековтер енді. Партияның орталық баспасөз органы Үш жүз газеті болды. Үш жүздің саяси кезқарастары Алаш партиясының саяси көзқарастарынан үш өзекті мөселенің төңірегінде алшактанды:
1. казақ облыстары автономиясының сипаты;
2. жер мәселесін қайта қарау;
3. дін мен мемлекетік өзара қарым-қатынасының сипаты.
Партияның идеялық бағыты большевиктік қағидалардың күшті ықпалында болды. Партия басшылығына Петроградтағы Қазан төңкерісінен кейін К. Тоғысовтың келуімен Үш жүздің саяси кағидалары елеулі езгерістерге ұшырады. Өз қызметінің бастапқы кезенінде үшжүзшілер соцал-революционерлер одақтасу бағытын ұстанса, ал 1918 жылдық қаңтарынан бастап жергілікті жерлерде Кеңес өкіметін орнату мен нығайту жүмысына белсене араласа бастады. 1918 жылдың басынан бастап үш-жүзшілер басқа қозғалыстарға карсы күрестегі большевиктердің сенімді одақтасына айналды. Осының бөрі большевиктік ұйымдардың белсенді материалдық және рухани қолдауы жағдайында өтті.
917 жылы Ақпан төңкерісінен кейін патша өкіметі құлаған соң, Мемлекеттік думаның Уақытша комитеті мен Санкт-Петербург кеңесі атқару комитетінің келісімі нәтижесінде Бүкілресейлік құрылтай жиналысы (Учредительное собрание) өткізілетін болды. Мемлекет басқарудың жаңа тұрпатын айқындайтын бұл жиналысқа партиялық тізім бойынша 730 делегат белгіленді.
Әу баста сайлауды 17 қыркүйекте өткізіп, құрылтай 30 қыркүйекке белгіленгенімен, кейіннен сайлау 12 қарашаға, жиналыстың шақырылуы 28 қарашаға қалдырылды.
Патшалық Ресей аумағында 73 сайлау округі құрылды. Қазіргі Қазақстан жерінде Жетісу, Орал және Дала сайлау округтері ұйымдастырылды. Ресей халқы ғана емес, оның құрамындағы өзге ұлттар мен ұлыстар да құрылтайдан зор үміт күтіп, сайлау науқанына кірісті.
АЛАШТЫҢ БАС СЫНАУШЫСЫ
Құрылтайға тек саяси партиялардың өкілдерінен сайланған делегаттар қатысатындықтан қазақ оқығандары тез арада саяси партия құруды қолға алды. Сөйтіп дәл осы құрылтай қарсаңында Алаш партиясы мен Үш жүз партиясы дүниеге келді. Қазақ даласындағы Құрылтай сайлауына бұл екі партиямен қатар большевиктер мен эсерлер партиясы да қатысты. Бұл екеуі Алаш партиясының қазақ даласындағы басты бәсекелестері болды.
Бірақ тарихи деректер Алаш партиясы мен Үш жүз партиясының арасында да тартыс аз болмағанын көрсетеді. Алайда бұл тартыс партиялық бәсекелестіктен гөрі бірін-бірі партия ретінде мойындағысы келмейтін ымырасыз күреске көбірек ұқсайтын еді.
Большевиктерге ермей тұрғанда Үш жүз партиясы әуелі түркі-татар федерациясын құрып, орыстардан аулақ жүруді, содан соң біртіндеп автономиялы елге айналуды көздесе, Алаш партиясы автономияны Сібір автономшыларымен селбесе отырып алуды ойластырды.
Сонымен қатар Үш жүз партиясы қазақ жұмысшылары мен кедейлерінің сөзін ұстаймыз десе, негізінен интеллигенция өкілдерінен құралған Алаш партиясы қазақты бай мен кедейге бөлген жоқ.
Құрылтай сайлауында ойсырай жеңілген Үш жүз партиясына тарихшы Мәмбет Қойгелдиев: ...саяси дүрмек ағымында әлеуметтік саяси айқындамасы толық қалыптасып үлгермеген, бірақ ықпалды саяси күшке айналу ниеті саяси ұйым құруға алып келген түрлі әлсіз элементтердің жиынтық көрінісі деген баға береді.
Тағы бір тарихшы Светлана Смағұлова Көлбай Төгісов және Үш жүз партиясы деген еңбегінде: Үш жүз партиясы мен Алаш партиясының саяси бағыттары бір еді. Олардың негізгі мақсаты - ескі үкімет билігін толығымен жойып, қазақ халқының өз алдына бөлек отау құруын жүзеге асыру. Осы мақсат жолында екі ұлттық партияның арасында күрес туындады. Алаш мүшелері Үш жүздің ісін жақтырмады. Үш жүз де Алашты өз газеттерінде ғайбаттап жатты деп жазады.
Академик Кеңес Нұрпейісов: Үш жүз партиясы әуел баста Алашпен бірлесе әрекет жасау мүмкіндігі туралы мәлімдегенімен, ол райынан тез қайтты да, көп кешікпей Алаштың бас сынаушысына айналды деген ой-пікірін білдірді.
БӨЛІНУ
Болашақ Үш жүз партиясы мен Алаш партиясы жетекшілерінің арасындағы кейбір келіспеушіліктер 1917 жылғы мамырда Мәскеуде өткен бүкілресейлік мұсылмандар съезінен кейін байқалды.
Қазақ ішінен барғандар арасынан Жаһанша Досмұхамедов, Көлбай Төгісов, Уәлитхан Танашев, Жақып Ақбаевтар осы съезде атқару кеңесінің мүшелері болып сайланды. Бұл кеңестің іс жүргізетін орталығы Санкт-Петербург қаласы болып белгіленді. Сонымен қатар съезге қатысқан басқа да делегаттарға қосыла отырып, олар ...бірінші жалпықазақ съезі 1-10 тамыз аралығында Ташкентке шақырылсын деген ұсыныс жасады.
Ал бұл кезде бірінші жалпықазақ съезін шақыруды ұйымдастыруға кіріскен Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, т.б. қазақ оқығандары ол съездің шешімдерін де, атқару комитетін де мойындамай, бұл кеңеске сайланған қазақ ағзаларын халық тарапынан сайланған ағзалар дей алмаймыз һәм олардың қазақ атынан деп істеген істерін, сөйлеген сөздерін халықтікі демейміз деп мәлімдеді. Оның үстіне екінші бүкілресейлік мұсылмандар съезіне қазақтан өкіл жібермейтінін айтты.
Сөйтіп бүкілресейлік мұсылмандар съезінің атқару кеңесімен араласа отырып, қазақ партиясының жобасын жасау жоспары жүзеге аспады.
БІР СПИСОКТЕН АРТЫҚ БОЛМАСЫН...
Бүкілресейлік құрылтай сайлауы жақындауына байланысты шілденің 21-26 аралығында Орынборда шұғыл өткен жалпықазақ съезі қазақ саяси партиясын құру туралы шешім қабылдады. Сонымен қатар бір облыста бір списоктен артық болмасын, ол список осы жалпықазақ съезі көрсеткен список болсын деген қаулы алды. Мұны қазақ бірнеше тізім жасап өз-өзімен таласып кетсе, өзіне сыбағалы депутаттық орнын өзге жұртқа беріп қояды деп түсіндірді.
Алаш партиясымен бір кезеңде пайда болған Үш жүз партиясы жалпықазақ съезінің бұл шешімін мойындағысы келмеді. 1917 жылдың қазан айында Омбыға келген Әлихан Бөкейханмен кездесуде Үш жүз партиясының ұйымдастырушылары Мұқан Әйтпенов пен Шаймерден Әлжанов қазақ партиясының атауы Үш жүз болсын деген ұсыныс айтты және партия бағдарламасы жөнінде Әлихан Бөкейханмен пікір таластырды.
Мұқан Әйтпенов көп ұзамай, 1917 жылы қарашаның 17-сінде Қазақ және Иаңы уақыт газеттеріне: Белгілі кадет Бөкейханов ашқан Алаш партиясының программасына қанағаттанбай қазақтар өз алдына Үш жүз атты социалист партиясын ашты. Партияның мақсаты - федерацияны жақтау һәм түрік-татар қауымдарын біріктіру, Учредительное собраниеге жеке список кіргізу, - деген жеделхат жолдады.
Омбы қаласында құрылып, Қызылжар, Семей, Ақмола қалаларында бөлімшелері жұмыс істеген Үш жүз партиясы туралы көп ұзамай Семейдегі Сарыарқа газеті Алаштың туын ұстаған асқар белдей ерлерімізді... арамзалар қаппақ болып, жынын құсып, уын шашып жүр. Мұндайларға Үш жүздің партиясы деген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.