Тараз қаласы әкімдігінің қаржы бөлімі
Мазмұны
1 Жалпы бөлім
1.1«Тараз қалласы әкімшілігінін қаржы бөлімі» мекемесі туралы жалпы сипаттама
2 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
2.1 Ағымдағы активтер: ақша қаражаттары мен олардың эквиваленттері
2.2 Ағымдағы активтер: алынуға тиісті шоттар және басқа берешек қарыздар
2.3 Тауарлы.материалдық қорлар есебі
2.4 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің есебі
2.5 Міндеттемелер есебі
2.6 Еңбекақы және оның төлемінің есебі
2.7 Меншікті капитал есебі
2.8 Инвестициялардың есебі
2.9 Өндіріс шығындарының есебі
2.10 Дайын өнімнің және оны өткізудің есебі
2.11 Қаржылық есеп беру құралы
3 Жылдық түгендеуді жүргізу
4 Талдамалық есеп
5 Құқықтық қызмет
6 Салық салу
7 Аудит
1 Жалпы бөлім
1.1«Тараз қалласы әкімшілігінін қаржы бөлімі» мекемесі туралы жалпы сипаттама
2 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
2.1 Ағымдағы активтер: ақша қаражаттары мен олардың эквиваленттері
2.2 Ағымдағы активтер: алынуға тиісті шоттар және басқа берешек қарыздар
2.3 Тауарлы.материалдық қорлар есебі
2.4 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің есебі
2.5 Міндеттемелер есебі
2.6 Еңбекақы және оның төлемінің есебі
2.7 Меншікті капитал есебі
2.8 Инвестициялардың есебі
2.9 Өндіріс шығындарының есебі
2.10 Дайын өнімнің және оны өткізудің есебі
2.11 Қаржылық есеп беру құралы
3 Жылдық түгендеуді жүргізу
4 Талдамалық есеп
5 Құқықтық қызмет
6 Салық салу
7 Аудит
1. Жалпы бөлім
1.1 Ұйымның жалпы мінездемесі .
Ұйымның іскерлігін мақсаты- қала бюджетінің орындалуы
аумағында мемлекеттік саясаты құру мен сатуды қамтамасыз ету, камуналды меншікті бухгалтерлік есепті ,қаржылық есеп беруді басқару жергілікті бюджетке салық жинау бойынша жұмыстарды ұымдастыру .
Бір жолғы таварларды сатудан жиналған сомалардың толықтығын қамтамасыз ету .
-Қалалық бюджет бюджетпен есеп айырысу орындары комуналды меншікті бухгалтерлік есепті басқару ортасындағы салааралық кординация мен әдістемелік баскару.
1. Мемлекеттік саясатты құру бойынша:
-қаржылық жылдарға сәикес қала бюджетіне қалалық маслихат шешімі бойынша бюджетке өзгертулер мен толықтырулар еңгізу.
-қалалық әлуметтік экономикалық дамуының мемлекеттік және щрта мерзімдік жоспарлды қайта құруға қатысу:
-қала бюджетіне табыс түсүру ортасында бюджетпен мақсаттарды анықтауда түсімдерді болжауға қатысу:
-заңдылықтарды қолдану тәжірибесіне талдау, оны жүзеге асыру, қайта жөндеу мен дайындау бойынша ұсыныстар дайындау:
-өзінің компитенция бойында мемлекеттік салалық бағдарламаларды сатуды қайта қарау мен қамтамасыз ету:
2. Мемлекеттік саясатты сатуда қамтамасыз ету бойынша:
-қалалық бюджетті орындауды қамтамасыз ету мен жергілікті бюджеттің орындалуына қызмет көрсету:
-түсімдер жоспарлы және қала бюджетін қаржыландыруда бекітулерді
қамтамасыз ету мен өзгертулер енгізу:
-барлық тапсырылған мемлекеттік мекемелер мен бюджет бағдарласасының әкімшіліктеріне рұқсат беруді ұйымдастыру:
-республикалық және облыстық бюджет қаражаттары шотына мақсатты пайдаланй мен бюджеттік несиені ұсыну қызмет көрсету мен бақылауды қамтамасыз ету, олрардың есебі, қайтару маниторингі:
-қалалық бюджетті орындау кезінде қалалық бюджеттік бағдарламалардың икемдін бағалау:
-бюджеттік орындау бойынша есеп беруді құрастыру:
-бюджеттік және бухгалтерлік есепепен бюджет және жүйеде есеп берудің дамуы мен жүзеге асуы:
1.1 Ұйымның жалпы мінездемесі .
Ұйымның іскерлігін мақсаты- қала бюджетінің орындалуы
аумағында мемлекеттік саясаты құру мен сатуды қамтамасыз ету, камуналды меншікті бухгалтерлік есепті ,қаржылық есеп беруді басқару жергілікті бюджетке салық жинау бойынша жұмыстарды ұымдастыру .
Бір жолғы таварларды сатудан жиналған сомалардың толықтығын қамтамасыз ету .
-Қалалық бюджет бюджетпен есеп айырысу орындары комуналды меншікті бухгалтерлік есепті басқару ортасындағы салааралық кординация мен әдістемелік баскару.
1. Мемлекеттік саясатты құру бойынша:
-қаржылық жылдарға сәикес қала бюджетіне қалалық маслихат шешімі бойынша бюджетке өзгертулер мен толықтырулар еңгізу.
-қалалық әлуметтік экономикалық дамуының мемлекеттік және щрта мерзімдік жоспарлды қайта құруға қатысу:
-қала бюджетіне табыс түсүру ортасында бюджетпен мақсаттарды анықтауда түсімдерді болжауға қатысу:
-заңдылықтарды қолдану тәжірибесіне талдау, оны жүзеге асыру, қайта жөндеу мен дайындау бойынша ұсыныстар дайындау:
-өзінің компитенция бойында мемлекеттік салалық бағдарламаларды сатуды қайта қарау мен қамтамасыз ету:
2. Мемлекеттік саясатты сатуда қамтамасыз ету бойынша:
-қалалық бюджетті орындауды қамтамасыз ету мен жергілікті бюджеттің орындалуына қызмет көрсету:
-түсімдер жоспарлы және қала бюджетін қаржыландыруда бекітулерді
қамтамасыз ету мен өзгертулер енгізу:
-барлық тапсырылған мемлекеттік мекемелер мен бюджет бағдарласасының әкімшіліктеріне рұқсат беруді ұйымдастыру:
-республикалық және облыстық бюджет қаражаттары шотына мақсатты пайдаланй мен бюджеттік несиені ұсыну қызмет көрсету мен бақылауды қамтамасыз ету, олрардың есебі, қайтару маниторингі:
-қалалық бюджетті орындау кезінде қалалық бюджеттік бағдарламалардың икемдін бағалау:
-бюджеттік орындау бойынша есеп беруді құрастыру:
-бюджеттік және бухгалтерлік есепепен бюджет және жүйеде есеп берудің дамуы мен жүзеге асуы:
Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:
Диплом алдындағы өндірістік тәжірибе бойынша
ЕСЕП БЕРУ
Мекеме Тараз қаласы әкімдігінің қаржы бөлімі
Мазмұны
1 Жалпы бөлім
1.1Тараз қалласы әкімшілігінін қаржы бөлімі мекемесі
туралы жалпы сипаттама
2 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
2.1 Ағымдағы активтер: ақша қаражаттары мен олардың
эквиваленттері
2.2 Ағымдағы активтер: алынуға тиісті шоттар және басқа
берешек қарыздар
2.3 Тауарлы-материалдық қорлар есебі
2.4 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің есебі
2.5 Міндеттемелер есебі
2.6 Еңбекақы және оның төлемінің есебі
2.7 Меншікті капитал есебі
2.8 Инвестициялардың есебі
2.9 Өндіріс шығындарының есебі
2.10 Дайын өнімнің және оны өткізудің есебі
2.11 Қаржылық есеп беру құралы
3 Жылдық түгендеуді жүргізу
4 Талдамалық есеп
5 Құқықтық қызмет
6 Салық салу
7 Аудит
1. Жалпы бөлім
1.1 Ұйымның жалпы мінездемесі .
Ұйымның іскерлігін мақсаты- қала бюджетінің орындалуы
аумағында мемлекеттік саясаты құру мен сатуды қамтамасыз ету, камуналды
меншікті бухгалтерлік есепті ,қаржылық есеп беруді басқару жергілікті
бюджетке салық жинау бойынша жұмыстарды ұымдастыру .
Бір жолғы таварларды сатудан жиналған сомалардың толықтығын қамтамасыз ету
.
-Қалалық бюджет бюджетпен есеп айырысу орындары комуналды
меншікті бухгалтерлік есепті басқару ортасындағы салааралық кординация
мен әдістемелік баскару.
1. Мемлекеттік саясатты құру бойынша:
-қаржылық жылдарға сәикес қала бюджетіне қалалық маслихат шешімі
бойынша бюджетке өзгертулер мен толықтырулар еңгізу.
-қалалық әлуметтік экономикалық дамуының мемлекеттік және щрта
мерзімдік жоспарлды қайта құруға қатысу:
-қала бюджетіне табыс түсүру ортасында бюджетпен мақсаттарды
анықтауда түсімдерді болжауға қатысу:
-заңдылықтарды қолдану тәжірибесіне талдау, оны жүзеге асыру, қайта
жөндеу мен дайындау бойынша ұсыныстар дайындау:
-өзінің компитенция бойында мемлекеттік салалық бағдарламаларды
сатуды қайта қарау мен қамтамасыз ету:
2. Мемлекеттік саясатты сатуда қамтамасыз ету бойынша:
-қалалық бюджетті орындауды қамтамасыз ету мен жергілікті бюджеттің
орындалуына қызмет көрсету:
-түсімдер жоспарлы және қала бюджетін қаржыландыруда бекітулерді
қамтамасыз ету мен өзгертулер енгізу:
-барлық тапсырылған мемлекеттік мекемелер мен бюджет бағдарласасының
әкімшіліктеріне рұқсат беруді ұйымдастыру:
-республикалық және облыстық бюджет қаражаттары шотына мақсатты
пайдаланй мен бюджеттік несиені ұсыну қызмет көрсету мен бақылауды
қамтамасыз ету, олрардың есебі, қайтару маниторингі:
-қалалық бюджетті орындау кезінде қалалық бюджеттік бағдарламалардың
икемдін бағалау:
-бюджеттік орындау бойынша есеп беруді құрастыру:
-бюджеттік және бухгалтерлік есепепен бюджет және жүйеде есеп берудің дамуы
мен жүзеге асуы:
2 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
2.1 Ағымдағы активтер: ақшалай қаражаттар мен олардың баламалары
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” ақшалай қаражатты басқару
қаржы рыногындағы өте күрделі қиындықтарға байланысты үлкен мәнге ие.
Бәсекеге қабілеттілік технологиялық процестердізаманға сай жаңғырту мен
одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап етеді.Сондықтан ақшалай
қаражатпен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету мен сыныптау компанияның
өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет.
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 бухгалтерлік есеп
стандартында ақшалай қаражат кассадағы және банктердегі шоттардағы қолма-
қол ақша ретінде белгіленген. “ҚР Статистика жөніндегі АЕО” РМҰ ақшалай
қаражат қозғалысы – олардың операциялық, инвестициялық және қаржылық
қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп 7 қаржылық есеп беру
стандарттарына сәйкес ақшалай қаражатқа қолма-қол ақша мен талап етілгенге
дейінгі салымдар кіреді.
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі есеп
саясатына сәйкес “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі ” РМҰ дербес
жасайтын Кассалық операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.
Касса – бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған бөлме.
Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің және
темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері
мөрленген пакетте “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК басшысында
болады. Қабылданған құндылықтардың сақталуы үшін материалдық толық
жауапкершілік көтеретін кассир кассалық операцияларды жүргізеді. “Тараз
қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰөздерінің есеп-шоттарынан қолма-қол
ақша алады, бұл мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект
чек жаза отырып, онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы
төлеуге, жәрдемақыға және шаруашылық шығындарына және т.б.) көрсетуге
міндетті.
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу. Кассалық
операциялар қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті
тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ККО) (ф.№ КО-1) ресімдейді.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ кассасына қолма-қол ақшаның
тусуін ресімдеу үшін қолмен өңдегенде де, ақпаратты компьютерде өңдегенде
де қолданылады. Кірістік кассалық ордерді бухгалтерия қызметкері бір
данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе уәкілетті тұлға және кассир қол
қояды, кассирдің мөрімен куәландырады, кірістік және шығыстық кассалық
құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі және ақша тапсырушының қолына
беріледі, ал ордер кассада қалады.
Қолма-қол ақша берумен байланысты операциялар шығыстық кассалық
ордермен (ШКО) № КО-2 ф. Немесе басқа құжаттармен (төлем тізімдемесі, ақша
беру туралы өтініш) және фиксальді коды бар бақылау-кассалық аппараттар
арқылы жүргізіледі.
“Тараз қаласы әкімдігінінқаржы бөлімі” РМҰ кассасына қолма-қол ақшаның
түсуін ресімдеу үшін (ЖКО) қолмен өңдеуде де, ақпаратты компьютерде
өңдегенде де қолданылады. Бухгалтерия қызметкері бір данаман жазады, оған
бас бухгалтер мен ұйым басшысы немесе уәкілетті тұлға қол қояды, кірістік
және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі.
Ақша беру туралы құжаттарға басшы және бас бухгалтер қол қояды. ККО,
ШКО және оларды ауыстыратын құжаттар сиямен немесе шарикті қаламмен (қызыл
және жасыл түстен басқасымен) анық, түсінікті толтырылуға тиісті, не
болмаса машинкада басылады. Бұл құжаттардың түзетілген жері, түзетуі
болмауы керек. ККО, ШКО-лерінде оны жасау үшін негіз көрсетіледі және
оларға тіркелетін құжаттар аталады. ККО, ШКО кассаға тапсырылуға дейін
бухгалтерияда кірістік және шығыстық құралдарды тіркеу журналында (№КО-3
ф.) тіркеледі.
Кассалық ордерлер бойынша ақша қабылдау мен беруоларды толықтырған күні
ғана болады. ККО, ШКО-лерді алған кезде кассир мыналарды тексеруге
міндетті:
- құжаттарда бас бухгалтердің қолы бар-жоқтығын, растығын; ал ШКО-
да басшының да қойылған қолы бар екендігін тексеру;
- құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын;
- құжаттарда аталған тіркемелердің бар-жоқтығын.
Егер осы талаптардың бірі орындалмаса, кассир құжаттарды бухгалтерияға
қайтарады.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық операцияларды кассир 1 жылға ашылатын
(№КО-4 ф.) кассалық кітапқа жазады. Оны ашқан кезде кітаптің барлық
парақтары нөмірленіп, жіппен қайымдалуы тиіс және парақтардың жалпы саны
кассалық кітаптің соңғы бетінде көрсетілуі тиіс. Кітап мөрмен (печать)
мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен бекітіледі. Кассалық
кітаптағы жазбалар көшірме арқылы 2 дана болып жүргізіледі. ККО, ШКО
жазбалары басталмас бұрын кассалық кітапта күн басындағы ақша қалдығы
көрсетіледі.. Егер “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ күніне көп
емес кассалық операциялар атқарылса, онда касалық есептер 3-5 күнде 1 рет
жасалады. Кассирден қабылданған есеп пен құжаттарды бухгалтерия
қызметкерлері тексереді, ал кассалық кітаптың дұрыс жүргізілуін бас
бухгалтер бақылайды.Кассалық операциялардың синтетикалық есебін 451
Кассадағы қолма-қол ұлттық ақша, 452 Кассадағы қолма-қол шетелдік
валюта шоттары кіретін .
2.2 Ағымдағы активтер: алынуға тиісті шоттар және басқа берешек
қарыздар
Берешек қарыз - сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі ” РМҰ алдындағы өткізілген
тауар (жұмыс, көрсетілген қызмет) үшін ақша төлеу бойынша міндеттемелері.
Ол ағымдағы немесе операциялық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді.
Есепте саудалық және саудалық емес берешек қарызды бөліп көрсетеді.
Саудалық берешек қарыз – негізгі іс-әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар
мен көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Алынуға
тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен қызметке және
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ ақшалай емес активтеріне деген
тілек талаптары кіреді. Берешек қарыз алынуға тиісті шоттарды төлеу
мерзіміне немесе борышты өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ
мерзімді болады. Әдетте берешек қарыз шот-фактуралармен расталады. Алынған
вексельдер бабы ресми борыштық міндеттемелермен расталады.
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар жүйесінде берешек қарыздың пайда
болуы “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ шаруашылық іс-
әрекетіндегі объективті процесс болып саналады.Берешек қарыз пайда болу
сипатына қарай қалыпты және ақталмайтын делініп бөлінеді. Салық кодексіне
сәйкес күмәнді талаптар – Қазақстан Республикасының заңды және жеке
кәсіпкерлері – резиденттеріне, сондай-ақ Қазақстан Республикасында тұрақты
мекеме арқылы іс-әрекет жасайтын заңды тұлғалар-резидент еместерге тауар
өткізу, жұмыс орындау, қызмет көрсету нәтижесінде пайда болған және талап
пайда болған сәттен бастағанда үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған талаптар;
сонымен қатар, өткізілген тауарлар, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет
бойынша пайда болған және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес салық
төлеуші-дебиторды банкрот деп тануға байланысты қанағаттандырылмаған
талаптар да күмәнді деп танылады.
Күмәнді борыш бойынша резерв құру тәртібі Табыс 5 бухгалтерлік есеп
стандартымен және оған күмәнді борыш бойынша резерв құру тәртібі атты
әдістемелік ұсыныстармен реттеледі. Күмәнді борыштар бойынша резерв есепті
кезең соңында өткізілген берешек қарызды түгендеу қорытындылары негізінде
құрылады. Күмәнді борыштарды бағалау жөнінде екі тәсіл бар: өткізу,
орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет көлемінің проценті тәсілі, төлеу
мерзімі бойынша шоттарды есептеу тәсілі.
Өткізу көлеміне байланысты процент тәсілі – үмітсіз борыштардың
проценті жалпы өткізу көлемінде анықталады. Бұл үшін бірнеше есепті кезең
ішінде (ең азы үш жыл) тауар өткізу (жұмыс, қызмет) көлемін және күмәнді
борыштар бойынша резерв пайда болуы үшін процентті белгілеуге арналған
төленбеген шоттар сомасын талдау қажет.
Төлеу мерзімі бойынша шоттарды есептеу тәсілі – берешекті төлеу мерзімі
бойынша күмәнді талаптар проценті анықталады. Бұл үшін алынуға тиісті
барлық шоттарды мынандай категориялар бойынша жіктеу қажет:
• өтеу мерзімі әлі болмаған шоттар;
• 1 күннен 30 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;
• 31 күннен 60 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;
• 60 күннен 90 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар:
• 90 және одан көп күндерге төлеу мерзімі бар шоттар.
Вексель – бір жақты шартсыз ақшалай міндеттемесі бар қатаң белгіленген
нысандағы төлем құжаты. Вексельді шығару мен айналым тәртібі Қазақстан
Республикасының 28.04.1997ж. №97-1 Қазақстан Республикасындағы вексельдік
айналымтуралы Заңымен реттеледі.
Вексельдер бойынша бухгалтерлік есеп Бухгалтерлік есеп пен қаржылық
есеп беру туралы заңмен, “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ қаржы-
шаруашылық қызметі шоттарының Бас жоспарымен Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігінің 7.02.2001ж. №23-2-2-6631510. Вексельдік операциялардың
бухгалтерлік есебі туралы хатымен реттеледі.
Есеп беретін адамдармен және басқа да дебиторлармен есеп айырысу есебі.
“Тараз қаласы әкмдігінін қаржы бөлімі” РМҰ қызметкерлеріне кассадан
шаруашылық шығындарына және іс-сапар бойынша шығындарға берілетін ақшалай
аванс есеп берілетін сома деп аталады. Ақша беру тәртіп кассалық
операцияларды жүргізу ережелерімен реттеледі. Іс-сапарлар бойынша есеп
айырысуда қызметкерлердің іс-сапарларына байланысты шығындарды өтеуін
мынадай мөлшерлері белгіленген Салық кодексінің 93 б. 1 т. Басшылыққа
алынды:
• Пәтер-тұрақты жалға алуды төлеу – тиісті құжаттармен расталған,
орын сақтағаны үшін төлем де кіретін, іс жүзінде шыққан шығындар
бойынша;
• ҚР шегіндегі іссапарда болған әрбір күн үшін тәуліктіңтөлеу
мөлшері тәулігіне екі айлық есептік көрсеткіштен аспауы керек;
• Іссапар орнына бару мен қайтаруға іс жүзінде шыққан шығындар,
бұған орын сақтағаны үшін төлеу де кіреді – тиісті құжаттармен
расталған нақты сомада төленеді;
Қызметкерді іссапарға жіберу үшін “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы
бөлімі” РМҰ басшысы іссапардың орны мен мерзімі ескертілетін бұйрық
шығарады. Бұйрық негізінде қызметкерлерге іссапарлық немесе №1а формасымен
беріледі және іссапарлық сома есебі жүргізіледі.Бухгалтерия ұйым басшысы
бекіткен аванстық есептерді тексереді және шығындарды анықтайды.
2.3 Тауарлы-материалдық қорлар есебі
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” тауарлы-материалдық қорлары -
өндіріс циклінде қолданылатын әр түрлі еңбек заттары. Олар өндіріс
процесінде тұтынылып, өзінің құнын өндірілетін өнімге толығымен аударады.
Бухгалтерлік есептің №7 Тауарлы-материалдық қорлар есебі
стандарттарына сәйкес тауарлы-материалдық қорларға мыналар жатады:
• Шикізат, материал, сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен
құрамдас бұйымдар, құрылғылар мн тетіктер, отын, ыдыс (қап, қорап,
жәшік т.б.) және ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер, өндірісте
қолдануға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған басқа
да материалдық қотлар;
• Аяқталмаған өндіріс;
• Мекеменің іс әрекеті барысында сатуға арналған дайын өнімдер,
тауарлар.
Қорлардың өзіндік құнына қорларды қазіргі тұрған жеріне дейін жеткізуге
кеткен шығындар мен өңдеуге, алуға жұмсалған шығындар кіреді. Тауарлы-
материалдық қорлар есебі бухгалтерлік есеп стандарттарына (БЕС 7)сәйкес
алуға кеткен шығындарға сатып алу бағасы,шеттен әкелу бажы, жабдықтаушы
ұйымдар төлеген делдалдық сыйақылар, көлікті дайындау шығындары мен
қорларды алуға тікелей байланысты басқа да шығындар (саудалық жеңілдіктер,
артық төлеуді қайтару және т.б. осындай түзетулер алу шығындарын анықтаған
кезде қоса есептеледі) кіреді.
Баланста материалдар есебі нақты құны бойынша көрсетіледі, осы баға
бойынша олар синтетикалық есепте, ал аналитикалық есепте – тұрақты есептік
бағалармен (келісім-шарттық немесе жоспарлы есептік) есептеледі.
Материалдар есебіне, басқа шығындарға қойылатын талаптар 7 БЕС 7-де
тұжырымдалған және есепті ұтымды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін олардың
өзіндік құнын қалыптастыру тұрғысынан шешіледі.
БЕС – 7-нің 6 т. Сәйкес Тауарлы материалдық қорлардың өзіндік құнына:
қорларды алуға жұмсалған шығындар, оларды қазіргі тұратын орнына жеткізуге
байланысты көліктік-дайындау шығындары кіреді.
• Орташа өлшемді құн бойынша – есепті кезеңде қозғалысы болған әрбір
түрдің, есепті кезең соңында қолданылмағандардың да, өндіріске
босатылғандардың да бірлік орташа құнын есептеулер мен
анықтауларды қолдануға негізделген.
• ФИФО – есепті кезең соңында есепте тұрған материалдардың құнын
ескеріп есепті кезеңде алғашқы сатып алудың өзіндік құны бойынша
материалдарды есептен шығаруды болжайды. Яғни алдымен есепті кезең
соңында пайдаланылмаған өзіндік құн анықталады.
• ЛИФО – кейінгі сатып алулардың өзіндік құны бойынша материалдарды
есептен шығару ағымдағы кірістер мен шығындардың сәйкестілігін
қамтамасыз етеді және инфляцияның құрылыс қызметі нәтижелеріне
ықпалын ескеруге мүмкіндік береді.
• Ерекше теңестіру (идентификация), ұқсастыру - әдетте өзара бірін-
бірі ауыстырмайтын және арнайы жобалар, тапсырыстарға
арналғантауарлық-материалдық қорлар бірлігінің өзіндік құны
есептеледі.
• НИФО – кейінгі түсті –бірінші кетті бағалары бойынша
материалдарды есептен шығаруды шамалайды. Бұл тәсілде материалды
босату бағасын түскен бағасымен теңестіру үшін түзетулер қажет.
Бұл тәсіл орнын толтыру бағасы тәсіліне ұқсас.
• Стандарттық баға – нормативті өзіндік құн. Өндіріске босатылған
материалдар стандартты (нормативті) бағалары бойынша бағаланады.
Нақты баға мен нормативтінің арасындағы айырмашылық жеке шотта
жиналады.
Қоймадағы және бухгалтериядағы тауарлы-материалдық қорларды құжаттық
рәсімдеу мен қозғалысын есептеу.
Қоймадағы материалдық қорлар есебін материалды есептеу карточкаларында
жүргізеді.Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әрбір
түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған күйі бухгалтериядан
материалды-жауапкершілік адамға қолхат арқылы беріледі. Карточкаға жазуды
қоймашылар кіріс және шығыстық құжаттары негізінде жүргізіледі.
Бухгалтерия белгіленген мерзімде тікелей қоймада жазбаларды тексереді
және карточкадағы қалдықтарды бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстырып,
карточканың арнайы жолына қол қояды.Құжаттарды қабылдау қоймада Құжаттарды
тапсыру реестрін жасау арқылы іске асады.
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу. Жабдықтаушылар мен
мердігерлерге шикізат, материал және тауарлы-материалдық қорды жеткізушілер
жатады, сондай-ақ әр түрлі қызмет түрлерін көрсетушілер жабдықтаушылар мен
мердігерлер болып саналады.
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу алынған “Тараз
қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК тауарлы-материалдық құндылықтар,
орындалған жұмыстар мен қызметтер үшін алдын ала төлем,
инкассо,аккредитивтер,чектертәртібі мен жүзеге асырылады.
Тауарлы-материалдық қорларды түгендеу. “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы
бөлімі” тауарлы-материалдық қорларды түгендеу олардың (өндірістік
қорлардың, дайын өнімнің, тауардың) орын-орындарында және барлық қозғалыс
кезеңдерінде сақталуын тексеруге, оларды өндіріске қолдануды бақылауға,
өткізу үшін қажетсіз және артық материалдарды уақтылы анықтауға саяды.
2.4 Негізгі құралдар мен материалды емес активтердің есебі
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” негізгі құралдар дегеніміз –
ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) материалды өндіріс саласында да,
өндірістік емес салада да еңбек құралы ретінде іс-әрекет ететін материалдық
активтер ұлттық комиссиясы.
Негізгі құралдар есебі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп
жөніндегі 1996 ж. 13 қарашадағы Қаулысымен бекітілген қаржы-шаруашылық
қызметтің бухгалтерлік есебі шоттарының Бас жоспарына сәйкес негізгі
құралдар мынандай топтар бойынша мақсатты белгілеу мен орындалатын іс-
қызмет аясына байланысты жіктеледі.жер,үйлер,ғимараттар,маши налар мен
жабдықтар,табыстау қондырғылары,көлік құралдары,басқа да негізгі
құралдар,бітпеген құрылыс.
Қолда бар негізгі құралдар алынған сәтінен бастап үнемі қолданылмайды,
өйткені олар;
• тоқтатылып қойылады (жұмыс жасамайды) –уақытша қолданылмайды;
• қоймада тұрады (қорда) – жөнделген, жоқтатылған, апат
жағдайында қолданыстағы негізгі құралдарды ауыстыру үшін қор
құрайды;
• жалға берілген немесе алынған – басқа ұйым тапсырған немесе
басқа ұйымнан алынған жал мерзімі шартпен белгіленген негізгі
құралдар.
Материалдық активтерді негізгі құралдар деп танитын тұста бағалауға
бірыңғай қарау қажеті шарт болып табылады. 6 Негізгі құралдар есебі БЕС
мен 16 Негізгі құралдар ҚЕБХС-на сәйкес негізгі құралдар мыналар бойынша
бағаланады:
• бастапқы құн немесе өзіндік құнмен – активті немесе ғимаратты
алуға сол сәтінде берілген, басқа өтелген әділ бағаның немесе
төленген ақшалай қаражаттың немесе оның баламасының сомасы;
• ағымдағы құнмен белгілі бір күнде қолданыста жүрген нарықтық баға
бойынша негізгі қаражаттық құны;
• өткізу құнымен (әділ бағаның) – мәмілеге дайын және жақсы хабардар
тәуелсіз тараптар арасында жасалған операциялар кезінде активті
ауыстыруға болатын сома;
• жойылу құны – шыққан шығынды тастап пайдаланылған мерзім соңында
ұйым актив алатын деп үміттенетін таза сома немесе сынған
қалдықтардың қосалқы бөлшектерінің көзделетін бағасы;
• амортизациялық құнмен – жойылу құнын алып тастағандағы өзіндік
құнның орнына есеп беруде көрсетілген басқа сома мен активтің
өзіндік құны;
• баланстық құнмен – жинақталған тозу және баға түсуден жинақталған
залал сомасын алып тастағанда бухгалтерлік баланста актив
мойындалатын сома. Баға түсуден болатын залал – активтің баланстық
құны оның орнын толтыратын құннан артқан сома.
Негізгі құралдардың істен шығуы. Негізгі құрал объектілері “Тараз
қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” бухгалтерлік балансынан мыналардың
нәтижесінде есептен шығарылады:
• физикалық немесе сапалық тозу;
• шаруашылық қызметінде пайдаланылмайтын объектілерді өткізуде;
• басқа ұйымдарға негізгі құралдарды жарғы капиталына салым түрінде
беру;
• басқа заңды немесе жеке тұлғаларға өтеусіз беру;
• объектілерде ұзақ мерзімді (қаржыландыратын) жалға беру;
• кем шығу, табиғи апат және басқа себептер.
Негізгі құрал объектілерін өтеусіз беру туралы шешім ұйымға
қатысушылардың жалпы жиналысында қабылданады.
Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК негізгі құралдардың
жарамсыздығын, оларды қалпына келтіріп, жөндеудің мүмкін еместігін және
тиімсіздігін анықтау үшін, сондай-ақ есептен шығаруға қажетті құжаттаманы
рәсімдеу үшін ұйым басшысының бұйрығы бойынша тұрақты жұмыс істейтін
комиссиялар құрылады.
Комиссия объектіні қарайды, есептен шығарудың нақты себептерін белгілей
ді, мерзімінен бұрын істен шығаруға кінәлі адамдарды табады, пайдалану
мүмкіндігін анықтайды және жарамды материалдық құндылықтарды бағалайды.
Есептен шығаруды Негізгі құралды есептен шығару актісі (№НҚ-3 ф.) және
Автотранспорттық құралды есептен шығару актісімен (№НҚ-4 ф.) екі данамен
рәсімделеді.Объектіні таратуға тек ұйым басшысының актісі бекітілгеннен
кейін ғана кіріседі.
Негізгі құралдардың амортизациясы мен тозу есебі.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ амортизация – тозуды
қызмет ету мерзімі бойы активтің амортизацияланған құнын жүйелі бөлу
түрінде құнмен көрсету (мүліктің ұсталу, тозу дәрежесіне қарай құнын бірте-
бірте төмендету). Амортизацияланатын құн дегеніміз – бастапқы құн мен
пайдалы қызмет мерзімі соңында пайда болатын қосалқы бөлшектердің,
сынықтардың, қалдықтардың түскен кезде болжанатын бағасы арасындағы айырма.
Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі ” РМҰ негізгі құралдар бойынша
есептеу қайтадан пайдалануға берілгендеріне байланысты, ал істен шыққандары
бойынша – бұл қорлардың құны өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің)
өзіндік құнына толықтай көшіріліп, берілген айдан кейінгі немесе соңғы
айдың алғашқы күндерінде доғарылады.
Негізгі құралдарды түгендеу. “Тараз қаласы әкімдігінінқаржы бөлімі” РМК
неігзгі ұүралдарды түгендеу олардың сақталуын бақылау мен нақты бар
екендігін анықтау мақсатымен №6 Негізгі құралдардың есебі бухгалтерлік
есеп стандарттарына сәйкес жүргізіледі.
Түгендеу басталмас бұрын техникалық құжаттардың бар-жоғын тексеру қажет
– құжаттар жоқ болса, оларды алу немесе рәсімдеу қажет. Ұйым құрған
комиссия міндетті түрде объектіге байқап қарайды және “Тараз қаласы
әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК түгендеу нәтижелерін айқыгдау үшін
бухгалтерияда есеп мәліметтерінен ауытқу табылған объектілерді де қоса
жазған Негізгі құралдарды түгендеу нәтижелерін салыстыру тізімдемесі
жасалады.Түгендеу комиссиясының хаттамасын ұйым басшысы түгендеу
аяқталғаннан кейін 10 күннен кем емес мерзімде бекітеді. Қорытындылары
түгендеу біткен айдың есебінде көрсетілуі тиіс.
Негізгі құралдарды жалдау есебі. Үй, ғимарат, машина, жабдық және
транспорт құралдары түріндегі дүниенің меншікті иесі болып табылатын ұйым
оны жалға бере алады.
Жалдау – жалға берушінің дүниені жалға алушыға уақытша пайдалану үшін
ақы төлеп тұруға беру. Жал түрін мәміле анықтайды. Жалға беру негізінде
талданатын мүлікті пайдалану құқығына байланысты тәуекел мен сыйақы
қаншалықты дәрежеде жалға алушы немесе жалға берушіге көшетіні негізінде
белгіленеді.
Материалды емес активтер. 38 Материалдық емес активтер ҚЕХС және 28
Материалдық емес активтер есебі БЕС сәйкес материалдық емес активтер
әкімшілік мақсатта және басқа ұйымдарға жалға беруге, өндірісте және
тауарларды (жұмысты, көрсетілген қызметті) өткізуде ұзақ уақыт бойы (бір
жылдан астам) қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай
емес активтер, оларды: анықтауға болады; ұйым бақылайды;қолданудан ұйым
болашақта экономикалық пайда алуды күтеді.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК материалдық емес актив
объектілерін қабылдау-тапсыруды құжатпен рәсімдеу үшін материалдық емес
актив түрінің толық атауы, оның ұйымға берілген ай-күні, жылы (ұйымда
жасалған ай-күні, жылы), объектінің сипаттамасы, оның құны, амортизация
нормасы және басқа қажетті мағлұматтар көрсетілуі тиіс.
Материалды емес актив объектілерін қабылдауды рәсімдегенде акт
материалды емес актив объектісінің әрбәр объектісіне бір данадан жасалады
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК. Материалды емес активтердің
бірнеше біртектес объектілерін қабылдауды рәсімдейтін жалпы акт жасауға
болады.“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК пайдалануына трүскен
материалдық емес активтердің барлық түрлерінің есебі үшін қолданылады. және
нормативті актілермен реттеледі.
• лицензиялық келісімдер – ұйымға үкіметтік органдар немесе
муниципалитет беретін және қоғамдық меншікті монополиялық
пайдалануға (электр желілері үшін қоғамдық жерді пайдалануға және
т.б.) беретін құқықтар;
• бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әдетте сатып алынады, не болмаса
ұйымның өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады;
• патенттер – заңды түрде танылған және тіркелген айрықша құқықтар.
Патент белгілі бір өнім шығаруға, не болмаса арнайы ерекше процесс
пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік құқық береді;
• ұйымдастыру шығындары (қалдырылған шығындар) – ұйым шеккен
шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе
шығындар болашақ кезеңдерге (ұйымның мекен-тұрақты ауыстыруына
байланысты шығындар, ұзақ мерзімді алдын-ала төлеу – бірнеше жыл
бұрын аванс болып төленетін) сақтандыру;
• гудвилл – ұйымның жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының
сауда сәтінде пайда болған құндылығы. Ол сатып алушының
бухгалтерлік балансында сатылым мен таза активтердің жеке-жеке
нарықтық құн сомасы арасындағы айырма ретінде анықталады.
Мемлекеттік емес активтердің амортизациясын есептеу. “Тараз қаласы
әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК материалдық емес активтердің амортизациясы
(мүліктің ұсталу, тозу дәрежесіне қарай құнын бірте-бірте төмендету)
ұйымның қызмет ету мерзімінен артпайды..
Матеиралдық емес активтердің амортизациясын есептеу 6 – Негізгі құрал-
жабдықтар есебі БЕС-нда белгіленген тәсілдер жолымен ашылады, бірақ
қолданылатын тәсіл активті қолданудан түскен экономикалық пайданы тұтыну
үлгісін көрсетеді. Амортизацияланатын құн – бастапқы құн минус жойылу
құны болып айқындалады.
Жойылу құны нөлге тең есептеледі, егер:
1. Пайдалы қызмет ету мерзімі соңында оны сатып алу туралы үшінші
жақтың келісімі болмаса;
2. Мыналарға байланысты материалдық емес активтердің бұл түрі үшін
белсенді нарық болмаса:
А) активтердің пайдалы қызмет ету мерзімі соңында мұндай нарықтың
болуына
Ә) мүмкіндік, ықтималдық жоқ болса.
2.5 Міндеттемелер есебі
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК міндеттеме – бұл бір
тұлғаның (борышқор) нақты әрекетпен басқа тұлғаның (кредит беруші) пайдасын
көздейтін істі орындау борышы немесе міндеті. Борышқордың нақты әрекетіне
мыналар жатады: мүлікті беру, жұмысты орындау, ақша төлеу және басқалар,
әйтпесе белгілі бір әрекеттен тартыну (бас тарту), ал кредит беруші
борышқорынан өз міндетін орындауын талап етуге құқылы,
Міндеттеме - өткен кезең оқиғасынан пайда болған ұйымның берешегі. Бұл
берешекті реттеу (жою) экономикалық пайдасы мол ресурстар (ақшалай қаражат)
ағынына әкеп соғады.
Міндеттемелерді реттеу мынадай тәсілдермен іс жүзіне асырылады:
- ақшалай қаражатпен төлеу;
- активтерді табыстау;
- қызмет ұсыну;
- міндеттемені басқа міндеттемемен ауыстыру;
- міндеттемені капиталға аудару.
Міндеттеме ағымдық (қысқа мерзімдік кредиттік берешек. Ол операциялық
кезеңдерде немесе есептелетін күннен 12 айдың ішінде өтеледі) және ұзақ
мерзімді (төлеу мерзімі бір жылдан көп) болып жіктеледі.
Корпоративтік табыс салығы, ҚҚС, жеке табыс салығы және т.б. салықтар
бойынша бюджетпен сеп айырысу есебі.
Корпоративтік табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу 631 Төлеуге
жататын ағымдағы табыс салығы деген пассивтік шотында жүреді.
Корпоративтік табыс салығының салық салынатын негізгі объектісі салық
салынатын табысы болып табылады, оның деңгейі жылдық табыс жиынтығы мен
шегерімнің арасындағы айырмасы арқылы анықтайды.
Салық = Жылдық табыс - Шегерімдер
салынатын табыс жиынтығы
Жылдық трабыс жиынтығына: жөнелтілген өнімдер, атқарылған жұмыстар,
көрсетілген қызметтер және басқа да операциялар үшін, салық төлеушінің
алуына жататын ақшалай немесе басқа қаражаттар, өзара есеп айырысу ретінде
үшнші тұлғаларға жіберілген, тікелей не жанама түрінде шығындарды өтеуге
жіберілген қаражаттар кіреді.
Салық төлеушілер жылдық табысының жиынтығынан мыналарды шығарып тастау
керек:
- дивиденттер, ҚР заңды тұлға резиденттерінен алынған бұрындары
төлем көзінен ұсталғандары;
- ұйымның меншігіндегі акциясының құны, олардың номиналдық
құнынан артқан деңгейі, яғни эмитенттердің орналастыру
кезінде және меншікті акциясын сатқан кезінде алынған
табыстары;
- мемлекеттік бағалы қағаздарды сатқаннан түскен табыстары;
- әртүрлі апатты төтенше жағдайына душар болған жағдайда,
гуманитарлық көмек ретінде алынған мүліктердің құны, егер де
олар арналымы бойынша пайдаланылса;
- мемлекеттік мекемелерден тегін негізде алынған негізгі
құралдардың құны;
- зейнетақыны қамтамасыз ету туралы ҚР заңына сәйкес алынған
инвестициондық табыстары.
Жылдық табыс жиынтығынан келесі шегерімдер жасалынады:
-қызмет бабындағы іссапарлар кезіндегі және өкілдік шығыстар бойынша
өтемдер сомаларын шегеру;
-сыйақы бойынша шегерімдер;
-төлеген күмәндіміндеттемелер бойынша шегерімдер;
-күмәнді талаптар бойынша шегерімдер;
-сақтандыру сыйақылары бойынша шығыстарды шегеру;
-әлеуметтік төлемдерге және оқытуға жұмсалған шығыстарды шегеру;
-табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік
жұмыстарына жұмсалған шығыстар бойынша шегерімдер және жер қойнауын
пайдаланушылардың басқа да шегерімдері;
-теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық айырма сомасынан асып
кетуінен шегерім;
-салықтар шегерімі;
-тіркелген активтер бойынша шегерімдер;
-жөндетуге жұмсалатын шығыстар бойынша шегерімдер;
Қосылған құн салығы. “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ бұл
өндіріс процесіне және тауардың (жұмыстың, қызметтердің) айналысына
қосылған, сату айналысына салынатын құн бөлігінің бюджетке аударылатын ҚҚС
болып табылады, сондай-ақ ҚР аумағына тауарларды импорттау кезінде
жасалатын аударымдар. Бюджетке төлеуге жататын ҚҚС тауар айналымына
қосылған құннан, орындалған жұмыстан, көрсетілген қызметтен ұсынылады.
ҚҚС объектілері болып салық салынатын айналым және салық салынатын
импорт болып табылады.
ҚҚС салынатын салықтың мөлшерлілігі салық салынатын айналымның 14
пайызын құрайды.Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге жататын
ҚҚС сомасы сатылған тауарға есептелген ҚҚС сомасы мен алынған тауарлар үшін
төлеуге жататын ҚҚС сомасының арасындағы айырмасынан шығады.
2.6 Еңбекақы және оның төлемінің есебі
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ Еңбек және еңбекақы есебі
– жұмысшылар санының өзгеруі, жұмыс уақытының шығындары, жұмысшылар
категориясы, өндірістік шығын сияқты мағлұматтар түгел қамтылатын дәл әрі
оперативтік деректерді талап ететін аса маңызды да күрделі жұмыстардың бірі
болып табылады.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ Қызметкерлермен
еңбекақысының төлемі бойынша есеп айырысу есебі 681 “Қызметкерлермен
еңбекақысы бойынша есеп айырысу” (3350) шотында жүргізіледі. Бұл
пассивтік шот.
Басшылықтағы тұлғалармен есеп айырысу үшін 682 “Басшылықтағы
тұлғалардың қарызы” (3360) шоты арналған. Басшылықтағы адамдарға
есптелген еңбек төлемінің сомаларына 821 (7210) -шоты дебеттеледі де, 682
(3360) шоты кредиттеледі, ал оны төлеген кезде 682 (3360) шоты
дебеттеліп, 451 (1010) шоты кредиттеледі.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ қызметкерлеріне
есптелген еңбекақыны тарату. 681-шотының кредитінен, басқа шоттардың
дебетіне жатқызылған сомасы есеп объектілеріне, тапсырыстарына сәйкес
баптарына жазылуы керек, яғни талдамалық есеп талап етіледі. Бұл
мақсаттар үшін “Жалақыны тарату” деп аталатын әзірлік кестесін
пайдаланады, оған жазбаларды бастапқы құжаттардан түсіреді.
Қызметкерлер тобы мына категорияларға бөлінеді: басшылар, мамандар
және басқа да қызметкерлер тобына жататындар.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ еңбекақы жүйесін дербес
таңдайды. Ұйымдардағы еңбекақы жүйесі ұжымдық келісімшартпен немесе жұмыс
берушінің актісімен анықталады.
Жұмысшылардың еңбегі мерзімдік еңбекақымен, кесімді еңбекақымен
немесе басқа еңбекақы жүйелері бойынша төленеді. Төлем жеке және ұжымдық
еңбектің нәтижелері үшін берілуі мүмкін.
Еңбекақының негізгі екі түрі бар:
• Мерзімді (негізі - жұмыстың бір сағатына қойылатын тарифтік
мөлшерлеме немесе қызметақы және жұмыс істелген уақыт);
• Кесімді (негізі - жұмыс көлемі және оның орындалған бірліктерін
бағалау).
Мерзімдік еңбекақы тарифтік мөлшерлеме бойынша немесе жұмыс істелген
уақыт үшін төленеді. Мерзімдік ақы мынадай жағдайларда төленеді:
• Жұмысшы өнім шығарылымын арттыруға тікелей ықпал ете
алмағанда;
• Кесімді бағалауды анықтауға қажетті өнімділіктің толық көрсеткіші
болмағанда;
• Жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылып,
жасалынған жұмыс уақытына нақты қатаң бақылау жүргізілгенде;
• Жұмысшыларды дұрыс тарифтендіргенде, яғни разряды бар
жұмысшының орындаған жұмысы біліктілігіне сәйкес келгенде;
• Қызметкерлердің еңбекақысы үшін;
Еңбекақының мерзімдік еңбекақы формасында екі төлем жүйесі бар:
мерзімдік-жай және мерзімдік сыйақы.
Мерзімдік-жай ақы тарифтік мөлшерлемені немесе қызметкердің
қызметақысын және жасалған жұмыс уақытының санын қолдану арқылы анықталады.
Тәжірибеде бұл еңбекақыны есептеудің 3 тәсілі пайдаланылады: сағаттық, бір
күндік, бір айлық.
Еңбекке мерзімдік сыйақы жұмыс жасалынған уақытының еңбекақысына
қоса жұмыстың нәтижесіне қарай шаруашылық етуші ұйым әзірлеген сыйақы
жүйесіне сәйкес сыйақы төлеуді қарастырады.
Кесімді ақы өнімділігі есептеуге келетін қызметкерлерге беріледі.
Еңбекақының кесімді ақы формасы мынадай жүйелерге бөлінеді: тікелей кесімді
ақы, үдемелі кесімді ақы, кесімді сыйақы, жанама кесімді ақы, көтеріңкі
кесімді ақы.
Тікелей кесімді ақыда жалақы көлемі тек шығарылған бұйымдардың
санына және бұйым бірлігінің белгіленген бағалауына байланысты анықталады.
Үдемелі кесімді ақы белгіленген нормадан тыс өндірген өнімі үшін
кесімділікті – жұмысшыларды көтермелеуде қарастырады. Нормадан тыс жасалған
өнім үшін жұмысшыға тікелей кесімді бағалау бойынша еңбекақысын есептейді,
ал нормадан тыс – үдемелі өсетін баға бойынша, бірақ екі мәрте кесімді
бағалаудан аспауы керек.
Кесімді сыйақыда жұмысшының кесімді еңбекақы сомасына қоса қол
жеткізген сандық және сапалық көрсеткіштеріне сыйақы есептеледі.
Еңбекке жанама кесімді ақы жүйесінде жабдықта және жұмыс орнында
қызмет ететін көмекші және басқа жұмысшыларға негізгі жұмысшылар өндіретін
өнім есебінен жанама кесімді бағалау бойынша еңбекақы есептеледі. Кесімді
ақы сияқты мерзімдік ақы жеке және ұжымдық негізінде іс жүзіне асырылады.
“Қазақстан Республикасы Еңбек туралы” Заңының 45-бабына сәйкес
қызметкер және еңбек келісімшартындағы еңбек міндеттерін орындайтын уақыт
және жұмыс уақыты деп саналады. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына
40 сағаттан аспауы керек.
Барлық категориядағы жұмыс істеушілердің жұмыс уақытын пайдалану
есебі жұмысшылар мен қызметкерлердің белгіленген жұмыс режимін қадағалауға,
атқарылған жұмыс уақыты туралы ақпаратты алуға, еңбекақылық есеп айырысу,
сондай-ақ еңбек бойынша стастистикалық есепті жасауға арналған Жұмыс
уақытының есеп табелінде (Т-13 формасы) жазылады.
“Сыйақы туралы ережені” ұйым дербес әзірлейді. Егер материалдарды
үнемдеу барлық бөлімдер бойынша тұтас анықталса, онда сыйақының жалпы
сомасы мерзімдік еңбекақыға сәйкес жұмысшыларға таратылады. Мерзімдік
сыйақы тұтас кәсіпорын мен бөлімдердің жалпы, сандық жұмыс көрсеткіштері
үшін есептеледі. Сыйақы көлемі ұйым мен бөлімдер бойынша тұтас белгіленеді.
Ал, сыйлық нақты мерзімдік еңбекақы бойынша есептеледі.
Түнгі уақыттағы жұмыс және оның еңбекақысы.
“Қазақстан Республикасы Еңбек туралы” Заңының 48,73-баптарына сәйкес
сағат 22-ден сағат таңғы 6-ға дейінгі уақыт түнгі уақыт болып табылады.
Аяғы ауыр әйелдер түнгі уақыттағы жұмысқа тек олардың келісімімен ғана
жіберіледі.
Демалыс пен мереке күндеріндегі жұмыс және оның еңбекақысы.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ демалыс күндерінде
өндірістік-техникалық жағдайларға немесе халықты ұдайы қамтамасыз ету
қажеттілігіне, сондай-ақ ұйымдағы үзіліссіз өндіруге қарай жұмысты тоқтату
мүмкін болмауына байланысты, демалыс күндері аптаның әрбір күнлерінде әр
жұмысшылар тобына жұмыс беруші бекіткен ауысым кестесіне сәйкес кезекпен
беріледі.
“Қазақстан Республикасы Еңбек туралы” Заңының 73-бабына сәйкес мереке
және демалыс күндерінде істелген жұмыстың еңбекақысы әдеттегі жұмыс күнінің
еңбекақысы мөлшерінен екі есе жоғары болуы керек.
Мереке күндеріндегі еңбекақы барлық қызметкерлерге мереке күндерінде
істеген сағаттарына қарай төленеді. Жұмыс ауысым сағаты (часть рабочей
смены) мереке күндеріне дәл келсе, мереке күндерінде істелінген сағаттарға
екі есе мөлшерде төленеді (0-ден 24-сағатқа дейін).
Қосымша және орташа жалақы бойынша есепті ұйымдастыру
Қосымша жалақы – бұл еңбек заңына сәйкес жұмыс істелмеген уақыт үшін
қызметкерлерге есептелетін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЕСЕП БЕРУ
Мекеме Тараз қаласы әкімдігінің қаржы бөлімі
Мазмұны
1 Жалпы бөлім
1.1Тараз қалласы әкімшілігінін қаржы бөлімі мекемесі
туралы жалпы сипаттама
2 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
2.1 Ағымдағы активтер: ақша қаражаттары мен олардың
эквиваленттері
2.2 Ағымдағы активтер: алынуға тиісті шоттар және басқа
берешек қарыздар
2.3 Тауарлы-материалдық қорлар есебі
2.4 Негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің есебі
2.5 Міндеттемелер есебі
2.6 Еңбекақы және оның төлемінің есебі
2.7 Меншікті капитал есебі
2.8 Инвестициялардың есебі
2.9 Өндіріс шығындарының есебі
2.10 Дайын өнімнің және оны өткізудің есебі
2.11 Қаржылық есеп беру құралы
3 Жылдық түгендеуді жүргізу
4 Талдамалық есеп
5 Құқықтық қызмет
6 Салық салу
7 Аудит
1. Жалпы бөлім
1.1 Ұйымның жалпы мінездемесі .
Ұйымның іскерлігін мақсаты- қала бюджетінің орындалуы
аумағында мемлекеттік саясаты құру мен сатуды қамтамасыз ету, камуналды
меншікті бухгалтерлік есепті ,қаржылық есеп беруді басқару жергілікті
бюджетке салық жинау бойынша жұмыстарды ұымдастыру .
Бір жолғы таварларды сатудан жиналған сомалардың толықтығын қамтамасыз ету
.
-Қалалық бюджет бюджетпен есеп айырысу орындары комуналды
меншікті бухгалтерлік есепті басқару ортасындағы салааралық кординация
мен әдістемелік баскару.
1. Мемлекеттік саясатты құру бойынша:
-қаржылық жылдарға сәикес қала бюджетіне қалалық маслихат шешімі
бойынша бюджетке өзгертулер мен толықтырулар еңгізу.
-қалалық әлуметтік экономикалық дамуының мемлекеттік және щрта
мерзімдік жоспарлды қайта құруға қатысу:
-қала бюджетіне табыс түсүру ортасында бюджетпен мақсаттарды
анықтауда түсімдерді болжауға қатысу:
-заңдылықтарды қолдану тәжірибесіне талдау, оны жүзеге асыру, қайта
жөндеу мен дайындау бойынша ұсыныстар дайындау:
-өзінің компитенция бойында мемлекеттік салалық бағдарламаларды
сатуды қайта қарау мен қамтамасыз ету:
2. Мемлекеттік саясатты сатуда қамтамасыз ету бойынша:
-қалалық бюджетті орындауды қамтамасыз ету мен жергілікті бюджеттің
орындалуына қызмет көрсету:
-түсімдер жоспарлы және қала бюджетін қаржыландыруда бекітулерді
қамтамасыз ету мен өзгертулер енгізу:
-барлық тапсырылған мемлекеттік мекемелер мен бюджет бағдарласасының
әкімшіліктеріне рұқсат беруді ұйымдастыру:
-республикалық және облыстық бюджет қаражаттары шотына мақсатты
пайдаланй мен бюджеттік несиені ұсыну қызмет көрсету мен бақылауды
қамтамасыз ету, олрардың есебі, қайтару маниторингі:
-қалалық бюджетті орындау кезінде қалалық бюджеттік бағдарламалардың
икемдін бағалау:
-бюджеттік орындау бойынша есеп беруді құрастыру:
-бюджеттік және бухгалтерлік есепепен бюджет және жүйеде есеп берудің дамуы
мен жүзеге асуы:
2 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
2.1 Ағымдағы активтер: ақшалай қаражаттар мен олардың баламалары
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” ақшалай қаражатты басқару
қаржы рыногындағы өте күрделі қиындықтарға байланысты үлкен мәнге ие.
Бәсекеге қабілеттілік технологиялық процестердізаманға сай жаңғырту мен
одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап етеді.Сондықтан ақшалай
қаражатпен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету мен сыныптау компанияның
өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет.
Ақшалай қаражаттың қозғалысы туралы есеп 4 бухгалтерлік есеп
стандартында ақшалай қаражат кассадағы және банктердегі шоттардағы қолма-
қол ақша ретінде белгіленген. “ҚР Статистика жөніндегі АЕО” РМҰ ақшалай
қаражат қозғалысы – олардың операциялық, инвестициялық және қаржылық
қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.
Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп 7 қаржылық есеп беру
стандарттарына сәйкес ақшалай қаражатқа қолма-қол ақша мен талап етілгенге
дейінгі салымдар кіреді.
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі есеп
саясатына сәйкес “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі ” РМҰ дербес
жасайтын Кассалық операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.
Касса – бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған бөлме.
Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің және
темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері
мөрленген пакетте “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК басшысында
болады. Қабылданған құндылықтардың сақталуы үшін материалдық толық
жауапкершілік көтеретін кассир кассалық операцияларды жүргізеді. “Тараз
қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰөздерінің есеп-шоттарынан қолма-қол
ақша алады, бұл мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект
чек жаза отырып, онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы
төлеуге, жәрдемақыға және шаруашылық шығындарына және т.б.) көрсетуге
міндетті.
Кассалық операцияларды құжаттық ресімдеу мен есептеу. Кассалық
операциялар қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті
тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен (ККО) (ф.№ КО-1) ресімдейді.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ кассасына қолма-қол ақшаның
тусуін ресімдеу үшін қолмен өңдегенде де, ақпаратты компьютерде өңдегенде
де қолданылады. Кірістік кассалық ордерді бухгалтерия қызметкері бір
данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе уәкілетті тұлға және кассир қол
қояды, кассирдің мөрімен куәландырады, кірістік және шығыстық кассалық
құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі және ақша тапсырушының қолына
беріледі, ал ордер кассада қалады.
Қолма-қол ақша берумен байланысты операциялар шығыстық кассалық
ордермен (ШКО) № КО-2 ф. Немесе басқа құжаттармен (төлем тізімдемесі, ақша
беру туралы өтініш) және фиксальді коды бар бақылау-кассалық аппараттар
арқылы жүргізіледі.
“Тараз қаласы әкімдігінінқаржы бөлімі” РМҰ кассасына қолма-қол ақшаның
түсуін ресімдеу үшін (ЖКО) қолмен өңдеуде де, ақпаратты компьютерде
өңдегенде де қолданылады. Бухгалтерия қызметкері бір данаман жазады, оған
бас бухгалтер мен ұйым басшысы немесе уәкілетті тұлға қол қояды, кірістік
және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі.
Ақша беру туралы құжаттарға басшы және бас бухгалтер қол қояды. ККО,
ШКО және оларды ауыстыратын құжаттар сиямен немесе шарикті қаламмен (қызыл
және жасыл түстен басқасымен) анық, түсінікті толтырылуға тиісті, не
болмаса машинкада басылады. Бұл құжаттардың түзетілген жері, түзетуі
болмауы керек. ККО, ШКО-лерінде оны жасау үшін негіз көрсетіледі және
оларға тіркелетін құжаттар аталады. ККО, ШКО кассаға тапсырылуға дейін
бухгалтерияда кірістік және шығыстық құралдарды тіркеу журналында (№КО-3
ф.) тіркеледі.
Кассалық ордерлер бойынша ақша қабылдау мен беруоларды толықтырған күні
ғана болады. ККО, ШКО-лерді алған кезде кассир мыналарды тексеруге
міндетті:
- құжаттарда бас бухгалтердің қолы бар-жоқтығын, растығын; ал ШКО-
да басшының да қойылған қолы бар екендігін тексеру;
- құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын;
- құжаттарда аталған тіркемелердің бар-жоқтығын.
Егер осы талаптардың бірі орындалмаса, кассир құжаттарды бухгалтерияға
қайтарады.
Түсу мен жұмсау бойынша барлық операцияларды кассир 1 жылға ашылатын
(№КО-4 ф.) кассалық кітапқа жазады. Оны ашқан кезде кітаптің барлық
парақтары нөмірленіп, жіппен қайымдалуы тиіс және парақтардың жалпы саны
кассалық кітаптің соңғы бетінде көрсетілуі тиіс. Кітап мөрмен (печать)
мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен бекітіледі. Кассалық
кітаптағы жазбалар көшірме арқылы 2 дана болып жүргізіледі. ККО, ШКО
жазбалары басталмас бұрын кассалық кітапта күн басындағы ақша қалдығы
көрсетіледі.. Егер “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ күніне көп
емес кассалық операциялар атқарылса, онда касалық есептер 3-5 күнде 1 рет
жасалады. Кассирден қабылданған есеп пен құжаттарды бухгалтерия
қызметкерлері тексереді, ал кассалық кітаптың дұрыс жүргізілуін бас
бухгалтер бақылайды.Кассалық операциялардың синтетикалық есебін 451
Кассадағы қолма-қол ұлттық ақша, 452 Кассадағы қолма-қол шетелдік
валюта шоттары кіретін .
2.2 Ағымдағы активтер: алынуға тиісті шоттар және басқа берешек
қарыздар
Берешек қарыз - сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі ” РМҰ алдындағы өткізілген
тауар (жұмыс, көрсетілген қызмет) үшін ақша төлеу бойынша міндеттемелері.
Ол ағымдағы немесе операциялық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді.
Есепте саудалық және саудалық емес берешек қарызды бөліп көрсетеді.
Саудалық берешек қарыз – негізгі іс-әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар
мен көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Алынуға
тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен қызметке және
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ ақшалай емес активтеріне деген
тілек талаптары кіреді. Берешек қарыз алынуға тиісті шоттарды төлеу
мерзіміне немесе борышты өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ
мерзімді болады. Әдетте берешек қарыз шот-фактуралармен расталады. Алынған
вексельдер бабы ресми борыштық міндеттемелермен расталады.
Қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар жүйесінде берешек қарыздың пайда
болуы “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ шаруашылық іс-
әрекетіндегі объективті процесс болып саналады.Берешек қарыз пайда болу
сипатына қарай қалыпты және ақталмайтын делініп бөлінеді. Салық кодексіне
сәйкес күмәнді талаптар – Қазақстан Республикасының заңды және жеке
кәсіпкерлері – резиденттеріне, сондай-ақ Қазақстан Республикасында тұрақты
мекеме арқылы іс-әрекет жасайтын заңды тұлғалар-резидент еместерге тауар
өткізу, жұмыс орындау, қызмет көрсету нәтижесінде пайда болған және талап
пайда болған сәттен бастағанда үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған талаптар;
сонымен қатар, өткізілген тауарлар, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет
бойынша пайда болған және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес салық
төлеуші-дебиторды банкрот деп тануға байланысты қанағаттандырылмаған
талаптар да күмәнді деп танылады.
Күмәнді борыш бойынша резерв құру тәртібі Табыс 5 бухгалтерлік есеп
стандартымен және оған күмәнді борыш бойынша резерв құру тәртібі атты
әдістемелік ұсыныстармен реттеледі. Күмәнді борыштар бойынша резерв есепті
кезең соңында өткізілген берешек қарызды түгендеу қорытындылары негізінде
құрылады. Күмәнді борыштарды бағалау жөнінде екі тәсіл бар: өткізу,
орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет көлемінің проценті тәсілі, төлеу
мерзімі бойынша шоттарды есептеу тәсілі.
Өткізу көлеміне байланысты процент тәсілі – үмітсіз борыштардың
проценті жалпы өткізу көлемінде анықталады. Бұл үшін бірнеше есепті кезең
ішінде (ең азы үш жыл) тауар өткізу (жұмыс, қызмет) көлемін және күмәнді
борыштар бойынша резерв пайда болуы үшін процентті белгілеуге арналған
төленбеген шоттар сомасын талдау қажет.
Төлеу мерзімі бойынша шоттарды есептеу тәсілі – берешекті төлеу мерзімі
бойынша күмәнді талаптар проценті анықталады. Бұл үшін алынуға тиісті
барлық шоттарды мынандай категориялар бойынша жіктеу қажет:
• өтеу мерзімі әлі болмаған шоттар;
• 1 күннен 30 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;
• 31 күннен 60 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;
• 60 күннен 90 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар:
• 90 және одан көп күндерге төлеу мерзімі бар шоттар.
Вексель – бір жақты шартсыз ақшалай міндеттемесі бар қатаң белгіленген
нысандағы төлем құжаты. Вексельді шығару мен айналым тәртібі Қазақстан
Республикасының 28.04.1997ж. №97-1 Қазақстан Республикасындағы вексельдік
айналымтуралы Заңымен реттеледі.
Вексельдер бойынша бухгалтерлік есеп Бухгалтерлік есеп пен қаржылық
есеп беру туралы заңмен, “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ қаржы-
шаруашылық қызметі шоттарының Бас жоспарымен Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігінің 7.02.2001ж. №23-2-2-6631510. Вексельдік операциялардың
бухгалтерлік есебі туралы хатымен реттеледі.
Есеп беретін адамдармен және басқа да дебиторлармен есеп айырысу есебі.
“Тараз қаласы әкмдігінін қаржы бөлімі” РМҰ қызметкерлеріне кассадан
шаруашылық шығындарына және іс-сапар бойынша шығындарға берілетін ақшалай
аванс есеп берілетін сома деп аталады. Ақша беру тәртіп кассалық
операцияларды жүргізу ережелерімен реттеледі. Іс-сапарлар бойынша есеп
айырысуда қызметкерлердің іс-сапарларына байланысты шығындарды өтеуін
мынадай мөлшерлері белгіленген Салық кодексінің 93 б. 1 т. Басшылыққа
алынды:
• Пәтер-тұрақты жалға алуды төлеу – тиісті құжаттармен расталған,
орын сақтағаны үшін төлем де кіретін, іс жүзінде шыққан шығындар
бойынша;
• ҚР шегіндегі іссапарда болған әрбір күн үшін тәуліктіңтөлеу
мөлшері тәулігіне екі айлық есептік көрсеткіштен аспауы керек;
• Іссапар орнына бару мен қайтаруға іс жүзінде шыққан шығындар,
бұған орын сақтағаны үшін төлеу де кіреді – тиісті құжаттармен
расталған нақты сомада төленеді;
Қызметкерді іссапарға жіберу үшін “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы
бөлімі” РМҰ басшысы іссапардың орны мен мерзімі ескертілетін бұйрық
шығарады. Бұйрық негізінде қызметкерлерге іссапарлық немесе №1а формасымен
беріледі және іссапарлық сома есебі жүргізіледі.Бухгалтерия ұйым басшысы
бекіткен аванстық есептерді тексереді және шығындарды анықтайды.
2.3 Тауарлы-материалдық қорлар есебі
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” тауарлы-материалдық қорлары -
өндіріс циклінде қолданылатын әр түрлі еңбек заттары. Олар өндіріс
процесінде тұтынылып, өзінің құнын өндірілетін өнімге толығымен аударады.
Бухгалтерлік есептің №7 Тауарлы-материалдық қорлар есебі
стандарттарына сәйкес тауарлы-материалдық қорларға мыналар жатады:
• Шикізат, материал, сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен
құрамдас бұйымдар, құрылғылар мн тетіктер, отын, ыдыс (қап, қорап,
жәшік т.б.) және ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер, өндірісте
қолдануға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған басқа
да материалдық қотлар;
• Аяқталмаған өндіріс;
• Мекеменің іс әрекеті барысында сатуға арналған дайын өнімдер,
тауарлар.
Қорлардың өзіндік құнына қорларды қазіргі тұрған жеріне дейін жеткізуге
кеткен шығындар мен өңдеуге, алуға жұмсалған шығындар кіреді. Тауарлы-
материалдық қорлар есебі бухгалтерлік есеп стандарттарына (БЕС 7)сәйкес
алуға кеткен шығындарға сатып алу бағасы,шеттен әкелу бажы, жабдықтаушы
ұйымдар төлеген делдалдық сыйақылар, көлікті дайындау шығындары мен
қорларды алуға тікелей байланысты басқа да шығындар (саудалық жеңілдіктер,
артық төлеуді қайтару және т.б. осындай түзетулер алу шығындарын анықтаған
кезде қоса есептеледі) кіреді.
Баланста материалдар есебі нақты құны бойынша көрсетіледі, осы баға
бойынша олар синтетикалық есепте, ал аналитикалық есепте – тұрақты есептік
бағалармен (келісім-шарттық немесе жоспарлы есептік) есептеледі.
Материалдар есебіне, басқа шығындарға қойылатын талаптар 7 БЕС 7-де
тұжырымдалған және есепті ұтымды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін олардың
өзіндік құнын қалыптастыру тұрғысынан шешіледі.
БЕС – 7-нің 6 т. Сәйкес Тауарлы материалдық қорлардың өзіндік құнына:
қорларды алуға жұмсалған шығындар, оларды қазіргі тұратын орнына жеткізуге
байланысты көліктік-дайындау шығындары кіреді.
• Орташа өлшемді құн бойынша – есепті кезеңде қозғалысы болған әрбір
түрдің, есепті кезең соңында қолданылмағандардың да, өндіріске
босатылғандардың да бірлік орташа құнын есептеулер мен
анықтауларды қолдануға негізделген.
• ФИФО – есепті кезең соңында есепте тұрған материалдардың құнын
ескеріп есепті кезеңде алғашқы сатып алудың өзіндік құны бойынша
материалдарды есептен шығаруды болжайды. Яғни алдымен есепті кезең
соңында пайдаланылмаған өзіндік құн анықталады.
• ЛИФО – кейінгі сатып алулардың өзіндік құны бойынша материалдарды
есептен шығару ағымдағы кірістер мен шығындардың сәйкестілігін
қамтамасыз етеді және инфляцияның құрылыс қызметі нәтижелеріне
ықпалын ескеруге мүмкіндік береді.
• Ерекше теңестіру (идентификация), ұқсастыру - әдетте өзара бірін-
бірі ауыстырмайтын және арнайы жобалар, тапсырыстарға
арналғантауарлық-материалдық қорлар бірлігінің өзіндік құны
есептеледі.
• НИФО – кейінгі түсті –бірінші кетті бағалары бойынша
материалдарды есептен шығаруды шамалайды. Бұл тәсілде материалды
босату бағасын түскен бағасымен теңестіру үшін түзетулер қажет.
Бұл тәсіл орнын толтыру бағасы тәсіліне ұқсас.
• Стандарттық баға – нормативті өзіндік құн. Өндіріске босатылған
материалдар стандартты (нормативті) бағалары бойынша бағаланады.
Нақты баға мен нормативтінің арасындағы айырмашылық жеке шотта
жиналады.
Қоймадағы және бухгалтериядағы тауарлы-материалдық қорларды құжаттық
рәсімдеу мен қозғалысын есептеу.
Қоймадағы материалдық қорлар есебін материалды есептеу карточкаларында
жүргізеді.Карточка номенклатуралық нөмір бойынша материалдардың әрбір
түріне жеке ашылады және жартылай толтырылған күйі бухгалтериядан
материалды-жауапкершілік адамға қолхат арқылы беріледі. Карточкаға жазуды
қоймашылар кіріс және шығыстық құжаттары негізінде жүргізіледі.
Бухгалтерия белгіленген мерзімде тікелей қоймада жазбаларды тексереді
және карточкадағы қалдықтарды бухгалтерлік есеп мәліметтерімен салыстырып,
карточканың арнайы жолына қол қояды.Құжаттарды қабылдау қоймада Құжаттарды
тапсыру реестрін жасау арқылы іске асады.
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу. Жабдықтаушылар мен
мердігерлерге шикізат, материал және тауарлы-материалдық қорды жеткізушілер
жатады, сондай-ақ әр түрлі қызмет түрлерін көрсетушілер жабдықтаушылар мен
мердігерлер болып саналады.
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу алынған “Тараз
қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК тауарлы-материалдық құндылықтар,
орындалған жұмыстар мен қызметтер үшін алдын ала төлем,
инкассо,аккредитивтер,чектертәртібі мен жүзеге асырылады.
Тауарлы-материалдық қорларды түгендеу. “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы
бөлімі” тауарлы-материалдық қорларды түгендеу олардың (өндірістік
қорлардың, дайын өнімнің, тауардың) орын-орындарында және барлық қозғалыс
кезеңдерінде сақталуын тексеруге, оларды өндіріске қолдануды бақылауға,
өткізу үшін қажетсіз және артық материалдарды уақтылы анықтауға саяды.
2.4 Негізгі құралдар мен материалды емес активтердің есебі
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” негізгі құралдар дегеніміз –
ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) материалды өндіріс саласында да,
өндірістік емес салада да еңбек құралы ретінде іс-әрекет ететін материалдық
активтер ұлттық комиссиясы.
Негізгі құралдар есебі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп
жөніндегі 1996 ж. 13 қарашадағы Қаулысымен бекітілген қаржы-шаруашылық
қызметтің бухгалтерлік есебі шоттарының Бас жоспарына сәйкес негізгі
құралдар мынандай топтар бойынша мақсатты белгілеу мен орындалатын іс-
қызмет аясына байланысты жіктеледі.жер,үйлер,ғимараттар,маши налар мен
жабдықтар,табыстау қондырғылары,көлік құралдары,басқа да негізгі
құралдар,бітпеген құрылыс.
Қолда бар негізгі құралдар алынған сәтінен бастап үнемі қолданылмайды,
өйткені олар;
• тоқтатылып қойылады (жұмыс жасамайды) –уақытша қолданылмайды;
• қоймада тұрады (қорда) – жөнделген, жоқтатылған, апат
жағдайында қолданыстағы негізгі құралдарды ауыстыру үшін қор
құрайды;
• жалға берілген немесе алынған – басқа ұйым тапсырған немесе
басқа ұйымнан алынған жал мерзімі шартпен белгіленген негізгі
құралдар.
Материалдық активтерді негізгі құралдар деп танитын тұста бағалауға
бірыңғай қарау қажеті шарт болып табылады. 6 Негізгі құралдар есебі БЕС
мен 16 Негізгі құралдар ҚЕБХС-на сәйкес негізгі құралдар мыналар бойынша
бағаланады:
• бастапқы құн немесе өзіндік құнмен – активті немесе ғимаратты
алуға сол сәтінде берілген, басқа өтелген әділ бағаның немесе
төленген ақшалай қаражаттың немесе оның баламасының сомасы;
• ағымдағы құнмен белгілі бір күнде қолданыста жүрген нарықтық баға
бойынша негізгі қаражаттық құны;
• өткізу құнымен (әділ бағаның) – мәмілеге дайын және жақсы хабардар
тәуелсіз тараптар арасында жасалған операциялар кезінде активті
ауыстыруға болатын сома;
• жойылу құны – шыққан шығынды тастап пайдаланылған мерзім соңында
ұйым актив алатын деп үміттенетін таза сома немесе сынған
қалдықтардың қосалқы бөлшектерінің көзделетін бағасы;
• амортизациялық құнмен – жойылу құнын алып тастағандағы өзіндік
құнның орнына есеп беруде көрсетілген басқа сома мен активтің
өзіндік құны;
• баланстық құнмен – жинақталған тозу және баға түсуден жинақталған
залал сомасын алып тастағанда бухгалтерлік баланста актив
мойындалатын сома. Баға түсуден болатын залал – активтің баланстық
құны оның орнын толтыратын құннан артқан сома.
Негізгі құралдардың істен шығуы. Негізгі құрал объектілері “Тараз
қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” бухгалтерлік балансынан мыналардың
нәтижесінде есептен шығарылады:
• физикалық немесе сапалық тозу;
• шаруашылық қызметінде пайдаланылмайтын объектілерді өткізуде;
• басқа ұйымдарға негізгі құралдарды жарғы капиталына салым түрінде
беру;
• басқа заңды немесе жеке тұлғаларға өтеусіз беру;
• объектілерде ұзақ мерзімді (қаржыландыратын) жалға беру;
• кем шығу, табиғи апат және басқа себептер.
Негізгі құрал объектілерін өтеусіз беру туралы шешім ұйымға
қатысушылардың жалпы жиналысында қабылданады.
Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК негізгі құралдардың
жарамсыздығын, оларды қалпына келтіріп, жөндеудің мүмкін еместігін және
тиімсіздігін анықтау үшін, сондай-ақ есептен шығаруға қажетті құжаттаманы
рәсімдеу үшін ұйым басшысының бұйрығы бойынша тұрақты жұмыс істейтін
комиссиялар құрылады.
Комиссия объектіні қарайды, есептен шығарудың нақты себептерін белгілей
ді, мерзімінен бұрын істен шығаруға кінәлі адамдарды табады, пайдалану
мүмкіндігін анықтайды және жарамды материалдық құндылықтарды бағалайды.
Есептен шығаруды Негізгі құралды есептен шығару актісі (№НҚ-3 ф.) және
Автотранспорттық құралды есептен шығару актісімен (№НҚ-4 ф.) екі данамен
рәсімделеді.Объектіні таратуға тек ұйым басшысының актісі бекітілгеннен
кейін ғана кіріседі.
Негізгі құралдардың амортизациясы мен тозу есебі.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ амортизация – тозуды
қызмет ету мерзімі бойы активтің амортизацияланған құнын жүйелі бөлу
түрінде құнмен көрсету (мүліктің ұсталу, тозу дәрежесіне қарай құнын бірте-
бірте төмендету). Амортизацияланатын құн дегеніміз – бастапқы құн мен
пайдалы қызмет мерзімі соңында пайда болатын қосалқы бөлшектердің,
сынықтардың, қалдықтардың түскен кезде болжанатын бағасы арасындағы айырма.
Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі ” РМҰ негізгі құралдар бойынша
есептеу қайтадан пайдалануға берілгендеріне байланысты, ал істен шыққандары
бойынша – бұл қорлардың құны өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің)
өзіндік құнына толықтай көшіріліп, берілген айдан кейінгі немесе соңғы
айдың алғашқы күндерінде доғарылады.
Негізгі құралдарды түгендеу. “Тараз қаласы әкімдігінінқаржы бөлімі” РМК
неігзгі ұүралдарды түгендеу олардың сақталуын бақылау мен нақты бар
екендігін анықтау мақсатымен №6 Негізгі құралдардың есебі бухгалтерлік
есеп стандарттарына сәйкес жүргізіледі.
Түгендеу басталмас бұрын техникалық құжаттардың бар-жоғын тексеру қажет
– құжаттар жоқ болса, оларды алу немесе рәсімдеу қажет. Ұйым құрған
комиссия міндетті түрде объектіге байқап қарайды және “Тараз қаласы
әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК түгендеу нәтижелерін айқыгдау үшін
бухгалтерияда есеп мәліметтерінен ауытқу табылған объектілерді де қоса
жазған Негізгі құралдарды түгендеу нәтижелерін салыстыру тізімдемесі
жасалады.Түгендеу комиссиясының хаттамасын ұйым басшысы түгендеу
аяқталғаннан кейін 10 күннен кем емес мерзімде бекітеді. Қорытындылары
түгендеу біткен айдың есебінде көрсетілуі тиіс.
Негізгі құралдарды жалдау есебі. Үй, ғимарат, машина, жабдық және
транспорт құралдары түріндегі дүниенің меншікті иесі болып табылатын ұйым
оны жалға бере алады.
Жалдау – жалға берушінің дүниені жалға алушыға уақытша пайдалану үшін
ақы төлеп тұруға беру. Жал түрін мәміле анықтайды. Жалға беру негізінде
талданатын мүлікті пайдалану құқығына байланысты тәуекел мен сыйақы
қаншалықты дәрежеде жалға алушы немесе жалға берушіге көшетіні негізінде
белгіленеді.
Материалды емес активтер. 38 Материалдық емес активтер ҚЕХС және 28
Материалдық емес активтер есебі БЕС сәйкес материалдық емес активтер
әкімшілік мақсатта және басқа ұйымдарға жалға беруге, өндірісте және
тауарларды (жұмысты, көрсетілген қызметті) өткізуде ұзақ уақыт бойы (бір
жылдан астам) қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай
емес активтер, оларды: анықтауға болады; ұйым бақылайды;қолданудан ұйым
болашақта экономикалық пайда алуды күтеді.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК материалдық емес актив
объектілерін қабылдау-тапсыруды құжатпен рәсімдеу үшін материалдық емес
актив түрінің толық атауы, оның ұйымға берілген ай-күні, жылы (ұйымда
жасалған ай-күні, жылы), объектінің сипаттамасы, оның құны, амортизация
нормасы және басқа қажетті мағлұматтар көрсетілуі тиіс.
Материалды емес актив объектілерін қабылдауды рәсімдегенде акт
материалды емес актив объектісінің әрбәр объектісіне бір данадан жасалады
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК. Материалды емес активтердің
бірнеше біртектес объектілерін қабылдауды рәсімдейтін жалпы акт жасауға
болады.“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК пайдалануына трүскен
материалдық емес активтердің барлық түрлерінің есебі үшін қолданылады. және
нормативті актілермен реттеледі.
• лицензиялық келісімдер – ұйымға үкіметтік органдар немесе
муниципалитет беретін және қоғамдық меншікті монополиялық
пайдалануға (электр желілері үшін қоғамдық жерді пайдалануға және
т.б.) беретін құқықтар;
• бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әдетте сатып алынады, не болмаса
ұйымның өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады;
• патенттер – заңды түрде танылған және тіркелген айрықша құқықтар.
Патент белгілі бір өнім шығаруға, не болмаса арнайы ерекше процесс
пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік құқық береді;
• ұйымдастыру шығындары (қалдырылған шығындар) – ұйым шеккен
шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе
шығындар болашақ кезеңдерге (ұйымның мекен-тұрақты ауыстыруына
байланысты шығындар, ұзақ мерзімді алдын-ала төлеу – бірнеше жыл
бұрын аванс болып төленетін) сақтандыру;
• гудвилл – ұйымның жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының
сауда сәтінде пайда болған құндылығы. Ол сатып алушының
бухгалтерлік балансында сатылым мен таза активтердің жеке-жеке
нарықтық құн сомасы арасындағы айырма ретінде анықталады.
Мемлекеттік емес активтердің амортизациясын есептеу. “Тараз қаласы
әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК материалдық емес активтердің амортизациясы
(мүліктің ұсталу, тозу дәрежесіне қарай құнын бірте-бірте төмендету)
ұйымның қызмет ету мерзімінен артпайды..
Матеиралдық емес активтердің амортизациясын есептеу 6 – Негізгі құрал-
жабдықтар есебі БЕС-нда белгіленген тәсілдер жолымен ашылады, бірақ
қолданылатын тәсіл активті қолданудан түскен экономикалық пайданы тұтыну
үлгісін көрсетеді. Амортизацияланатын құн – бастапқы құн минус жойылу
құны болып айқындалады.
Жойылу құны нөлге тең есептеледі, егер:
1. Пайдалы қызмет ету мерзімі соңында оны сатып алу туралы үшінші
жақтың келісімі болмаса;
2. Мыналарға байланысты материалдық емес активтердің бұл түрі үшін
белсенді нарық болмаса:
А) активтердің пайдалы қызмет ету мерзімі соңында мұндай нарықтың
болуына
Ә) мүмкіндік, ықтималдық жоқ болса.
2.5 Міндеттемелер есебі
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМК міндеттеме – бұл бір
тұлғаның (борышқор) нақты әрекетпен басқа тұлғаның (кредит беруші) пайдасын
көздейтін істі орындау борышы немесе міндеті. Борышқордың нақты әрекетіне
мыналар жатады: мүлікті беру, жұмысты орындау, ақша төлеу және басқалар,
әйтпесе белгілі бір әрекеттен тартыну (бас тарту), ал кредит беруші
борышқорынан өз міндетін орындауын талап етуге құқылы,
Міндеттеме - өткен кезең оқиғасынан пайда болған ұйымның берешегі. Бұл
берешекті реттеу (жою) экономикалық пайдасы мол ресурстар (ақшалай қаражат)
ағынына әкеп соғады.
Міндеттемелерді реттеу мынадай тәсілдермен іс жүзіне асырылады:
- ақшалай қаражатпен төлеу;
- активтерді табыстау;
- қызмет ұсыну;
- міндеттемені басқа міндеттемемен ауыстыру;
- міндеттемені капиталға аудару.
Міндеттеме ағымдық (қысқа мерзімдік кредиттік берешек. Ол операциялық
кезеңдерде немесе есептелетін күннен 12 айдың ішінде өтеледі) және ұзақ
мерзімді (төлеу мерзімі бір жылдан көп) болып жіктеледі.
Корпоративтік табыс салығы, ҚҚС, жеке табыс салығы және т.б. салықтар
бойынша бюджетпен сеп айырысу есебі.
Корпоративтік табыс салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу 631 Төлеуге
жататын ағымдағы табыс салығы деген пассивтік шотында жүреді.
Корпоративтік табыс салығының салық салынатын негізгі объектісі салық
салынатын табысы болып табылады, оның деңгейі жылдық табыс жиынтығы мен
шегерімнің арасындағы айырмасы арқылы анықтайды.
Салық = Жылдық табыс - Шегерімдер
салынатын табыс жиынтығы
Жылдық трабыс жиынтығына: жөнелтілген өнімдер, атқарылған жұмыстар,
көрсетілген қызметтер және басқа да операциялар үшін, салық төлеушінің
алуына жататын ақшалай немесе басқа қаражаттар, өзара есеп айырысу ретінде
үшнші тұлғаларға жіберілген, тікелей не жанама түрінде шығындарды өтеуге
жіберілген қаражаттар кіреді.
Салық төлеушілер жылдық табысының жиынтығынан мыналарды шығарып тастау
керек:
- дивиденттер, ҚР заңды тұлға резиденттерінен алынған бұрындары
төлем көзінен ұсталғандары;
- ұйымның меншігіндегі акциясының құны, олардың номиналдық
құнынан артқан деңгейі, яғни эмитенттердің орналастыру
кезінде және меншікті акциясын сатқан кезінде алынған
табыстары;
- мемлекеттік бағалы қағаздарды сатқаннан түскен табыстары;
- әртүрлі апатты төтенше жағдайына душар болған жағдайда,
гуманитарлық көмек ретінде алынған мүліктердің құны, егер де
олар арналымы бойынша пайдаланылса;
- мемлекеттік мекемелерден тегін негізде алынған негізгі
құралдардың құны;
- зейнетақыны қамтамасыз ету туралы ҚР заңына сәйкес алынған
инвестициондық табыстары.
Жылдық табыс жиынтығынан келесі шегерімдер жасалынады:
-қызмет бабындағы іссапарлар кезіндегі және өкілдік шығыстар бойынша
өтемдер сомаларын шегеру;
-сыйақы бойынша шегерімдер;
-төлеген күмәндіміндеттемелер бойынша шегерімдер;
-күмәнді талаптар бойынша шегерімдер;
-сақтандыру сыйақылары бойынша шығыстарды шегеру;
-әлеуметтік төлемдерге және оқытуға жұмсалған шығыстарды шегеру;
-табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік
жұмыстарына жұмсалған шығыстар бойынша шегерімдер және жер қойнауын
пайдаланушылардың басқа да шегерімдері;
-теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық айырма сомасынан асып
кетуінен шегерім;
-салықтар шегерімі;
-тіркелген активтер бойынша шегерімдер;
-жөндетуге жұмсалатын шығыстар бойынша шегерімдер;
Қосылған құн салығы. “Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ бұл
өндіріс процесіне және тауардың (жұмыстың, қызметтердің) айналысына
қосылған, сату айналысына салынатын құн бөлігінің бюджетке аударылатын ҚҚС
болып табылады, сондай-ақ ҚР аумағына тауарларды импорттау кезінде
жасалатын аударымдар. Бюджетке төлеуге жататын ҚҚС тауар айналымына
қосылған құннан, орындалған жұмыстан, көрсетілген қызметтен ұсынылады.
ҚҚС объектілері болып салық салынатын айналым және салық салынатын
импорт болып табылады.
ҚҚС салынатын салықтың мөлшерлілігі салық салынатын айналымның 14
пайызын құрайды.Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге жататын
ҚҚС сомасы сатылған тауарға есептелген ҚҚС сомасы мен алынған тауарлар үшін
төлеуге жататын ҚҚС сомасының арасындағы айырмасынан шығады.
2.6 Еңбекақы және оның төлемінің есебі
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ Еңбек және еңбекақы есебі
– жұмысшылар санының өзгеруі, жұмыс уақытының шығындары, жұмысшылар
категориясы, өндірістік шығын сияқты мағлұматтар түгел қамтылатын дәл әрі
оперативтік деректерді талап ететін аса маңызды да күрделі жұмыстардың бірі
болып табылады.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ Қызметкерлермен
еңбекақысының төлемі бойынша есеп айырысу есебі 681 “Қызметкерлермен
еңбекақысы бойынша есеп айырысу” (3350) шотында жүргізіледі. Бұл
пассивтік шот.
Басшылықтағы тұлғалармен есеп айырысу үшін 682 “Басшылықтағы
тұлғалардың қарызы” (3360) шоты арналған. Басшылықтағы адамдарға
есптелген еңбек төлемінің сомаларына 821 (7210) -шоты дебеттеледі де, 682
(3360) шоты кредиттеледі, ал оны төлеген кезде 682 (3360) шоты
дебеттеліп, 451 (1010) шоты кредиттеледі.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ қызметкерлеріне
есптелген еңбекақыны тарату. 681-шотының кредитінен, басқа шоттардың
дебетіне жатқызылған сомасы есеп объектілеріне, тапсырыстарына сәйкес
баптарына жазылуы керек, яғни талдамалық есеп талап етіледі. Бұл
мақсаттар үшін “Жалақыны тарату” деп аталатын әзірлік кестесін
пайдаланады, оған жазбаларды бастапқы құжаттардан түсіреді.
Қызметкерлер тобы мына категорияларға бөлінеді: басшылар, мамандар
және басқа да қызметкерлер тобына жататындар.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ еңбекақы жүйесін дербес
таңдайды. Ұйымдардағы еңбекақы жүйесі ұжымдық келісімшартпен немесе жұмыс
берушінің актісімен анықталады.
Жұмысшылардың еңбегі мерзімдік еңбекақымен, кесімді еңбекақымен
немесе басқа еңбекақы жүйелері бойынша төленеді. Төлем жеке және ұжымдық
еңбектің нәтижелері үшін берілуі мүмкін.
Еңбекақының негізгі екі түрі бар:
• Мерзімді (негізі - жұмыстың бір сағатына қойылатын тарифтік
мөлшерлеме немесе қызметақы және жұмыс істелген уақыт);
• Кесімді (негізі - жұмыс көлемі және оның орындалған бірліктерін
бағалау).
Мерзімдік еңбекақы тарифтік мөлшерлеме бойынша немесе жұмыс істелген
уақыт үшін төленеді. Мерзімдік ақы мынадай жағдайларда төленеді:
• Жұмысшы өнім шығарылымын арттыруға тікелей ықпал ете
алмағанда;
• Кесімді бағалауды анықтауға қажетті өнімділіктің толық көрсеткіші
болмағанда;
• Жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылып,
жасалынған жұмыс уақытына нақты қатаң бақылау жүргізілгенде;
• Жұмысшыларды дұрыс тарифтендіргенде, яғни разряды бар
жұмысшының орындаған жұмысы біліктілігіне сәйкес келгенде;
• Қызметкерлердің еңбекақысы үшін;
Еңбекақының мерзімдік еңбекақы формасында екі төлем жүйесі бар:
мерзімдік-жай және мерзімдік сыйақы.
Мерзімдік-жай ақы тарифтік мөлшерлемені немесе қызметкердің
қызметақысын және жасалған жұмыс уақытының санын қолдану арқылы анықталады.
Тәжірибеде бұл еңбекақыны есептеудің 3 тәсілі пайдаланылады: сағаттық, бір
күндік, бір айлық.
Еңбекке мерзімдік сыйақы жұмыс жасалынған уақытының еңбекақысына
қоса жұмыстың нәтижесіне қарай шаруашылық етуші ұйым әзірлеген сыйақы
жүйесіне сәйкес сыйақы төлеуді қарастырады.
Кесімді ақы өнімділігі есептеуге келетін қызметкерлерге беріледі.
Еңбекақының кесімді ақы формасы мынадай жүйелерге бөлінеді: тікелей кесімді
ақы, үдемелі кесімді ақы, кесімді сыйақы, жанама кесімді ақы, көтеріңкі
кесімді ақы.
Тікелей кесімді ақыда жалақы көлемі тек шығарылған бұйымдардың
санына және бұйым бірлігінің белгіленген бағалауына байланысты анықталады.
Үдемелі кесімді ақы белгіленген нормадан тыс өндірген өнімі үшін
кесімділікті – жұмысшыларды көтермелеуде қарастырады. Нормадан тыс жасалған
өнім үшін жұмысшыға тікелей кесімді бағалау бойынша еңбекақысын есептейді,
ал нормадан тыс – үдемелі өсетін баға бойынша, бірақ екі мәрте кесімді
бағалаудан аспауы керек.
Кесімді сыйақыда жұмысшының кесімді еңбекақы сомасына қоса қол
жеткізген сандық және сапалық көрсеткіштеріне сыйақы есептеледі.
Еңбекке жанама кесімді ақы жүйесінде жабдықта және жұмыс орнында
қызмет ететін көмекші және басқа жұмысшыларға негізгі жұмысшылар өндіретін
өнім есебінен жанама кесімді бағалау бойынша еңбекақы есептеледі. Кесімді
ақы сияқты мерзімдік ақы жеке және ұжымдық негізінде іс жүзіне асырылады.
“Қазақстан Республикасы Еңбек туралы” Заңының 45-бабына сәйкес
қызметкер және еңбек келісімшартындағы еңбек міндеттерін орындайтын уақыт
және жұмыс уақыты деп саналады. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына
40 сағаттан аспауы керек.
Барлық категориядағы жұмыс істеушілердің жұмыс уақытын пайдалану
есебі жұмысшылар мен қызметкерлердің белгіленген жұмыс режимін қадағалауға,
атқарылған жұмыс уақыты туралы ақпаратты алуға, еңбекақылық есеп айырысу,
сондай-ақ еңбек бойынша стастистикалық есепті жасауға арналған Жұмыс
уақытының есеп табелінде (Т-13 формасы) жазылады.
“Сыйақы туралы ережені” ұйым дербес әзірлейді. Егер материалдарды
үнемдеу барлық бөлімдер бойынша тұтас анықталса, онда сыйақының жалпы
сомасы мерзімдік еңбекақыға сәйкес жұмысшыларға таратылады. Мерзімдік
сыйақы тұтас кәсіпорын мен бөлімдердің жалпы, сандық жұмыс көрсеткіштері
үшін есептеледі. Сыйақы көлемі ұйым мен бөлімдер бойынша тұтас белгіленеді.
Ал, сыйлық нақты мерзімдік еңбекақы бойынша есептеледі.
Түнгі уақыттағы жұмыс және оның еңбекақысы.
“Қазақстан Республикасы Еңбек туралы” Заңының 48,73-баптарына сәйкес
сағат 22-ден сағат таңғы 6-ға дейінгі уақыт түнгі уақыт болып табылады.
Аяғы ауыр әйелдер түнгі уақыттағы жұмысқа тек олардың келісімімен ғана
жіберіледі.
Демалыс пен мереке күндеріндегі жұмыс және оның еңбекақысы.
“Тараз қаласы әкімдігінін қаржы бөлімі” РМҰ демалыс күндерінде
өндірістік-техникалық жағдайларға немесе халықты ұдайы қамтамасыз ету
қажеттілігіне, сондай-ақ ұйымдағы үзіліссіз өндіруге қарай жұмысты тоқтату
мүмкін болмауына байланысты, демалыс күндері аптаның әрбір күнлерінде әр
жұмысшылар тобына жұмыс беруші бекіткен ауысым кестесіне сәйкес кезекпен
беріледі.
“Қазақстан Республикасы Еңбек туралы” Заңының 73-бабына сәйкес мереке
және демалыс күндерінде істелген жұмыстың еңбекақысы әдеттегі жұмыс күнінің
еңбекақысы мөлшерінен екі есе жоғары болуы керек.
Мереке күндеріндегі еңбекақы барлық қызметкерлерге мереке күндерінде
істеген сағаттарына қарай төленеді. Жұмыс ауысым сағаты (часть рабочей
смены) мереке күндеріне дәл келсе, мереке күндерінде істелінген сағаттарға
екі есе мөлшерде төленеді (0-ден 24-сағатқа дейін).
Қосымша және орташа жалақы бойынша есепті ұйымдастыру
Қосымша жалақы – бұл еңбек заңына сәйкес жұмыс істелмеген уақыт үшін
қызметкерлерге есептелетін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz