М. Вебердің әлеуметтанудағы көзқарастары

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
Әлеуметтік әрекет типтері
Ұжымдылық дәрежесінің артуы
М. Вебердің саяси әлеуметтануға қосқан үлесі
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер

Әлеуметтанудың дамуына он тоғызыншы ғасырдың соңы мен жиырмасыншы ғасырдың басында маңызды үлес қосқан неміс ойшылы Макс Вебер (1864-1920) болды. Оның әлеуметтануы қазіргі кезде қайта өркендеуде. М. Вебердің әлеуметтанулық көзқарастарының көптеген жақтары қайтадан ой елегінен өткізіліп, пайымдалуда. Оның дайындаған әлеуметтік таным методологиясы, түсіну концепциясы, идеалдық типтер тұжырымдамасы, мәдениет, этика мен дін әлеуметтануы туралы ілімдері өмірде қолданылып отыр. М. Вебердің әлеуметтанулық көзқарастарының қалыптасуына түрлі бағыт ұстаған көрнекті ойшылдар ықпал етті. Солардың арасында Г. Риккерт, К. Маркс, Н. Макиавелли, Т. Гоббс, Ф. Ницще және басқалары болды. Вебердің өзі көптеген ғылыми еңбектер жазды, солардың ішінде "Прөтестанттық этика және капитализм рухы", "Шаруашылық және қоғам", "Әлеуметтік-ғылымилық және әлеуметтік-саяси танымның объективтілігі", "Түсінуші әлеуметтанудың кейбір категориялары туралы, "Негізгі әлеуметтанулық ұғымдар" туындыларын атап айтуға болады.
М. Вебер көзқарасы тұрғысынан ой жүгіртіп, сараласақ, әлеуметтану ең алдымен адамның немесе адамдар топтарының мінез-құлқын
және әлеуметтік қызметін зерттеуі тиіс. Алайда, олардың кез-келген
мінез-құлқы мен қызметі әлеуметтанудың зерттеу пәні бола алмайды. Оның пәні, біріншіден, адамның және адам топтарының мақсаты
және оған жетудің құралдары, екіншіден, басқа субъектілерге бағытталған, яғни өз әрекеттерінің оларға тигізген ықпалын және олардың
бұған жауап реакциясын есепке алуын қарастырады. Егерде әрекет өзге адамдар тарапынан жауап реакция алуға есептелмесе, айталық,
машиналар немесе табиғат тарапынан болатып жауапты Вебер әлеуметтік
деп санауға болмайды дейді. Сонымен бірге еліктеу әрекеті де әлеуметтік әрекет қатарына жатпайды.

1. Р. Әбсаттаров, М. Дәкенов : «Әлеуметтану» : Алматы, 2003 жыл
2. Аяғанов : «Социология негіздері»
3. Нысанбаев : «Социология»
4. Әбішев : «Социология»

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
С. АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

РЕФЕРАТ

ТАҚЫРЫБЫ : М. Вебердің әлеуметтанудағы көзқарастары

ТЕКСЕРГЕН__________________________ ___________________
ОРЫНДАҒАН__________________________ __________________

ӨСКЕМЕН,
Жоспар :
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
Әлеуметтік әрекет типтері
Ұжымдылық дәрежесінің артуы
М. Вебердің саяси әлеуметтануға қосқан үлесі
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Әлеуметтанудың дамуына он тоғызыншы ғасырдың соңы мен жиырмасыншы
ғасырдың басында маңызды үлес қосқан неміс ойшылы Макс Вебер (1864-1920)
болды. Оның әлеуметтануы қазіргі кезде қайта өркендеуде. М. Вебердің
әлеуметтанулық көзқарастарының көптеген жақтары қайтадан ой елегінен
өткізіліп, пайымдалуда. Оның дайындаған әлеуметтік таным методологиясы,
түсіну концепциясы, идеалдық типтер тұжырымдамасы, мәдениет, этика мен дін
әлеуметтануы туралы ілімдері өмірде қолданылып отыр. М. Вебердің
әлеуметтанулық көзқарастарының қалыптасуына түрлі бағыт ұстаған көрнекті
ойшылдар ықпал етті. Солардың арасында Г. Риккерт, К. Маркс, Н. Макиавелли,
Т. Гоббс, Ф. Ницще және басқалары болды. Вебердің өзі көптеген ғылыми
еңбектер жазды, солардың ішінде "Прөтестанттық этика және капитализм рухы",
"Шаруашылық және қоғам", "Әлеуметтік-ғылымилық және әлеуметтік-саяси
танымның объективтілігі", "Түсінуші әлеуметтанудың кейбір категориялары
туралы, "Негізгі әлеуметтанулық ұғымдар" туындыларын атап айтуға болады.
М. Вебер көзқарасы тұрғысынан ой жүгіртіп, сараласақ, әлеуметтану ең
алдымен адамның немесе адамдар топтарының мінез-құлқын
және әлеуметтік қызметін зерттеуі тиіс. Алайда, олардың кез-келген
мінез-құлқы мен қызметі әлеуметтанудың зерттеу пәні бола алмайды. Оның
пәні, біріншіден, адамның және адам топтарының мақсаты
және оған жетудің құралдары, екіншіден, басқа субъектілерге бағытталған,
яғни өз әрекеттерінің оларға тигізген ықпалын және олардың
бұған жауап реакциясын есепке алуын қарастырады. Егерде әрекет өзге адамдар
тарапынан жауап реакция алуға есептелмесе, айталық,
машиналар немесе табиғат тарапынан болатып жауапты Вебер әлеуметтік
деп санауға болмайды дейді. Сонымен бірге еліктеу әрекеті де әлеуметтік
әрекет қатарына жатпайды.

Негізгі бөлім
1. Әлеуметтік әрекетті М. Вебер типтерге бөледі : 1)ұтымды-мақсатты
әрекет. Бұл әрекет субъектінің саналы түрде алдына қойған мақсатына жетуге
ұмтылуымен сипатталады. Осы әрекетті іске асыру барысында басқа адамдар мен
заттар құралдар ретінде қолданылады; 2) құнды-ұтымды әрекет белгілі бір
абсолюттік құндылыққа (этикалық, эстетикалық, діни, т.б.) саналы түрде
жетуге бағытталған әрекет; 3) аффектілі әрекет, ол субъектінің көңіл-күйі
мен сезімінен туындайды; 4) дәстүрлі әрекет, бұл қалыптасқан әдет-дағдымен
іске асатын-әрекеттің түрі. Әйтсе де, М. Вебер осы типтердің шартты екенін
мойындаған, әлеуметтік әрекеттерді зерттегенде көп жағдайда аралас
мотивтерді басшылыққа алған, себебі кез-келген адамның әрекеті мотивтен
туындайды. Нәтижесінде әрекет субъективтік мағынаға ие болады. Сөйтіп, М.
Вебер әрекеттің мотивін, мақсатын ұғынуды әлеуметтік зерттеудің бірден-бір
міндеті деп түсіндіреді. Өйткені қоғамдық қатынастар жеке адамдардың өзара
әрекетінің нәтижесінен құралады. Әлеуметтік әрекеттер, Вебердің айтуынша,
адамның немесе адам топтарының саналы пайымдалған өзара әрекет жүйесін,
осыдан келіп олар түсінуші әлеуметтану деп аталатын түсіну пәнін құрайды.
Мәселенің мәні мынада: егерде адамның әрекеті ойластырылған және іштей
бірдемеге бағытталған болса, онда әлеуметтанушы бұл әрекеттердің мазмұнымен
қатар, олардың басқа адамдар үшін қандай салдарлары болуы мүмкін екендігін
көре білуі тиіс. Субъектінің осы қызметтегі мотиві, басшылыққа алған рухани
құндылықтары есепке алынады. Басқаша сөзбен айтқанда, әлеуметтік әрекет
субъектісінің рухани дүниесінің мазмұнын пайымдап, түсіну қажет. Осы рөлде
әлеуметтану түсінуші ретінде қарастырылады.
М. Вебер түсінуші әлеуметтану концепциясын жасап дамытты, оның
міндеттеріне: біріншіден, адамдардың өз талаптарына ұмтылуы қандай
ойластырылған әрекеттер арқылы іске асатынын және қандай дәрежеде, қандай
себептермен бұларды олардың жүзеге асыра алатынын немесе асыра алмауын
ұғынып, түсіндіру; екіншіден, әлеуметтанушыға түсінікті болған олардың
талаптарының салдарлары басқа адамдардың мінез-құлқына қалай әсер ететінін
ұғындыру негізге алынды.
Субъектілерінің әлеуметтік әрекеттерін және олардың ішкі жан дүниесін
түсіндіру түсінуші әлеуметтануда логикалық тұрғыдан болуы мүмкін, яғни
ұғымдардың көмегімен пайымдалған жөне таза эмоционалды болуы ықтимал. Бұл
жағдайда әлеуметтанушының түсінуіне "сезімдік", әлеуметтік әрекет
субъектісінің ішкі жан-дүниесіне "төселу" арқылы қол жетеді. М.Вебер бұл
процесті өз бойынан өткізу деп атаған. Адамдардың қоғамдық өмірі
қалыптасатын әлеуметтік әрекеттерді қайсыбір деңгейде түсіну өз ролін
атқарады. Бірақ, Вебердің ойынша, әлеуметтік процестерді логикалық түсіну,
оларды ғылыми деңгейде пайымдау өте маңызды. Олардың "сезімдік" деңгейде
қол жеткен табысын М. Вебер зерттеудің қосымша әдісі ретінде сипаттады.

М. Вебер өзінің түсінуші әлеуметтануында құндылықтар проблемаларынан, соның
ішінде мораль, саясат, эстетика, діни құндылықтар мәселелерінен айналып өте
алмады. Бұл жерде әңгіме аталмыш құндылықтар жөніндегі субъектінің саналы
түрдегі түсінігі туралы болып отыр. Өйткені олар субъектінің қызметі мен
мінез құлқының мазмұнын және бағытын анықтайды. Сонымен бірге әлеуметтанушы
да белгілі бір құндылықтар жүйесін басшылыққа алады. Бұл оның зерттеуінің
барысына және нәтижесіне сөзсіз әсер етеді. М. Вебер құндылықтар
проблемасын шешудің жолдарын ұсынды. Неокантшылдар аталмыш құндылықтарды
тарихтан да бұрын болды деп қарастырды. М. Вебер құндылықты қайсыбір тарихи
дәуірдің қалыптасуы ретінде, дәуірге тән мүдделердің бағыттары ретінде
қарастырды. Сөйтіп, тарихтан бұрынғы деп жүрген құндылықтар тарихқа
қайтарылды. Құндылықтарды осылайша қарастыру - адамдардың санасын, олардың
мінез-құлқы мен қызметінің шындығын түсіндіру үшін аса маңызды. Бұл
М.Вебердің әлеуметтік әрекет теориясын дамытуда маңызды рөл атқарады.
2. М. Вебердің келесі маңызды тұжырымдамасы идеалды типтер. Ол идеалды
типке теориялық конструкция түрінде көрінген дәуірдің мүддесі ретінде
қарады. Адамға аса пайдалы осы идеалды модель адамның өмір сүрген
дәуіріндегі мүддесін объективті түрде көрсетеді. Осыған орай идеалдық
типтер ретінде моральдық, саяси, діни және сол сияқты басқа да құндылықтар
және олардан туындайтын адамдардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.