Біржан-айтыскер ақын

1) Өмірі және өскен ортасы.
2) Біржан.айтыскер ақын.
3) Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер

Қазақ даласын әнімен тербеген, рухы асқақ, тағдыры мұңлы, артына өлмес мұра қалдырған ХІХ ғасырдың өнер жұлдыздарының бірі – Біржан сал Қожағұлұлы.
Біржан табиғатты көркем, сылдырап аққан бұлағы, айнадай жарқыраған көлдері, сыңсыған сұлу орманы бар Бурабайдай аңызға толы өлкеде, көк күмбезді Көкшетауда, атасы Қожағұл ауылында Жөкей көлінің маңында 1834 жылы дүниеге келген. Біржан үш ағайынды еді, Ағалары Ержан мен Нұржан атакәсібі мал бағумен ғана айналысқан. Ал Біржан болса, Тәңірінің берген өнерімен елден ерекше болып өседі. Бала бойындағы талантты тани білген атасы Қожағұл Біржанды өз бауырына басып, тәрбиелейді.
Ел – жұртына сыйлы Қожағұл жақсы – жайсаңдармен араласып, билік айтып, шешендік таныта жүріп, сезімтал немересі Біржанды қыранша баулиды. Бала Біржан ауыл молдасына барып білім алады. Біржанның балалық шағын академик Ахмет Жұбанов былай деп сипаттайды: «Біржан жасынан өзгеше мінезді, әуесқой, әңгімеге құмар, сезімтал болатын... Ауылға келген әнші, жыршы, күйші болса, соны жағалайды. Тіпті көрші ауылда бүгін ән салады екен ... десе, оған да кетіп қалады». Осы бір қасиетінен-ақ болашақ ақын, алты қырдан ән салатын әнші, айтыс өнерінің дүлдүлі Біржан салдың шырқар биігінің алғашқы баспалдағын көруімізге болады.
Біржанның осыншама әсершіл, сезімтал, зерек болып өсуіне, біріншіден, көзі қарақты, көкірегі ояу, сөйлер сөзге шешен Қожағұл атасының ықпалы болса, екіншіден, ақын-әншінің ұстазы – туған халқы мен Көкше өңірінің көрікті табиғаты десек қателеспейміз.
Көкше – қазақ жеріндегі өнер мен зиялылықтың ұясы. Ол ұядан талай өнер саңлақтары, ғалымдар мен қоғам қайраткерлері шыққан.
Жастайынан-ақ алмас қылыштай жарқылдап өскен Біржанның бір бойында тоғысқан әншілік, айтыскерлік, ақындық өнері мен сал-серілік қасиеті оның атақ-даңқын бүкіл қазақ сахарасының түкпір-түкпіріне жеткізді. Радиосы, техникалық аспабы жоқ алыс өлкелерге Біржан әні таралды. Сал Біржан, әнші Біржанды көруге асық болған халқы «Біржан көрші ауылға келіпті» деген хабарды естісімен-ақ тайлы-таяғы қалмай сол ауылға барып, Біржан әнін өз аузынан естуге құмартқан.

1) Ысмайылов Е. Ақындар. Алматы, 1956.
2) Жұбанов А. Замана бұлбұлдары. Алматы, 1975.
3) Бес ғасыр жырлайды. Алматы, 1989.