Белдеулер
1. Полярлық (өте салқын) белдеу.
2. Бореалдық (салқын) белдеу.
3. Субборелады (коңыр жай) белдеу.
4. Субтропикалық (жылы) белдеу.
5. Тропикалық және экваторлық белдеулер
6. Пайдаланылған әдебиеттер
2. Бореалдық (салқын) белдеу.
3. Субборелады (коңыр жай) белдеу.
4. Субтропикалық (жылы) белдеу.
5. Тропикалық және экваторлық белдеулер
6. Пайдаланылған әдебиеттер
Бұл белдеу үш топырақ зонасын қамтиды: а) полярлық жалаң топырақтар; б) арктика-тундра топырақтары; в) тундралы-глейлі топырактар.
Полярлы жалаң топырақтар терістік ендіктің 75-80°-тік жоғары алқаптарын қамтиды. Олар Гренландия аралының, Кана архипелагының терістігін, Солтүстік мұзды мұхиттағы Шпицберген, Франц-Иосиф жері мен Солтүстік жерлер аралдарын алып жатыр.
Арктика-тундра топырақтары жоғарғы ендіктен Оңтүстікке қарай таралған. Олардың оңтүстіктегі шекарасы терістік ендіктің 78-73°-нан өтеді.
Терістік Америка (Канада) мен Терістік Еуразияның солтүстік бөліктерін қамтиды. Шығыс Азияда оның шекарасы шамалы оңтүстікке жылжиды, себебі бұл төңіректе әлемдік суық полюсті ең суық нүктесі орналасқан.
Ал тундралы - глейлі топырақтар зонасы бүкіл континенттік терістік ендік жолағын алып жатыр. Зонаның ең терістік шекарасы (ендіктің 72-73°) құрлыктың орталық аймағында. Ал құрлықтың шығыс және батыс мұхиттар жағалауларында зонаның оңтүстік шекаралары ендіктің 62-63°-на томендейді. Сонымен зонанын бөлігінде олардың ені әр түрлі.
Полярлы жалаң топырақтар терістік ендіктің 75-80°-тік жоғары алқаптарын қамтиды. Олар Гренландия аралының, Кана архипелагының терістігін, Солтүстік мұзды мұхиттағы Шпицберген, Франц-Иосиф жері мен Солтүстік жерлер аралдарын алып жатыр.
Арктика-тундра топырақтары жоғарғы ендіктен Оңтүстікке қарай таралған. Олардың оңтүстіктегі шекарасы терістік ендіктің 78-73°-нан өтеді.
Терістік Америка (Канада) мен Терістік Еуразияның солтүстік бөліктерін қамтиды. Шығыс Азияда оның шекарасы шамалы оңтүстікке жылжиды, себебі бұл төңіректе әлемдік суық полюсті ең суық нүктесі орналасқан.
Ал тундралы - глейлі топырақтар зонасы бүкіл континенттік терістік ендік жолағын алып жатыр. Зонаның ең терістік шекарасы (ендіктің 72-73°) құрлыктың орталық аймағында. Ал құрлықтың шығыс және батыс мұхиттар жағалауларында зонаның оңтүстік шекаралары ендіктің 62-63°-на томендейді. Сонымен зонанын бөлігінде олардың ені әр түрлі.
1. Р.А. Мирзадинов, Үсен Қ., Торғаев Ә.Ә., т.б. Топырақтану. – Алматы: Қаз ККА, 2009.
2. Жамалбеков Е., Білдебаева Р. Топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы: Алматы: Қазақ университеті, 2000
2. Жамалбеков Е., Білдебаева Р. Топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы: Алматы: Қазақ университеті, 2000
Жоспар:
1. Полярлық (өте салқын) белдеу.
2. Бореалдық (салқын) белдеу.
3. Субборелады (коңыр жай) белдеу.
4. Субтропикалық (жылы) белдеу.
5. Тропикалық және экваторлық белдеулер
6. Пайдаланылған әдебиеттер
Полярлық (өте салқын) белдеу.
Бұл белдеу үш топырақ зонасын қамтиды: а) полярлық жалаң топырақтар;
б) арктика-тундра топырақтары; в) тундралы-глейлі топырактар.
Полярлы жалаң топырақтар терістік ендіктің 75-80°-тік жоғары
алқаптарын қамтиды. Олар Гренландия аралының, Кана архипелагының
терістігін, Солтүстік мұзды мұхиттағы Шпицберген, Франц-Иосиф жері мен
Солтүстік жерлер аралдарын алып жатыр.
Арктика-тундра топырақтары жоғарғы ендіктен Оңтүстікке қарай таралған.
Олардың оңтүстіктегі шекарасы терістік ендіктің 78-73°-нан өтеді.
Терістік Америка (Канада) мен Терістік Еуразияның солтүстік
бөліктерін қамтиды. Шығыс Азияда оның шекарасы шамалы оңтүстікке жылжиды,
себебі бұл төңіректе әлемдік суық полюсті ең суық нүктесі орналасқан.
Ал тундралы - глейлі топырақтар зонасы бүкіл континенттік терістік
ендік жолағын алып жатыр. Зонаның ең терістік шекарасы (ендіктің 72-73°)
құрлыктың орталық аймағында. Ал құрлықтың шығыс және батыс мұхиттар
жағалауларында зонаның оңтүстік шекаралары ендіктің 62-63°-на томендейді.
Сонымен зонанын бөлігінде олардың ені әр түрлі.
Тундра зонасының Терістік Америка мен Еуразияда орналасқан жағдайлары
жоғарғы заңдылықтарды дәлелдейді. Мәселен, терістік Американың шығыс
жағалауында тундра топырақтарының оңтүстік шекарасы ендіктің 65°-тан өтеді
(Свюард түбегі, Алясканың оңтүстігі). Ал ішкі құргақ секторда, оның
оңтүстік шекарасі терістікке, 69°-қа жылжиды. Ал енді батыстық жағалау
бағытында тундра зонасының шекарасы Гудзон шығанағы мен Лабрадор түбегі
арқылы онтүстікке 55°-тық ендікке жылжиды. Бұл жағдайда мұндаа Салқын
Лабрадор ағыны мен мұзды Гренландияның жақын орналасуы әсер етеді.
Бореалдық (салқын) белдеу.
Ылғалды мұхит жағалау секторларының 60° ендіктен бастап оңтүстік
тундра топырақтан субарктикалық, шалғымдармен, сирек тапалды ормандармен
алмасады. Олардың топырақтары шымды ірі-гумусты және шымды-шымтезекті
болып келеді.
Солтүстік Америкада (Канаданы қоса есептегенде) шымды субарктикалық
топырақтар Алясканың және Алеут аралының мұхит, теңіз жағаларын алып жатыр.
Терістік Еуропада бұл топырақтар Норвегияның Атлант жағалауларын,
Исландия, Фарер және Шотланд аралдарының жазық жерлерін қамтиды. Шын
мәнісіндегі бореалды белдеудің негізгі бөліктері кең алқапты орманды зона
ендігінде орын тепкен, Батыс пен шығысында ені азайып, орталығында доғаға
үқсап, терістікке біршама жылжыған. Бұл зона үш секторға бөлінеді: батыс
пен шығысындағы күлгін топырақтар, ал ең салқын, оталықтағы қүрлықта күлгін
және орманды-тоңды топырақтар, сектордың ені батыс пен шығысқа жақындаған
сайын Еуразиядағы орманды-тоң топырақтар (Орталық Сібірде) ендіктің 55-66°-
на шейін төмендейді. Батыс Сібірде мәңгі тоңдар шекараның тек терістігінде
кездессе, Еуропалық бөлікте орман топырақтарының тоңы жыл сайын ериді.
Субборелады (коңыр жай) белдеу.
Бұл белдеу әр түрлі топырақ зоналарымен және күрделі көлденең зоналык,
құрылыммен сипатгаяады. Мұнда негізгі үш сектор бөлінеді:
1. Ішкі құрғақтық секторы, терістіктен түстікке қарай бірнеше топырақ
зоналары бірін-бірі ауыстырады.
2. Екі симметриялы мұхит жағалау секторлары, топырақтары біртсктес.
3. Ішкі құрғақтық, сектордан шығысқа өтпелі сектор. Бұл аймақта ішкі
құрғақтық зоналар теңіз жағалауынан ішке құрғаққа жылжыған сайын
ылғалданудың кемуіне байланысты ендік зоналар меридианалды зоналарға
ауысады. Мұндай заңдылык батыс сектордағы мұхит жағалауында да байқалады,
бірақ мұнда процесі тек континенттің орталығына және оңтүстік тропикалық
белдеуге жақындаған сайын арта түседі. Ішкі континенталды (құрғак) секторда
терістіктен түстікке қарай орманның сұр топырақтары, қаратопырактар
(даланың), құрғақ даланың қарақоңыр топырактары, шөл-даланың құба және шөл
Шнасында сұр-құба топырақтары бірін-бірі ауыстырады. Сонымен
қаратопырақтардың терістік шекаралары 55-57°-тық ендікті қарақоңыр
топырақтар шекарасы 52-53°-тық ендікте болса, құба : топырақтарының
терістік шекарасы 48°-тық ендік төмендейді. Ал бұл сектордың шекарасы
ылғалы мол мұхит жағалауына жакындаған сайын барлық зоналар оңтүстікке
жылжиды. Батыс жағында дала және шөл-дала зоналары 45° төмендесе, шығыс
жағында олар ендіктің 38°-на шейін төмендейді.
Ал жоғарғы сипатталған топырақ зоналары және олардың оңтүстікке қарай
алмасуы шығыс Еуропа мен Батыс Сібір аймактарына тән. В.В.Докучасв осы
өңірлерді зерттей жүріп топырақтардың алғашқы көлденең зоналык, заңын
анықтады. Осы топырақтардың таралу заңдылықтары терістік Американың орталық
жазықтарында да байқалады.
Аймақтардың теңіз жағалауларына жақындағанда жоғарғы айтылған
зоналықтар бүзылып, олардың ендік немесе меридианалды зоналықтары
сезілмейді.
Еуразияның қоңыр жай жазық белдеуінде орманның топырақтары екі ареалға
бөлінеді: 1) Батыс Еуропаның Алтай жағалауы; 2) Қиыр Шығыстың муссонды
оңтүстігі (Жапония, Терістік-Шығыс Қытай).
Субтропикалық (жылы) белдеу.
Бұл белдеуде ендік топырақ зоналары жөнді білінбейді. Тек
континенталды секторда негізінен субтропикалық шөлдерде соларға тән шөл
топырақтары тараған. Ал белдеудің шығыс және батыс мұхит жағалау
секторларында топырақ құрамдары және зоналық құрылымдары әр түрлі. Шығыс
мұхит жағалау секторы шығыс мусонынан әсер алады. Ылғалды субтропикалық
жағдайда мәңгі жасыл ормандарда қызыл және сары топырактар түзіледі. Олар
анықталған ендік немесе меридианалды зоналар түзбейді, таралу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Полярлық (өте салқын) белдеу.
2. Бореалдық (салқын) белдеу.
3. Субборелады (коңыр жай) белдеу.
4. Субтропикалық (жылы) белдеу.
5. Тропикалық және экваторлық белдеулер
6. Пайдаланылған әдебиеттер
Полярлық (өте салқын) белдеу.
Бұл белдеу үш топырақ зонасын қамтиды: а) полярлық жалаң топырақтар;
б) арктика-тундра топырақтары; в) тундралы-глейлі топырактар.
Полярлы жалаң топырақтар терістік ендіктің 75-80°-тік жоғары
алқаптарын қамтиды. Олар Гренландия аралының, Кана архипелагының
терістігін, Солтүстік мұзды мұхиттағы Шпицберген, Франц-Иосиф жері мен
Солтүстік жерлер аралдарын алып жатыр.
Арктика-тундра топырақтары жоғарғы ендіктен Оңтүстікке қарай таралған.
Олардың оңтүстіктегі шекарасы терістік ендіктің 78-73°-нан өтеді.
Терістік Америка (Канада) мен Терістік Еуразияның солтүстік
бөліктерін қамтиды. Шығыс Азияда оның шекарасы шамалы оңтүстікке жылжиды,
себебі бұл төңіректе әлемдік суық полюсті ең суық нүктесі орналасқан.
Ал тундралы - глейлі топырақтар зонасы бүкіл континенттік терістік
ендік жолағын алып жатыр. Зонаның ең терістік шекарасы (ендіктің 72-73°)
құрлыктың орталық аймағында. Ал құрлықтың шығыс және батыс мұхиттар
жағалауларында зонаның оңтүстік шекаралары ендіктің 62-63°-на томендейді.
Сонымен зонанын бөлігінде олардың ені әр түрлі.
Тундра зонасының Терістік Америка мен Еуразияда орналасқан жағдайлары
жоғарғы заңдылықтарды дәлелдейді. Мәселен, терістік Американың шығыс
жағалауында тундра топырақтарының оңтүстік шекарасы ендіктің 65°-тан өтеді
(Свюард түбегі, Алясканың оңтүстігі). Ал ішкі құргақ секторда, оның
оңтүстік шекарасі терістікке, 69°-қа жылжиды. Ал енді батыстық жағалау
бағытында тундра зонасының шекарасы Гудзон шығанағы мен Лабрадор түбегі
арқылы онтүстікке 55°-тық ендікке жылжиды. Бұл жағдайда мұндаа Салқын
Лабрадор ағыны мен мұзды Гренландияның жақын орналасуы әсер етеді.
Бореалдық (салқын) белдеу.
Ылғалды мұхит жағалау секторларының 60° ендіктен бастап оңтүстік
тундра топырақтан субарктикалық, шалғымдармен, сирек тапалды ормандармен
алмасады. Олардың топырақтары шымды ірі-гумусты және шымды-шымтезекті
болып келеді.
Солтүстік Америкада (Канаданы қоса есептегенде) шымды субарктикалық
топырақтар Алясканың және Алеут аралының мұхит, теңіз жағаларын алып жатыр.
Терістік Еуропада бұл топырақтар Норвегияның Атлант жағалауларын,
Исландия, Фарер және Шотланд аралдарының жазық жерлерін қамтиды. Шын
мәнісіндегі бореалды белдеудің негізгі бөліктері кең алқапты орманды зона
ендігінде орын тепкен, Батыс пен шығысында ені азайып, орталығында доғаға
үқсап, терістікке біршама жылжыған. Бұл зона үш секторға бөлінеді: батыс
пен шығысындағы күлгін топырақтар, ал ең салқын, оталықтағы қүрлықта күлгін
және орманды-тоңды топырақтар, сектордың ені батыс пен шығысқа жақындаған
сайын Еуразиядағы орманды-тоң топырақтар (Орталық Сібірде) ендіктің 55-66°-
на шейін төмендейді. Батыс Сібірде мәңгі тоңдар шекараның тек терістігінде
кездессе, Еуропалық бөлікте орман топырақтарының тоңы жыл сайын ериді.
Субборелады (коңыр жай) белдеу.
Бұл белдеу әр түрлі топырақ зоналарымен және күрделі көлденең зоналык,
құрылыммен сипатгаяады. Мұнда негізгі үш сектор бөлінеді:
1. Ішкі құрғақтық секторы, терістіктен түстікке қарай бірнеше топырақ
зоналары бірін-бірі ауыстырады.
2. Екі симметриялы мұхит жағалау секторлары, топырақтары біртсктес.
3. Ішкі құрғақтық, сектордан шығысқа өтпелі сектор. Бұл аймақта ішкі
құрғақтық зоналар теңіз жағалауынан ішке құрғаққа жылжыған сайын
ылғалданудың кемуіне байланысты ендік зоналар меридианалды зоналарға
ауысады. Мұндай заңдылык батыс сектордағы мұхит жағалауында да байқалады,
бірақ мұнда процесі тек континенттің орталығына және оңтүстік тропикалық
белдеуге жақындаған сайын арта түседі. Ішкі континенталды (құрғак) секторда
терістіктен түстікке қарай орманның сұр топырақтары, қаратопырактар
(даланың), құрғақ даланың қарақоңыр топырактары, шөл-даланың құба және шөл
Шнасында сұр-құба топырақтары бірін-бірі ауыстырады. Сонымен
қаратопырақтардың терістік шекаралары 55-57°-тық ендікті қарақоңыр
топырақтар шекарасы 52-53°-тық ендікте болса, құба : топырақтарының
терістік шекарасы 48°-тық ендік төмендейді. Ал бұл сектордың шекарасы
ылғалы мол мұхит жағалауына жакындаған сайын барлық зоналар оңтүстікке
жылжиды. Батыс жағында дала және шөл-дала зоналары 45° төмендесе, шығыс
жағында олар ендіктің 38°-на шейін төмендейді.
Ал жоғарғы сипатталған топырақ зоналары және олардың оңтүстікке қарай
алмасуы шығыс Еуропа мен Батыс Сібір аймактарына тән. В.В.Докучасв осы
өңірлерді зерттей жүріп топырақтардың алғашқы көлденең зоналык, заңын
анықтады. Осы топырақтардың таралу заңдылықтары терістік Американың орталық
жазықтарында да байқалады.
Аймақтардың теңіз жағалауларына жақындағанда жоғарғы айтылған
зоналықтар бүзылып, олардың ендік немесе меридианалды зоналықтары
сезілмейді.
Еуразияның қоңыр жай жазық белдеуінде орманның топырақтары екі ареалға
бөлінеді: 1) Батыс Еуропаның Алтай жағалауы; 2) Қиыр Шығыстың муссонды
оңтүстігі (Жапония, Терістік-Шығыс Қытай).
Субтропикалық (жылы) белдеу.
Бұл белдеуде ендік топырақ зоналары жөнді білінбейді. Тек
континенталды секторда негізінен субтропикалық шөлдерде соларға тән шөл
топырақтары тараған. Ал белдеудің шығыс және батыс мұхит жағалау
секторларында топырақ құрамдары және зоналық құрылымдары әр түрлі. Шығыс
мұхит жағалау секторы шығыс мусонынан әсер алады. Ылғалды субтропикалық
жағдайда мәңгі жасыл ормандарда қызыл және сары топырактар түзіледі. Олар
анықталған ендік немесе меридианалды зоналар түзбейді, таралу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz