Алғашқы қауым құрылысы дәуірі кезеңіндегі Қазақстандағы дене шыньқтыру тарихы
Орта Азия мен Қазақстан мәдениеті көне елдердің қатарына жатады. Археологиялық қазба деректері алғашқы адамның осында палеолит дәуірінде пайда болғандығын растайды.
1969 жылы Маңғышлақ түбіндегі ежелгі адамның тұрағы табылды. Ғалымдардың тұжырымдауына қарағанда, бұл осы уақытқа дейін ТМД елдерінде табылған алғашқы адам тұрағының ең көнесі болып табылады.
Бұл ғылыми жаңалық - Қазақстан территориясындағы адам қауымы тарихын бірнеше жылға ілгері итеріп қоюмен шектелуде ғана емес, елімізде алғашқы адам қашан пайда болды, мәдениеттің даму сатысы қай кезеңнен басталады деген сұраққа нақтылы да дұрыс жауап беруте септігін тигізумен мәнді болып отыр.
Орта Азиядағы ежелгі адамдар аң аулаумен айналысты. Тесік-Таштан табылған мустьер адамдарын зерттеу нәтижесі, олардың тәсілқой және ержүрек аңшы болғандығын дәлелдейді. Олар кез келген аңның мінезін, қылығын мүлтіксіз білуге, өздері төзімді де айлакер, алып күш иесі болуға тиісті болған, мүмкін өмір шарты осыны талап еткен болар.
Палеолиттің аяқ кезінде найза лақтыру пайда болды. Найза лақтыру әдісінің қолданылуы, бұл кезеңде ежелгі адамның аңшылық әрекетінің саналы сипат алғандығын көрсетеді. Осындай аңшы қаруы мен құралдары Орта Азия жеріндегі ежелгі адамдарға да белгілі болған. 1964 жылы өзбек ғалымдары Бұхара түбінен неолит дәуірінде өмір сүрген ежелгі адамның тұрағын қазу кезінде, тас еңбек құралдарымен қатар, найзаның тас тұрақтандырғышын (стабилизаторын) тапқан.
1969 жылы Маңғышлақ түбіндегі ежелгі адамның тұрағы табылды. Ғалымдардың тұжырымдауына қарағанда, бұл осы уақытқа дейін ТМД елдерінде табылған алғашқы адам тұрағының ең көнесі болып табылады.
Бұл ғылыми жаңалық - Қазақстан территориясындағы адам қауымы тарихын бірнеше жылға ілгері итеріп қоюмен шектелуде ғана емес, елімізде алғашқы адам қашан пайда болды, мәдениеттің даму сатысы қай кезеңнен басталады деген сұраққа нақтылы да дұрыс жауап беруте септігін тигізумен мәнді болып отыр.
Орта Азиядағы ежелгі адамдар аң аулаумен айналысты. Тесік-Таштан табылған мустьер адамдарын зерттеу нәтижесі, олардың тәсілқой және ержүрек аңшы болғандығын дәлелдейді. Олар кез келген аңның мінезін, қылығын мүлтіксіз білуге, өздері төзімді де айлакер, алып күш иесі болуға тиісті болған, мүмкін өмір шарты осыны талап еткен болар.
Палеолиттің аяқ кезінде найза лақтыру пайда болды. Найза лақтыру әдісінің қолданылуы, бұл кезеңде ежелгі адамның аңшылық әрекетінің саналы сипат алғандығын көрсетеді. Осындай аңшы қаруы мен құралдары Орта Азия жеріндегі ежелгі адамдарға да белгілі болған. 1964 жылы өзбек ғалымдары Бұхара түбінен неолит дәуірінде өмір сүрген ежелгі адамның тұрағын қазу кезінде, тас еңбек құралдарымен қатар, найзаның тас тұрақтандырғышын (стабилизаторын) тапқан.
АЛҒАШҚЫ ҚАУЫМ ҚҰРЫЛЫСЫ ДӘУІРІ КЕЗЕҢІНДЕГІ
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДЕНЕ ШЫНЬҚТЫРУ ТАРИХЫ.
Орта Азия мен Қазақстан мәдениеті көне елдердің қатарына жатады.
Археологиялық қазба деректері алғашқы адамның осында палеолит дәуірінде
пайда болғандығын растайды.
1969 жылы Маңғышлақ түбіндегі ежелгі адамның тұрағы табылды.
Ғалымдардың тұжырымдауына қарағанда, бұл осы уақытқа дейін ТМД елдерінде
табылған алғашқы адам тұрағының ең көнесі болып табылады. (1)
Бұл ғылыми жаңалық - Қазақстан территориясындағы адам қауымы тарихын
бірнеше жылға ілгері итеріп қоюмен шектелуде ғана емес, елімізде алғашқы
адам қашан пайда болды, мәдениеттің даму сатысы қай кезеңнен басталады
деген сұраққа нақтылы да дұрыс жауап беруте септігін тигізумен мәнді болып
отыр.
Орта Азиядағы ежелгі адамдар аң аулаумен айналысты. Тесік-Таштан
табылған мустьер адамдарын зерттеу нәтижесі, олардың тәсілқой және ержүрек
аңшы болғандығын дәлелдейді. Олар кез келген аңның мінезін, қылығын
мүлтіксіз білуге, өздері төзімді де айлакер, алып күш иесі болуға тиісті
болған, мүмкін өмір шарты осыны талап еткен болар. (2)
Палеолиттің аяқ кезінде найза лақтыру пайда болды. Найза лақтыру
әдісінің қолданылуы, бұл кезеңде ежелгі адамның аңшылық әрекетінің саналы
сипат алғандығын көрсетеді. (3) Осындай аңшы қаруы мен құралдары Орта Азия
жеріндегі ежелгі адамдарға да белгілі болған. 1964 жылы өзбек ғалымдары
Бұхара түбінен неолит дәуірінде өмір сүрген ежелгі адамның тұрағын қазу
кезінде, тас еңбек құралдарымен қатар, найзаның тас тұрақтандырғышын
(стабилизаторын) тапқан. Белгілі археолог А.Л.Окладников, олжаны зерттей
келе, бұл — атлатль - арнайы тас найзаға жіп арқылы байланып, аңшы қаруының
алысқа ұшуына тұрақтылық беретінін және соғу күшінің ұлғаюына әсер ететінін
анықтаған. (4)
Палеолит дәуіріне қарағанда жаңа тас дәуірінің (неолит) бас кезінде
түрлі құстар мен аңдар аулау өнімдірек болды. Тас қарудың жетілдірілген
түрі, аң аулаудың негізгі қаруы ретінде садақ пен жебенің пайда болуы тамақ
қорын молырақ жинауға жағдай жасады, аңшылықпен бірге аңды қолға үйрету
мүмкіндігіне себепші болды. (5)
Жаңа шаруашылық түрінің енуіне байланысты адамзат қауымының ұйымдасу
түрлері де тұрақтала бастады. Туыстығы аналық желіден тарайтын, мүшелері
жақын қандас туыс топтардан біріккен аналық рулық қоғам өзінің дамуы мен
аяқталу кезеңіне жетті. (6)
Ертеректе дінге дейінгі дәуірде пайда болған, дене шынықтыру
жаттығулары, бұл кезеңде өзінің дамуын одан әрі жалғастыра отырып, дене
тәрбиесінде маңызды тәсіл болды. (7)
Тәрбиемен рулық қауымның барлық ұжымы айналысты, олар өз мүшелерінің
дене жетілдіру саласына нақтылы талаптар қойды. Адамдардың еңбек ету
қабілетін жыныстық белгілеріне қарай жекеше жіктеу бұл жүйені
дифференциалды етті. Бұны Орта Азия мен Қазақстан тарихының этнографиялық
мәліметтері қуаттайды. (8 )
Аналық рулық қауым дәуірінде жарыс ойындары әйгілі бола бастады, сол
арқылы адамның дене мен ой қабілеті жетілдірілді. Бұның негізінде еңбекке
баулу дайындығы адамның қоршаған ортаға ықпалын күшейту, табиғаттың дүлей
күшін өзіне бағындыру ұмтылысы жатты.
Аталық ру дәуірінде (патриархат) дифференциалды жүйе күшейе түсті.(9)
Қауьш мүшесін тәрбиелеуде жыныстық және жастық дәрежесіне қарай жеке
бағалау жүйесі ұлғайды. Қыздар мен жігіттер өмірдің қатаң шарттарына қарсы
тұруы үшін, күш қабілеті мен еңбекке деген біліктілігі жоғары болуы тиіс
еді. Бұл тәрбие әдістерін мамандандыруды күшейте түсті.
Өткен дәуірлерде Орта Азия мен Қазақстан елдерінде балалар үш жасқа дейін
бірдей жағдайда тәрбиеленіп, олардың бірігіп ойындар ойнағанын
этнографиялық мәліметтер растайды. Ал, бұдан кейін басқа кезең туды, ұл
балалар мен қыз балалар үшін өзіндік ерекшеліктеріне тән әр түрлі талаптар
қойылды. (10) Әсіресе, ұл баланың тәрбиесіне жіті кеңіл бөлінді. Ол, дене
шынықтырудың арнайы айла-тәсілдері үйлесім тапқан, айқын өтпелі сатылардан
тұрды. (11 )
Тарихи мағлұматтарға қарағанда, бір жастық топтан кейінгіге өту кезеңі
ептілігін, батылдығын, мықтылығын нақтылы шарттарға сай орындаумен, оны
қоршаған ортада қолдана білуін көрсетумен байланысты болды. Мысалы, ғұн
ұлдары алғашқыда кішкене құстар мен аңдарды садақпен атуды
үйреніп, қой үстіне мінсе, ал өсе келе қоян, түлкі атып оны қорек еткен.
Садақ атуға шеберленген бозбаланы атты әскер қатарына қабылдаған. (12)
Монғолдарда ұлдарын аңшылыққа қабылдауы аң аулауда тапқан олжасына қарай
белгіленген.(ІЗ) Құс пен кіші аңдарға жебе тартудан, аңшылық пен әскер
жолын қазақ балалары да бастаған. (14)
Келтірілген мағлұматтардан дәстүрлі бағыттылықты бақылай отырып, бұның
негізінде еткен дәуірдің, рулық қоғам дәуірінің сарқыншағы мен жаңғырығын
көруге болады.
Өмірде қоғамның және кәсіптің өзгеруіне байланысты дене шынықтыру
аумағында да жаңа өзгерістерге ие болды. Ол мазмұны жағынан күрделене және
түрлене түсті. Енді, ол натуралистік сипатта емес; қоғам өмірінің күрделі
жағынан көбірек көрініс бере бастады.
Ертеден келе жатқан белгілі ойындардан басқа, осы кезенде, нысананы
сүйекпен көздеу сияқты түрлі ойын түрлері әйгілі бола бастады. Бұл жөнінде
археологиялық қазындылар хабарлайды.(15) Үстел үсті ойындары пайда бола
бастады. Солардың бірі - тоғызқұмалақ ойыны. Бұл ойын шамасы Орта Азия,
Қазақстан аймағына ғана тарап қойған жоқ.(16) Инда алқабының ежелгі
қалаларынан түрлі заттармен қатар, үстел ойынына арналған тақта, оған
қолданылған тастар мен ірі бұршақтар табылды. Бұл табылған заттар жайында
ағылшын ғалымы Э.Маккей: „бұл құрылыс африканың көптеген тайпаларында
таралған жоғары деңгейдегі ойын тақтасын еске түсіреді" деп жазды.(17)
Тарихшы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДЕНЕ ШЫНЬҚТЫРУ ТАРИХЫ.
Орта Азия мен Қазақстан мәдениеті көне елдердің қатарына жатады.
Археологиялық қазба деректері алғашқы адамның осында палеолит дәуірінде
пайда болғандығын растайды.
1969 жылы Маңғышлақ түбіндегі ежелгі адамның тұрағы табылды.
Ғалымдардың тұжырымдауына қарағанда, бұл осы уақытқа дейін ТМД елдерінде
табылған алғашқы адам тұрағының ең көнесі болып табылады. (1)
Бұл ғылыми жаңалық - Қазақстан территориясындағы адам қауымы тарихын
бірнеше жылға ілгері итеріп қоюмен шектелуде ғана емес, елімізде алғашқы
адам қашан пайда болды, мәдениеттің даму сатысы қай кезеңнен басталады
деген сұраққа нақтылы да дұрыс жауап беруте септігін тигізумен мәнді болып
отыр.
Орта Азиядағы ежелгі адамдар аң аулаумен айналысты. Тесік-Таштан
табылған мустьер адамдарын зерттеу нәтижесі, олардың тәсілқой және ержүрек
аңшы болғандығын дәлелдейді. Олар кез келген аңның мінезін, қылығын
мүлтіксіз білуге, өздері төзімді де айлакер, алып күш иесі болуға тиісті
болған, мүмкін өмір шарты осыны талап еткен болар. (2)
Палеолиттің аяқ кезінде найза лақтыру пайда болды. Найза лақтыру
әдісінің қолданылуы, бұл кезеңде ежелгі адамның аңшылық әрекетінің саналы
сипат алғандығын көрсетеді. (3) Осындай аңшы қаруы мен құралдары Орта Азия
жеріндегі ежелгі адамдарға да белгілі болған. 1964 жылы өзбек ғалымдары
Бұхара түбінен неолит дәуірінде өмір сүрген ежелгі адамның тұрағын қазу
кезінде, тас еңбек құралдарымен қатар, найзаның тас тұрақтандырғышын
(стабилизаторын) тапқан. Белгілі археолог А.Л.Окладников, олжаны зерттей
келе, бұл — атлатль - арнайы тас найзаға жіп арқылы байланып, аңшы қаруының
алысқа ұшуына тұрақтылық беретінін және соғу күшінің ұлғаюына әсер ететінін
анықтаған. (4)
Палеолит дәуіріне қарағанда жаңа тас дәуірінің (неолит) бас кезінде
түрлі құстар мен аңдар аулау өнімдірек болды. Тас қарудың жетілдірілген
түрі, аң аулаудың негізгі қаруы ретінде садақ пен жебенің пайда болуы тамақ
қорын молырақ жинауға жағдай жасады, аңшылықпен бірге аңды қолға үйрету
мүмкіндігіне себепші болды. (5)
Жаңа шаруашылық түрінің енуіне байланысты адамзат қауымының ұйымдасу
түрлері де тұрақтала бастады. Туыстығы аналық желіден тарайтын, мүшелері
жақын қандас туыс топтардан біріккен аналық рулық қоғам өзінің дамуы мен
аяқталу кезеңіне жетті. (6)
Ертеректе дінге дейінгі дәуірде пайда болған, дене шынықтыру
жаттығулары, бұл кезеңде өзінің дамуын одан әрі жалғастыра отырып, дене
тәрбиесінде маңызды тәсіл болды. (7)
Тәрбиемен рулық қауымның барлық ұжымы айналысты, олар өз мүшелерінің
дене жетілдіру саласына нақтылы талаптар қойды. Адамдардың еңбек ету
қабілетін жыныстық белгілеріне қарай жекеше жіктеу бұл жүйені
дифференциалды етті. Бұны Орта Азия мен Қазақстан тарихының этнографиялық
мәліметтері қуаттайды. (8 )
Аналық рулық қауым дәуірінде жарыс ойындары әйгілі бола бастады, сол
арқылы адамның дене мен ой қабілеті жетілдірілді. Бұның негізінде еңбекке
баулу дайындығы адамның қоршаған ортаға ықпалын күшейту, табиғаттың дүлей
күшін өзіне бағындыру ұмтылысы жатты.
Аталық ру дәуірінде (патриархат) дифференциалды жүйе күшейе түсті.(9)
Қауьш мүшесін тәрбиелеуде жыныстық және жастық дәрежесіне қарай жеке
бағалау жүйесі ұлғайды. Қыздар мен жігіттер өмірдің қатаң шарттарына қарсы
тұруы үшін, күш қабілеті мен еңбекке деген біліктілігі жоғары болуы тиіс
еді. Бұл тәрбие әдістерін мамандандыруды күшейте түсті.
Өткен дәуірлерде Орта Азия мен Қазақстан елдерінде балалар үш жасқа дейін
бірдей жағдайда тәрбиеленіп, олардың бірігіп ойындар ойнағанын
этнографиялық мәліметтер растайды. Ал, бұдан кейін басқа кезең туды, ұл
балалар мен қыз балалар үшін өзіндік ерекшеліктеріне тән әр түрлі талаптар
қойылды. (10) Әсіресе, ұл баланың тәрбиесіне жіті кеңіл бөлінді. Ол, дене
шынықтырудың арнайы айла-тәсілдері үйлесім тапқан, айқын өтпелі сатылардан
тұрды. (11 )
Тарихи мағлұматтарға қарағанда, бір жастық топтан кейінгіге өту кезеңі
ептілігін, батылдығын, мықтылығын нақтылы шарттарға сай орындаумен, оны
қоршаған ортада қолдана білуін көрсетумен байланысты болды. Мысалы, ғұн
ұлдары алғашқыда кішкене құстар мен аңдарды садақпен атуды
үйреніп, қой үстіне мінсе, ал өсе келе қоян, түлкі атып оны қорек еткен.
Садақ атуға шеберленген бозбаланы атты әскер қатарына қабылдаған. (12)
Монғолдарда ұлдарын аңшылыққа қабылдауы аң аулауда тапқан олжасына қарай
белгіленген.(ІЗ) Құс пен кіші аңдарға жебе тартудан, аңшылық пен әскер
жолын қазақ балалары да бастаған. (14)
Келтірілген мағлұматтардан дәстүрлі бағыттылықты бақылай отырып, бұның
негізінде еткен дәуірдің, рулық қоғам дәуірінің сарқыншағы мен жаңғырығын
көруге болады.
Өмірде қоғамның және кәсіптің өзгеруіне байланысты дене шынықтыру
аумағында да жаңа өзгерістерге ие болды. Ол мазмұны жағынан күрделене және
түрлене түсті. Енді, ол натуралистік сипатта емес; қоғам өмірінің күрделі
жағынан көбірек көрініс бере бастады.
Ертеден келе жатқан белгілі ойындардан басқа, осы кезенде, нысананы
сүйекпен көздеу сияқты түрлі ойын түрлері әйгілі бола бастады. Бұл жөнінде
археологиялық қазындылар хабарлайды.(15) Үстел үсті ойындары пайда бола
бастады. Солардың бірі - тоғызқұмалақ ойыны. Бұл ойын шамасы Орта Азия,
Қазақстан аймағына ғана тарап қойған жоқ.(16) Инда алқабының ежелгі
қалаларынан түрлі заттармен қатар, үстел ойынына арналған тақта, оған
қолданылған тастар мен ірі бұршақтар табылды. Бұл табылған заттар жайында
ағылшын ғалымы Э.Маккей: „бұл құрылыс африканың көптеген тайпаларында
таралған жоғары деңгейдегі ойын тақтасын еске түсіреді" деп жазды.(17)
Тарихшы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz