Ж.Тәшеновтың өмір жолы

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе.

ІІ. Негізгі бөлім.

1. Ж. Тәшеновтың өмір жолы.

2. Ұмытылмас тұлға.

3. Халықтың қайсар перзенті.

ІІІ. Қорытынды.

Кіріспе.

Жұмабек Ахметұлы Тәшенов 1915 жылы 20 наурызда Ақмола облысының Аршалы ауданындағы Александровка селосында дүниеге келген (бұрынғы Целиноград облысы, Вишнев ауданы, Бабатай ауылы (Танакөл) . 1940 жылдан КОКП-ның мүшесі, жоғары білімді, экономика ғалымдарының кандидаты. Еңбек жолын 1934 жылдан бастады. 1934-1939 жылдар аралығында аудандық атқару комитетінің хатшысы болып қызмет атқарады. 1939-1943 жылдары осы облыстың жер бөлімі бастығының орынбасары Қызметіне көтерілді. 1945 жылы Солтүстік Қазақстан облысы партия комитеті хатшысының орынбасары және мал шаруашылығы бөлімінің меңгерушісі кызметіне ауыстырылды.

1947-1948 жылдары Солтүстік Қазақстан облысы атқару комитеті төрағасының орынбасары, 1948-1951 жылдар аралығыңца осы облыстық атқыру комитетінің төрағасы болып бекіді.

1952 жылы Ақгөбе облыстық партия комитетінің бірінші хатшылығы қызметіне келді. Бұл қызметтен 1955 жылы Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесі Президиумының төрағасы қызметіне сайланды. 1960 жылы Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің төрағалығына тағайындалды.

1961 жылы Шымкент облыстық атқару комитеті төрағасының катардағы орынбасары қызметіне қитұрқы саясаттың кесірінен төмендетілді. 1956-1961 жылдары КОКП ОК мүшелігіне кандидат және төртінші сайланған КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты, төртінші-бесінші сайланған Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесінің депутаты, 1949-1961 жылдары Қазақстан КП ОК мүшесі, 1955-1961 жылдары оның бюро мүшесі болды. 1975 жылдан одақтық дөрежедегі дербес зейнеткер. Ленин, Еңбек Қызыл Ту, "Қүрмет белгісі" ордендерімен марапатгалған.

Мақсатымыз, дара тұлғалы азаматтың кісілік келбетін, өмірі мен қызметін қалың жұртшылықтың санасында қайта жаңғырту, еске алу.

XX ғасырдың елуінші жылдары Қазақстан басшыларының арасынан шоқтығы биік, ерекше көз тартатын тұлға Жұмабек Тәшенов еді. Олай деп айтуға оның өмір жолы, халыққа деген адал қызметі, Қазақстан мемлекетінің территориясы үшін кезіндегі КСРО басшыларымен батыл да дәлелді күрестері толық айғақ бола алады. ьұл жерде Жүмебек Ташенов мемлекетіміздің жері үшін жасаған еңбектерін тәптіштеп айтуды қажет деп санамаймын. Ол өзін қазақпын деп санайтын әр азаматқа белгілі. Әрине, бүгінгі жасанды "Прихватизацияның" арқасында уақытша байыған, санасыз "жаңа қазақтар", яғни "мәңгүрттер" үшін "жер - ұлттық байлығымыз" екені түсініксіз де және оларға Тәшеновтың жанын шүберекке түйіп жер үшін жасаған кескілескен күрестері тіпті мағынасыз дүние болып көрінуі де мүмкін.

Жалпы Жұмебек Ташенов қоғам ісіне өте берілген, өзіне тапсырылған жұмысқа жауапкершілігі күшті адам еді. Елім, жерім деп өмір сүрді, халқына жақсылықтан жанын аямады. Қандай мәселеде болсын әдіддікпен қарап, белсеніп шығып, қызына сөйлеп, көзқарасын батыл қорғайтын. Ең үлкен дәрежедегі жиындарда өзі де пікірін ашық айтатын, өзгенің де жасқанбай сөйлеуін қалайтын. Өзбекстанға жер бермеу жөніндегі комиссияны басқарғанында жете ұғынысып жұмыс істедік, ауызбірлік танытып, жеріміздің тұтастығы сақталуын талап еттік Қарым-қатынастағы адамдармен әлдебір мәселені шешерде шыдамы таусыла, қызбаланып кететін кездері болып. жүрді. Ал халықтың жағдайын, әлеуметтік-тұрмыстық деңгейін көтеруге бағытталған шараларды қабылдауға және ол шаралардың орындалуын кадағалауға өте жауапты қарайтын. Министрлер Кеңесінің Төрағасы болып істеген кезінде жұртшылықкд жасаған жақсылығы мол болды.

Жұмабек Ташенов жерге қатысты күрестерінің бірін оның өзі тікелей қатысқан көрші Өзбекстан республикасы арасында болған жағдайдан байқауға болады. Осыған орай: "Жалпы, Бостандық ауданынан біз қалай айрылып қалдық?" - деген сұрақтың тууы орынды. Ол былай болды. Әуелгіде өзбектер Бостандықты сұрап Мәскеу жаққа хат жіберген. Ол кезде Өзбек ССР-інің бірінші хатшысы Мұхитдинов болатын. Ол мынадай себептерді алға тартты: "Біріншіден, Казақстан бұл ауданға Ташкент арқылы қатынайды. (Жол жоғы растұғын. Тауды айналып, Өзбекстан арқылы баратынбыз) . Екіншіден, мақта саламыз, мал көбейтеміз, экономиканы көтереміз, т. б . . . " Қысқасы, өзбектер осынау шұрайлы өлкемізді әйтеуір бір сылтаумен қолға түсіргенше асықты.

Содан кейін Кдзақстан Орталық Комитеті құрған арнайы комиссиядағы жеті адам - Ж. Тәшенов (комиссия төрағасы), М. Бейсебаев, С. Дәуленов, мен (Х. М. Арыстанбеков), А. Морозов, В. Голосов, В. Шереметьев қол қойып, 1955 жылдың 1 маусымында: "Өзбек ССР-не Мақтаарал ауданының кейбір бөліктерін беруге келісеміз, ал Үкіметтің Бостандық ауданын беру туралы өтінішін негізсіз деп санаймыз" деп атап көрсетіп, хат жазды.

Осы жерде айта кететін бір жай, біздің мұндай шешім қабылдауымыздың өзі өкіметтің саясатына қарсы екенін біз бәріміз де білдік. Бірақ осы шешімге Ж. Тәшеновтың батылдығы көп әсер етті. Оған дәлел, арамыздағы А. Морозов хат соңында: "Согласен с пунктом 1, 2 и 4, что касается Бостандыкского района считаю целесообразным еще раз обсудить этот вопрос его в составе Узбекской ССР", - деп жазып, бізбен толықкеліспейтінін, өкімет саясатын түсінетінін, Мәскеудің ғана ыңғайымен жүретінін білдірді.

Бұл хатта сол қалпында біраз уақыт жауапсыз жатты. Содан кейін өзінен өзі жоғарғы жақтан "звонок" келді де . . . Бұл өзі Никита Хрущевтің бастап жүрген мәселесі ғой. Сөйтіп, Бостандық ауданы ең құнарлы да ұланғайыр территория-сымен, 360-370 мыңдай қойымен қоса Өзбекстанға берілді, ал ар жағындағы Бағыс пен Түркістан ауылына қарасты 20 миллион гектардай жайылымдарды "берілсін" деп біз айтқанымыз жоқ. Карта жасағанда ол Қазақстанда қалды.

Сол қалпында Жоғарғы Кеңестің сессиясында қаралып, біраз жер өзбектің пайдасына шешіліп кете барады . . . Ол кезде сессия төрағасы Қонаев болатын. Артынша Мұхитдинов саяси бюроға мүше боп Мәскеуге ауысты. Оның орнын Ниязов басты. Осы жерде бір нәрсеге мән беру керек: Ниязов өндіріс академиясында Хрущевпен бірге оқыған. Бұл - бір. Ал Жоғарғы Кеңеске төрағалыққа Насреддинова келе қалды. Хрущев Насреддинова не айтса да қарсы болмайтын. Ел аралауға шыққанда екеуі машинаға бірге мініп, бірге түсіп жүретін еді. Содан олар: "Мынау Мақтаарал, Киров, Ильичевкий - мақталы аудандар, қазақтар мұның бәріне Ташкент арқылы келеді. Осы жерлерді бізге беріндер", - деп тағы сұраныс жасады. Сөзсіз тағы да ауыз жаласқан шешім бойынша комиссияға ілігіп кеттік. Бірақ біздің азаматтардың, атап айтсақ Ж. Тәшеновтың күшімен со жолы бір қатерден аман алып қалды. Көп ұзамай Тәшенов кеткен соң ол аудаңдардан да айрылып тындық. Бірақ кейін көп нәрсе өзгерді. Брежнев кезінде Мақтаарал, Жетісай аудандарының кейбір бөліктерін бізге қайтарып берді. Әйтсе де өзбектер жарты жерді алып қалды.

Ал Бағыс пен Түркістан қазақтың жері екені рас. Баяғыда Түркістан каналы салынғанда ол республикамыздың мақта өндірісін қалыптастыруға жол ашқан үлкен қадам болатын. Өзбек ағайын шетінен кіріп, күрек салып, атыздап ала берді. Сарыағаш, Келес аудандарында қарбыз өсіріп, тіпті "Сарыағаш" шипажайына бар-жоғы 500-600 метр жерге дейін шекарасын жылжытып алған. Ал біз үндемейміз. Тіпті бертін келе Сарыағаш ауданы әкімінің бір май қүю стансасы да Өзбекстан территориясында тұрған болып шықты.

Жоғарьщағы басшылар қандай саясат үстанып отырғанын мен білмеймін. Тек айтарым, Бостандықгың кезінде берілген 418 мың гектардан артық мал жайылымдық жерлері -қазақтікі. Оны өзбектердің иемденіп алғаны, оны сол құжаттармен негіздей білгені болып тұр. Бірақ оны олар жетістіріп шипажайлы аймақжасай алған жок, Ал Бостандықгы білесіз, нағыз Жерұйық! Мұнда шай плантациялары да болатын.

Бұрынғы патшалық Ресей де, кейінгі Кеңестер Одағы да отаршылық саясатгы жүргізіп, казақ халқының зиялы азаматтарын орынсыз кінәлап, қажет болса жала жауып, түрмеге қамап, Сібірге жер аударып, қуғын-сүргінге салғаны баршаға мәлім. Ондағы мақсат: беделі бар, сөзі өтімді, ел намысын қорғай алатындарды елден аластап, көзін жою, калғандарын қорадағы қой сияқты айдауына жүретін, дегеніне көнетін, қарсы сөйлемейтін, бас сауғалап күн көретін күйге түсіру болатын, Өйткені көлеңкесінен қорқып, бұғып отырған жұрт, әрине, жалпы елдің қамын ойлаудың орнына тек отбасының амандығын тілейтіні ерте заманнан белгілі ғой. Сонда ғана қазақтарды орыстандыру саясаты тез іске асатынын, олардың ұлан-байтақ жері мен өлшеусіз байлықтарын сүліктей соруға толық жағдай жасалатынын отаршылар жақсы білетін.

Қазір сол жазықсыз жазаланған, өз өмірлеріы тәуелсіздік жолына құрбан еткен алаштың аяулы азаматгарының есімдері кайта оралып, олардың басынан кешкендері кеңінен айтылып, дұрыс және әділ бағаларын алуда. Мұны өте орынды және келешек ұрпақ үшін үлкен маңызы бар шаруа деп есептеген жөн.

Жеке адамға табынған тоталитарлық жүйе біздің аға буын азаматтарды қаншама қырып-жойғанымен киелі қазақ жері елдің болашағын ойлайтын, оның намысын қорғайтын кайраткерлерден құр алақан болған емес. Кешегі қазақжерін бөлшектеп, басқаларға үлестіре бастаған кезде, Казақстан деп аталатын елді жойып, оның орнына бірнеше өлкелер құрып, Мәскеуден тікелей басқаруға көше бастағанда, еліміздің орта буын адал ұлдары, ержүрек батыл азаматтары бас сауғалап бұқпай, Коммунистік партия мен Кеңес үкіметінің, әсіресе Хрущевтің, сұрқия саясатына ашықтан-ашық қарсы шығып наразылық білдіріп, билік орындарынан, лауазымды қызметтерінен куылып жатты. Осындай ұлтжанды, қайсар басшылардың бірі және бірегейі, қазір аты ұмытыла бастағаң, аса көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасы, кейіннен Республиіса Министрлер Кеңесінің Төрағасы болған Жұмабек Ахметұлы Тәшенов еді.

Ж. Тәшеновтьщ өскен ортасы, өткен өмір жолы, тындырған істері жан-жақты және терең зерттеулерді кажет етеді. Үнемі есте болатын бір жай: сол кездегі партия және үкімет құжаттарында, кейбір кісілердің естеліктерінде Жұмабек Ахметұлын қаралап, күйе жағу басым болса, туған елі оны өзінің жанашыры, дарынды басшысы деп біледі. Осындай бір-біріне қайшы пікірлерден, көзқарастардан шындықгы анықтап, дұрысын айту, бекерін бекер, жаланы жала деп көрсету, сіңірген еңбегінің әділ бағасын беру, әрине, болашақ зерттеушілердің абыройлы міндеті болса керек.

Шала сауатты, мінезі әпербақан Хрущев сияқтыларға тұлғасы биік, ұйымдастырушылық қабілеті зор, жан-жақты және терең білім иесі, ойындағысын тайсалмай айта алатын, турашыл Жұмабек Ташенов ұнамауы заңды ұғым. Жоғарыда айтқандай, біреудің сөзіне ермейтін, орынды пікір таластырудан қашпайтын басшыдан отаршылдар тезірек құтылуға тырысты. Айтуға тұрарлық кінә таба алмаған соң олар жала жауып, каралауға дейін барды. Айтқанымыз дәлелді болу үшін Д. АҚонаевтың "Сталиннен Горбачевка дейін" деп аталатын кітабына жүгінейік. Онда Хрущевтің мынадай сөздері келтірілген: "Тәшеновтың үстінен арыз көп, оларды тексергенде дұрыстығы анықталды. Министрлер Кеңесінің Төрағасы болу оған ауыр жұмыс, сондықтан төменгі қызмет беріндер". Арыздардың көп болуына оның басқалармен сыйыспайтыны, мінезінің шьщамсыздығы, жеке басынын менмендігі себеп болды делінген.

Ал осы айтылғандардың жала екенін онымен көп жылдар араласкан, қызметтес болған кісілер мен көпшілік кауым біледі.

Еңбек жолын 1933 жылы бастаған Ж. Төшенов 18 жыл бойы Солтүстік Казақстан облысында болып, катардағы кенсе қызметкерінен облыстық аткару комитетінің төрағасына дейін көтеріледі. Ешкім оны тәкаппар немесе мінезі шытыр деген кінәлаған жоқ. Керісінше, оның жоғары басқару қабілетін бағалап, 1952 жылы Ақтөбе облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы етіп сайлады. Ол кезде тәртіп бойынша бірінші хатшыны тек КОКП Орталық Комитетінің Саяси рюросы ғана бекітетін. Егер, мінезі нашар басшы болса калайша бүкіл бір облысты баскаруды сеніп тапсырған? Облыста жақсы қызмет істеп, жоғары көрсеткіштерге жеткен Ж. Тәшеновті 1955 жылы Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Төрағасы қызметіне жоғарылатады. Саяси Бюро мен Хрущевтің өзі Республиканың лайықты басшысы деп санайды. Мұнан бес жыл өткеннен кейін, 1960 жылы Хрушев оны Казақ ССР Министрлер Кеңесі төрағасына тағайындайды.

Сонда қалай, 27 жыл бойы қабілетті ұйымдастырушы, дарынды басшы болып саналған, бірнеше облыстарда, республика көлемінде көптеген кісілермен тіл табысып, жемісті қызмет еткен адам бір жыл ішінде күрт өзгеріп, әрі шыдамсыз, әрі басқалармен сыйыспайтын бола қалуы, менмендігі мен тәкаппар мінезі шындыққа үйлесе ме?

Жұмабек Ташенов тағылған бұл кінәнің орынсыз екенін дәлелдейтін бірнеше мысалдар келтіре кетейік.

Жұмабек Ахметұлының бірнеше рет алдына барып, кабылдауында болып, көптеген мәселелер шешудің сәті түсті. Отырған орнының маңызы мен жауапкершілігін жақсы түсінетін, басқаның айтқанын тыңдай білетін, мәселені терең ойлап, сабырлы шешетін, сөзінен үлгі алуға тұратын басшы екені бірден көзге түсуші еді. 1951-52 жылдың қысында көп қыйыншылық көрген Атырау облысының басшылары көршілес Ақтөбе облысына көмек сұрап барғанымызда Жұмекең жем-шөптен, жүк таситын автомашина мен трактордан қолма-қол көмектескен еді. Сол жылы бұл кісі бір облысты емес, бүкіл Казақстанның болашағын ойлайтын басшы екенін сезген едік. Облыс басшылары ақылдасьщ ол кезде облыстық атқару комитеті төрағасының орынбасарьі болып істейтін маған 5-6 мәселені айтуды тапсырды. Біздің қойған мәселелеріміздің екеуін шешуге уәде беріп, калғаңдары Мәскеу арқылы шешілетінін айтты.

Ж. Тәшеновпен көп жылдар қызметтес болған, Көкшетау, Ақтөбе облыстық партия комитеттерінің идеология жөніндегі бұрынғы хатшысы Бәкір Білеубаев Жұмекеңнің іскерлік қасиетін, ұйымдастырушылық қабілетін, өз ұлтының шын жанашыры, жоғын жоқтаушы болғанын, ойындағысын тайсалмай

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.