Қазақстандағы конфессияаралық келісім мәселесі

Кіріспе

Кеңестік империя құлдырағанан бері, қазіргі заманғы Қазақстан он жылдан астам егеменді, тәуелсіз мемлекет ретінде ғұмырын жалғастыруда. Қазақстан – нарықтық эканомикаға негізделген, қоғамдық өмірдің барлық салаларын демократияландыру жолымен жүретін әлеуметтік, азаматтық қоғам құрушы зайырлы мемлекет. Бірнеше жылдың ішінде біздің қоғамымыздың өмірінің барлық салаларында дерлік терең, түбегейлі өзгерістер орын алды. Көші-қон үдерісінің нәтижесінде демографиялық ахуал өзгеріске ұшырап дін мен діни құбылыстардың өзінде де терең өзгерістерге алып келді. Сонымен қатар, соңғы онжылдықта азаматтық қоғам мен нарықтық эканомиканың құрылуы ғана емес, сондай-ақ «діни серкілістің » болумен де сипатталады: бұрынғы діни бірлестіктердің позицияларының күшейуімен бірге қазіргі қазақстан үшін барынша бемәлім жаңа «дәстүрлі емес» діни ұйымдардың пайда болуы байқалады. Атап айтар болсақ, пресветериандық және методизм сияқты Қазақстан үшін жат протестанттық конфессиялар сондай-ақ «Агапе», «Жаңа аспан» сияқты еліміз үшін дәстүрлі емес протестанттық шіркеулер, «Бахай», «Сайтан шіркеуі», «Саентология шіркеуі» сияқты өзге де дәстүрлі емес діни бірлестіктер.
Қазақстандағы қазіргі діни ахуал күрделі әрі сан-салалы. Кейбір деректер бойынша, 1989 ж 1 қаңтарда 30 конфессияға тиесілі 700-ге жуық діни бірлестіктер болса, 2003 ж. 1 қаңтарында Қазақстанның аумағында 3206 діни бірлестіктер жұмыс істеген.

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КОНФЕССИЯАРАЛЫҚ
КЕЛІСІМ МӘСЕЛЕСІ (ДІН АРАЛЫҚ)

Кеңестік империя құлдырағанан бері, қазіргі заманғы Қазақстан он
жылдан астам егеменді, тәуелсіз мемлекет ретінде ғұмырын жалғастыруда.
Қазақстан – нарықтық эканомикаға негізделген, қоғамдық өмірдің барлық
салаларын демократияландыру жолымен жүретін әлеуметтік, азаматтық қоғам
құрушы зайырлы мемлекет. Бірнеше жылдың ішінде біздің қоғамымыздың өмірінің
барлық салаларында дерлік терең, түбегейлі өзгерістер орын алды. Көші-қон
үдерісінің нәтижесінде демографиялық ахуал өзгеріске ұшырап дін мен діни
құбылыстардың өзінде де терең өзгерістерге алып келді. Сонымен қатар, соңғы
онжылдықта азаматтық қоғам мен нарықтық эканомиканың құрылуы ғана емес,
сондай-ақ діни серкілістің болумен де сипатталады: бұрынғы діни
бірлестіктердің позицияларының күшейуімен бірге қазіргі қазақстан үшін
барынша бемәлім жаңа дәстүрлі емес діни ұйымдардың пайда болуы байқалады.
Атап айтар болсақ, пресветериандық және методизм сияқты Қазақстан үшін жат
протестанттық конфессиялар сондай-ақ Агапе, Жаңа аспан сияқты еліміз
үшін дәстүрлі емес протестанттық шіркеулер, Бахай, Сайтан шіркеуі,
Саентология шіркеуі сияқты өзге де дәстүрлі емес діни бірлестіктер.
Қазақстандағы қазіргі діни ахуал күрделі әрі сан-салалы. Кейбір
деректер бойынша, 1989 ж 1 қаңтарда 30 конфессияға тиесілі 700-ге жуық діни
бірлестіктер болса, 2003 ж. 1 қаңтарында Қазақстанның аумағында 3206 діни
бірлестіктер жұмыс істеген. Олардың арасында 1652 исламдық, соның ішінде
1642 суниптік, екі шииттік, екі сопылық, төрт ахмадия ағымдары бар. Оған
қоса, Қазақстан аумағында православтық шіркеуге жататын 241 діни бірлестік
(олардың 230 РПЦ), жеті старообрядтық шіркеу, римдік-католиктік шіркеуінің
77 бірлестігі 946 протестанттық бірлестіктер жұмыс істейді. Қазіргі
Қазақстандағы дәстүрлі емес діни ғалымдарға төмендегілер енеді: 5 буддистік
қауым, 24 индуистік, 12 кришнаиттік, 23 Бахай, 2 трансцендентальдық
медитация қауымы. Ұлы АҚ Бауырластық 2 қауымы, 6 саентология шіркеуі қауымы
және т.б.
Қазақстан Республикасының Кониститутциясында ар-ождан бостандығымен
принциптері, әртүрлі конфессияларға жататын азаматтардың өздерінің діни
бірлестіктерін құруға теңқұқылығы, мемлекеттің шіркеуден бөлінгендігі
туралы принциптер бекітілген. Сондай-ақ, діннің және діни бірлістіктердің
әлеуметтік қызметтерін реттеудің халықаралық тәжірибелеріне негізделген
өзге де бір қатар нормативтік-құқықтық негіздер дайындап шығарылды.
Қазақстандағы қандайда болмасын діни бірлестіктердің қызмет етуінің
нормативтік-құқықтық негізі белгілі дәрежеде әзірленгендігіне қарамастан,
діннің мәртебесі, оның қоғам өміріндегі шынайы жағдайы мен рөлі, яғни
діннің қоғамның әлеуметтік-саяси, рухани салаларына тигізер әсерінің
мәртебесі, кңістігі және шекаралары қазірге дейін дәл анықталмаған. Осы
еліміздегі белгісіздік, әсіресе оның теріс салдары еліміздегі қазіргі діни
жағдайда орын алған жаңа тенденцияларға байланысты анық та, айқын
аңғарылуда. Бұл, әрине, әсіресе дін мен діни сананың күдік туғызатын діни-
рухани нормалары мен догмаларына негізделген жаңа діни ағымдар мен
бағыттардың пайда болуына байланысты. Мұндай әсірешіл нышандар діни
фундаметализм мен діни экстремизм бетінде көрініс табуы мүмкін.
Қазақстанның зайырлы мемлекет болуына байланысты, ресми идеалогия
дінге мейлінше бейтарап қарайды: ол діншіл де дінге қарсы да сипатқа ие
емес. Қазіргі Қазақсандағы діннің жағдайы авторитарлық, тоталитарлық және
теократиялық басқару жүйесі бар мемлекеттерден түбірлі өзгешелікке ие.
Конфессияаралық бейбітшілік пен келісім көпұлтты, көптілді және көп
конфессиялы Қазақстан үшін мейлінше күрделі мәселе. Бүгін Қазақстан әлемге
тек мұнай өндіруші ғана емес, сондай-ақ Бүкіләлемдік діни-рухани форумның
орталығы есебінде де таныс. Онда әлемдік және дәстүрлі діндердің басшылары
анағұрлым маңызды заманауи діни мәселелерді шешу үшін жиналады.
Әлемдік және дәстүрлі діндердің басшыларының осындай кездесулерінің
соңғы бірінде еліміздегі конфессияаралаық келісіммен диалогтың маңыздылығы
ерекше аталып өтілді. әлемдік және дәстүрлі діндердің басшылардың осы бір
кездесуіне конфессияаралаық келісіммен диалогтың негізгі принциптері
айқындалды. Олар: толеранттылық, өзара құрметтеу мен түсінісу ұлтаралық
келісім мен діни төзімділік. Бұл қағидалар Қазақстандағы конфессияаралық
қатынастардың да негізін құрайды. Бұл туралы Елбасының Қазақстан халқына
жолдауында айтылған. Онда Президент Қазақстан діни-наным бостандығын
қамтамасыз етті, конфессияаралық диалогпен діни құқылық саясаты жүйелі
түрде жүргізіп келеді. Бізде әртүрлі конфессиялардың бейбіт қатар өмір
сүруі қамтамасыз етілген ... деп айтқан еді.
Дін, даусыз, біріктірудің, интеграциялық процестердің күшті факторы
бола алады. Ол үшін діндепрден қайшылықтарды емес, керісінше ортақ белгілер
мен прициптерді, ортақ негіздермен ортақ құндылықтарды, біріктіруші
бастауды іздеуге міндеттіміз.
Айта кету керек, Қазақстан діни толеранттылық пен конфессияаралық
келісім ісінде терең тамырлар мен көне дәстүрлерге ие. Қазақстан көне
заманнан бері сан алуан мәдениеттер мен діндердің тоғысу мекені болған.
әркімге мәлім, қазіргі Қазақстаннның аумағындағы бірнеше ғасырлар бойы
тәңіршілдік, зоростризм, монехейлік, буддизм, хрестяндық (оның әсіресе
нестериондық және яковиттік тармақтары) және ислам сияқты әртүрлі нанымдар
бейбіт қатар өмір сүрген, яғни толеранттылық пен конфессияаралық келісімнің
үлгісі болған. Сондықтан, Қазақстан Республикасының Президентінің әділ
айтқанындай: ... бізге төзімсіздік немесе діни фонатизм жат. Бұл рухани
дәстүр, бұл қандай шеңберде болмасын Құдайдың Сөзіне деген ашықтық. Бұл
Қазақстандағы конфессияаралық келісімнің ең маңызды негіздерінің бірі. Біз
әлемге өзіміздің толеранттылығымызбен, ұлтаралық, конфессияаралық келісім
мен диалогты сақтауымыз бен танылдық. Біздің еліміздің өскелең
дүниетанымдық әлеуметі бұдан ары қарай да сақталуға, дамуға тиіс.
Бейбітшілікпен конфессияаралық келісім салаларында Қазақстан аясында
болсын, тіпті дүниежүзілік ауқымда болсын қол жеткізген белгілі
табыстарымызға қарамастан, әлі шешілмеген, жедел шешуді қажет ететін
мәселелер баршылық. Әсіресе, қазір дүниежүзіне діни төзімсіздік, діни
экстремизм және терроризм шынайы қауіп төндіріп тұр. Оларды XXI ғасырдың
анағұрлымөткір мәселелеріне жатқызуға болады. Конфессияаралық келісім мен
диалогты жетілдірудің жаңа жолдарын іздеу қажет. БҰУ-ның басшысы Кофи Аннан
діни төзімділікті сақтау мен күшейту ісінде белгілі жетістіктерге
қарамастан, діни төзімділікке қатысты мәселе өте көкей тестіжәне маңызды
мәселе болып қала береді деп, сан мәрте оған назар аударған болатын.
Дін, әуелі, әлемдік және дәстүрлі діндер адамның діни және рухани
негіздерін дамытудың күштіфакторы болып табылады. Діннің негізгі мақсаты
адамдағы барлық адамгершілік қасиеттерді және оларды дамыту, адамның өзінің
бет-бейнесін сақтап қалуына көмектесу болып табылады. Қазіргі әлемнің,
оның ішінде қазіргі Қазақстанның міндеті жалпы адамзаттық, гуманистік және
толеранттылық құндылықтарды, конфессияаралық келісім, диалогты ғасырлар
бойы әлемдік және дәстүрлік діндердің енгізген принциптері мен қағидаларын
қазіргі жалпы әлемдік, адамзаттық өркениеттегі бейбітшілікті сақтап қалу
үшін және әртүрлі саяси құрылымдары, сан алуан этностар мен конфессиялардан
тұратын көптеген мемлекеттердің бейбіт қатар өмір сүруі үшін белсенді
пайдалануға саяды.
Конфессияаралық бейбітшілік пен келісімнің нығаюы үшін, діннің
біріктіруші, рухани тұрғыдан құрушы фактор есебінде рөлінің күшеюі үшін
діни мәдениет пен діни сананы қалыптастыру қажет. Алайда, халықтың жаппай
діни сауатсыздығы мен діни қызметкерлерінің өздерінің біраз бөлігінің діни
сауатсыздығы жағдайына мүмкін болмай тұр. Қалыптасқан осы жағдайға
байланысты, Білім министрі Б.Әйтімова ханым өзінің сөздерінің бірінде
діннің негіздерін мектеп партасынан бастап оқыту қажеттігін баса айтқан
еді. Бұған қоса, мен діни тәрбиені де ерте кезеңнен бастап, ананың
сүтімен сіңіру қажет деп есептеймін. Сондай-ақ, барлық жоғарғы оқу
орындарында Дінтану курсын енгізу мәселесін ұсынғым келеді. Курсты
әдеттегідей таңдау бойынша емес, Қазақстандағы, әлемдегі қазіргі діни
ахуалды ескере отырып, негізгі пәндердің бірі ретінде енгізу керек.
Осыған орай, халықтың діни сауатсыздығы дәстүрлі емес бағыттағы әр
түрлі діни секталардың кең таралуына алып келгендігін айта кету керек. Діни
секталардың таралуының өзге бір себебі біздің әлемдік және дәстүрлі
діндеріміздің әрекетсіздігі болып табылады.
Зайырлы мемлекеттердегі, соның ішіндегі Қазақстандағы діннің шынайы
ролі бір жақты емес мұнда діннің атқаратын рөлі екіұдайы сипатқа ие. Діннің
және түрлі діни ұйымдардың мемлекеттен бөлінуі дінде де, мемлекетте де
өзіндік жеке құқықтық кеңестің қалыптасуына алып келеді. Бұл дін мен
мемлекеттің өзара байланысымен өзара әрекетін реттеуге жағдай жасайды.
Бірақ, бірде бір мемлекет, оның қаншалық зайырлы және демократияшыл болуына
қарамастан, діннің мемлекеттен бөліну мәселесін түбегейлі де толық шеше
алмайды. Бұл жайт бір мезетте діндер, әрі өз отанының азамат болып
саналатын дінге сенуші адамға келгенде ерекше аңғарылады. Бұл жағдайда жеке
адамға қатысты демократиялық шараларды жасау мүмкін емес. Сондықтан да,
мемлекеттің шіркеуден абсалютты бөлінуінің мүмкін еместігі сияқты,
абсалютты зайырлы мемлекеттің болуы да мүмкін емес.
Халықтың білімдік мәртебесін көтеру қажет дегенде халықтық дегенде біз
халықтық тек діни сауаттылығын көтеруді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.