Оңтүстік Қазақстанға өзге ұлттардың қоныстануы

Еліміз тәуелсіздік алғанға дейін Қазақстан тарихының ғылымы ондаған жылдар бойы кеңестік идеологияның құрсауында дамып келді. Көптеген тарихи мәселелердің шынайы беті ашылмай біржақты қаралды. Қазақстан тарихы басқа түркі халықтарының тарихынан бөлек зерттеліп, «қызыл империяның тұншықтырушы идеологиясы» аясында ұзақ жылдар бойы бұрмаланып дамыды. Империяның ұлттық идеологиясы патша өкіметінің отарлық идеологиясы негізінде қалыптасып, қазақ халқының сана–сезімін, ой–өрісін, ділін өзгертуге, біртіндеп рухани кіріптар етіп, орыстандыруға бағыттады. Сондықтан да ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында Ресей империясының Оңтүстік Қазақстан өңірінде әлеуметтік–экономикалық, саяси–мәдени, рухани–ағартушылық салаларда жүргізген орыстандыру мен шоқындыру саясаты тарихтың «ақтаңдақ» беттерінің шынайы көзін аша түсетініне күмән жоқ.
Қазақ даласының патшалық Ресей әкімшілігінің құрамына кіруі ХVІІІ ғасырдың 30–жылдарынан басталып, ХІХ ғасырдың 60 жылдарына дейінгі уақыт аралығын қамтиды. 1865 жылы Ташкент қаласы патша әскерінің қолына өткеннен кейін, Қазақстанның оңтүстік аймағы толығымен Ресейге қарады. 1867–1868 жж. қазақ жерін басқару ісін реформалау мен жаңадан жауланған жерлердің әкімшілік жүйесі Орталық Ресейдегі басқару жүйесіне сай қайта құрылды. Осының нәтижесінде Түркістан генерал–губернаторлығы құрылып, оған Жетісу және Сырдария облыстары кірді. Жаңадан қосылған шет аймақтарды қарқынды отарлау мақсатында патша әкімшілігі алғашында казак әскерлерін, кейіннен қара шаруаны да қоныстандыру әрекеттерін бастады. 1891 жылы қабылданған «Далалық облыстарды басқару ережесіне» сай, далалық облыстар мен Жетісу өлкесінің жерлері мемлекет меншігіне айналып, ол жерлерде өмір сүріп жүрген көшпелілер жерді уақытша пайдаланушылар ретінде ғана қалды. 1846 жылы Ұлы Жүз қазақтары орыс бодандығын қабылдады. Бұл Жетісу өлкесінің орыс әкімшілігінің құрамына өтуінің алғашқы көрінісі еді.

1. Жораева Г.Т. «ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ–татар зиялыларының өзара қарым–қатынасы: тарихи талдау» // Автореферат Алматы 2007
2. У. Ибраев Жетісуға қоныс аудару ісінің дағдарысы. //Қазақ тарихы. 4.2005. 56 бет
3. Сайфулмаликова С.С. Түркістан ояздығы: құрылу тарихы, этникалық құрамы, халық саны (1872–1886 жж.). // Отан тарихы 3.2005. 105-106 беттер
4. А.М. Конырова Жетісу халқының әлеуметтік жағдайы (ХІХ ғасырдың ІІ-жартысы).// ҚазҰУ хабаршысы. Тарих сериясы, №1(44). 2007. 41 бет
5. Е.С. Асылбеков Оңтүстік Қазақстанды мекендеген ұлттардың демографиялық тарихы. // ҚазҰУ хабаршысы. Тарих сериясы. №3(38).2005. 135 бет.
6. Қазақстан тарихы. 3–том Алматы «Атамұра» 2002. 472,473 беттер.