Тауарларды сату есебі, оларды кірістеу және төлеу
Сауда және басқа субъектілер жүзеге асыратын тауарлық операциялар өнімдердің айналымнан жеке және заңды тұлғалардың тұтынуына өтудегі экономикалық процесті көрсетеді.
Сатуға арналған тауарлар өндірішіден сауда желілеріне, көтерме сауда кәсіпорындарына және басқа субъектілерге келіп түседі. Қабылдау қабылданатын құндылықтың жөнелтпе құжатына қарай осы құжатқа материалды-жауапты тұлғаның қолы қойылған болса ғана жүзеге асырылады.
Келіп түскен құндылық пен жөнелтпе құжатта көрсетілген деректердің арасында сан және сапа жағынан алшақтықтар анықталса, сондай-ақ келіп түскен құндылықтың жөнелтпе құжаты болмаса, қабылдаушы сауда фирмасының төрағасы мен жабдықтаушылардың өкілі қол қойып, акт жасайды. Акт жабдықтаушыға кінәрат-талап қоятын(мін тағуына) негізгі құжат болып табылады.
Бухгалтерлік есеп щоттардың бас жоспарына сәйкес тауарлы-материалдық қордың қолда бар болуы мен қозғалысы 1330 «Сатып алынған тауарлар» шоты 1330 «Тауарлар» бөлімшесінде жүргізіледі. Бұл шотта сондай-ақ тауардың ыдысында есепке алынады. Өндірістік және шаруашылық қажеттіліктерге қызмет ететін түгенделген ыдыс 125 «Басқадай негізгі құралдар» шотында ескеріледі.
Сатуға арналған тауарлар өндірішіден сауда желілеріне, көтерме сауда кәсіпорындарына және басқа субъектілерге келіп түседі. Қабылдау қабылданатын құндылықтың жөнелтпе құжатына қарай осы құжатқа материалды-жауапты тұлғаның қолы қойылған болса ғана жүзеге асырылады.
Келіп түскен құндылық пен жөнелтпе құжатта көрсетілген деректердің арасында сан және сапа жағынан алшақтықтар анықталса, сондай-ақ келіп түскен құндылықтың жөнелтпе құжаты болмаса, қабылдаушы сауда фирмасының төрағасы мен жабдықтаушылардың өкілі қол қойып, акт жасайды. Акт жабдықтаушыға кінәрат-талап қоятын(мін тағуына) негізгі құжат болып табылады.
Бухгалтерлік есеп щоттардың бас жоспарына сәйкес тауарлы-материалдық қордың қолда бар болуы мен қозғалысы 1330 «Сатып алынған тауарлар» шоты 1330 «Тауарлар» бөлімшесінде жүргізіледі. Бұл шотта сондай-ақ тауардың ыдысында есепке алынады. Өндірістік және шаруашылық қажеттіліктерге қызмет ететін түгенделген ыдыс 125 «Басқадай негізгі құралдар» шотында ескеріледі.
1.Тауарларды сату есебі, оларды кірістеу және төлеу
Сауда және басқа субъектілер жүзеге асыратын тауарлық операциялар өнімдердің айналымнан жеке және заңды тұлғалардың тұтынуына өтудегі экономикалық процесті көрсетеді.
Сатуға арналған тауарлар өндірішіден сауда желілеріне, көтерме сауда кәсіпорындарына және басқа субъектілерге келіп түседі. Қабылдау қабылданатын құндылықтың жөнелтпе құжатына қарай осы құжатқа материалды-жауапты тұлғаның қолы қойылған болса ғана жүзеге асырылады.
Келіп түскен құндылық пен жөнелтпе құжатта көрсетілген деректердің арасында сан және сапа жағынан алшақтықтар анықталса, сондай-ақ келіп түскен құндылықтың жөнелтпе құжаты болмаса, қабылдаушы сауда фирмасының төрағасы мен жабдықтаушылардың өкілі қол қойып, акт жасайды. Акт жабдықтаушыға кінәрат-талап қоятын(мін тағуына) негізгі құжат болып табылады.
Бухгалтерлік есеп щоттардың бас жоспарына сәйкес тауарлы-материалдық қордың қолда бар болуы мен қозғалысы 1330 Сатып алынған тауарлар шоты 1330 Тауарлар бөлімшесінде жүргізіледі. Бұл шотта сондай-ақ тауардың ыдысында есепке алынады. Өндірістік және шаруашылық қажеттіліктерге қызмет ететін түгенделген ыдыс 125 Басқадай негізгі құралдар шотында ескеріледі.
Жауапты сақтауға қабылданған тауарлар 002 Жауапты сақтаудағы тауар-материалдық қоры балансталған шотында ескеріледі.
Комиссияға қабылданып, консигнацияға( тауарды сатуға алу) келіп түскен тауарлар 004 Комиссияға қабылданған тауарлар балансталған шотында ескеріледі.
Есептік саясаттың іріктемесіне сәйкес 1330 Тауарлар шотына мына қосалқы шоттар ашылады:
* 13301 Қоймадағы тауарлар
* 13302 Бөлшек саудадағы тауарлар
* 13303 Саудалық үстеме баға
* 13304 Тауар бағасына ҚҚС
* 13305 Консигнацияға кететін тауарлар
* 13306 Тауарлар салынған ыдыс
13301 Қоймадағы тауарлар қосалқы шотында көтерме сауда базарларындағы, қоймалардағы, қоғамдық тамақтандыру кәсіпрындарының қоймасындағы,мұздатқыштардағы, көкөоніс сақтайтын орындағы және т.б субьектілердегі тауарлардың қолда бар болуы мен қозғалысы ескеріледі.
13302 Бөлшек саудадағы тауарлар шотында дүкендердегі, дүкеншектердегі, қоғамдық тамақтандыру буфетіндегі тауарларлың қолда бар болуы мен қозғалысы ескеріледі, сондай-ақ бұл шотта шынылы ыдыстардың (шөлмек,банка) қолда бар болуы мен қозғалысы да ескерілуі мүмкін.
Сауда кәсіпорны өзінің шығындарының орнын толтыру, пайда түсіру және салық төлеу үшін саудалық үстеме бағаны қолданады. Саудалық үстеме бағаның деңгейін сауда обьектісі дербес анықтайды. Алайда, көтерме саудада өткізілген саудалық үстеме баға тауардың сатып алу және сату бағаларының арасындағы айырмашылық ретінде анықталады. Бөлшек саудадағы кәсіпорындарда өткізілген саудалық үстеме бағаны анықтау қиын, өйткені өткізілетін тауардың саудалық үстеме бағаны анықтау қиын, өйткені өткізілетін тауардың саудалық үстеме бағасының деңгейі әр түрлі болады. Сондықтан саудалық үстеме баға бөлшек желілер арқылы өткізілетін тауар құнына қосылуы керек. Бұл үшін 13303 Саудалық үстеме баға қосалқы шоты ашылады.
13304 Тауар бағасына ҚҚС қосалқы шотында түпкілікті тұтынушы төлейтін ҚҚС ескеріледі.
13305 Консигнацияға кететін тауарлар қосалқы шотындағы консигнатқа консигнацияға берілетін тауарлар ескеріледі.
13306 Тауарлар салынған ыдыс қосалқы шотында тауар мен бос ыдыстардың тараларының қолда бар болуы мен қозғалысы (тауар ретінде ескерілетін шынылы ыдысты қоспағанда) ескеріледі.
Сатып алынатын тауардың түсуі мен кірістелуінде мына шоттар корреспонденциясын жазуды жүргізу керек:
№
рс
Шаруашылық операцияларының
мазмұны
Дебет
Кредит
1
2
3
4
1
Кірістірілген тауар үшін жабдықтаушыға берешек сомасына:
а) сатып алу құны бойынша;
ә) жөнелтпе құжатында фактура-шоты көрсетілген ҚҚС(12%) сомасына
1330-1
1420
3310
3310
2
Қабылдау барысында тауарлардың жетіспеушілігі, яғни кем шығуы анықталады. Комиссия акт жасайды.
1290
3310
3
Есеп береші тұлғадан тауар сатып алынды
Есеп беруші тұлғаның төлеген ҚҚС сомасына
1330-1
1420
1250
1250
4
Баспа-бас айырма бойынша жеке-тұлғадан тауар сатып алынды
1330-1
3310
5
Баспа-бас айырбас мәмілесі бойынша есеп айырысуларды есептен шығару
ҚҚС есепке алу
3310
3130
1210
1420
6
Шетелдік сатып лушылардан тауар сатып алуда :
а) тауардың келісімшартық құнына;
ә) кедендік баж сомасына
б) құжаттарды ресімдеу үшін кедендік баж
в) тауардың кедендік құнындағы ҚҚС сомасына
1330-1
1330-1
1330-1
1330-1
3310
3190
3390
3130
7
Тауарлы-материалдық қорлармен жабдықталуға алдын ала төлем жүзеге асырылды
1610
1030
8
Жабдықтаушының акцептелген шоты бойынша төлем
3310
1030
9
Есеп беруші тұлғаға тауарды сатып алуына аванс берілді
1250
1610
10
Жеке тұлғалардан сатып алынған тауарлардың төлемақысы
3390
1610
11
Келіп түскен құндылықтар бойынша бюджетке ҚҚС аударылды
3130
1030
12
Кедендік баж бюджетке аударылды
3390
1030
13
Кедендік құжатарды ресімдеу үшін кедендік алым аударылды
3390
1030
14
Бұрын берілген авансты есепке алу
3310
1610
Айдың аяғында жолдағы (қоймаға келіп түспеген ), ақысы төленген тауардың құны былай көсетіледі:
13301 Қоймадағы тауарлар шот дебеті
3310 Жабдықтаушылар мен мердігерлерге берілетін қысқа мерзімді берешек(қоймаға кірістірілмейді). Келесі айдың басында бұл сома ағымдық шотта дебиторлық берешек ретінде 1210 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық берешегі шоты бойынша түзетпелініп,саналады.
1.2 Тауарларды сату есебі
Тауарларды сату әр қилы болып келеді. Бұл - көтерме саудамен сату,қолма- қол есеп айырысу, тауарларды кредитке өткізу, ұсақ көтерме сауда, сатып алушыға қызмет көрсету(тауарды үйіне жеткізуге,сатып алынған матаны пішу жәәне т.б.).
Тауарлар қоймадан, көтерме саудамен сатып алушыға босатылады. Мұндай жағдайда мынадай жазбалар жүргіледі:
№
рс
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
2
3
4
1
Сатылған тауарлардың өзіндік құны есептен шығарылды
7010
1330-1
2
Сатып алушыға фактура шоты ұсынылды
1210
6010
3
Сатылу құнындағы 12% ҚҚС сомасына
1210
3130
4
Көтере сатып алушыға 5% жеңілдік берілді
6030
1210
5
Берілген жеңілдік бойынша ҚҚС түзету
3130
1210
6
Сатып алушымен төлеу шоты жүзеге асырылды
1030
1210
7
ҚҚС есепке алу
3130
1420
8
ҚҚС бюджетке аударылды
3130
1030
Қоймадағы тауарлар стау құны бойынша сатушының есеп беруіне жөнелтпе құжат негізінде босатылады.
Бухгалтерлік есепте ол мынандай шоттар корреспонденциясы арқылы жүргізіледі:
№
рс
Шаруашылық операциялардың мазмұны
Дебет
Кредит
1
Сатушылардың есеп беруіне берілетін тауардың сатып алу құнына
1330-2
1330-1
2
Саудалық үстеме бағасына - сатып алу құнындағы 40%
1330-2
1330-3
3
Тауар бағасындағы ҚҚс сомасына
1330-2
1330-4
Қолма-қол ақшаға есеп айырысумен тауарлардың өткізілетін мөлшері сатып алушыға сатылған тауарлардың түсім шамасымен анықталады.
Саудада материалдық жауапкершілікке маңызды орын беріледі. Бұл жауапкершілік қойма, дүкен,бөлім,секция меңгерушілеріне,керек болған жағдайда аға сатушыға жүктеледі.
Бұл тұлғалардың әрбіреуімен толық материалдық жауапкершілік туралы келісімшарт бекітіледі.
Материалдық жауапты тұлға кезең сайын бухгалтерияға тауарлық есеп беруді жасап, тапсырады.
Бухгалтерияға есеп беруді ұсыну мерзімін субъект басшысы және бас бухгалтер кәсіпорын көлемі мен басқа да нақты жағдайларға қарай (күн сайын немесе 2-3 күн аралатып) белгілейді. Есеп берушінің мерзімін ұзарту тауар қорының қозғалысына бақылауды әлсіретіп, бухгалтерия аппаратына шамадан тыс түсіріледі.
Тауарлық есеп беруде есептік кезеңде тауармен жабдықталған жабдықтаушы,тауарды сатып алушы, құжаттардың күні мен нөмірі, әрбір құжат бойынша кіріс және шығыстық бөлікпен жке есеп беру бойынша тауардың құны көрсетіледі.
Есеп беруге материалдық жауапты тұлға мен бригада мүшелерінің біреуі(кезекпен) қол қояды. Бухгалтерлік есептің дерегі бойынша алынған сальдо ыдыс және тауар қалдығы есебімен салыстырылады.
Тауарлық есеп берудің шығыны бөліігнде сатылған тауарларды есептен шығаруға мынадай шоттар корреспонденциясы жазылады:
№
рс
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
Сатылған тауарлардың өзіндік құны есептен шығарылды
7010
1330-2
2
Кассалық аппараттың деректері мен салыстырылған сатушының есеп беруіне сәйкес кассаға сатылған тауарлардың түсімі кірістеледі
1011
6010
3
12% түсіммен бірге түскен ҚҚС жеке көрсетіледі
1011
3130
4
Айдың аяқталуы бойынша түзетіледі:
а) тауар бағасындағы ҚҚС
ә) өткізілген сауда үстеме бағасы
1330-4
1330-3
1330-2
1330-2
5
Есептік кезеңнің соңында:
а) табыс қорытынды табысты көбейту есебінен есептен шығарылады
ә) шығын қорытынды табысты кеміту есебінен есептен шығарылады
6010
5610
5610
7010
Есептік кезеңнің соңында шотында дебеттік және кредиттік айналымдарды салыстыру жолымен субъект шаруашылық қызметінің салық салынатын табысы(залал) анықталады.
1.3 Көшпелі сауда есебінің ерекшеліктері
Сауда тауарларды өткізуге байланысты, дәлірегі, тұрақты сатып алушылардың боллмауынан және жарнамаға қаражаттың аздығынан қалыптасқан жағдайда бірқатар қиындықтарға кезігіп отыр. Мұндай ахуалдан шығудың бір жолы - тауарды консигнациондық негізде, делдалдар арқылы,ұсақ бөлшекті сауда желілерімен, жолсапар саудасымен өткізу.
Бөлшек саудадағы желілер арқылы қолма-қол ақшаға есеп айырысумен тауарды сатуда түскен түсім сауда кәсіпорының кассасына түседі, оның мөлшерін кассир-операционист кітабында тіркелген(шот көрсеткішіндегі басталған жұмыс күні арасындағы айырмашылық сияқты) кассалық-бақылау аппараты шоттарының көрсеткіші бойынша анықтайды. Сатудан түскен түсім кассир-операционистен кассирге беріледі, ол кассалық ордерге кірістеу квитанциясында көрсетіледі.
Ұсақ бөлшекті саудада (қол арбадан, цистернадан,кәрзеңкеден,бақшада,бал мұздақ ссаудасында, құйылмалы сусындар) халықпен ақшалай есеп айырысқанда кассалық-бақылау аппараты қолданылмайды. Мұндай жағдайда материалдық жауапты тұлғаға тауардың есебін беруіне жөнелтпе құжат жазып береді.
Сатылған тауарлардың мөлшері сатушының сауда кәсіпорнының кассасына, почта бөліміне, жинақ банкісіне тапсырған түсім сомасымен анықталады.
Сату орнына тауарды жеткізумен байланысты көлік шығындары тауарды сату шығынына жатады.
Колхоз, заттай нарығында тауардың көп бөлігі сатылмай қалуы ықтимал. Сол себепті сату сәтінде тек тапсырылған түсім ғана болуы мүмкін. Тауарлардың қалған бөлігі қоймаға өткізіліп, кірістелуі керек.
Сатылуы үшін тауарды басқа орынға көшіретін жағдайда тауарларды материалдық жауапты тұлғаға тапсыру өткізу сәті болып саналады. Егер белгіленген мерзім аяқталып,өтпеген тауарлар сауда субъектісіне қайтып оралатын болса, онда тауардың бұл бөлігі кіріс жөнелтпе құжатымен ресімделіп, тауардың қайтып оралуы ретінде көрсетіледі.
Жолсапар саудасымен тауарды өткізуге мына шоттар корреспонденциясы жүзеге асырылады:
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1. Сауда субъектісінен тысқары бір күндік сауда үшін сатушының есеп беруіне тауар тапсырылды.
1330-2
1330-1
2. Тауар құнына сауданың үстеме бағасы қосылды
1330-2
1330-3
3. Тауар құнына 12% ҚҚС сомасы қосылды
1330-2
1330-4
4. Тауарды сатудан түскен түсім сауда субъктісінің кассасына тапсырылды
1031
6010
5. 12% ҚҚС сомасына
1031
3130
6. Сатушының есеп беруіне сәйкес өткізілген тауардың өзіндік құны есептен шығарылды.
7010
1330-2
7.Өткізілмеген тауар қайтарылды және кірісітелді( сату құны бойынша) оның ішінде:
- тауарлардың келісімшарттық құны;
- тауар бағасындағы ҚҚС;
- сауда үстеме бағасы
1330-2
1330-2
8. Тауарды тасымалдауға байланысты шығындар көрсетіледі.
7110
3130
3310
1010
9. Тауарды сату құқы үшін нарықта төленген алым сомасына:
а) аударумен
ә) қолма-қол ақшамен
б) есеп беретін адам арқылы ҚҚС сомасына
в) ҚҚС сомасына
7110
3390
3390
7110
1420
3390
1030
1010
1250
1250
10.Өткізілген тауар бойынша ҚҚС түзету(қызыл түзетпе әдісімен)
1330-2
1330-4
11. Өткізілген сауда үстеме баға сомасы түзетіледі(қызыл түзетпе әдісімен)
1330-2
1330-3
12.Есепті кезең соңында
- қорытынды табысты кеміту есебінен тауарды өткізу шығыны есептен шығарылды
5610
7010
- өткізілген тауардың өзіндік құны есептен шығарылды
5610
7010
13. Заңды тұлғаның табыс салығы есептелді
7710
3110
14.Қорытынды табысты көбейту есебінен тауарды өткізуден түскен табыс есептен шығарылды
6010
5610
15. Бөлінбеген табыс анықталып есептен шағарылды
5610
5510
Тауарларды көшпелі саудамен басқа орында өткізу
1.Өткізуге босатылған тауарлардың өзіндік құны есептен шығарылды
7010
1330-2
2. Фактура шотына сәйкес сатылатын құны бойынша тауарды өткізу үшін босатылды
1210
6010
3. 12% ҚҚС сомасына
1210
3130
4.Көлік шығындарының сомасы есептелінді
- көлік ұйымдарының шоты бойынша
- қолма-қол ақшамен төленген
- есеп берілетін сомадан
- ҚҚС есептелінді
7110
7110
7110
1420
1420
1420
3310
1030
1210
1210
3310
1030
5. Кассаға түскен өткізілген тауардың түсім сомасы сауда субъектісінің есеп айырысу шотына септелуі үшін почталық бөлімге(жинақ банкі) тапсырылды
1031
1020
1210
1031
6. Ағымдағы шотқа (банктің үзінді көшірмесіне сәйкес) өткізуден түскентүсім есептелінді
1030
1020
7.Тауарды өткізу құқы үшін нарықта төленген алым, сомасына:
- аударумен
- қолма-қол ақшамен
-есеп берілетін сома арқылы
-ҚҚС сомасы есептелінді
7110
3390
7110
7110
1420
3390
1030
1031
1210
1210
8. Қортынды табысты кеміту есебінен өткізілген тауардың өзіндік құны есептен шығарылды
5610
7010
9. Тауарды өткізу шығындары есептен шығарылады
5610
7110
10. Тауарды өткізуден түскен табыс есептен шығарылды
6010
5610
11. Заңды тұлғаның табыс салығы есептелінді
7110
3110
12. Заңды тұлғаның табыс салығы қорытынды табысты кеміту есебінен есептен шығарылды
5610
3110
13. Таза табыс анықталып есептен шығарылды
5610
5510
Өз жұмысшыларына тауарды өткізу еңбекақы түрінде және ұсақ көтерме сату тәртібімен жүзеге асырылуы мүмкін:
1. Тауар сатып алынды:
- келісім шарттық құн бойынша;
- 12% ҚҚС сомасы есептелінді
1330-2
1420
3310
3310
2. Тауар құнына сауда үстеме ьағасы қосылды
1330-2
1330-3
3. 12% ҚҚС сомасы тауар құнына қосылады
4. Субъект қызметкерлерінің еңбекақысы есептелінді
1330-2
7210
7110
1330-4
3350
3350
5. Жеке табыс салығы ұсталынды
3350
3120
6. Босатылған тауарлардың өзіндік құны есептен шығарылды
7010
1330-2
7. Есептік саясатқа сәйкес ҚҚС есептелді
- өткізілген тауар үшін(жұмыс берушунің есебінен)
- қызметкердің есебінен
7210
3350
3130
3130
8. Заттай төлем тәртібімен еңбекақы төленді(сату құны бойынша)
3350
6010
9. Қалған сома кассадан берілді
3350
1011
10. Тауар бағасындағы ҚҚС түзету жүргізіледі(қызыл түзетпеәдісімен)
1330-2
1330-4
2.Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі
Шетелдерден материалдарды, құрал жабдықтарды, тауарларды, материалдық емес активерді және басқа да мүліктерді сатып алумен байланысты импорттау операциялары жасалады, олармен есеп айырысудың есебі 3310 Жабдықтаушылар мен мердігерлерге беретін қысқа мерзімді берешек шотында жүреді, ал келесі аналитикалық тұрғыда топтастырылады:
oo шетелдік жабдықтаушылармен есеп айырысу - есеп айырысу алдында инкассалық тәртіпте есептелінеді, содан соң акцептеу, аккредетив, шотты ашу,сондай-ақ аванстық төлем жасау шаралары бойынша жүреді.
oo Коммерциялық несие бойынша шетелдік жабдықтаушылармен есеп айырысу. Есеп айырысу операциялары бойынша жүреді, онда олардың аударма векселенің (тратта) акцптелген немесе акцептелмеген жағдайында импорттық тауарлар жеткізіледі.
oo Шетелдік валютада берілген вексельдер(траттаттар). Есеп айырысу,шетел жабдықтаушыларына берілген коммерциялық несие бойынша есептелінеді және олар бойынша есептелген пайызға вексель немесе шетел жабдықтаушыларымен акцептеліп жазылған аударма векселін (траттарын) береді.
Келіп түскен импорт тауарларын есепте көрсету кезінде олардың сатып алынған құнын дұрыс көрсетудің маңызы зор, өйткені онда контракт бойынша сатып алу бағасымен қоса, әкелінген тауарға баж салығы, комиссиондық марапаттау, жабдықтау, делдал,транспорттық-дйындау және басқа да шығыстар кіреді. Сондықтан әрбір тауар түрінің сатып алу құнын есептеуге. Бірақ олардың құнын тек жабдықтаушының бағасынан ғана анықтауға болады, ал ол мына формула бойынша есептеледі:
Се = ЦП х(1+К)
Мұнда:
Се - тауар бірлігінің құны
ЦП - жабдықтаушының бағасы;
К - жалпы шығынның жабдықтаушының щотында көрсетілген жалпы шығын сомасына қатынастық коэффиценті.
Өз кезегінде,
К = ОЗСП
Мұнда:
ОЗ - жалпы шығын
СП - жабдықтаушының шотында көрсетілген жалпы сомасы.
Бұл жерде жабдықтаушылармен есеп айырысу тек шетелдік валютада жүреді, сондықтан есеп жазбаларын қалыптастырған кезде мынаны ескерген жөн.
Ал олар бухгалтерлік есепте тек теңгемен ғана көрсетіледі, яғни ҚР ҰБ белгілеген бағам бойынша операцияның болған күніне сәйкес шетелдік валютадан теңгеге ауыстырылады. Шетелден әкелінген тауарға тиісті кеден төлемі мен салығын төлеген соң, олар Қазақстан Республикасының аймағына еркін айналысқа түседі.Қазақстан Республикасының әрекет етіп тұрған заңдарымен сәйкес кедендік төлемдер мен алымдардан басқа тауарларды импорттау кезінде қосылған құн салығын(осы салықтан босатылғандардан басқасы) және акцизделетін тауарлар бойынша акциздерін төлейді.
Импортталатын, акцизделетін тауарлар бойыншакеден заңдарымен сәйкес анықталатын құн немесе натуралдық көлем салық салынатын объект болып табылады.
Әкелінген тауарлар бойынша ҚҚС мына формула бойынша анықталады: Мұнда:
Тст - кедендік құны;
Ит.п. - импорттық кедендік баж салығы;
Тсб - кедендік алымдар
А - акциздер
ҚҚС = (Тст + Ит.п. + Тсб +А)х Н100
Н - ҚҚС мөлшерлемесі.
Қосылған құн салығын және акцизді импорттаушы(декларант), не кедендік төлемін қосп төлеген басқа тұлғалар төлейді және оған зачетқа немесе төлемі кейінге (3 айға дейін) қалдырылатын қосылған құн салығы қосылмайды.
Кедендік процесін рәсімдеу кезінде төленген қосылған құн салығы зачетқа жатқызылады.
Мысал. ҚР-ның аймағына 2002 жылы 10 ақпанда тауар импортталды(әкелінді) делік. Ол тауар өңдеу өнеркәсібіне арналған. Осы тауарға салынатын ҚҚС салық төлеушінің өтініші боынша үш айға кейінге қалдырылған. Оның кейінге қалдырлыған сомасы 160 мың теңгені құраған. Бірақ салық төлеушінің бұған дейін және үш ай барысында ҚҚС бойынша артық төлемдері болса, онда кейінге қалдырылған ҚҚС зачетқа жатқызылады. Ал егер де үш ай барысында ҚҚС бойынша төлеген сомасы кем болса, яғни бар болғаны 100 мың теңге төлесе, онда кәсіпорын 11 мамырдан бастап 60 мың теңгеге айыппұл төлей бастайды.
Өз өндірісінің қажеттілігі үшін әкелінген запас бөлшектер, құрал-жабдықтар үшін қосылған құн салығын төлеген кезде зачеттық әдісін пайдалана алмайды. Бірақ құрал-жабдықтардың және запас бөлшектердің тізімін ҚР Үкіметі анықтайды. ҚҚС бойынша есепке тұрғандығы туралы куәлігінің көшірмесін және импортталған тауарларға қатысты ҚҚС декларациясын ұсынуы тиіс. Осы құжаттардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сауда және басқа субъектілер жүзеге асыратын тауарлық операциялар өнімдердің айналымнан жеке және заңды тұлғалардың тұтынуына өтудегі экономикалық процесті көрсетеді.
Сатуға арналған тауарлар өндірішіден сауда желілеріне, көтерме сауда кәсіпорындарына және басқа субъектілерге келіп түседі. Қабылдау қабылданатын құндылықтың жөнелтпе құжатына қарай осы құжатқа материалды-жауапты тұлғаның қолы қойылған болса ғана жүзеге асырылады.
Келіп түскен құндылық пен жөнелтпе құжатта көрсетілген деректердің арасында сан және сапа жағынан алшақтықтар анықталса, сондай-ақ келіп түскен құндылықтың жөнелтпе құжаты болмаса, қабылдаушы сауда фирмасының төрағасы мен жабдықтаушылардың өкілі қол қойып, акт жасайды. Акт жабдықтаушыға кінәрат-талап қоятын(мін тағуына) негізгі құжат болып табылады.
Бухгалтерлік есеп щоттардың бас жоспарына сәйкес тауарлы-материалдық қордың қолда бар болуы мен қозғалысы 1330 Сатып алынған тауарлар шоты 1330 Тауарлар бөлімшесінде жүргізіледі. Бұл шотта сондай-ақ тауардың ыдысында есепке алынады. Өндірістік және шаруашылық қажеттіліктерге қызмет ететін түгенделген ыдыс 125 Басқадай негізгі құралдар шотында ескеріледі.
Жауапты сақтауға қабылданған тауарлар 002 Жауапты сақтаудағы тауар-материалдық қоры балансталған шотында ескеріледі.
Комиссияға қабылданып, консигнацияға( тауарды сатуға алу) келіп түскен тауарлар 004 Комиссияға қабылданған тауарлар балансталған шотында ескеріледі.
Есептік саясаттың іріктемесіне сәйкес 1330 Тауарлар шотына мына қосалқы шоттар ашылады:
* 13301 Қоймадағы тауарлар
* 13302 Бөлшек саудадағы тауарлар
* 13303 Саудалық үстеме баға
* 13304 Тауар бағасына ҚҚС
* 13305 Консигнацияға кететін тауарлар
* 13306 Тауарлар салынған ыдыс
13301 Қоймадағы тауарлар қосалқы шотында көтерме сауда базарларындағы, қоймалардағы, қоғамдық тамақтандыру кәсіпрындарының қоймасындағы,мұздатқыштардағы, көкөоніс сақтайтын орындағы және т.б субьектілердегі тауарлардың қолда бар болуы мен қозғалысы ескеріледі.
13302 Бөлшек саудадағы тауарлар шотында дүкендердегі, дүкеншектердегі, қоғамдық тамақтандыру буфетіндегі тауарларлың қолда бар болуы мен қозғалысы ескеріледі, сондай-ақ бұл шотта шынылы ыдыстардың (шөлмек,банка) қолда бар болуы мен қозғалысы да ескерілуі мүмкін.
Сауда кәсіпорны өзінің шығындарының орнын толтыру, пайда түсіру және салық төлеу үшін саудалық үстеме бағаны қолданады. Саудалық үстеме бағаның деңгейін сауда обьектісі дербес анықтайды. Алайда, көтерме саудада өткізілген саудалық үстеме баға тауардың сатып алу және сату бағаларының арасындағы айырмашылық ретінде анықталады. Бөлшек саудадағы кәсіпорындарда өткізілген саудалық үстеме бағаны анықтау қиын, өйткені өткізілетін тауардың саудалық үстеме бағаны анықтау қиын, өйткені өткізілетін тауардың саудалық үстеме бағасының деңгейі әр түрлі болады. Сондықтан саудалық үстеме баға бөлшек желілер арқылы өткізілетін тауар құнына қосылуы керек. Бұл үшін 13303 Саудалық үстеме баға қосалқы шоты ашылады.
13304 Тауар бағасына ҚҚС қосалқы шотында түпкілікті тұтынушы төлейтін ҚҚС ескеріледі.
13305 Консигнацияға кететін тауарлар қосалқы шотындағы консигнатқа консигнацияға берілетін тауарлар ескеріледі.
13306 Тауарлар салынған ыдыс қосалқы шотында тауар мен бос ыдыстардың тараларының қолда бар болуы мен қозғалысы (тауар ретінде ескерілетін шынылы ыдысты қоспағанда) ескеріледі.
Сатып алынатын тауардың түсуі мен кірістелуінде мына шоттар корреспонденциясын жазуды жүргізу керек:
№
рс
Шаруашылық операцияларының
мазмұны
Дебет
Кредит
1
2
3
4
1
Кірістірілген тауар үшін жабдықтаушыға берешек сомасына:
а) сатып алу құны бойынша;
ә) жөнелтпе құжатында фактура-шоты көрсетілген ҚҚС(12%) сомасына
1330-1
1420
3310
3310
2
Қабылдау барысында тауарлардың жетіспеушілігі, яғни кем шығуы анықталады. Комиссия акт жасайды.
1290
3310
3
Есеп береші тұлғадан тауар сатып алынды
Есеп беруші тұлғаның төлеген ҚҚС сомасына
1330-1
1420
1250
1250
4
Баспа-бас айырма бойынша жеке-тұлғадан тауар сатып алынды
1330-1
3310
5
Баспа-бас айырбас мәмілесі бойынша есеп айырысуларды есептен шығару
ҚҚС есепке алу
3310
3130
1210
1420
6
Шетелдік сатып лушылардан тауар сатып алуда :
а) тауардың келісімшартық құнына;
ә) кедендік баж сомасына
б) құжаттарды ресімдеу үшін кедендік баж
в) тауардың кедендік құнындағы ҚҚС сомасына
1330-1
1330-1
1330-1
1330-1
3310
3190
3390
3130
7
Тауарлы-материалдық қорлармен жабдықталуға алдын ала төлем жүзеге асырылды
1610
1030
8
Жабдықтаушының акцептелген шоты бойынша төлем
3310
1030
9
Есеп беруші тұлғаға тауарды сатып алуына аванс берілді
1250
1610
10
Жеке тұлғалардан сатып алынған тауарлардың төлемақысы
3390
1610
11
Келіп түскен құндылықтар бойынша бюджетке ҚҚС аударылды
3130
1030
12
Кедендік баж бюджетке аударылды
3390
1030
13
Кедендік құжатарды ресімдеу үшін кедендік алым аударылды
3390
1030
14
Бұрын берілген авансты есепке алу
3310
1610
Айдың аяғында жолдағы (қоймаға келіп түспеген ), ақысы төленген тауардың құны былай көсетіледі:
13301 Қоймадағы тауарлар шот дебеті
3310 Жабдықтаушылар мен мердігерлерге берілетін қысқа мерзімді берешек(қоймаға кірістірілмейді). Келесі айдың басында бұл сома ағымдық шотта дебиторлық берешек ретінде 1210 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық берешегі шоты бойынша түзетпелініп,саналады.
1.2 Тауарларды сату есебі
Тауарларды сату әр қилы болып келеді. Бұл - көтерме саудамен сату,қолма- қол есеп айырысу, тауарларды кредитке өткізу, ұсақ көтерме сауда, сатып алушыға қызмет көрсету(тауарды үйіне жеткізуге,сатып алынған матаны пішу жәәне т.б.).
Тауарлар қоймадан, көтерме саудамен сатып алушыға босатылады. Мұндай жағдайда мынадай жазбалар жүргіледі:
№
рс
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
2
3
4
1
Сатылған тауарлардың өзіндік құны есептен шығарылды
7010
1330-1
2
Сатып алушыға фактура шоты ұсынылды
1210
6010
3
Сатылу құнындағы 12% ҚҚС сомасына
1210
3130
4
Көтере сатып алушыға 5% жеңілдік берілді
6030
1210
5
Берілген жеңілдік бойынша ҚҚС түзету
3130
1210
6
Сатып алушымен төлеу шоты жүзеге асырылды
1030
1210
7
ҚҚС есепке алу
3130
1420
8
ҚҚС бюджетке аударылды
3130
1030
Қоймадағы тауарлар стау құны бойынша сатушының есеп беруіне жөнелтпе құжат негізінде босатылады.
Бухгалтерлік есепте ол мынандай шоттар корреспонденциясы арқылы жүргізіледі:
№
рс
Шаруашылық операциялардың мазмұны
Дебет
Кредит
1
Сатушылардың есеп беруіне берілетін тауардың сатып алу құнына
1330-2
1330-1
2
Саудалық үстеме бағасына - сатып алу құнындағы 40%
1330-2
1330-3
3
Тауар бағасындағы ҚҚс сомасына
1330-2
1330-4
Қолма-қол ақшаға есеп айырысумен тауарлардың өткізілетін мөлшері сатып алушыға сатылған тауарлардың түсім шамасымен анықталады.
Саудада материалдық жауапкершілікке маңызды орын беріледі. Бұл жауапкершілік қойма, дүкен,бөлім,секция меңгерушілеріне,керек болған жағдайда аға сатушыға жүктеледі.
Бұл тұлғалардың әрбіреуімен толық материалдық жауапкершілік туралы келісімшарт бекітіледі.
Материалдық жауапты тұлға кезең сайын бухгалтерияға тауарлық есеп беруді жасап, тапсырады.
Бухгалтерияға есеп беруді ұсыну мерзімін субъект басшысы және бас бухгалтер кәсіпорын көлемі мен басқа да нақты жағдайларға қарай (күн сайын немесе 2-3 күн аралатып) белгілейді. Есеп берушінің мерзімін ұзарту тауар қорының қозғалысына бақылауды әлсіретіп, бухгалтерия аппаратына шамадан тыс түсіріледі.
Тауарлық есеп беруде есептік кезеңде тауармен жабдықталған жабдықтаушы,тауарды сатып алушы, құжаттардың күні мен нөмірі, әрбір құжат бойынша кіріс және шығыстық бөлікпен жке есеп беру бойынша тауардың құны көрсетіледі.
Есеп беруге материалдық жауапты тұлға мен бригада мүшелерінің біреуі(кезекпен) қол қояды. Бухгалтерлік есептің дерегі бойынша алынған сальдо ыдыс және тауар қалдығы есебімен салыстырылады.
Тауарлық есеп берудің шығыны бөліігнде сатылған тауарларды есептен шығаруға мынадай шоттар корреспонденциясы жазылады:
№
рс
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1
Сатылған тауарлардың өзіндік құны есептен шығарылды
7010
1330-2
2
Кассалық аппараттың деректері мен салыстырылған сатушының есеп беруіне сәйкес кассаға сатылған тауарлардың түсімі кірістеледі
1011
6010
3
12% түсіммен бірге түскен ҚҚС жеке көрсетіледі
1011
3130
4
Айдың аяқталуы бойынша түзетіледі:
а) тауар бағасындағы ҚҚС
ә) өткізілген сауда үстеме бағасы
1330-4
1330-3
1330-2
1330-2
5
Есептік кезеңнің соңында:
а) табыс қорытынды табысты көбейту есебінен есептен шығарылады
ә) шығын қорытынды табысты кеміту есебінен есептен шығарылады
6010
5610
5610
7010
Есептік кезеңнің соңында шотында дебеттік және кредиттік айналымдарды салыстыру жолымен субъект шаруашылық қызметінің салық салынатын табысы(залал) анықталады.
1.3 Көшпелі сауда есебінің ерекшеліктері
Сауда тауарларды өткізуге байланысты, дәлірегі, тұрақты сатып алушылардың боллмауынан және жарнамаға қаражаттың аздығынан қалыптасқан жағдайда бірқатар қиындықтарға кезігіп отыр. Мұндай ахуалдан шығудың бір жолы - тауарды консигнациондық негізде, делдалдар арқылы,ұсақ бөлшекті сауда желілерімен, жолсапар саудасымен өткізу.
Бөлшек саудадағы желілер арқылы қолма-қол ақшаға есеп айырысумен тауарды сатуда түскен түсім сауда кәсіпорының кассасына түседі, оның мөлшерін кассир-операционист кітабында тіркелген(шот көрсеткішіндегі басталған жұмыс күні арасындағы айырмашылық сияқты) кассалық-бақылау аппараты шоттарының көрсеткіші бойынша анықтайды. Сатудан түскен түсім кассир-операционистен кассирге беріледі, ол кассалық ордерге кірістеу квитанциясында көрсетіледі.
Ұсақ бөлшекті саудада (қол арбадан, цистернадан,кәрзеңкеден,бақшада,бал мұздақ ссаудасында, құйылмалы сусындар) халықпен ақшалай есеп айырысқанда кассалық-бақылау аппараты қолданылмайды. Мұндай жағдайда материалдық жауапты тұлғаға тауардың есебін беруіне жөнелтпе құжат жазып береді.
Сатылған тауарлардың мөлшері сатушының сауда кәсіпорнының кассасына, почта бөліміне, жинақ банкісіне тапсырған түсім сомасымен анықталады.
Сату орнына тауарды жеткізумен байланысты көлік шығындары тауарды сату шығынына жатады.
Колхоз, заттай нарығында тауардың көп бөлігі сатылмай қалуы ықтимал. Сол себепті сату сәтінде тек тапсырылған түсім ғана болуы мүмкін. Тауарлардың қалған бөлігі қоймаға өткізіліп, кірістелуі керек.
Сатылуы үшін тауарды басқа орынға көшіретін жағдайда тауарларды материалдық жауапты тұлғаға тапсыру өткізу сәті болып саналады. Егер белгіленген мерзім аяқталып,өтпеген тауарлар сауда субъектісіне қайтып оралатын болса, онда тауардың бұл бөлігі кіріс жөнелтпе құжатымен ресімделіп, тауардың қайтып оралуы ретінде көрсетіледі.
Жолсапар саудасымен тауарды өткізуге мына шоттар корреспонденциясы жүзеге асырылады:
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Дебет
Кредит
1. Сауда субъектісінен тысқары бір күндік сауда үшін сатушының есеп беруіне тауар тапсырылды.
1330-2
1330-1
2. Тауар құнына сауданың үстеме бағасы қосылды
1330-2
1330-3
3. Тауар құнына 12% ҚҚС сомасы қосылды
1330-2
1330-4
4. Тауарды сатудан түскен түсім сауда субъктісінің кассасына тапсырылды
1031
6010
5. 12% ҚҚС сомасына
1031
3130
6. Сатушының есеп беруіне сәйкес өткізілген тауардың өзіндік құны есептен шығарылды.
7010
1330-2
7.Өткізілмеген тауар қайтарылды және кірісітелді( сату құны бойынша) оның ішінде:
- тауарлардың келісімшарттық құны;
- тауар бағасындағы ҚҚС;
- сауда үстеме бағасы
1330-2
1330-2
8. Тауарды тасымалдауға байланысты шығындар көрсетіледі.
7110
3130
3310
1010
9. Тауарды сату құқы үшін нарықта төленген алым сомасына:
а) аударумен
ә) қолма-қол ақшамен
б) есеп беретін адам арқылы ҚҚС сомасына
в) ҚҚС сомасына
7110
3390
3390
7110
1420
3390
1030
1010
1250
1250
10.Өткізілген тауар бойынша ҚҚС түзету(қызыл түзетпе әдісімен)
1330-2
1330-4
11. Өткізілген сауда үстеме баға сомасы түзетіледі(қызыл түзетпе әдісімен)
1330-2
1330-3
12.Есепті кезең соңында
- қорытынды табысты кеміту есебінен тауарды өткізу шығыны есептен шығарылды
5610
7010
- өткізілген тауардың өзіндік құны есептен шығарылды
5610
7010
13. Заңды тұлғаның табыс салығы есептелді
7710
3110
14.Қорытынды табысты көбейту есебінен тауарды өткізуден түскен табыс есептен шығарылды
6010
5610
15. Бөлінбеген табыс анықталып есептен шағарылды
5610
5510
Тауарларды көшпелі саудамен басқа орында өткізу
1.Өткізуге босатылған тауарлардың өзіндік құны есептен шығарылды
7010
1330-2
2. Фактура шотына сәйкес сатылатын құны бойынша тауарды өткізу үшін босатылды
1210
6010
3. 12% ҚҚС сомасына
1210
3130
4.Көлік шығындарының сомасы есептелінді
- көлік ұйымдарының шоты бойынша
- қолма-қол ақшамен төленген
- есеп берілетін сомадан
- ҚҚС есептелінді
7110
7110
7110
1420
1420
1420
3310
1030
1210
1210
3310
1030
5. Кассаға түскен өткізілген тауардың түсім сомасы сауда субъектісінің есеп айырысу шотына септелуі үшін почталық бөлімге(жинақ банкі) тапсырылды
1031
1020
1210
1031
6. Ағымдағы шотқа (банктің үзінді көшірмесіне сәйкес) өткізуден түскентүсім есептелінді
1030
1020
7.Тауарды өткізу құқы үшін нарықта төленген алым, сомасына:
- аударумен
- қолма-қол ақшамен
-есеп берілетін сома арқылы
-ҚҚС сомасы есептелінді
7110
3390
7110
7110
1420
3390
1030
1031
1210
1210
8. Қортынды табысты кеміту есебінен өткізілген тауардың өзіндік құны есептен шығарылды
5610
7010
9. Тауарды өткізу шығындары есептен шығарылады
5610
7110
10. Тауарды өткізуден түскен табыс есептен шығарылды
6010
5610
11. Заңды тұлғаның табыс салығы есептелінді
7110
3110
12. Заңды тұлғаның табыс салығы қорытынды табысты кеміту есебінен есептен шығарылды
5610
3110
13. Таза табыс анықталып есептен шығарылды
5610
5510
Өз жұмысшыларына тауарды өткізу еңбекақы түрінде және ұсақ көтерме сату тәртібімен жүзеге асырылуы мүмкін:
1. Тауар сатып алынды:
- келісім шарттық құн бойынша;
- 12% ҚҚС сомасы есептелінді
1330-2
1420
3310
3310
2. Тауар құнына сауда үстеме ьағасы қосылды
1330-2
1330-3
3. 12% ҚҚС сомасы тауар құнына қосылады
4. Субъект қызметкерлерінің еңбекақысы есептелінді
1330-2
7210
7110
1330-4
3350
3350
5. Жеке табыс салығы ұсталынды
3350
3120
6. Босатылған тауарлардың өзіндік құны есептен шығарылды
7010
1330-2
7. Есептік саясатқа сәйкес ҚҚС есептелді
- өткізілген тауар үшін(жұмыс берушунің есебінен)
- қызметкердің есебінен
7210
3350
3130
3130
8. Заттай төлем тәртібімен еңбекақы төленді(сату құны бойынша)
3350
6010
9. Қалған сома кассадан берілді
3350
1011
10. Тауар бағасындағы ҚҚС түзету жүргізіледі(қызыл түзетпеәдісімен)
1330-2
1330-4
2.Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі
Шетелдерден материалдарды, құрал жабдықтарды, тауарларды, материалдық емес активерді және басқа да мүліктерді сатып алумен байланысты импорттау операциялары жасалады, олармен есеп айырысудың есебі 3310 Жабдықтаушылар мен мердігерлерге беретін қысқа мерзімді берешек шотында жүреді, ал келесі аналитикалық тұрғыда топтастырылады:
oo шетелдік жабдықтаушылармен есеп айырысу - есеп айырысу алдында инкассалық тәртіпте есептелінеді, содан соң акцептеу, аккредетив, шотты ашу,сондай-ақ аванстық төлем жасау шаралары бойынша жүреді.
oo Коммерциялық несие бойынша шетелдік жабдықтаушылармен есеп айырысу. Есеп айырысу операциялары бойынша жүреді, онда олардың аударма векселенің (тратта) акцптелген немесе акцептелмеген жағдайында импорттық тауарлар жеткізіледі.
oo Шетелдік валютада берілген вексельдер(траттаттар). Есеп айырысу,шетел жабдықтаушыларына берілген коммерциялық несие бойынша есептелінеді және олар бойынша есептелген пайызға вексель немесе шетел жабдықтаушыларымен акцептеліп жазылған аударма векселін (траттарын) береді.
Келіп түскен импорт тауарларын есепте көрсету кезінде олардың сатып алынған құнын дұрыс көрсетудің маңызы зор, өйткені онда контракт бойынша сатып алу бағасымен қоса, әкелінген тауарға баж салығы, комиссиондық марапаттау, жабдықтау, делдал,транспорттық-дйындау және басқа да шығыстар кіреді. Сондықтан әрбір тауар түрінің сатып алу құнын есептеуге. Бірақ олардың құнын тек жабдықтаушының бағасынан ғана анықтауға болады, ал ол мына формула бойынша есептеледі:
Се = ЦП х(1+К)
Мұнда:
Се - тауар бірлігінің құны
ЦП - жабдықтаушының бағасы;
К - жалпы шығынның жабдықтаушының щотында көрсетілген жалпы шығын сомасына қатынастық коэффиценті.
Өз кезегінде,
К = ОЗСП
Мұнда:
ОЗ - жалпы шығын
СП - жабдықтаушының шотында көрсетілген жалпы сомасы.
Бұл жерде жабдықтаушылармен есеп айырысу тек шетелдік валютада жүреді, сондықтан есеп жазбаларын қалыптастырған кезде мынаны ескерген жөн.
Ал олар бухгалтерлік есепте тек теңгемен ғана көрсетіледі, яғни ҚР ҰБ белгілеген бағам бойынша операцияның болған күніне сәйкес шетелдік валютадан теңгеге ауыстырылады. Шетелден әкелінген тауарға тиісті кеден төлемі мен салығын төлеген соң, олар Қазақстан Республикасының аймағына еркін айналысқа түседі.Қазақстан Республикасының әрекет етіп тұрған заңдарымен сәйкес кедендік төлемдер мен алымдардан басқа тауарларды импорттау кезінде қосылған құн салығын(осы салықтан босатылғандардан басқасы) және акцизделетін тауарлар бойынша акциздерін төлейді.
Импортталатын, акцизделетін тауарлар бойыншакеден заңдарымен сәйкес анықталатын құн немесе натуралдық көлем салық салынатын объект болып табылады.
Әкелінген тауарлар бойынша ҚҚС мына формула бойынша анықталады: Мұнда:
Тст - кедендік құны;
Ит.п. - импорттық кедендік баж салығы;
Тсб - кедендік алымдар
А - акциздер
ҚҚС = (Тст + Ит.п. + Тсб +А)х Н100
Н - ҚҚС мөлшерлемесі.
Қосылған құн салығын және акцизді импорттаушы(декларант), не кедендік төлемін қосп төлеген басқа тұлғалар төлейді және оған зачетқа немесе төлемі кейінге (3 айға дейін) қалдырылатын қосылған құн салығы қосылмайды.
Кедендік процесін рәсімдеу кезінде төленген қосылған құн салығы зачетқа жатқызылады.
Мысал. ҚР-ның аймағына 2002 жылы 10 ақпанда тауар импортталды(әкелінді) делік. Ол тауар өңдеу өнеркәсібіне арналған. Осы тауарға салынатын ҚҚС салық төлеушінің өтініші боынша үш айға кейінге қалдырылған. Оның кейінге қалдырлыған сомасы 160 мың теңгені құраған. Бірақ салық төлеушінің бұған дейін және үш ай барысында ҚҚС бойынша артық төлемдері болса, онда кейінге қалдырылған ҚҚС зачетқа жатқызылады. Ал егер де үш ай барысында ҚҚС бойынша төлеген сомасы кем болса, яғни бар болғаны 100 мың теңге төлесе, онда кәсіпорын 11 мамырдан бастап 60 мың теңгеге айыппұл төлей бастайды.
Өз өндірісінің қажеттілігі үшін әкелінген запас бөлшектер, құрал-жабдықтар үшін қосылған құн салығын төлеген кезде зачеттық әдісін пайдалана алмайды. Бірақ құрал-жабдықтардың және запас бөлшектердің тізімін ҚР Үкіметі анықтайды. ҚҚС бойынша есепке тұрғандығы туралы куәлігінің көшірмесін және импортталған тауарларға қатысты ҚҚС декларациясын ұсынуы тиіс. Осы құжаттардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz