Физика құрылымы
Кіріспе
1.1. Физика құрылымы
1.2. Вакуумдағы электр тогы
2.1 Электр зарядтарының қозғалысы.
2.2.Электр тогының бар болу үшін қажетті шарттар.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
1.1. Физика құрылымы
1.2. Вакуумдағы электр тогы
2.1 Электр зарядтарының қозғалысы.
2.2.Электр тогының бар болу үшін қажетті шарттар.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Физика – заттар мен құбылыстардың еңқарапайым да, сонымен бірге ең ортақ жалпы қасиеттері туралы ғылым. Қандай да болсын құбылысты қарастыра отырып, физика оның табиғаттың басқа құбылыстарымен байланыстарын көрсетеді. Физика туралы тағы да бір анықтама бойынша ол әр түрлі гравитациялық, электромагниттік, күшті және әлсіз әрекетесулер
туралы ғылым. Оларды негізінен өріс концепциясы тұрғысынан зерттейді.
Электр зарядтарының реттелген қозғалысын электр тогы деп атайды. Токтың бағытына оң заряд тасушылардың орын ауыстырғандығы бағыты алынады.
«Қара» вакуум кезінде газда электр тогының жүреді. Егер қысымды одан да төмендетіп,катодты атқылайтын ионның саны өте аз болып разряд тогы сөнеді. Бірақ бұдан терең вакуумда электр тогын жүргізуге мүлдем болмайды деген қорытынды шықпайды. Катодты қыздырсақ одан электрондар бөлініп шығып анодқа қарай үдемелі қозғалады. Сөйтіп терең вакуумда да электр тогын алуға мүмкіндік туады. Міне, осы құбылыс вакуумдық шамдардың жұмысында кең пайдаланылады. Ауасы сорылып алынған шыны цилиндр балон осінің бойымен тартылған жіңішке спираль қыл сым катодтың ролін атқарады. Катодты қоршап тұрған металл цилиндр анодтың ролін атқарады.Катодты қоршап тұрған металл цилиндр анодтың ролін атқарады.
туралы ғылым. Оларды негізінен өріс концепциясы тұрғысынан зерттейді.
Электр зарядтарының реттелген қозғалысын электр тогы деп атайды. Токтың бағытына оң заряд тасушылардың орын ауыстырғандығы бағыты алынады.
«Қара» вакуум кезінде газда электр тогының жүреді. Егер қысымды одан да төмендетіп,катодты атқылайтын ионның саны өте аз болып разряд тогы сөнеді. Бірақ бұдан терең вакуумда электр тогын жүргізуге мүлдем болмайды деген қорытынды шықпайды. Катодты қыздырсақ одан электрондар бөлініп шығып анодқа қарай үдемелі қозғалады. Сөйтіп терең вакуумда да электр тогын алуға мүмкіндік туады. Міне, осы құбылыс вакуумдық шамдардың жұмысында кең пайдаланылады. Ауасы сорылып алынған шыны цилиндр балон осінің бойымен тартылған жіңішке спираль қыл сым катодтың ролін атқарады. Катодты қоршап тұрған металл цилиндр анодтың ролін атқарады.Катодты қоршап тұрған металл цилиндр анодтың ролін атқарады.
1. Ахметов С. Физика курсы. Алматы 2001ж. – 456.
2. Абдуллаев К. Физика. Алматы 1996ж. – 740.
3. Математика және физика журналы 2001ж №4 56б.
4. Ізденіс журналы 2000ж №3 96б.
5. Қ.Қайырбаев «Жалпы физика курсы» Павлодар,2007ж.256-257б.
2. Абдуллаев К. Физика. Алматы 1996ж. – 740.
3. Математика және физика журналы 2001ж №4 56б.
4. Ізденіс журналы 2000ж №3 96б.
5. Қ.Қайырбаев «Жалпы физика курсы» Павлодар,2007ж.256-257б.
Жоспар
Кіріспе
1.1. Физика құрылымы
1.2. Вакуумдағы электр тогы
2.1 Электр зарядтарының қозғалысы.
2.2.Электр тогының бар болу үшін қажетті шарттар.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Физика - заттар мен құбылыстардың еңқарапайым да, сонымен бірге ең ортақ жалпы қасиеттері туралы ғылым. Қандай да болсын құбылысты қарастыра отырып, физика оның табиғаттың басқа құбылыстарымен байланыстарын көрсетеді. Физика туралы тағы да бір анықтама бойынша ол әр түрлі гравитациялық, электромагниттік, күшті және әлсіз әрекетесулер
туралы ғылым. Оларды негізінен өріс концепциясы тұрғысынан зерттейді.
Электр зарядтарының реттелген қозғалысын электр тогы деп атайды. Токтың бағытына оң заряд тасушылардың орын ауыстырғандығы бағыты алынады.
Қара вакуум кезінде газда электр тогының жүреді. Егер қысымды одан да төмендетіп,катодты атқылайтын ионның саны өте аз болып разряд тогы сөнеді. Бірақ бұдан терең вакуумда электр тогын жүргізуге мүлдем болмайды деген қорытынды шықпайды. Катодты қыздырсақ одан электрондар бөлініп шығып анодқа қарай үдемелі қозғалады. Сөйтіп терең вакуумда да электр тогын алуға мүмкіндік туады. Міне, осы құбылыс вакуумдық шамдардың жұмысында кең пайдаланылады. Ауасы сорылып алынған шыны цилиндр балон осінің бойымен тартылған жіңішке спираль қыл сым катодтың ролін атқарады. Катодты қоршап тұрған металл цилиндр анодтың ролін атқарады.Катодты қоршап тұрған металл цилиндр анодтың ролін атқарады.
Негізгі бөлімі
1.1. Металдар кристалдық тордан құралады. Тордың түйіндерінде иондар тербеліп тұрады. Ал олардың аралықтарында еркін электрондар жүреді. Металдар электр тогын жақсы өткізеді. Металдардағы токты тасымалдаушы еркін электрондар. Металдардағы иондар электр тогын тасымалдауға қатыспайды. Егер иондар электр тогын тасымалдауға қатысса, онда металдардың ішінде атомдардың бір орыннан екінші орынға көшкені, яғни заттарды тасымалдау құбылысы байқалар еді. Алайда металдар арқылы ток жібергенде, ондай құбылыс байқалмаған. Бұған Рике мынадай тәжірибе жасап көз жеткізген. Ол алюминийден жасалған бір цилиндр және мыстан жасалған екі цилиндрді мыс алюминий - мыс түрінде орналастырып, олар арқылы бір жыл бойы ток жіберген. Егер электр тогы тасымалдайтын атом болса, онда мыстың бірнеше атомы алюминийге, алюминийдікі мысқа өткен болар еді. Сөйтіп цилиндрдің массалары өзгерер еді.
Классикалық электродинамикада негізгі ұғымды электромагнитті толқын мен оны жасайтын оның екі құрамдасы бір бірімен ауысып отыратын электрлік және магниттік өрістер құрайды. Осы өрістердің негізгі көрсеткіштері бір мезгілде енгізіледі. Адамзат тарихы көптеген жан-жақты дарынды адамдарды біледі. Солардың арасында алғашқы орындардың бірін ұлы орыс ғалымы физик, астроном, химик, математик Михаил Васильевич Ломоносовқа беруге болады.
Он тоғызыншы ғасыр электр мен магнетизм табиғатын зерттеудегі орасан табыстармен ерекшеленеді. Алғашқыда электрлік құбылыстардыңұшқындар, найзағай, лейден банкаларының заряд жинау қасиеттері кейбір минералдарда компас стрелкасының бағытында байқалатын магнетизм құбылыстарымен ешқандай байланысы жоқ деп есептелді. Бірақ даниялық физик Эрстед пен француз физигі Ампер электр тоғы бар өткізгіштің магнит стрелкасының ауытқу әсерін тудыратынын тәжірибе арқылы дәлелдеп көрсетті.
Тұтынушыларғажылу мен электр энергиясын беретін жылу электр станциялары жылу электр орталықтары деп аталады. Жылу энергиясы ыссы су түрінде жылыту процесінде пайдаланыса, төменгі потенциалды бу түрінде өнеркәсіпте және де басқа да салаларда қолданылады. Энергияның 2 - ші түрін бірден шығаратын осындай орталықтар басқа жылу электр станцияларыныңәлде қайда ұтымды.
Жылуды құбырлар арқылы 30-50 кмқашықтықтағы тұтынушыларға жеткізуге болады. ЖЭО-да электр энергиясын кернеуі 6-24 кВ желімен энегетикалық жүйеге немесе қашықтағы тұтынушыларға беріледі. Жылу энергиясын толық пайдалану арасында тек электр ЖЭО-ң пайдалы әсер коэффициенті 60-65 процентке жақын яғни жоғарғы көрсеткішке толу.
Елбасымыз өзінің жолдауында еліміздің электр энергиясын дамытуды ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды отыз бағытының бірі ретінде атады. Біріншіден, көршілес елдердіңқуаттарын тарту арқылы өзіміздің энергиясы мол және энергиясы тапшы өңірлеріміздің арасында электр қуатын бөлу. Мәселен, энергия үнемделетін технологияларға көшуіміз қажет. Екіншіден, электр энергетикасы саласын дәйекті түрде жаңарту, қуаттардың тозуы мен жетімсіздігі проблемасын шешу, жаңа өндірістерді дамыту, жұмыс істеп тұрған жабдықтар мен электр энергиясын беретін желілерді кеңейту мен қайта жаңғырту үшін жағдай туғызу қажет... деп Үкімет алдына міндеттер қойды.
Иә, бүгінгі өмірді электр қуатынсыз елестету мүмкін емес. Қала көршілерінде жарқырап жанып тұрған аспалы шамдар, пәтерлердегі тоңазытқыш, теледидар, үтік, электр плитасы мен пеші секілді кеңінен қолданысқа не тұрмыстық заттар, ой еңбегі иесінің басты жұмыс құралына айналған компьютер мен түрлі есептеу машиналары міне, осылардың барлығы электр қуатымен жұмыс істейді. Ал зауыттар мен фабрикаларда электр қуатының бірер сағатқа үзілуініңөзі үлкен дүрбелең тудырып жатады. өйткені, олардағы кез келген өнімдер мен тауарлар электрдіңқатысуымен әзірленеді. Сөйтіп, электрдің адамның ең жақсы досына әрі ерекше қызметшісіне айналуыныңөзі бір кездегі адам қиялының нақты шындыққа айналуының айқын көрінісі.
ЖЭО - тұтынушыларға жылу мен электр энергиясын беретін жылу электр станциялары жылу электр орталығы деп аталады. Жылу энергиясы ыссы су түрінде жылыту процестерінде пайдаланылса, төменгі потенциалды бу түрінде өнеркәсіпте және де басқа салаларда қолданылады. Энергияның екі түрін бірден шығаратын осындай орталықтар отын үнемі жол ашып ұтымды. Құбырлар арқылы жетуді 30-50км қашықтықтардағы тұтынушыларға жеткізуге болады.
Металдың жоғарғы қабатында электр өрісі бар, сол өріс еркін электрондардың металдан шығып кетуіне кедергі жасайды. Электр өрісі тарапынан пайда болған осы күшті жеңу үшін еркін электрондар шығу жұмысын атқаруы керек. Еркін электронның металдан босап шығу үшін істейтін жұмысын шығу жұмысы деп атайды. Шығу жұмысының шамасы металдың химиялық табиғатына және оның бетіне байланысты болады. Металдың температурасы бөлменің температурасындай болғанда, бөлініп шыға қоятын электрон табылмайды. Металды 1000 градус және одан да жоғары қыздырса оның ішіндегі еркін электрондардың кинетикалық энергиясы көбейеді де, сыртқа шығатын электрондар саны арта түседі. Металды қыздырғанда одан электрондардың бөлініп шығу құбылысын термоэлектрондық эмиссия деп атайды. Бұл құбылысты 1883 жылы Эдисон ашты. Егер осы электрондарды бір бағытта қозғалуға мәжбүр етсе, онда ток пайда болады, оны термоэлектрондық ток деп атайды. Термоэлектрон құбылысын бақылау үшін диод деп аталатын ішінен ауасы сорылып алынған шыныдан жасалған қондырғы қолданылады. Диод екі электродтан тұрады. Оның біреуі - катод өте нашар еритін металдан жасалады. Диодтың жүмыс істеу принципі көрсетілген. Қыздыру батареясының көмегімен қызған катодтан электрондар бөлініп шығады да, катодтың айналасында электрон бұлты пайда болады. Анодтық батареяның көмегімен катод пен анод арасында кернеу туғызылады. Осы кернеудің жәрдемімен электрондар анодқа қарай қозғалады. Бұл кезде анод батареяның оң полюсімен жалғанғандықтан, катодтан анодқа қарай бағытталған электр тогы жүре бастайды. Бұл токтың шамасы алғашқы кезде кернеуге тәуелді болады. Осы кездегі анодтық токтың шамасы Богуславский - Лэнгмюр формуласымен анықталады.
Анодтық кернеу бір шамаға жеткеннен кейін токтың артуы тоқталады. Әрі қарай кернеуді қанша арттырғанмен ток шамасы өзгермейді. Бұл токты қанығу тогы деп атайды. Енді анодты батареяның теріс қоссақ, анодтық ток пайда болмайтыны байқалады. Олай болса, диод токты бір бағытта ғана өткізеді екен. Оның осы қасиеті диодты түзеткіш ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Егер диодты айнымалы ток көзіне қосса, онда тұрақты ток алынады.
Триод - үш электрондты шам. Анод пен катодтың ортасында тор болады. Тор катодқа жақынырақ орналасады. Сондықтан да тор мен катодтың арасындағы потенциалдар айырмасының өзгеруі катод айналасындағы электр кернеулігіне өз әсерін тигізеді. Катод пен тор арасындағы потенциалдар айырмасын торлық ток деп атайды. Торлық ток нөлге тең болғанда тордың шамдағы токқа ешқандай әсері болмайды. Торды оң зарядтағанда электрондық ток артады, ал теріс зарядтағанда ток кемиді. Олай болса триодтағы электрондық ток тордағы кернеуге тәуелді екені көрініп тұр.
Электронды - сәулелік түтік - электрондық зеңбіректен, электронды ауытқытатын екі вертикаль, екі горизонталь пластикалардан және экраннан тұрады. Электрондық зеңбірек катодтан, тордан және екі анодтан құралады. Элекрондық сәуленің фокусталуы былайша іске асады. Катодтан электрондар бөлініп шығады. Торға теріс заряд беріледі. Тордың электр өрісі сәуленіоське жақындатып қысады. Бірінші анодқа оң потенциал беріледі, ал екінші анодқа одан да көп потенциал беріледі. Бұл екі анод электрондардың жүрісін тездетеді. Онан кейін электрондар бағыттаушы пластинкалар қарамағына түседі. Егер вертикаль ауытқытатын пластинкалардың жоғарғысына оң заряд, ал төменгісіне теріс заряд берсек, онда электрондар жоғары қарай ауытқиды, ал олардың полярлығын ауыстырсақ, онда электрондар төмен қарай ауытқиды.Сонымен, вертикаль пластинкалардың көмегімен электрондар жоғары немесе төмен ауытқи алады. Горизонталь пластикаларда да электрон сәулесінің ауытқуы жүзеге асады. Егер вертикаль және горизонталь пластинкаларға айнымалы ток беретін болсақ, онда электрон сәулесінің ауытқуы өзара перпендикуляр екі жазықтықта жүреді екен. Мұны электрондық сәуленің фокусталуы деп атайды. Электронды - сәулелік түтік электрондық осциллографтарда, телевизорларда пайдаланылады.
1.2.Вакумдағы электр тогы. Электр энергия кернеуі 6-24кВ линиясымен жергілікті тұтынушыларға беріледі де, ал қалған электр энергия кернеуі 35-220 кВ линиямен энергетикалық жүйеге немесе қашықтықтағы тұтынушыларға жеткізуге болады. Жылу энергиясын толық пайдалану арқасында ЖЭО-ның пайдалы әсер коэфеценті 60-65 процентке жақын, яғни, қазіргі техника дәрежесіндегі ең жоғары көрсеткішке таяу.
Қатты отын сан алуан түрлі болып келеді. Оның ішінде: ағаш, сабын, шымтезек, қоңыр көмір, тас көмір, жаңғыш тақта тас және басқалары. Кейіннен отын түрінде пайдаланатын қатты отынның соңғы үш түрін қарастырамыз. Қоңыр көмір, тас көмір, орасан зор, олардың негізінде қанша да болса қуатты электр станцияларын салса жоғары - 3500-ден 7500 кканкг-ға дейін. Міне, осындай қасиеттеріне қарай көмір электр станциялардың негізгі қатты отыны болып саналады. Қуаттылығы бір миллион киловатт қазіргі жылу электр станциясының тәулік отын жұмсауы - табиғи тас көмірдің 10 мың тоннасына шақ келеді. Көмірдің орасан зор мөлшерін (5 ауыр жүкті темір жол составы) кәдімгі жел тартқан пештерде жағу үшін, жел тартқыштың көлемі бірнеше гектар жерді қажет еткен болар еді. Сондықтан көмір жағудың интексивті жетілдірілген әдістері қажет. Электр станцияларында орта есеппен алғанда отынға кететін шығынның меншікті салмағы барлық шығындардың 75 процентін құрайды. Сондықтан отынды үнемдеу және оның 1 кВт сағүлесті шығының азайту еліміздің шаруашылығының экономиясына көп жеңілдіктер әкеледі.
Қабылданған шешімдерге сәйкес қуат өндіретін ірі электр стансалары стратегиялық инвесторларға сатылса, өнеркәсіптік мақсаттағы жылу энергия орталықтары ірі кәсіпорындарға берілді. Ал жалпы мақсаттағы жылу энергия орталықтары жеке компанияларға сатылды немесе коммуналдық меншікке тапсырылды.
Электр қуатының параллельді рыноктарының жақын жүйесі қалыптасу сатысында болса, КЕГОК мамандарының сөзіне қарағанда, 2008 жылдың 1 қаңтарынан бастап электр қуатының теңгермелі рыногын іске қосуға әзірлік жұмыстары жүргізілуде. Бұлардың барлығы мақаланың басында айтылғандай. Елбасы белгілеп берген стратегияға сәйкес жүзеге асырылу үстіндегі шаралар. Айта кететін мәселе, Қазақстанда электр және электр энергетикасын нарыққа бейімдеу шаралары ТМД көлемінде басқалардан ертерек қолға алынып, бұрынырақ жүргізіліп келеді. Соның нәтижесінде Қазақстан халқы жарықтың сөндірілуі, кезінде жылудың болмай қалуы секілді проблемалардан тез шықты. Басқа елдерде әлі күнге дейін жиі көрініс беріп жататын көрсетілген коммуналдыққызмет үшін халықтың төлем қабілетсіздік проблемалары да бізге ертерек еңсерілді. Қазақстан энергетикасының нарыққа өтудегі осы тәжірибесініңқазір бірқатар елдер үлгі алуда.
Қазақстандағы электр және жылу энергетикасының дамуы. Он тоғызыншы ғасырдың екінші ширегінде электр жылдары алғашқыэлектромагнит 30-жылдары телеграфтаудың жетілген схемалары алғашқы двигателі мен генераторы, 40-жылдары алғашқы электрлік жарықтандыру приборлары пайда болды. Қозғалмайтын электр зарядтары практикада сирек қолданылады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1.1. Физика құрылымы
1.2. Вакуумдағы электр тогы
2.1 Электр зарядтарының қозғалысы.
2.2.Электр тогының бар болу үшін қажетті шарттар.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Физика - заттар мен құбылыстардың еңқарапайым да, сонымен бірге ең ортақ жалпы қасиеттері туралы ғылым. Қандай да болсын құбылысты қарастыра отырып, физика оның табиғаттың басқа құбылыстарымен байланыстарын көрсетеді. Физика туралы тағы да бір анықтама бойынша ол әр түрлі гравитациялық, электромагниттік, күшті және әлсіз әрекетесулер
туралы ғылым. Оларды негізінен өріс концепциясы тұрғысынан зерттейді.
Электр зарядтарының реттелген қозғалысын электр тогы деп атайды. Токтың бағытына оң заряд тасушылардың орын ауыстырғандығы бағыты алынады.
Қара вакуум кезінде газда электр тогының жүреді. Егер қысымды одан да төмендетіп,катодты атқылайтын ионның саны өте аз болып разряд тогы сөнеді. Бірақ бұдан терең вакуумда электр тогын жүргізуге мүлдем болмайды деген қорытынды шықпайды. Катодты қыздырсақ одан электрондар бөлініп шығып анодқа қарай үдемелі қозғалады. Сөйтіп терең вакуумда да электр тогын алуға мүмкіндік туады. Міне, осы құбылыс вакуумдық шамдардың жұмысында кең пайдаланылады. Ауасы сорылып алынған шыны цилиндр балон осінің бойымен тартылған жіңішке спираль қыл сым катодтың ролін атқарады. Катодты қоршап тұрған металл цилиндр анодтың ролін атқарады.Катодты қоршап тұрған металл цилиндр анодтың ролін атқарады.
Негізгі бөлімі
1.1. Металдар кристалдық тордан құралады. Тордың түйіндерінде иондар тербеліп тұрады. Ал олардың аралықтарында еркін электрондар жүреді. Металдар электр тогын жақсы өткізеді. Металдардағы токты тасымалдаушы еркін электрондар. Металдардағы иондар электр тогын тасымалдауға қатыспайды. Егер иондар электр тогын тасымалдауға қатысса, онда металдардың ішінде атомдардың бір орыннан екінші орынға көшкені, яғни заттарды тасымалдау құбылысы байқалар еді. Алайда металдар арқылы ток жібергенде, ондай құбылыс байқалмаған. Бұған Рике мынадай тәжірибе жасап көз жеткізген. Ол алюминийден жасалған бір цилиндр және мыстан жасалған екі цилиндрді мыс алюминий - мыс түрінде орналастырып, олар арқылы бір жыл бойы ток жіберген. Егер электр тогы тасымалдайтын атом болса, онда мыстың бірнеше атомы алюминийге, алюминийдікі мысқа өткен болар еді. Сөйтіп цилиндрдің массалары өзгерер еді.
Классикалық электродинамикада негізгі ұғымды электромагнитті толқын мен оны жасайтын оның екі құрамдасы бір бірімен ауысып отыратын электрлік және магниттік өрістер құрайды. Осы өрістердің негізгі көрсеткіштері бір мезгілде енгізіледі. Адамзат тарихы көптеген жан-жақты дарынды адамдарды біледі. Солардың арасында алғашқы орындардың бірін ұлы орыс ғалымы физик, астроном, химик, математик Михаил Васильевич Ломоносовқа беруге болады.
Он тоғызыншы ғасыр электр мен магнетизм табиғатын зерттеудегі орасан табыстармен ерекшеленеді. Алғашқыда электрлік құбылыстардыңұшқындар, найзағай, лейден банкаларының заряд жинау қасиеттері кейбір минералдарда компас стрелкасының бағытында байқалатын магнетизм құбылыстарымен ешқандай байланысы жоқ деп есептелді. Бірақ даниялық физик Эрстед пен француз физигі Ампер электр тоғы бар өткізгіштің магнит стрелкасының ауытқу әсерін тудыратынын тәжірибе арқылы дәлелдеп көрсетті.
Тұтынушыларғажылу мен электр энергиясын беретін жылу электр станциялары жылу электр орталықтары деп аталады. Жылу энергиясы ыссы су түрінде жылыту процесінде пайдаланыса, төменгі потенциалды бу түрінде өнеркәсіпте және де басқа да салаларда қолданылады. Энергияның 2 - ші түрін бірден шығаратын осындай орталықтар басқа жылу электр станцияларыныңәлде қайда ұтымды.
Жылуды құбырлар арқылы 30-50 кмқашықтықтағы тұтынушыларға жеткізуге болады. ЖЭО-да электр энергиясын кернеуі 6-24 кВ желімен энегетикалық жүйеге немесе қашықтағы тұтынушыларға беріледі. Жылу энергиясын толық пайдалану арасында тек электр ЖЭО-ң пайдалы әсер коэффициенті 60-65 процентке жақын яғни жоғарғы көрсеткішке толу.
Елбасымыз өзінің жолдауында еліміздің электр энергиясын дамытуды ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды отыз бағытының бірі ретінде атады. Біріншіден, көршілес елдердіңқуаттарын тарту арқылы өзіміздің энергиясы мол және энергиясы тапшы өңірлеріміздің арасында электр қуатын бөлу. Мәселен, энергия үнемделетін технологияларға көшуіміз қажет. Екіншіден, электр энергетикасы саласын дәйекті түрде жаңарту, қуаттардың тозуы мен жетімсіздігі проблемасын шешу, жаңа өндірістерді дамыту, жұмыс істеп тұрған жабдықтар мен электр энергиясын беретін желілерді кеңейту мен қайта жаңғырту үшін жағдай туғызу қажет... деп Үкімет алдына міндеттер қойды.
Иә, бүгінгі өмірді электр қуатынсыз елестету мүмкін емес. Қала көршілерінде жарқырап жанып тұрған аспалы шамдар, пәтерлердегі тоңазытқыш, теледидар, үтік, электр плитасы мен пеші секілді кеңінен қолданысқа не тұрмыстық заттар, ой еңбегі иесінің басты жұмыс құралына айналған компьютер мен түрлі есептеу машиналары міне, осылардың барлығы электр қуатымен жұмыс істейді. Ал зауыттар мен фабрикаларда электр қуатының бірер сағатқа үзілуініңөзі үлкен дүрбелең тудырып жатады. өйткені, олардағы кез келген өнімдер мен тауарлар электрдіңқатысуымен әзірленеді. Сөйтіп, электрдің адамның ең жақсы досына әрі ерекше қызметшісіне айналуыныңөзі бір кездегі адам қиялының нақты шындыққа айналуының айқын көрінісі.
ЖЭО - тұтынушыларға жылу мен электр энергиясын беретін жылу электр станциялары жылу электр орталығы деп аталады. Жылу энергиясы ыссы су түрінде жылыту процестерінде пайдаланылса, төменгі потенциалды бу түрінде өнеркәсіпте және де басқа салаларда қолданылады. Энергияның екі түрін бірден шығаратын осындай орталықтар отын үнемі жол ашып ұтымды. Құбырлар арқылы жетуді 30-50км қашықтықтардағы тұтынушыларға жеткізуге болады.
Металдың жоғарғы қабатында электр өрісі бар, сол өріс еркін электрондардың металдан шығып кетуіне кедергі жасайды. Электр өрісі тарапынан пайда болған осы күшті жеңу үшін еркін электрондар шығу жұмысын атқаруы керек. Еркін электронның металдан босап шығу үшін істейтін жұмысын шығу жұмысы деп атайды. Шығу жұмысының шамасы металдың химиялық табиғатына және оның бетіне байланысты болады. Металдың температурасы бөлменің температурасындай болғанда, бөлініп шыға қоятын электрон табылмайды. Металды 1000 градус және одан да жоғары қыздырса оның ішіндегі еркін электрондардың кинетикалық энергиясы көбейеді де, сыртқа шығатын электрондар саны арта түседі. Металды қыздырғанда одан электрондардың бөлініп шығу құбылысын термоэлектрондық эмиссия деп атайды. Бұл құбылысты 1883 жылы Эдисон ашты. Егер осы электрондарды бір бағытта қозғалуға мәжбүр етсе, онда ток пайда болады, оны термоэлектрондық ток деп атайды. Термоэлектрон құбылысын бақылау үшін диод деп аталатын ішінен ауасы сорылып алынған шыныдан жасалған қондырғы қолданылады. Диод екі электродтан тұрады. Оның біреуі - катод өте нашар еритін металдан жасалады. Диодтың жүмыс істеу принципі көрсетілген. Қыздыру батареясының көмегімен қызған катодтан электрондар бөлініп шығады да, катодтың айналасында электрон бұлты пайда болады. Анодтық батареяның көмегімен катод пен анод арасында кернеу туғызылады. Осы кернеудің жәрдемімен электрондар анодқа қарай қозғалады. Бұл кезде анод батареяның оң полюсімен жалғанғандықтан, катодтан анодқа қарай бағытталған электр тогы жүре бастайды. Бұл токтың шамасы алғашқы кезде кернеуге тәуелді болады. Осы кездегі анодтық токтың шамасы Богуславский - Лэнгмюр формуласымен анықталады.
Анодтық кернеу бір шамаға жеткеннен кейін токтың артуы тоқталады. Әрі қарай кернеуді қанша арттырғанмен ток шамасы өзгермейді. Бұл токты қанығу тогы деп атайды. Енді анодты батареяның теріс қоссақ, анодтық ток пайда болмайтыны байқалады. Олай болса, диод токты бір бағытта ғана өткізеді екен. Оның осы қасиеті диодты түзеткіш ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Егер диодты айнымалы ток көзіне қосса, онда тұрақты ток алынады.
Триод - үш электрондты шам. Анод пен катодтың ортасында тор болады. Тор катодқа жақынырақ орналасады. Сондықтан да тор мен катодтың арасындағы потенциалдар айырмасының өзгеруі катод айналасындағы электр кернеулігіне өз әсерін тигізеді. Катод пен тор арасындағы потенциалдар айырмасын торлық ток деп атайды. Торлық ток нөлге тең болғанда тордың шамдағы токқа ешқандай әсері болмайды. Торды оң зарядтағанда электрондық ток артады, ал теріс зарядтағанда ток кемиді. Олай болса триодтағы электрондық ток тордағы кернеуге тәуелді екені көрініп тұр.
Электронды - сәулелік түтік - электрондық зеңбіректен, электронды ауытқытатын екі вертикаль, екі горизонталь пластикалардан және экраннан тұрады. Электрондық зеңбірек катодтан, тордан және екі анодтан құралады. Элекрондық сәуленің фокусталуы былайша іске асады. Катодтан электрондар бөлініп шығады. Торға теріс заряд беріледі. Тордың электр өрісі сәуленіоське жақындатып қысады. Бірінші анодқа оң потенциал беріледі, ал екінші анодқа одан да көп потенциал беріледі. Бұл екі анод электрондардың жүрісін тездетеді. Онан кейін электрондар бағыттаушы пластинкалар қарамағына түседі. Егер вертикаль ауытқытатын пластинкалардың жоғарғысына оң заряд, ал төменгісіне теріс заряд берсек, онда электрондар жоғары қарай ауытқиды, ал олардың полярлығын ауыстырсақ, онда электрондар төмен қарай ауытқиды.Сонымен, вертикаль пластинкалардың көмегімен электрондар жоғары немесе төмен ауытқи алады. Горизонталь пластикаларда да электрон сәулесінің ауытқуы жүзеге асады. Егер вертикаль және горизонталь пластинкаларға айнымалы ток беретін болсақ, онда электрон сәулесінің ауытқуы өзара перпендикуляр екі жазықтықта жүреді екен. Мұны электрондық сәуленің фокусталуы деп атайды. Электронды - сәулелік түтік электрондық осциллографтарда, телевизорларда пайдаланылады.
1.2.Вакумдағы электр тогы. Электр энергия кернеуі 6-24кВ линиясымен жергілікті тұтынушыларға беріледі де, ал қалған электр энергия кернеуі 35-220 кВ линиямен энергетикалық жүйеге немесе қашықтықтағы тұтынушыларға жеткізуге болады. Жылу энергиясын толық пайдалану арқасында ЖЭО-ның пайдалы әсер коэфеценті 60-65 процентке жақын, яғни, қазіргі техника дәрежесіндегі ең жоғары көрсеткішке таяу.
Қатты отын сан алуан түрлі болып келеді. Оның ішінде: ағаш, сабын, шымтезек, қоңыр көмір, тас көмір, жаңғыш тақта тас және басқалары. Кейіннен отын түрінде пайдаланатын қатты отынның соңғы үш түрін қарастырамыз. Қоңыр көмір, тас көмір, орасан зор, олардың негізінде қанша да болса қуатты электр станцияларын салса жоғары - 3500-ден 7500 кканкг-ға дейін. Міне, осындай қасиеттеріне қарай көмір электр станциялардың негізгі қатты отыны болып саналады. Қуаттылығы бір миллион киловатт қазіргі жылу электр станциясының тәулік отын жұмсауы - табиғи тас көмірдің 10 мың тоннасына шақ келеді. Көмірдің орасан зор мөлшерін (5 ауыр жүкті темір жол составы) кәдімгі жел тартқан пештерде жағу үшін, жел тартқыштың көлемі бірнеше гектар жерді қажет еткен болар еді. Сондықтан көмір жағудың интексивті жетілдірілген әдістері қажет. Электр станцияларында орта есеппен алғанда отынға кететін шығынның меншікті салмағы барлық шығындардың 75 процентін құрайды. Сондықтан отынды үнемдеу және оның 1 кВт сағүлесті шығының азайту еліміздің шаруашылығының экономиясына көп жеңілдіктер әкеледі.
Қабылданған шешімдерге сәйкес қуат өндіретін ірі электр стансалары стратегиялық инвесторларға сатылса, өнеркәсіптік мақсаттағы жылу энергия орталықтары ірі кәсіпорындарға берілді. Ал жалпы мақсаттағы жылу энергия орталықтары жеке компанияларға сатылды немесе коммуналдық меншікке тапсырылды.
Электр қуатының параллельді рыноктарының жақын жүйесі қалыптасу сатысында болса, КЕГОК мамандарының сөзіне қарағанда, 2008 жылдың 1 қаңтарынан бастап электр қуатының теңгермелі рыногын іске қосуға әзірлік жұмыстары жүргізілуде. Бұлардың барлығы мақаланың басында айтылғандай. Елбасы белгілеп берген стратегияға сәйкес жүзеге асырылу үстіндегі шаралар. Айта кететін мәселе, Қазақстанда электр және электр энергетикасын нарыққа бейімдеу шаралары ТМД көлемінде басқалардан ертерек қолға алынып, бұрынырақ жүргізіліп келеді. Соның нәтижесінде Қазақстан халқы жарықтың сөндірілуі, кезінде жылудың болмай қалуы секілді проблемалардан тез шықты. Басқа елдерде әлі күнге дейін жиі көрініс беріп жататын көрсетілген коммуналдыққызмет үшін халықтың төлем қабілетсіздік проблемалары да бізге ертерек еңсерілді. Қазақстан энергетикасының нарыққа өтудегі осы тәжірибесініңқазір бірқатар елдер үлгі алуда.
Қазақстандағы электр және жылу энергетикасының дамуы. Он тоғызыншы ғасырдың екінші ширегінде электр жылдары алғашқыэлектромагнит 30-жылдары телеграфтаудың жетілген схемалары алғашқы двигателі мен генераторы, 40-жылдары алғашқы электрлік жарықтандыру приборлары пайда болды. Қозғалмайтын электр зарядтары практикада сирек қолданылады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz