Мишель Монтень және Джон Дьюйдің тәрбие мен оқу туралы ойлары
Аса көрнекті француз ойшылы, философиялық скептицизмнің оның адам танымының шамасы және оның көптеген жағдайларға байланыстылығын жақтайтын өкілдерінің бірі.
Орта ғасырдағы схоластикалық ғылымның қарсыластарының бірі ретінде ол өзінің барлық күшін, шіркеулік әдет-ғұрыптарға жұмсаған, ат төбеліндей топты әшкерледі. Монтень (философиядағы) заттың өзін, одан пайда болатын мән мен мазмұнды зерттеп, тәжірибелі ғылым үшін күресті. Осыдан келіп, Монтеннің педагогикалық көзқарастары өсіп қалыптасты. Ол ұдайы дамитын білім беруді жақтады. Оның түсінігінше мұндай білім - есті механикалық жаттаулармен шырмамайды, ойлаудың өз бетінше түрін дамытып, сындық талдауға мүмкіндік береді. Ол мұндай ойға-гуманитарлық және жаратылыстану пәндерін зерттеу арқылы жетті.
Монтеннің дәлелдеуінше, тәрбие баланың жеке тұлға ретіңде жан-жақты дамуын қамтамасыз етеді, ол теориялық білім дене жаттығуларымен толығады, оның эстетикалық талғамын арттырады, жоғары адамгершілікке баулиды.
Джон Дьюи (1859-1912)
Америка философы, прагматазмнің өкілі, ірі әлеуметтанушы және педагог. XIX ғасырдың соңыңда сол дәуірдегі мектепке үстемдік еткен, формализм мен догматизмге қарсы шығып, жаңа мектеп ашу идеясын ұсынды. Бұл мектептер оқушылардың жеке тәрбиесі және олардың өз бетінше қызығушылығы негізінде жұмысын бастап, оларға қажетті білімді ойын және еңбек іс-әрекет процесінде алатын болады - деп көрсетті.
Дьюидың 90 жылдардағы (өткен ғасырда) сол кездегі дәстүрлік әдістерді сынауды және бастауыш мектептердегі оқу жұмысын ұйымдастыру туралы ойлары, сол кезең үшін пайдалы болды. Алайда, оның идеяларының АҚШ-тың элементарлық мектептерінің практикасына көптеп ендірілуі және тағы басқа елдерге қолданылуы, оған сол үшін оқудың жүйелілігін төмендетіп жөне оның ғылымилығын бұзады деген айып тағылды. Сөйтіп, IX ғасырдың екінші жартысындағы Дьюидың прагматикалық педагогикасы үлкен сынға ұшырады. XX ғасырдың басында Дьюи өзінің прагматикалық философиясы және педагогикасы негізіңде "Тәрбие дегеніміз - балалар тәрбиесінің таратылуы және түрлендірілуі" деген идеясын ұсынды. Жалпы алғанда, ол балалардың жеке тәрбиесінің жинақталуын, оқушылардың ғылыми білімді жүйелі меңгеруінен жоғары қояды.
Орта ғасырдағы схоластикалық ғылымның қарсыластарының бірі ретінде ол өзінің барлық күшін, шіркеулік әдет-ғұрыптарға жұмсаған, ат төбеліндей топты әшкерледі. Монтень (философиядағы) заттың өзін, одан пайда болатын мән мен мазмұнды зерттеп, тәжірибелі ғылым үшін күресті. Осыдан келіп, Монтеннің педагогикалық көзқарастары өсіп қалыптасты. Ол ұдайы дамитын білім беруді жақтады. Оның түсінігінше мұндай білім - есті механикалық жаттаулармен шырмамайды, ойлаудың өз бетінше түрін дамытып, сындық талдауға мүмкіндік береді. Ол мұндай ойға-гуманитарлық және жаратылыстану пәндерін зерттеу арқылы жетті.
Монтеннің дәлелдеуінше, тәрбие баланың жеке тұлға ретіңде жан-жақты дамуын қамтамасыз етеді, ол теориялық білім дене жаттығуларымен толығады, оның эстетикалық талғамын арттырады, жоғары адамгершілікке баулиды.
Джон Дьюи (1859-1912)
Америка философы, прагматазмнің өкілі, ірі әлеуметтанушы және педагог. XIX ғасырдың соңыңда сол дәуірдегі мектепке үстемдік еткен, формализм мен догматизмге қарсы шығып, жаңа мектеп ашу идеясын ұсынды. Бұл мектептер оқушылардың жеке тәрбиесі және олардың өз бетінше қызығушылығы негізінде жұмысын бастап, оларға қажетті білімді ойын және еңбек іс-әрекет процесінде алатын болады - деп көрсетті.
Дьюидың 90 жылдардағы (өткен ғасырда) сол кездегі дәстүрлік әдістерді сынауды және бастауыш мектептердегі оқу жұмысын ұйымдастыру туралы ойлары, сол кезең үшін пайдалы болды. Алайда, оның идеяларының АҚШ-тың элементарлық мектептерінің практикасына көптеп ендірілуі және тағы басқа елдерге қолданылуы, оған сол үшін оқудың жүйелілігін төмендетіп жөне оның ғылымилығын бұзады деген айып тағылды. Сөйтіп, IX ғасырдың екінші жартысындағы Дьюидың прагматикалық педагогикасы үлкен сынға ұшырады. XX ғасырдың басында Дьюи өзінің прагматикалық философиясы және педагогикасы негізіңде "Тәрбие дегеніміз - балалар тәрбиесінің таратылуы және түрлендірілуі" деген идеясын ұсынды. Жалпы алғанда, ол балалардың жеке тәрбиесінің жинақталуын, оқушылардың ғылыми білімді жүйелі меңгеруінен жоғары қояды.
Мишель Монтень және Джон Дьюйдің тәрбие мен оқу туралы ойлары
(1533-1592)
Аса көрнекті француз ойшылы, философиялық скептицизмнің оның адам
танымының шамасы және оның көптеген жағдайларға байланыстылығын жақтайтын
өкілдерінің бірі.
Орта ғасырдағы схоластикалық ғылымның қарсыластарының бірі ретінде ол
өзінің барлық күшін, шіркеулік әдет-ғұрыптарға жұмсаған, ат төбеліндей
топты әшкерледі. Монтень (философиядағы) заттың өзін, одан пайда болатын
мән мен мазмұнды зерттеп, тәжірибелі ғылым үшін күресті. Осыдан келіп,
Монтеннің педагогикалық көзқарастары өсіп қалыптасты. Ол ұдайы дамитын
білім беруді жақтады. Оның түсінігінше мұндай білім - есті механикалық
жаттаулармен шырмамайды, ойлаудың өз бетінше түрін дамытып, сындық талдауға
мүмкіндік береді. Ол мұндай ойға-гуманитарлық және жаратылыстану пәндерін
зерттеу арқылы жетті.
Монтеннің дәлелдеуінше, тәрбие баланың жеке тұлға ретіңде жан-жақты
дамуын қамтамасыз етеді, ол теориялық білім дене жаттығуларымен толығады,
оның эстетикалық талғамын арттырады, жоғары адамгершілікке баулиды.
Джон Дьюи (1859-1912)
Америка философы, прагматазмнің өкілі, ірі әлеуметтанушы және
педагог. XIX ғасырдың соңыңда сол дәуірдегі мектепке үстемдік еткен,
формализм мен догматизмге қарсы шығып, жаңа мектеп ашу идеясын ұсынды. Бұл
мектептер оқушылардың жеке тәрбиесі және олардың өз бетінше қызығушылығы
негізінде жұмысын бастап, оларға қажетті білімді ойын және еңбек іс-әрекет
процесінде алатын болады - деп көрсетті.
Дьюидың 90 жылдардағы (өткен ғасырда) сол кездегі дәстүрлік әдістерді
сынауды және бастауыш мектептердегі оқу жұмысын ұйымдастыру туралы ойлары,
сол кезең үшін пайдалы болды. Алайда, оның идеяларының АҚШ-тың элементарлық
мектептерінің практикасына көптеп ендірілуі және тағы басқа елдерге
қолданылуы, оған сол үшін оқудың жүйелілігін төмендетіп жөне оның
ғылымилығын бұзады деген айып тағылды. Сөйтіп, IX ғасырдың екінші
жартысындағы Дьюидың прагматикалық педагогикасы үлкен сынға ұшырады. XX
ғасырдың басында Дьюи өзінің прагматикалық философиясы және педагогикасы
негізіңде "Тәрбие дегеніміз - балалар тәрбиесінің таратылуы және
түрлендірілуі" деген идеясын ұсынды. Жалпы алғанда, ол балалардың жеке
тәрбиесінің жинақталуын, оқушылардың ғылыми білімді жүйелі меңгеруінен
жоғары қояды.
Орыс және кеңес педагогтарының көзқарастары
Орыс педагогикасында тәрбие туралы ой-пікірлер мен қолданылмалы
идеялар тез қалыптасты. Ерте заманның өзінде Руста мектептер ашыдцы. 1030
жылдың өзінде Новгородта 300 балалық мектеп ашылғаны ел жадында. XII
ғасырдағы "Князь Владимир Мономахтың балаларды үйретуі" атты педагогикалық
трактаты, өз кезінде кеңінен тарағаны белгілі. Бұл трактатта - өз Отаныңды
сүю және қорғау туралы, адамдарға көмек көрсету және қайрымдылық құрметті
болу және үлкендерге, құрдастарға, жасөспірімдерге сыйлы болу, сауаттылыққа
ынталылықпен жету т. б. озық ойлар басым болды.
XVII ғасырда Елифаний Славинецкий және Симсон Полоцкий тәрбие
мәселелерін жасады және қарастырды. Орыстың педагогикалық ойының дамуына М.
В. Ломоносов үлкен үлес қосты. Ол "Риторика", "Россия грамматикасы" т.б.
бірнеше оқу кітаптарын жазды. Россия педагогикасына өлшеусіз із қалдырған
Н.И.Новиков болды. Ол "Жүрек және ақыл үшін балалар кітабы" атты Россияда
бірінші рет журнал шығарды. Орыстың ағартушысы демократтары,
философтар және жазушылары - В.Т.Белинский, А.Н.Герцен, Н.Г.Чернышевский,
Н.А.Добролюбов еңбектері көпке танымал. Л.Н. Толстойдың көрегендік
идеяларын бүкіл жер жүзі мойындады. Н.И. Пирогов еңбектері мектепте ұдайы
оқытылып келеді. Бұлар сословиялық мектептерді сынады, халықтың тәрбиесін
қайта өзгерту ұрандарын көтерді.
Ұлы орыс педагогы К. Д. Ушинский
(1982-1870)
К.Д.Ушинский есімі XIX ғасырдың екінші жартысындағы орыс ағарту-
ісінің көрнекті қайраткерлерінің қатарынан бірінші орын алады. Ол
Россиядағы педагогика ғылымының және орыс халық мектебінің іргетасын
қалаушылардың бірі. Оның "Балалар әлемі", "Ана тілі", "Педагогикалық
антхопология" атты еңбектері балалар мен мұғалімдер үшін таптырмайтын,
қайталанбас, орыстың педагогикалық әдебиетінің алтын қорына қосылған
туындылар. Сондай-ақ, педагогика ғылымы саласынан шетелге тұңғыш танылған
еңбектер болды.
Ушинскийдің педагогикалық жүйесінде оқудың принциптері мен
мақсаттары, тәрбиенің мәні мен маңызы көрнекті орын алады. Ол қарапайым,
заңдылық-парадоксті қамтитын тәрбие, егер ол адамға бақыт сыйлағысы келсе,
онда ол бақыт үшін тәрбиелемей, өмірге және еңбекке баулу керек. "Тәрбиені
жетілдіре отырып, адамдардың дене, ақыл-ой, нравтық күшін белгілі деңгейден
әрі жалғастырып - көтеріп тастауы мүмкін" - деп жазды. Қалай болса да,
адамда және тәрбиенің жоғарғы мұраты, тағы да бір ерекше күш тауып, межелі
мақсатқа жетуге жол табуы тиіс" - деп көрсетті. К.Д.Ушинский мектептегі
қоғамдық тәрбиенің орталығы, ол мұның ең маңызды тұлғасы мұғалім деп
бағалайды. Білім берумен тәрбие ісі көптеген жағдайларға байланысты деген.
Олар: мектептің өзінің ішкі жағдайы, мектепте қалыптасқан дәстүрлермен
тәртіптер, оқу бағдарламалары, оқулықтар мен оқу құралдары т. б. Ал,
осылардың ішіндегі ең негізгісі - мұғалім, оқу мен тәрбие сол мұғалімнің
сапалы сабағына байланысты болады деген. Осы жағдайды ескерте келе Ушинский
былай деген: "Тәрбиеде барлығы да тәрбиешінің жеке басына негізделуі тиіс
... Ешқандай жарғы және бағдарлама, ешқандай оқу орнының жасанды орталығы,
қаншалықты жетілдірілгенімен, төрбие ісінде жеке тұлғаны, мұғалімді
алмастыра алмақ емес, тәрбиешінің тәрбиеленуші әсерінсіз мінез-құлыққа
сіңерліктей шын тәрбие беру мүмкін емес."
Оқытудың дидактикалық негіздері
Дидакгика және әдістеме мәселелері К.Д.Ушинский еңбектерінде көркем
орын алады. Бұл мәселелер оның "Адам тәрбиесі", "Н.И.Пироговтың
шығармалары", "Ана тілін оқытуға басшылық", "Швейцарияға педагогикалық
саяхат" атты шығармаларында кең түрде баяндалды.
1. Ушинский оқудың тәрбиелік сипатта болу принципіне ерекше мән берді.
Оқуды ол "Теорияның негізгі құралы" деп бағалады. Сондықтан оқу тәрбиелік
ерекшелікте болуға тиіс. Ушинский сабақта әрбір оқытушы балаға деректерді
ғана ұсына бермей, мақсатты түрде олардың ақыл-ойында, адамгершілігін де
дамытатындай етіп ұйымдастырылуды талап етті.
2. Ушинский оқудағы баланың саналылығы мен белсенділігі оқу процесін
ұйымдастырудағы негізгі және жетекші принциптердің бірі деп бағалаған. Оку
ісінің сапалы құрылуы оқу процесін белсенді ететіндігінде, бүкіл оқу
процесінде бала белсенділігін тудыратындай ол түсінді де сенді. Соңдықтан
оқудағы баланың саналылығы мен белсенділігі бір-бірінен бөлінбейді - деп
есептеледі.
3. Ушинский оқытудағы көрнекілік принципінің көптеген мәселелеріне жаңаша
талдау жасаған, бұл принципті жаңа сатыға көтерген. Оқытудағы кернекілік -
Ушинскийдің дәлелдеуінше, оқуды жаллы ұғымдарға емес, нақты факторларға,
нақты образдарға негіздеу. Көрнекілік әдісімен оқу - оқушыларды өз бетінше
байқауға, үйретуге негізделеді.
К. Д.Ушинский көрнекілік мәселесіндегі оқытудың көрнекілігі мен
жолдарын тұңғыш рет анықтады. Бастауыш мектептердегі көрнектіліктің
әдістемесін жасады.
Ушинскийдің ескеруінше бала табиғаты үнемі көрнекілікті талап етіп
отырады. Соңдықтан, көрнекі құралмен оқытуды баланың ерте жасынан бастау
керек - деген. Ушинский көрнекіліктің бастапқы оқуда көбінесе сөзбен
байланысты болуын талап етгі, себебі сол арқылы баланың ойлай білуді де,
тілі де дамиды.
Ушинский оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі жолы кластағы сабақ
жүйесі деп білді және осы жүйе үшін күресті. Ушинский еңбектерінде ретті,
дұрыс ұйымдастырылған жақсы сабақтың негізгі белгілері анықталды.
Олар: сабақтың негізгі мазмұны мен деректерін білдіріп отыру, бұрынғы
тиянақты меңгерілген білімдерге іштей байланысты түрде жаңа ойларды,
ұғымдар мен деректерді ендіру, білімдердің байланыстарын ескеру,
оқушылардың сабаққа деген ынтасы мен белсенділігін арттыру, өтіліп жатқан
тақырыпты оқушылардың терең меңгеруін ойластыру, саналы тәртіп пен
реттіліктің болуы т. б.
КД.Ушинский оқу процесін сапалы ұйымдастырудың басты шарты-
әдістемелік шеберлікте, ал әдістемелік шеберлік әр түрлі оқыту әдістеріне
байланысты деп есептеді. Ол мынадай негізгі оқыту әдістерін ұсынды:
түсіндіріп оқыту, оқытушының әңгімесі, бақылай әңгімелесу, әр түрлі
жаттығулар (ауызша, графикалық, жазбаша).
Әрбір сабақтың сапалы болуы - мұғалімнің бүкіл сынып бойынша жұмыс
істей білуінде, әрбір оқушының зейінін сабаққа жұмылдыра білу шеберлігінде
деді - Ушинский. Бұл туралы ол былай деді - "Өз сабағына барлық оқушыларды
тарта білуі мұғалім ісінің көрнекілігі".
Н. К. Крупскаяның педагогикалық теориясы (1870-1939)
Кеңестік оқу-ағарту жүйесінің негізін салушылардың бірі. Халық ағарту
туралы алғашқы декретті жасаған - педагог. Педагогиканың басты проблемасы -
тәрбиенің негіздерін және политехникалық оқуды, білім мазмұнын, жас
ерекшелік педагогикасын, коллективке тәрбиелеу мәселелерін т. б. тұңғыш рет
шешкен Н. К. Крупская болды.
Педагогика тарихында тұңғыш рет бірыңғай мектеп жүйесін ұсына отырып,
педагогика тек тәрбие мәселелерін шешпей, оның мазмұнын талдап ғана қоймай,
оның түбегейлі проблемалары халықтың оқу-ағарту ісін ғылыми негізде
жүргізудің жолдарын көрсетіп берді. Жас ұрпақты жоғары адамгершілік рухта
тәрбиелеу проблемаларын шешу жоддарын ұсынды. Үлкендер тәрбиесін
насихаттау, тәрбиенің ұрпақтан ұрпаққа жалғасуы тарихи дамудың негізі -
деген қағиданы көтерді, оны тәрбиенің арқауы етті.
Крупская - оқытудың мазмұны мен методикасы туралы. Н.К.Крупская
мектеп оқуының мазмұнын анықтай келе еңбекшілердің өмірілік тілек-
талаптарынан тыс мектептің тұра алмайтындығын ескертті. Крупскаяның
дәлелдеуінше білім беру мазмұны жасөспірімдерді күнделікті өмірге қажетті
практикалық әрекетке даярлауды көздеуі тиіс.
Крупская мұғалімдердің Бүкіл одақтық бірінші съезінде сөйлеген
сөзінде мектеп беретін білім шаруашылықтың талаптарымен байланысты балу
міндетін көрсетті. Оқыту мазмұны мектептен кейінгі өмірге жол сілтеуі тиіс
екендігін, оқушыға белгілі бір мамандықты таңдауға көмектесу қажеттілігін
атап айтты. Н.К.Крупская оқу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
(1533-1592)
Аса көрнекті француз ойшылы, философиялық скептицизмнің оның адам
танымының шамасы және оның көптеген жағдайларға байланыстылығын жақтайтын
өкілдерінің бірі.
Орта ғасырдағы схоластикалық ғылымның қарсыластарының бірі ретінде ол
өзінің барлық күшін, шіркеулік әдет-ғұрыптарға жұмсаған, ат төбеліндей
топты әшкерледі. Монтень (философиядағы) заттың өзін, одан пайда болатын
мән мен мазмұнды зерттеп, тәжірибелі ғылым үшін күресті. Осыдан келіп,
Монтеннің педагогикалық көзқарастары өсіп қалыптасты. Ол ұдайы дамитын
білім беруді жақтады. Оның түсінігінше мұндай білім - есті механикалық
жаттаулармен шырмамайды, ойлаудың өз бетінше түрін дамытып, сындық талдауға
мүмкіндік береді. Ол мұндай ойға-гуманитарлық және жаратылыстану пәндерін
зерттеу арқылы жетті.
Монтеннің дәлелдеуінше, тәрбие баланың жеке тұлға ретіңде жан-жақты
дамуын қамтамасыз етеді, ол теориялық білім дене жаттығуларымен толығады,
оның эстетикалық талғамын арттырады, жоғары адамгершілікке баулиды.
Джон Дьюи (1859-1912)
Америка философы, прагматазмнің өкілі, ірі әлеуметтанушы және
педагог. XIX ғасырдың соңыңда сол дәуірдегі мектепке үстемдік еткен,
формализм мен догматизмге қарсы шығып, жаңа мектеп ашу идеясын ұсынды. Бұл
мектептер оқушылардың жеке тәрбиесі және олардың өз бетінше қызығушылығы
негізінде жұмысын бастап, оларға қажетті білімді ойын және еңбек іс-әрекет
процесінде алатын болады - деп көрсетті.
Дьюидың 90 жылдардағы (өткен ғасырда) сол кездегі дәстүрлік әдістерді
сынауды және бастауыш мектептердегі оқу жұмысын ұйымдастыру туралы ойлары,
сол кезең үшін пайдалы болды. Алайда, оның идеяларының АҚШ-тың элементарлық
мектептерінің практикасына көптеп ендірілуі және тағы басқа елдерге
қолданылуы, оған сол үшін оқудың жүйелілігін төмендетіп жөне оның
ғылымилығын бұзады деген айып тағылды. Сөйтіп, IX ғасырдың екінші
жартысындағы Дьюидың прагматикалық педагогикасы үлкен сынға ұшырады. XX
ғасырдың басында Дьюи өзінің прагматикалық философиясы және педагогикасы
негізіңде "Тәрбие дегеніміз - балалар тәрбиесінің таратылуы және
түрлендірілуі" деген идеясын ұсынды. Жалпы алғанда, ол балалардың жеке
тәрбиесінің жинақталуын, оқушылардың ғылыми білімді жүйелі меңгеруінен
жоғары қояды.
Орыс және кеңес педагогтарының көзқарастары
Орыс педагогикасында тәрбие туралы ой-пікірлер мен қолданылмалы
идеялар тез қалыптасты. Ерте заманның өзінде Руста мектептер ашыдцы. 1030
жылдың өзінде Новгородта 300 балалық мектеп ашылғаны ел жадында. XII
ғасырдағы "Князь Владимир Мономахтың балаларды үйретуі" атты педагогикалық
трактаты, өз кезінде кеңінен тарағаны белгілі. Бұл трактатта - өз Отаныңды
сүю және қорғау туралы, адамдарға көмек көрсету және қайрымдылық құрметті
болу және үлкендерге, құрдастарға, жасөспірімдерге сыйлы болу, сауаттылыққа
ынталылықпен жету т. б. озық ойлар басым болды.
XVII ғасырда Елифаний Славинецкий және Симсон Полоцкий тәрбие
мәселелерін жасады және қарастырды. Орыстың педагогикалық ойының дамуына М.
В. Ломоносов үлкен үлес қосты. Ол "Риторика", "Россия грамматикасы" т.б.
бірнеше оқу кітаптарын жазды. Россия педагогикасына өлшеусіз із қалдырған
Н.И.Новиков болды. Ол "Жүрек және ақыл үшін балалар кітабы" атты Россияда
бірінші рет журнал шығарды. Орыстың ағартушысы демократтары,
философтар және жазушылары - В.Т.Белинский, А.Н.Герцен, Н.Г.Чернышевский,
Н.А.Добролюбов еңбектері көпке танымал. Л.Н. Толстойдың көрегендік
идеяларын бүкіл жер жүзі мойындады. Н.И. Пирогов еңбектері мектепте ұдайы
оқытылып келеді. Бұлар сословиялық мектептерді сынады, халықтың тәрбиесін
қайта өзгерту ұрандарын көтерді.
Ұлы орыс педагогы К. Д. Ушинский
(1982-1870)
К.Д.Ушинский есімі XIX ғасырдың екінші жартысындағы орыс ағарту-
ісінің көрнекті қайраткерлерінің қатарынан бірінші орын алады. Ол
Россиядағы педагогика ғылымының және орыс халық мектебінің іргетасын
қалаушылардың бірі. Оның "Балалар әлемі", "Ана тілі", "Педагогикалық
антхопология" атты еңбектері балалар мен мұғалімдер үшін таптырмайтын,
қайталанбас, орыстың педагогикалық әдебиетінің алтын қорына қосылған
туындылар. Сондай-ақ, педагогика ғылымы саласынан шетелге тұңғыш танылған
еңбектер болды.
Ушинскийдің педагогикалық жүйесінде оқудың принциптері мен
мақсаттары, тәрбиенің мәні мен маңызы көрнекті орын алады. Ол қарапайым,
заңдылық-парадоксті қамтитын тәрбие, егер ол адамға бақыт сыйлағысы келсе,
онда ол бақыт үшін тәрбиелемей, өмірге және еңбекке баулу керек. "Тәрбиені
жетілдіре отырып, адамдардың дене, ақыл-ой, нравтық күшін белгілі деңгейден
әрі жалғастырып - көтеріп тастауы мүмкін" - деп жазды. Қалай болса да,
адамда және тәрбиенің жоғарғы мұраты, тағы да бір ерекше күш тауып, межелі
мақсатқа жетуге жол табуы тиіс" - деп көрсетті. К.Д.Ушинский мектептегі
қоғамдық тәрбиенің орталығы, ол мұның ең маңызды тұлғасы мұғалім деп
бағалайды. Білім берумен тәрбие ісі көптеген жағдайларға байланысты деген.
Олар: мектептің өзінің ішкі жағдайы, мектепте қалыптасқан дәстүрлермен
тәртіптер, оқу бағдарламалары, оқулықтар мен оқу құралдары т. б. Ал,
осылардың ішіндегі ең негізгісі - мұғалім, оқу мен тәрбие сол мұғалімнің
сапалы сабағына байланысты болады деген. Осы жағдайды ескерте келе Ушинский
былай деген: "Тәрбиеде барлығы да тәрбиешінің жеке басына негізделуі тиіс
... Ешқандай жарғы және бағдарлама, ешқандай оқу орнының жасанды орталығы,
қаншалықты жетілдірілгенімен, төрбие ісінде жеке тұлғаны, мұғалімді
алмастыра алмақ емес, тәрбиешінің тәрбиеленуші әсерінсіз мінез-құлыққа
сіңерліктей шын тәрбие беру мүмкін емес."
Оқытудың дидактикалық негіздері
Дидакгика және әдістеме мәселелері К.Д.Ушинский еңбектерінде көркем
орын алады. Бұл мәселелер оның "Адам тәрбиесі", "Н.И.Пироговтың
шығармалары", "Ана тілін оқытуға басшылық", "Швейцарияға педагогикалық
саяхат" атты шығармаларында кең түрде баяндалды.
1. Ушинский оқудың тәрбиелік сипатта болу принципіне ерекше мән берді.
Оқуды ол "Теорияның негізгі құралы" деп бағалады. Сондықтан оқу тәрбиелік
ерекшелікте болуға тиіс. Ушинский сабақта әрбір оқытушы балаға деректерді
ғана ұсына бермей, мақсатты түрде олардың ақыл-ойында, адамгершілігін де
дамытатындай етіп ұйымдастырылуды талап етті.
2. Ушинский оқудағы баланың саналылығы мен белсенділігі оқу процесін
ұйымдастырудағы негізгі және жетекші принциптердің бірі деп бағалаған. Оку
ісінің сапалы құрылуы оқу процесін белсенді ететіндігінде, бүкіл оқу
процесінде бала белсенділігін тудыратындай ол түсінді де сенді. Соңдықтан
оқудағы баланың саналылығы мен белсенділігі бір-бірінен бөлінбейді - деп
есептеледі.
3. Ушинский оқытудағы көрнекілік принципінің көптеген мәселелеріне жаңаша
талдау жасаған, бұл принципті жаңа сатыға көтерген. Оқытудағы кернекілік -
Ушинскийдің дәлелдеуінше, оқуды жаллы ұғымдарға емес, нақты факторларға,
нақты образдарға негіздеу. Көрнекілік әдісімен оқу - оқушыларды өз бетінше
байқауға, үйретуге негізделеді.
К. Д.Ушинский көрнекілік мәселесіндегі оқытудың көрнекілігі мен
жолдарын тұңғыш рет анықтады. Бастауыш мектептердегі көрнектіліктің
әдістемесін жасады.
Ушинскийдің ескеруінше бала табиғаты үнемі көрнекілікті талап етіп
отырады. Соңдықтан, көрнекі құралмен оқытуды баланың ерте жасынан бастау
керек - деген. Ушинский көрнекіліктің бастапқы оқуда көбінесе сөзбен
байланысты болуын талап етгі, себебі сол арқылы баланың ойлай білуді де,
тілі де дамиды.
Ушинский оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі жолы кластағы сабақ
жүйесі деп білді және осы жүйе үшін күресті. Ушинский еңбектерінде ретті,
дұрыс ұйымдастырылған жақсы сабақтың негізгі белгілері анықталды.
Олар: сабақтың негізгі мазмұны мен деректерін білдіріп отыру, бұрынғы
тиянақты меңгерілген білімдерге іштей байланысты түрде жаңа ойларды,
ұғымдар мен деректерді ендіру, білімдердің байланыстарын ескеру,
оқушылардың сабаққа деген ынтасы мен белсенділігін арттыру, өтіліп жатқан
тақырыпты оқушылардың терең меңгеруін ойластыру, саналы тәртіп пен
реттіліктің болуы т. б.
КД.Ушинский оқу процесін сапалы ұйымдастырудың басты шарты-
әдістемелік шеберлікте, ал әдістемелік шеберлік әр түрлі оқыту әдістеріне
байланысты деп есептеді. Ол мынадай негізгі оқыту әдістерін ұсынды:
түсіндіріп оқыту, оқытушының әңгімесі, бақылай әңгімелесу, әр түрлі
жаттығулар (ауызша, графикалық, жазбаша).
Әрбір сабақтың сапалы болуы - мұғалімнің бүкіл сынып бойынша жұмыс
істей білуінде, әрбір оқушының зейінін сабаққа жұмылдыра білу шеберлігінде
деді - Ушинский. Бұл туралы ол былай деді - "Өз сабағына барлық оқушыларды
тарта білуі мұғалім ісінің көрнекілігі".
Н. К. Крупскаяның педагогикалық теориясы (1870-1939)
Кеңестік оқу-ағарту жүйесінің негізін салушылардың бірі. Халық ағарту
туралы алғашқы декретті жасаған - педагог. Педагогиканың басты проблемасы -
тәрбиенің негіздерін және политехникалық оқуды, білім мазмұнын, жас
ерекшелік педагогикасын, коллективке тәрбиелеу мәселелерін т. б. тұңғыш рет
шешкен Н. К. Крупская болды.
Педагогика тарихында тұңғыш рет бірыңғай мектеп жүйесін ұсына отырып,
педагогика тек тәрбие мәселелерін шешпей, оның мазмұнын талдап ғана қоймай,
оның түбегейлі проблемалары халықтың оқу-ағарту ісін ғылыми негізде
жүргізудің жолдарын көрсетіп берді. Жас ұрпақты жоғары адамгершілік рухта
тәрбиелеу проблемаларын шешу жоддарын ұсынды. Үлкендер тәрбиесін
насихаттау, тәрбиенің ұрпақтан ұрпаққа жалғасуы тарихи дамудың негізі -
деген қағиданы көтерді, оны тәрбиенің арқауы етті.
Крупская - оқытудың мазмұны мен методикасы туралы. Н.К.Крупская
мектеп оқуының мазмұнын анықтай келе еңбекшілердің өмірілік тілек-
талаптарынан тыс мектептің тұра алмайтындығын ескертті. Крупскаяның
дәлелдеуінше білім беру мазмұны жасөспірімдерді күнделікті өмірге қажетті
практикалық әрекетке даярлауды көздеуі тиіс.
Крупская мұғалімдердің Бүкіл одақтық бірінші съезінде сөйлеген
сөзінде мектеп беретін білім шаруашылықтың талаптарымен байланысты балу
міндетін көрсетті. Оқыту мазмұны мектептен кейінгі өмірге жол сілтеуі тиіс
екендігін, оқушыға белгілі бір мамандықты таңдауға көмектесу қажеттілігін
атап айтты. Н.К.Крупская оқу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz