Франчайзинг шарты

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Негізгі бөлім
1.Франчайзинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.Шарттың тараптары мен өзге де қатысушылары ... ... ... ... ... ...11
3.Кешенді кәсіпкерлік лицензии шартының мазмуны ... ... ... ... ...18
4.Кешенді кәсіпкерлер шарты бойынша жауапкершілік ... ... ... ... 24

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

Кешендi кәсiпкерлiк лицензия шарты бойынша бiр тарап (кешендi лицензиар) екiншi тарапқа (кешендi лицензиатқа) сыйақыға айрықша құқықтар кешенiн (лицензиялық кешен), соның iшiнде лицензиардың фирмалық атауын және қорғалатын коммерциялық ақпаратты пайдалану құқығын, сондай-ақ лицензиаттың кәсiпкерлiк қызметiнде пайдалану үшiн шартта көзделген айрықша құқықтардың басқа да объектiлерiн (тауар белгiсiн, қызмет көрсету белгiсiн, патент және т.б.) беруге мiндеттенедi. Кешендi кәсiпкерлiк лицензия шарты белгiлi бір көлемде лицензиялық кешендi, лицензиардың iскерлiк беделi мен коммерциялық тәжiрибесiн (атап айтқанда, пайдаланудың мейлiнше аз және (немесе) мейлiнше кең көлемiн белгiлей отырып), белгiлi бiр қызмет аясына (лицензиардан алынған немесе пайдаланушы өндiрген тауарларды сату, өзге де коммерциялық қызметтердi жүзеге асыру, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету) қолданатын аумақты көрсетiп немесе көрсетпей пайдалануды көздейдi. Кешендi кәсiпкерлiк лицензия шартын кәсiпкерлiк қызметтiң жекелеген салаларында қолдану жөнiндегi шектеу заң актiлерiмен белгiленедi. Кешендi кәсiпкерлiк лицензия шарты жазбаша нысанда жасалуы тиiс.
Франчайзинг (кешенді кәсіпкерлік лицензия) - шарт бойынша кешенді лицензиар екінші тарапқа кешенді лицензиатқа сыйақыға айрықша қүқықтар кешені, соның ішінде лицензиардың фирмалық атауын және қлоғалатын коммерциялық ақпаратты пайдалану қүқығын, сондай - ақ лицензиаттың кәсіпкерлік қызметінде пайдалану үшін шартта көзделген айрықща қүқықтардың баска да объектілерін (тауар белгісін, қызмет көрсеті белгісін, патент және тағы басқа) беруге міндеттенуі. Сонымен бірге, франзайчинг ерекшелігі қандай да бір мүлікті физикалық түрде яғни қолдан қолға беру орын алмайтындығында, өйткені ол материалдық емес. Соынмен бірге ол өзінің интеллектуалдық меншігін, бизнесті жүргізу тәсілдерін және тіпті басқа түлғалармен іскерлік беделді пайдалануды лицензиалау арқылы елеулі көлемде табыса алады. Шарт бойынша қүқықтар белгіленгенен кейін лицензиат лицензиалық құқықтарды шарт талаптарына, заңнама талаптарына сәйкес жүзеге асыруға тиіс.Лицензиар шартта көзделген мерзiмдер мен көлемде лицензиатқа техникалық және коммерциялық құжаттаманы беруге және лицензиатқа шарт бойынша берiлген құқықтарды iске асыру үшiн оған қажеттi өзге де ақпаратты ұсынуға, сондай-ақ лицензиатты мұндай құқықтарды жүзеге асыруға байланысты мәселелер бойынша оқытуға және оған консультация беруге мiндеттi. Шартта лицензиардың басқа да мiндеттерi көзделуi мүмкiн.

1.Комментарий к Гражданскому кодексу Республики Казахстан (общая часть) Алматы 1998 г.
2.Гражданский кодекс Республики Казахстан – толкование и комментирование. Общая часть. Вып.1-10 Алматы 1996 – 2000 гг.
3.Учебник русского гражданского право., М. 1995 г.
4.Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 ж.
5.Қазақ ССР – інің азаматтық кодексі 1963 ж. 28 желтоқсан.
6.Гражданское право Республики Казахстан. Алматы 1999 г.
7.Гражданское право М. 1997 – 1998 гг.
8.Гражданское право Казахской ССР. Учебное пособие. Т1. Алматы 1980г.
9.Ашеулов А.Т., Жайлин Г.А. Аталған жұмыс. 107 бет
10.Гражданский кодекс Республики Казахстан. Толкование и комментирование. Общая часть. Вып. 2 –Алматы: Баспа 1997 – Стр 95
11.Гражданское право (Под ред. Сергеева А.п., Толстогог Ю.к.,) т. 1,2, и 3. М., 1997 – 1998 гг
12Гражданское право Казахской ССР. Учебное пособие Алма – Ата 1978 г
13.Комментарий к Гражданскому кодексу КазССР. Алма – Ата 1990 г
14.Төлеуғалиев Азаматтық құқық.
15.Жайлин Г.А. Азаматтық құқық кітабы Алматы, Жеті Жарғы (ерекше бөлім) 2 том

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым
Министрлігі.

Кафедра : Заң пәндер.

Тақырыбы: Франчайзинг шарты.

Орындаған:
Қабылдаған:

Шымкент қаласы.

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Негізгі бөлім
1.Франчайзинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ..6
2.Шарттың тараптары мен өзге де қатысушылары ... ... ... ... ... ...11
3.Кешенді кәсіпкерлік лицензии шартының мазмуны ... ... ... ... ...18
4.Кешенді кәсіпкерлер шарты бойынша жауапкершілік ... ... ... ... 24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

Kipicпe

Кешендi кәсiпкерлiк лицензия шарты бойынша бiр тарап (кешендi лицензиар)
екiншi тарапқа (кешендi лицензиатқа) сыйақыға айрықша құқықтар кешенiн
(лицензиялық кешен), соның iшiнде лицензиардың фирмалық атауын және
қорғалатын коммерциялық ақпаратты пайдалану құқығын, сондай-ақ лицензиаттың
кәсiпкерлiк қызметiнде пайдалану үшiн шартта көзделген айрықша құқықтардың
басқа да объектiлерiн (тауар белгiсiн, қызмет көрсету белгiсiн, патент және
т.б.) беруге мiндеттенедi. Кешендi кәсiпкерлiк лицензия шарты белгiлi бір
көлемде лицензиялық кешендi, лицензиардың iскерлiк беделi мен коммерциялық
тәжiрибесiн (атап айтқанда, пайдаланудың мейлiнше аз және (немесе) мейлiнше
кең көлемiн белгiлей отырып), белгiлi бiр қызмет аясына (лицензиардан
алынған немесе пайдаланушы өндiрген тауарларды сату, өзге де коммерциялық
қызметтердi жүзеге асыру, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету) қолданатын
аумақты көрсетiп немесе көрсетпей пайдалануды көздейдi. Кешендi кәсiпкерлiк
лицензия шартын кәсiпкерлiк қызметтiң жекелеген салаларында қолдану
жөнiндегi шектеу заң актiлерiмен белгiленедi. Кешендi кәсiпкерлiк лицензия
шарты жазбаша нысанда жасалуы тиiс.
Франчайзинг (кешенді кәсіпкерлік лицензия) - шарт бойынша кешенді
лицензиар екінші тарапқа кешенді лицензиатқа сыйақыға айрықша қүқықтар
кешені, соның ішінде лицензиардың фирмалық атауын және қлоғалатын
коммерциялық ақпаратты пайдалану қүқығын, сондай - ақ лицензиаттың
кәсіпкерлік қызметінде пайдалану үшін шартта көзделген айрықща қүқықтардың
баска да объектілерін (тауар белгісін, қызмет көрсеті белгісін, патент және
тағы басқа) беруге міндеттенуі. Сонымен бірге, франзайчинг ерекшелігі
қандай да бір мүлікті физикалық түрде яғни қолдан қолға беру орын
алмайтындығында, өйткені ол материалдық емес. Соынмен бірге ол өзінің
интеллектуалдық меншігін, бизнесті жүргізу тәсілдерін және тіпті басқа
түлғалармен іскерлік беделді пайдалануды лицензиалау арқылы елеулі көлемде
табыса алады. Шарт бойынша қүқықтар белгіленгенен кейін лицензиат
лицензиалық құқықтарды шарт талаптарына, заңнама талаптарына сәйкес жүзеге
асыруға тиіс.Лицензиар шартта көзделген мерзiмдер мен көлемде лицензиатқа
техникалық және коммерциялық құжаттаманы беруге және лицензиатқа шарт
бойынша берiлген құқықтарды iске асыру үшiн оған қажеттi өзге де ақпаратты
ұсынуға, сондай-ақ лицензиатты мұндай құқықтарды жүзеге асыруға байланысты
мәселелер бойынша оқытуға және оған консультация беруге мiндеттi. Шартта
лицензиардың басқа да мiндеттерi көзделуi мүмкiн.
Лицензиаттың мiндеттерi Егер шартта өзгеше көзделмесе, лицензиат:
1) шартта көзделген қызметтi iске асыру кезiнде шартта көрсетiлген
лицензиардың лицензиялық кешенiн шартта көрсетiлген түрде пайдалануға;
2) лицензиарды өзiнiң өндiрiстiк аумағына жiберуге, оған қажеттi
құжаттаманы беруге және оған берiлген айрықша құқықтардың дұрыс
пайдаланылуына бақылау жасауды жүзеге асыру үшiн қажеттi ақпаратты алуға
көмек көрсетуге;
3) лицензиардың пайдалануға берiлген айрықша құқықтардың сипатына,
пайдалану әдiсi мен шарттарына қатысты барлық нұсқаулықтары мен нұсқауларын
сақтауға;
4) лицензиардың өндiрiс құпиясын және одан алынған коммерциялық жасырын
ақпаратты жария етпеуге;
5) сатып алушыларды (тапсырыс берушiлердi) олар үшiн мейлiнше айқын
әдiспен фирмалық атауын, тауар белгiсiн, қызмет белгiсiн немесе даралаудың
өзгедей құралын кешенді кәсіпкерлік лицензиясы шарты негiзiнде
пайдаланатындығы туралы хабардар етуге мiндеттi.
Кешенді кәсіпкерлік лицензия шарты рента, лизинг, мүлікті сенімгерлікпен
басқару шарттарымен қатар жаңа шарттық институттарға жатады. Мүлікті
сенімгерлікпен басқару шартына қарағанда, бұл ТМД елдері ғалымдарымен басқа
да мамандарымен жасап шығарылған құрылым емес, ал құқықтың англо –
саксондық және континентальдық жүйелерінде тұрақты түрде қалыптастыруға ие
болған шарттық қатынастардың апробацияланған түрі. Сонымен бірге оның үш
ғасырлық тарихы бар және ол өзінің өміршендігін толық дәлелдеді.Франшиздік
келісім деп – лицензиар белгілі бір іскерлік операцияларды (бизнесті)
лицензиарға тиесілі атаумен жүргізуге және оның кәсіпкерлік қызметінің
әдісін пайдалануға лицензия беретін шартты түсінеміз. Әдетте, франшиздік
келісім лицензиарға рұқсат етілген іскерлік белсенділікке лицензияның
әрекет ету мерзімі ішінде қатал бақылау жасау мүмкіндігін береді.Қазіргі
заманғы Қазақстан жағдайында франчайзингтік қатынастардың шынайы жай – күйі
туралы оңай емес. Оның себептері алуан түрлі.
Қазақстан өндірістік сектор аса қиындықпен дамуда. Соның салдарынан
франчайзинг сірә, ең алдымен қызмет көрсету аясында белсенді қолданысқа ие
болады. Өндірістің ұлғаюы және франчайзингті тиісінше қайта бөлу
потенциалды түрде жоққа шығарылмайды. Басымды бағыттардың бірі ретінде
ауылшаруашылық өндірісі бола алады, лицензиялық келісімдерді басқа да
салалар үшін қолдану жоққа шығарылмайды. Интеллектуалды меншікті
импорттардың кәдімгі шектеулері болып республиканың өзіндегі
интеллектуалдық нәтижелердің көлемі мен деңгейі табылуы мүмкін. Әрине,
батыс фирмаларының дамыған технологияларына қарсы тұру өте қиын. Сондықтан
біздің экономика үшін интеллектуалды меншіктің ішкі нарығын қорғауға
бағытталған белгілі бір саясатты жасап шығару қажет. Бірақ қарсы тұру түпкі
мақсатқа айналмау керек. Өз нәтижелерімізді олардың көп шығындығынан ұзақ
уақыттылығына, тиімділігінің төмендігіне байланысты, пайдалану тиімсіз
болатын бағыттар бойынша дайын интеллектуалдық нәтижелерді шеттен алу
мүмкіндігін белсенді түрде пайдалану керек.
1. Франчайзинг

Кешендік кәсіпкерлік лицензиясы шарты ретінде,лизинг, мүліктік
сенімгерлікпен басқару шарттары мен қатар жаңа шарттық институттарға
жатады. Мүлікті сенімгерлік пен басқару шартына қарағанда, бұл ТМД елдері
ғалымдары мен басқа да мамандармен жасап шығарылған құрылым емес, ал
қүқықтың англо - саксондық және континентальдық жүйдерінде
түрақты түрде қалыптасуға ие болған шарттық қатынастардың
апробацияланған түрі. Соынмен бірге оның үш ғасырлық тарихы бар және ол
өзінің өміршеңдігін толық дәлелдеді. Франшиздік келісім деп -
лицензиялар белгілі бір іскерлік операцияларды (бизнестік) лицензарға
тиесілі атаумен жүргізуге және оның кәсіпкерлік қызметінің әдісін
пайдалануға лицензия беретін шартты түсінеміз. Әдетте, франшиздік
келісім лицензияларға рұқсат етілген іскерлік белсенділікке лицензияның
әрекет ету мерзімі ішінде қатал бақылау жасау мүмкіндігін береді.
Франчайзинг шарты әртүрлі слаларда қолданылады. Патенттердің тауар
белгілері мен интеллектуалдық меншіктің басқа да нысандарының иелері
олардың басқа түлғаларға лицензия бере отырып шетелдерде жиі
пайдаланылады. Яғни франчайзинег кең таралған халыкаралық - жеке күқықтық
институттардың бірі болып табылады. Қазіргі заманғы Қазақстан
жағдайында франчайзингтік қатынастардың шынайы жай - күйі туралы айтуы оңай
емес. Оның себептері алуан түрлі. Қазақстанда өндірісті сектор аса
қиындықпен дамуда. Соның салдарынан франчайзинг сірә, ең алдымен қызмет
көрсету аясында белсенді қолданысқа ие болады. Өндірістің ұлғаюы және
франчайзинегті тиісінше қайта бөлу потенциялады түрде жоққа шығарылмайды.
Басымды бағыттардың бірі ретінде ауылшаруашылық өндірісі бола алады,
лицензиялық келісімдерді басқа да салалар үшін қолдану жоққа шығарылмайды.
Интеллектуалды меншікті импорттардың кәдімгі шектеулері болып
республиканың өзіндегі интеллектуалдық нәтижелердің көлемі мен деңгейі
табылуы мүмкін. Әрине, батыс фирмаларының дамыған технологияларына
қарсы түру өте қиын. Сондықтан біздің экономика үшін интеллектуалды
түру өте қиын. Сондықтан біздің экономика үшін интеллектуалды
меншіктің ішкі нарығын қорғауға бағытталған белгілі бір саясатты жасап
шығару қажет. Бірақ қарсы түру түпкі мақсатқа айналым керек. Өз
нәтижелерімізді олардың көп шығындылығынан үзақ уақыттылығына,
тиісділігінің төмендігіне байланысты, пайдалану тиімсіз болатын бағыттар
бойынша дайын интеллектуалдық нәтижелерді шеттен алу мүмкіндігін белсенді
түрде пайдалану керек. Экономиканың әр бір секторында әр түрлі
технологиялардың, бизнес жүргізу әдістерінің және т.б. қатар бойы мен
бәсекелестігі орынды болары сөзсіз. Экономиканың белгілі бір стратегиялық
слаларын қоспағанда, лицензиялық қатынастарға тікелей мемлекеттік араласуға
жол берілмейтіндігін ескеру қажет. Яғни, франчайзинегті реттеудің жанама
әдістері туралы сөз болып отыр. Ал, жеке бизнес осы дамыған шарттық
институттарға берілетін мүмкіндіктерді белсенді түрде пайдалана алады.
Жарқын болашақта франчайзинг Қазақстан Республикасы кәсіпкерлерінің
қатынастарында да кеңінен қолданылатын болады деген ойдамыз. Бүған
заңнамалық шеніім де әсер етуде. Қазақстан Республикасының 24 маусым 2002
жыл. кешенді кәсіпкерлік лицензияға (франчайзинг) туралы заңында
франчайзингті қатынастардың мемплекеттік қолдауға қатысты жеке екі тарау
бар. Онда франчайзингтік қатынастарды мемлекеттік қолдаудың қағидалары мен
шаралары анықталған.
Біздің заңнамада кешенді кәсіпкерлік лицензия термині қолданылған,
ол қүқықтық қатынастардың осы тобын ажырату үшін заң шығарушылармен шартты
түрде пайдаланылған. Бірақ әлемнің көптеген елдерінде франчайзинг термині
пайдаланылатын болғандықтан, Қазакстандық заң шығарушылар бүл терминді
аталған бап атауындағы (атап өтіп), Қазақстан
Республикасының кешенді кәсіпкерлік лицензия деп франчайзинг деп
аталатындығын көрсетті.
Осылайша әлемнің заңнамамен белгілі бір үндестік жасалады. Сонымен
бірге баптардың мәтіндігі біздің заңнамаға белгілі терминалогия
пайдаланылады. Осындай жолмен заң шығарушылар отынды қүқықтық
терминалогияны дәстүрлерін сақтап қалады. Ресей Федерациясының заңнамасында
бүл тенденция РФ АК - де айқын көрініс тапқан, дәл сондай қүықтық институт
коммерциялық концессия шарты беген атауға ие.
Қүқықтық классификация түрғысынан алып қарағанда Қазақстандық заңнамада
франчайзинг шарты мен кешенді кәсіпкерлік лицензия шарты, синонимдер бола
отырып, азаматтық кодекстің 966 - бабының мағынасы бойынша лицензиялық
шарттың бір түрі болып табылады. кешендік кәсіпкерлік лицензия
(франчайзинг) шарты азаматтық кодексте, дәл сол атаумен 45 тарау 896 - 909
- баптардың нормлары мен реттелген.
Кешенді кәсіпкелрік лицензия шарты бойынша бір тарап (кешенді
лицензиялар) екінші тарапқа (кешенді лицензиятқа) сыйақыға айрықша
қүқықтар кешенін (лицензиялық кешен), соның ішінде
лицензиярдың
фирмалық атауын және қорғалатын коммерциялык ақпаратты пайдалану құқығын,
сондай - ақ лицензияының лицензияттың кәсіпкерлік қызметінде пайдалану үшін
шартта көзделген айрықша қүқықтардың басқа да
объектілерін (тауар белігісін, қызмет көрсету белгісін, потент
және т.б.) беруге міндеттенеді.
Кешенді кәсіпкерлік лицензия шарты белгілі бір көлемде лицензиялық
кешенді лицензиярдың іскерлік беделі мен коммерциялық тәжірибесін (атап
айтқанда, пайдаланудың мейілінше аз және (немесе) мейілінше кең көлемін
белгілей отырып) белгілі бір қызмет аясында қолданатын аумақты
көрсетіп немесе көрсетпей пайдалануды көздейді. Франчайзингтің
лицензиялық келісімдердің басқа түрлерінің ерекшелігі кешенді кәсіпкерлік
лицензия арқылы айрықша лицензияны беру қамтамасыз етілетіндігінде. Оның
тағы бір ерекшелігі - ол интеллектуалдық меншіктің жеке объектісіне деген
құқықтарды беру жөнінде бекітілмейді, ол лицензялык кешенге деген
құқықтарды беру жөнінде бекітілмейді, ол лицензиялық деген кешенді
құқықтарды беруді білдіреді. Франчайзинг шарты қызмет көрсету элементтері
мен күрделенуі мүмкін. Ол айқын кәісіпкерлік сипатқа ие. Бұл шарттың
мақсаты болып халық түтынатын тауарларды (тауарлардың өзін, қызмет
көрсетулерді, жұмыстарды) өндірудің бәсекеге қабілетті, жоғары
технологиялық тәсілдерін, тауарларды (өндірістік) өндірудің
құралдарын тарату табылады. Осыған сүйене отырып кешенді кәсіпкерлік
лицензияның (франчайзингтің) түрелерін ажыратуға болады. Оларға мыналар
жатады:
1. кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг) - жұмыс орны,
2. соған сәйкес лицензиар дайын жұмыс орнын құрады және оны лицензиялық
кешенмен бірге лицензиатқа - жеке кәсіпкерге береді;
3. кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг) кәсіпорын, бұл кезде
лицензиар кәсіпорын құрады және оны лицензиалық кешенмен бірге лицензиатқа
береді;
4. конверциялық кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг), бұл
жагдайда тараптар құрылымдық бөлімшелерді жеке кәсіпкорындарга қайта құру
негізінде шарт бекітеді;
көбейтілген кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг), соның негізінде
лицензиатбірнеше кәсіп орындар құрады;
5. өндірістік кешендік кәсіпкерлік лицензия бұл жагдайда кешенді
лицензиар кешенді лицензиатқа кешенші лицензиармен немесе оның
келісімімен жеткізілетін шикі затты, материалдарды, технологияларды және
жабдықтарды пайдалану мен өз тауар белгісіне дараландырудың өзге де
құралымен тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өндіруге немесе
оларды өндіріп сатуға деген құқықты береді;
6. тауарлы кешенді кәсіпкерлік лицензия бүл орайда кешенді лицензиар
кешенді лицензиатқа кешенді лицензиармен берілетін не оның келісімімен
белгіленетін маркетинг технологиясын пайдаланумен өз тауар белгісі бойынша
немесе дараландырудың өзге де тауарларды
(жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) сату құқығы нбереді. Заңнамамен кешендік
кәсіпкерлік лицензианың өзге де түрлері көзделуі мүмкін.
Құрылым бойынша кешенді кәсіпкерлік лицензия шартты консенсуалды, екі жақты
және ақылы шарт болып табылады. Франчайзинг шарттары бойынша төлме
жүргізудің нысандары, тәсілдері мен мерзімдері кешенді кәсіпкерлік лицензия
шарттары тараптарының келісімдері мен анықталады. Сыйақы төлеудің
қалыптасқан тәжірибесі бар. Олар лицензиатпен лицензиарға белгіленген бір
жолға немесе кезеңдік немесе төлемдік нысанында, түскен сомадан бөлу
нысанында, қайта сату үшін лицензиармен берілетін тауарлардың көтерме
бағасын өсіру жолмен және шартпен көзделген басқа да нысанда төленуі
мүмкін.
Әлемдік тәжірибеде шарт бекіткеннен кейін бірден бекітілген соманы бас
кезінде енгізу, ал содан кейін мерзімді төлеу кең таралған болып табылады.
Франчайзинг шарты кәсіпкерлік болғандықтан жазбаша нысанда
жасалуғатиіс. Осы түсті интеллектуалдық меншік объектілеріне қүқықтарды
беру сол объектілердің өзін және берілетін қүқықтардың шарттағы көлемін
нақтыламайынша мүмкін емесе екенін атап өткен жөн. Сондықтан осы шарттың
елеулі талаптар ретінде мерзім және берілген лицензияның әрекеті
таралатын аумақ танылатын болады. Кешенді кәсіпкерлік лицензия шартының
елеулі талабы болып бага, яғни, лицензиат пен лицензиалауға
төленуге тиіс сияқты табылады. Бұл сол бір немесе өзге жағдайларда рынокта
төленуге тиесілі сыйақаның кәдімгі (орташаландырылған) ставкаларына сүйене
отырып, оның (жекелеген бөліктерінің) құндылығын анықтауға келмейтін шарт
пәнінің ерекшеліктерімен байланысты. Осы айтылғанның негізділігі
франчайзинг шартының пәнін қарастырумен расталатын болады тараптардың
келісімі бойынша елеулік маңыздылығы шарттың өзге де талаптарға берілуі
мүмкін.
Лицензиялық кешеннің кейбір бөліктеріне құқықтарды беру (атап
айтқанда өнер тапқыштыққа, пайдалы моделдерге және т.б. деген
құқық) олармен (оларға деген құқықтармен) мәміле бекітудің заңнамамен
көзделген
арнайы тәртібін талоап ететін болады. Бірақ, басым жағдайларда, кешеендік
кәсіпкерлік лицензия шартындағы тараптар тауарлардың жұмыстарды және
қызмет көрсетулерді дараландыратын құқықтарды беру мен шектелетіндігін
ескерген жөн. Кешенді кәсіпкерлік лицензия шарты мерзімді шарт және
мерзімсіз шарт (оның әрекет ету мерзімінің көрсетусіз) ретінде де бекітіле
алады.

2. Шарттың тараптары мен өзге де қатысушылары.

Кешенді кәсіпкерлік лицензия шартының тараптары болып кешендi
лицензиар және кешенді лицензиар болып табылады. Шарттың екі тарабы да
кәсіпкерлер болып табылады.
Кешенді лицензиар - бұл лицензиалық кешенге деген айрықша құқықтар
кешенін беретін субъект. Бұл құқықтардың көлемі оларды шарт
бойынша одан әрі беру үшін жеткілікті болуға тиіс. Әдетте, лицензиарлар
ретінде интеллектуалдық меншік объектілеріне (лицензиалык кешенге)
қүқтардың бастапқы иесі болады.
Кешенді кәсіпкерлік лицензиа шарты бойынша қүқықтарды беру рәсімді
жағынан кәсіпкерлік қызмет болады және субъект оны жүзеге асыра отырып өзін
кәсікер ретінде көрсетілгендігін атап өту маңызды. Осыдан франчайзинг
шартының басқа шарттардың соның ішінде мүлікті сенімгшерлікпен басқару
шартынан ерекшелігі көрініс табады. Соңы шарт, кейбір жағдайларда өзі
арқылы кәсіпкерлердің мүмкін беруді қамтамасыз ете отырып сонымен бірге
оның кәсіпкерлік қызметіне катысуының аяқталғандығын (мүмкін уақытша)
білдіреді.
Кещенді лицензиат болып өзіне айрықша қүқықтарды беру туралы шартты
бекіткен, кәсіпкерлік қызметтің кез келген субъектісі болып табылады.
Алынған лицензианың лицензиалық кешеннің көмегімен түрақты кәсіпкерлік
қызметі жүзеге асыру туралы сөз болып отырғандықтан,
лицензиаттар ретінде коммерциалық заңды тұлғалар немесе
жеке кәсіпкерлер шығуға тиіс. Осы құқықтық қатынастарға
коммерциялық емесе заңды тұлғалардың мемлекеттің әкімшілік аумақтық
бөліністердің қатысуында жол бермейді. Шарт пәні. Кешенді кәсіпкерлік
лицензия шартының пәні болып лицензиаларға тиесілі айрықша құқықтар
табылады. Интеллектуалдық меншік объектілерін үлгілі тізімі азаматтық
кодекстің 961 - бабында келтірілген. Жоғарыда атап өткеніміздей,
лицензиалық негізгі құрамдас бөлігі болып азаматтық
айналым қатысушыларының және олардың тауарлардың жұмыстарын
мен қызмет көрсетулері мен дараландыру құралдары табылады. Оларға аталған
баптың үшінші тармағына сәйкес фирмалық атаулар тауарлық белгілер (қызмет
көрсету белгілері) жатады. Объективті себептерге байланысты лицензиалық
кешеннің құрамында тауарлар шығарылатын жерлердің атауларын (шығатын
жерлерін көрсету) беру бір қатар жағдайларда орынсыз болады. Егер заңды
актілер мен тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) дараландыру басқа
да құралдарды көзделетін болса онда оларда лицензиалық кешендердің құрамына
енгізілетін болады.
Заңнамада кешен деген үғым қолданылғанымен, оның франчайзинг
қатынастарына қатысты түсінігі басқаша болып табылатындығы атап
өткен жөн. Құқықтар кешенінің бөлінбейтіндігі туралы талап
жоқ. Тараптар лицензиалык кұқықтардың өздерінің көңілдерінен шығатын
пракеттерін өз беттерінше құрастыра алады. Оның барлығы тараптардың (ең
алдымен кешенді лицензиаттың) іс жүзіндегі қажеттіліктеріне, кешенді
лицензиаттың төлем қабілеттігіне байланысты. Кәсiпорындарды иеліктен айыру
мен байлансыты мәліметтерге қарағанда франчайзинг кезінде материалдық
ресурстарды беру орын алмайды, материалдық емес мүліктік ресурстарды бьеру
орын алады, бүған конверциялық кешенді кәсіпкерлік лицензианы беру жағдайы
жатпайды. Бұд лицензиялық кешендерді беру актісін іс жүзінде шектеусіз
тираждауға мүмкіндік береді. Шектеулер тек бастапқы кехде
бекітілегн франшизы келісімдерінің талаптары мен және нарықтағы осы тауар
түріне деген сүраныспен белгіленетін болады. Осы айтылғанға сүйене отырып,
кещенді кәсіәпкерлік лицензия шартының пәні болып айрықша текті тауар
(денесіз заттар немесе басқаша айтқанда мүліктік күқықтар) табылады деп
айта аламыз. Осы мүліктік қүқықтардың басқаларынан ерекшелігі - олар
оның иесіне кейіннен кімнен болса да қандай да бір ақшаны немесе заттарды
беруге талап етуге мүмкіндік бермейді. Олар өз алдына жеке бір қүндылық
болып табылады.
Азаматтық айналым қатысушыларын, тауарларды жүмыстарды және қызмет
көрсетулерді дараландыру кұралдарынан басқа лицензиалық кешен қүрамына
шығармашылық интеллектуалдық қызмет нәтижелеріне
даган құықтар кіруі мүмкін. Лицензиалық кешеннің мүндай қүрамдас бөліктері
әдетте франчайзингті өндірісті аялар үшін пайдалану кезінде қажетті болып
табылады. Өндіріс салаларына қарай инетеллектуалдық шығармашылық қызмет
нәтижелеріне деген берілетін құқықтар түрленетін болады. Мысалы,
ауылшаруашылық өндіріс аясындағы франчайзинг селекциалық
жетістіктерге деген қүқықтарды компьютерлерді өндіру жөніндегі
технологияларды интегралды микросхемалардың топологияларына деген
қүқықтарды және т.б. беруге себепші болады.
ҚР АК 896 бабының 2 - тармағы сәйкес
лицензиалық кешенмен қатар кәсіпкерлердің (лицензиардың) іскерлік
беделімен коммерциалық тәжірибесі сияқты интеллектуалдық меншік сипатына ие
емесе игіліктерді беру мүмкіндігі көзделеді. Кешенді кәсіпкер лицензия
пәнінің аясы берілуге жатпайтын игіліктермен әрекет етуші заңнамаға сәйкес
оларға іскерлік бедел жатпайтын кәсіпкер қүқықтары мен шектелуге тиіс.
Кешенді кәсіпкерлік лицензиа яғни шартын қолдану яғни лицензия бойынша
айрықша қүқықтардың жекелеген түрлерін беру оларды шарт пәніне енгізу
бойынша шектеулер заңды актілермен белгіленуі мүмкін. Мәселен,
франчайзинг бойынша қүпия түрде ойлап табылгандарға және т.о. мүліктік
қүқықтар беріле алмайды. Лицензиалық кешендерді беруге мүмкіндік бермейтін
объективті фактор болып лицензиалармен қатар шығармашылығы
интеллектуалдық қызмет нәтижелерінің құқық иелері болып табылатын
субъектілердің мүдделеріне зиян келтіру мүмкіндігі табылады. Осы айтылғанға
сүйене отырып, бүл шарттың негізні қүқықтық мақсаты болып лицензиатқа
тиісті лицензианы беру табылатындығын атап өткен жөн. Ол, сондай - ақ
айрықша болып табылатындығына қарамастан, әрекет ету аясында белгілі бір
аумақтар мен уақыт кезеңдері мен шектелуі мүмкін. Кешенді кәсіпкерлік
лицензия белгіл бір қызмет аясына қатысты беріле алады,
Мысалы,
лицензиалардан алынған немесе пайдаланушымен өндірілген тауарларды сатуға
ғана немесе лицензия лицензиатты өзге коммерциалық қызметті (жүмыстар
атқаруға, қызмет көрсетуге) жүзеге асыруға уәкілдендіруі мүмкін. Лицензия
әрине, лицензиар жүзеге асыратын қызметтің барлық түрлеріне де беріле
алады. Лицензианың беру лицензиатқа берілген қүқықтарды жүзеге асырудың іс
жүзіндегі мүмкіндігін беру қажеттілігін білдіреді.
Экономиканың әрбір секторында әртүрлі технологиялардың, бизнес
жүргізу әдістерінің және т.б. қатар болуы мен бәсекелестігі орынды болары
сөзсіз.Экономиканың белгілі бір стратегиялық салаларын қоспағанда,
лицензиялық қатынастарға тікелей мемлекеттік араласуға жол берілмейтіндігін
ескеру қажет. Яғни, франчайзингті реттеудің жанама әдістері туралы сөз
болып отыр. Ал, жеке бизнес осы дамыған шарттық институттарға берілетін
мүмкіндіктерді белсенді түрде пайдалана алады. Жарқын болашақта франчайзинг
Қазақстан Республикасы кәсіпкерлерінің қатынасиарында да кеңінен
қолданылатын болады деген ойдамыз. Бұған щаңнамалық шешім де әсер етуде.
Қазақстан Республикасының 24 маусым 2002 жылғы Кешенді кәсіпкерлік
лицензия (франчайзинг) туралы Заңында франчайзингтік қатынастарды
мемлекеттік қолдауға қатысты жеке 2 – тарау бар. Онда франчайзингтік
қатынастарды мемлекеттік қолдаудың қағидалары мен шаралары анықталған.
Біздің заңнамада кешенді кәсіпкерлік лицензия термині қолданылған,
ол құқықтық қатынастардың осы тобын ажырату үшін заң шығарушылармен шартты
түрде пайдаланылған. Бірақ әлемнің көптеген елдерінде франчайзинг термині
пайдаланылатын болғандықтан, қазақстандық заң шығарушылар бұл терминді
аталған бап атауындағы жақшаның ішінде атап өтіп, Қазақстан Республикаснда
кешенді кәсіпкерлік лицензия деп франчайзинг атататындығын көрсетті.
Осылайша әлемдік заңнамамен белгілі бір үндестік жасалады. Сонымен бірге
баптардың мәтінінде біздің заңнамаға белгілі терминология пайдаланылады.
Осындай жолмен заң шығарушылар отандық құқықтық терминологияның дәстүрлерін
сақтап қалды. Ресей Федерациясының заңнамасында бұл тенденция РФ АК – де
айқын көрініс тапқан, дәл сондай құқықтық институт коммерциялық концессия
шарты деген атауға ие.
Құқықтық классификация тұрғысынан алып қарағанда қазақстандық
заңнамада франчайзинг шарты мен кешенді кәсіпкерлік лицензия шарты,
синонимдер бола отырып, Азаматтық кодекстің 966 – бабының мағынасы бойынша
лицензиялық шарттың бір түрі болып табылады.
Кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг) шарты Азаматтық кодексте,
дәл сол атаумен, 45-тарау 896-909 – баптардың нормаларымен реттелген.
Кешенді кәсіпкерлік лицензия шарты бойынша бір тарап (кешенді
лицензиялар) екінші тарапқа (кешенді лицензиатқа) сыйақыға айрықша құқықтар
кшенін (лицензиялық кешен), соның ішінде лицензиардың фирмалық атауын және
қорғалатын коммерциялық ақпаратты пайдалану құқығын, сондай – ақ
лицензиаттың кәсіпкерлік қызметінде пайдалану үшін шартта көзделген айрықша
құқықтардың басқа да объектілерін (тауар белгісін, қызмет көрсету белгісін,
патент және т.б.) беруге міндеттенеді.
Кешенді кәсіпкерлік лицензия шарты белгілі бір көлемде лицензиялық
кешенді лицензиардың іскерлік беделі мен коммерциялық тәжірибесін (атап
айтқанда, пайдаланудың мейлінше аз және (немесе) мейлінше кең көлемін
белгілей отырып) белгілі бір қызмет аясына қолданатын аумақты көрсетіп
немесе көрсетпей пайдалануды көздейді.
Франчайзингтің лицензиялық келісімдердің басқа түрлерінен ерекшелігі
кешенді кәсіпкерлік лицензия арқылы айрықша лицензияны беру қамтамасыз
етілетіндігінде. Оның тағы бір ерекшелігі – ол интеллектуалдық меншіктің
жеке объектісіне деген құқықтарды беру жөнінде бекітілмейді, ол лицензиялық
кешенге деген құқықтарды беруді білдіреді. Франчайзинг шарты қызмет көрсету
элементтерімен күрделенуі мүмкін. Ол айқын кәсіпкерлік сипатқа ие.
Бұл шарттың мақсаты болып халық тұтынатын тауарларды (тауарлардың
өзін, қызмет көрсетулерді, жұмыстарды) өндірудің бәсекеге қабілетті, жоғары
технологиялық тәсілдерін, тауарларды (өндіріс) өндірудің құралдарын тарату
табылады.
Осыған сүйене отырып кешенді кәсіпкерлік лицензияның (франчайзингтің)
түрлерін ажыратуға болады. Оларға мыналар жатады: 1) кешенді кәсіпкерлік
лицензия (франчайзинг) – жұмыс орны, соған сәйкес лицензиар дайын жұмыс
орнын құрды және оны лицензиялық кешенмен бірге лицензиатқа – жеке
кәсіпкерге береді; 2) кешенді кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг) кәсіпорын,
бұл кезде лицензиар кәсіпорын құрады және оны лицензиялық кешенмен бірге
лицензиатқа береді; 3) конверсиалдық кешенді кәсіпкерлік лицензия
(франчайзинг), бұл жағдайда тараптар құрылымдық бөлімшелерді жеке
кәсіпорындарға қайта құру негізінде шарт бекітеді; 4) көбейтілген кешенді
кәсіпкерлік лицензия (франчайзинг), соның негізінде лицензиат бірнеше
кәсіпорындар құрады; 5) өндірістік кешенді кәсіпкерлік лицензия
(франчайзинг) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.