Фармакогеномика, анықтамасы, мәні, маңызы

КІРІСПЕ

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Фармакогеномика, анықтамасы, мәні, маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2. Дәрілік препараттар метоболизмінің генетикалық ерекшеліктері ... ... ...5
3. Дәрінің генетикалық әртүрлілікке әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
4. Дәрілік заттар әсерінің адам жасына байланысты ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
5. Улану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
6. Дәрілік заттарды қайталап енгізгенде болатын әсерлер ... ... ... ... ... ... .10

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Дәрілік препараттарға қайтарылатын жауаптың жеке даралық ауытқушылығы (ерекшелігі) фармакогенетиканың жаңа бағытта дамып зерттелуіне жол ашты.
Геномиканың бұл саласы сол ағза үшін дәрі-дәрмектік препараттың тиімділігі мен токсинділігіне генетикалық компоненттердің рөлін зерттейді. Фармакогеномиканы зерттеу әрбір пациенттің ДНҚ және биохимиялық ерекшелігі қатаң түрде ескеріле отырып, дәрі-дәрмектік препараттарды және оның дозасын анықтап, іріктеп алынуының негізгі алғы шарттарын құрастырады. Популяцияда кең тараған ауруларды емдеу үшін дәрілік препараттардың жанама әсерінің жоғары жиілікпен кездесуі генетикалық скрининг жүргізуді қажет етеді. Дәрілік препараттарға резистентті гендерді идентификацялау үшін ДНҚ- технологиясының көмегімен популяцияға скрининг жүргізуге мүмкіндік туды. Фармакогеномикалық зерттеулер әрбір нақты популяцияда кең тараған ауруларға тиімді ем жүргізуді жоғарлату үшін қажет. Фармакогеномика дәрілік емнің тиімділігінің жеке ерекшелігін түсіндіреді, жаңа дәрілер дайындау мен фармакотерапияны меңгеру мүмкіндігін анықтайды. Геномика болашағы «Адам геномы» проектісінің шеңберінде: протеомика, биоинформатика, функционалдық геномика, фармакогеномика.
Фармакогеномиканың мақсаты:Дәрілік препараттарға геннің бейнелі жауабынтексеру.
Фармакогеномика пәнінің мәні:
• Жаңа дәрілерді жасау;
• Дәрілік препараттар әсеренің жаңа механизмдерін іздестіру;
• Препараттардың әсерін тексеру;
• Ең тиімді препарат дайындау.

1. Харкевич Д.А. Фармакология. – М.: ГЭОТАР-Мед, 2008. 38 -80 б.
2. Кукес В. Г. Клиническая фармакология: Учебник. М., 2007. — 528 с.
3. Введение в молекулярную медицину. Под ред. Пальцева М.А. М., 2004.
4..http://medicalplanet.su/genetica/149.html

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Фармакогеномика, анықтамасы, мәні,
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .4
2. Дәрілік препараттар метоболизмінің генетикалық
ерекшеліктері ... ... ...5
3. Дәрінің генетикалық әртүрлілікке
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...7
4. Дәрілік заттар әсерінің адам жасына
байланысты ... ... ... ... ... ... . ... ... ...8
5.
Улану ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
6. Дәрілік заттарды қайталап енгізгенде болатын
әсерлер ... ... ... ... ... ... .10
ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ

Дәрілік препараттарға қайтарылатын жауаптың жеке даралық ауытқушылығы
(ерекшелігі) фармакогенетиканың жаңа бағытта дамып зерттелуіне жол ашты.

Геномиканың бұл саласы сол ағза үшін дәрі-дәрмектік препараттың
тиімділігі мен токсинділігіне генетикалық компоненттердің рөлін зерттейді.
Фармакогеномиканы зерттеу әрбір пациенттің ДНҚ және биохимиялық ерекшелігі
қатаң түрде ескеріле отырып, дәрі-дәрмектік препараттарды және оның
дозасын анықтап, іріктеп алынуының негізгі алғы шарттарын құрастырады.
Популяцияда кең тараған ауруларды емдеу үшін дәрілік препараттардың
жанама әсерінің жоғары жиілікпен кездесуі генетикалық скрининг
жүргізуді қажет етеді. Дәрілік препараттарға резистентті гендерді
идентификацялау үшін ДНҚ- технологиясының көмегімен популяцияға скрининг
жүргізуге мүмкіндік туды. Фармакогеномикалық зерттеулер әрбір нақты
популяцияда кең тараған ауруларға тиімді ем жүргізуді жоғарлату үшін
қажет. Фармакогеномика дәрілік емнің тиімділігінің жеке ерекшелігін
түсіндіреді, жаңа дәрілер дайындау мен фармакотерапияны меңгеру
мүмкіндігін анықтайды. Геномика болашағы Адам геномы проектісінің
шеңберінде: протеомика, биоинформатика, функционалдық геномика,
фармакогеномика.

Фармакогеномиканың мақсаты:Дәрілік препараттарға геннің бейнелі
жауабынтексеру.

Фармакогеномика пәнінің мәні:

• Жаңа дәрілерді жасау;

• Дәрілік препараттар әсеренің жаңа механизмдерін іздестіру;

• Препараттардың әсерін тексеру;

• Ең тиімді препарат дайындау.

Негізгі бөлім

1.Фармакогеномика, анықтамасы, мәні, маңызы

Фармакогеномика — дәрілік затқа жауап ретінде әрбір адамның генетикалық
жағдайының өзгерісін зерттейтін фармакология және фармацияның бөлімі.
Фармакогеномика дәрімен емдеудің оптималды әдісін анықтау үшін, адам
геномындағы әртүрлі бірнуклеотидті немесе дәл геннің экспрессиясымен пайда
болған дәрілік заттың әсері мен уыттылығын байланыстырады.
Бұл үшін фармакогеномика минимальды жанама әсерде максималды
емдік әсерді алу үшін адам генотиптерін
1-сурет

ескереді.Фармакогеномика — жалпы адам геномдарының барлығын зерттейді, ал
фармакогенетика сол дәрілік затқа әсер ететін генді зерттейді. Қазіргі
таңда осы ғылымның дамуымен дәрілік препараттардың әсерінен пайда болған
жанама әсерлерден кеуде рагын, ВИЧ, лейкемияны емдеу қолданылып жатыр.
Жалпы фармакогеномика 1957 ж бастап Арно Мотульскидің(Arno G. Motulsky)
... дәрілік заттарға идиосинкразияның пайда болу себебі генетикалық
негіздерге және ферменттердің жеткіліксіздігінен болады ... . деген
көзқарасынан кейін қолға алынды.1959 ж Фридрих Фогель (Friedrich Vogel)
фармакогеномика деген терминді енгізді.
Жаңа дәрілік заттарды алудағы фармакогеномиканың маңызы ...
Фармакогеномика - заманауи геномдық технологиялар мен фармакогенетиканы
қамтитын - тез дамып келе жатқан ғылым. Фармакогеномика адам геномының
құрылысын генетикалық талдау әдістерінің нәтижесінің арқасында
экспериментальды фармакологиямен клиникалық медицинаның тәжірибесіне енді.
Дәрілік заттың әсерінен пайда болған жеке ағзадағы көріністердің арқасында
белгілі бір топ науқастарына дәрілік затты жасауға болады. Фармакогеномика
жаңа дәрілік заттарды алуда фармацевтикалық компаниялардың шығынын
төмендетуге, жұмысты жылдамдатуға, препараттың терапевтикалық әсерін
жоғарылатып, жанама әсерін төмендетуге көмектеседі. Сонымен қатар ол
тиімді медикаментозды емді анықтау мақсатында клиникалық практикада
диагностикалық және прогностикалық бақылауды қажет етеді.

2.Дәрілік препараттар метоболизмінің генетикалық ерекшеліктері
Дәрілік заттарға сезімталдылық генетикалық негізделген болуы мүмкін.
Бұл сандық қалай болса, сапалық та солай көрінеді. Мысалы, қан сары суында
холинэстеразаның генетикалық жетіспеушілігі кезінде миорелаксант дитилиннің
әсер ету ұзақтығы кенеттен жоғарылайды және 6-8 сағатқа немесе одан да
көпке жетуі мүмкін.

Туберкулезге қарсы изониазидтің ацетилдену жылдамдығы жеткілікті кең
түрленетіні белгілі. Адамдарды тез және баяу метаболизмдік белсенділігі бар
деп бөледі. Изониазид баяу инактивацияланатын адамдарда осы препараттың
ацетилденуін қамтамасыз ететін ферменттердің синтезін реттейтін гендердің
жетіспеушілігі бар деп есептейді.

Заттарға тән емес реакциялардың мысалдары белгілі. Мысалы, 8-
аминохинолин тобының безгекке қарсы заты генетикалық энзимопатиясы бар
адамдарда гемолиз тудыруы мүмкін. Потенциалды шемолитикалық әсері бар басқа
препараттар да белгілі. Оларға аминохинолиндер, сульфондар,
сульфаниламидтер, нитрофурандар, опиоидты емес анальгетиктер және әртүрлі
басқа заттар жатады.

Ағзаның дәрілік заттарға сезімталдығын анықтауда генетикалық
факторлардың рөлі фармакологияның арнайы саласы фармакогенетиканың негізгі
мәселелері болып табылады.

Бұл (1- сызбанұсқа) 3 фазаның барлығыда әр түрлі 200-ден астам
ферменттердің қатысуымен жүреді. Әрбір адамда ферменттердің әртүрінің
синтезіне жауап беретін гендердің уникальды конфигурациясына тәуелді
болғандықтан соған сай дәрілерге де уникальды реакция қайтарылады.

Дәрілердің биотрансформациясы.Генотип пен фенотиптің әртүрлі болуы
гендердің полиморфизмі деп аталады. Мұны фармакогенетикалық тұрғыдан алып
қарағанда дәрінің бірдей дозасы әр адамға емдік тиімділігі әртүрлі болады.
Қандай да бір полиморфизм ешқандай тиімді әсер бермейді (үнсіз қалуы)
немесе ақуыздың экспрессиясына әсер етеді.

1-сызбанұсқа

Дәрілердің метаболизмінің бірінші фазасындағы гендердің
полиморфизмі:биотрансформацияның 1-ші фазасында цитохром Р450 тұқымдасының
көптеген ферменттерімен микросомальды эпоксидгидролазамен, эктераза,
алькогольдегидрогеназа, альдегиддегидрогеназамен активтену жүреді.

Дәрілердің метаболизмінің екінші фазасындағы гендердің полиморфизмі:
биотрансформацияланудың бұл фазасында- токсиндік өнімдерінің гидролаз және
трансферазкөмегімен нейтралдану. Бұл ферменттер өздерінің жоғарғы
полиморфизмдігімен сипатталады. Мы: өкпе туберкулезін емдеу кезінде
изониазидтің ацетилденуі полиморфизмді жүйе. Изониазидтің токсиндік әсері
оның ағзадан шығарылу жылдамдығының төмендігі. Науқас ұзақ
пайдаланғандықтан ағзада жинақталып дозасы көбееді.Изониазидтің ағзадан
шығарылуы N-ацетилтрансфераза ферментімен бақыланады. Егер фермент
нормада болса дәрі активсізденіп 2 сағат ішінде ағзадан шығарылады. Ал
фермент аномальды болған жағдайда оның ағзадан шығарылуы төмендейді 6
сағатқа созылады.

Дәрілердің метаболизмінің үшінші фазасындағы гендердің полиморфизмі:
үшінші фаза (эвакуация) детоксикация өнімдерін ағзадан шығару мен бүйрек,
ішек, және өкпе арқылы іске асырылады. Ағзадан шығару механизмі дәрілік
препараттарға төзімді аққуыз бен р- гликопротеин арқылы жүреді.

3.Дәрінің генетикалық әртүрлілікке әсері

Жануарларға зерттеу жүргізгенде көрсетілгендей, оның аналығына
қарағанда, аталық түрлерінде бірқатар заттарға сезімталдылық аздау.
Жынысына да байланысты бірқатар заттардың метаболизмінде ерекшеліктер
белгіленген болатын. Сонымен қатар клиникалық бақылаулар да бар. Мысалы:
парацетамолдың клиренсі әйелдерге қарағанда, еркектерде тезірек жүреді.
Әйелдерде менопауза кезінде ішекте кальций ионының абсорбциясы баяулайды.

2-сурет
Еркектерге қарағанда,

әйелдерде верапамилдің биожеткіліктігі жоғары. Әйелдерде аритмияға қарсы
заттар аритмогенді әсерді жиі туғызады. Операциядан кейінгі ауру сезімді
басу үшін, әйелдерге қарағанда еркектерге морфиннің жоғарғы мөлшері қажет
болады.

Бірақ , жалпы бұл мәселелер жеткіліксіз зерттелген. Әрбір жағдайда
дәрілік заттардың фармакокинетикасындағы және фармакодинамикасындағы
жыныстық айырмашылықтардың себептерін анықтау маңызды.

4.Дәрілік заттар әсерінің адам жасына байланысты
Дәрілік заттарға сезімталдылық жасына байланысты өзгереді. Осыған
байланысты , дәрілік заттың іштегі нәрестеге 24 аптадан бастап туылғанға
дейін және жаңа туылған нәрестеге (өмірінің 4 аптасына дейін) әсер етуін
зерттейтін перинаталдық деп аталатын фармакология бөлініп шықты.

Дәрілік заттарға сезімталдылығы бойынша іштегі нәресте соңғы 3 айда
және жаңа туылған нәресте өмірінің бірінші айында ересек адамдардан
айтарлықтай ерекшеленеді. Бұл көптеген ферменттердің , бүйрек қызметінің
жетіспеушілігіне, гематоэнцефалдық тосқауыл өткізгіштігінің жоғары болуына
, ОЖЖ-ң толық дамығандығына байланысты. Өмірінің осы кезеңдерінде дәрілік
заттардың рецепторларға сезімталдығы басқаша болады. Мысалы, жаңа туылған
нәрестелер ОЖЖ-не әсер ететін кейбір заттарға өте сезімтал болады. Олар
үшін левомицетин өте уытты, ол тіпті өлімге әкелуі мүмкін. Бұл жаңа туылған
нәрестелердің бауырында оны усыздандыратын ферменттердің жоқ болуымен
түсіндіріледі. Кішкентай жастағы балаларға бездердің секрециясын
(бронхиалдық, мұрынның шырышты қабығын ) күшейтетін заттарды тағайындауға
болмайды, себебі тыныс алу үрдісін бұзуы және тыныс алу мүшелерінің
патологиясының себебі болуы мүмкін.

Бала ағзасына заттың әсер ету ерекшеліктерін зерттеумен айналысатын
фармакология саласының педиатриялық фармакология деп атайды.

Жасы егде және кәрі адамдарда дәрілік заттардың сіңуі баяулаған ,
олардың метаболизмінің тиімділігі аздау, препараттардың бүйрекпен шығу
жылдамдығы төмендеген. Жалпы, егде және кәрі жаста көпшілік дәрілік
заттарға сезімталдылық жоғары, осыған байланысты олардың мөлшері төмен
болуы қажет. Бұл кезде препараттардың көп түрлілігін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.