Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша қондырғылардың жалпы сипаттамасы
1.бөлім. Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша қондырғылардың жалпы сипаттамасы.
2.бөлім. Шыққан шикізат пен дайын өнімнің сипаттамасы.
3.бөлім. Технологиялық сызбаның сипаттамасы.
4−бөлім. Ректификациялық колонна.
5−бөлім. Апаттылық жағдайларда өнімдерді залалсыздандыру тәсілдері.
6.бөлім. Қоршаған және табиғи ортаны қорғау.
7.бөлім. Технологиялық процесті қауіпсіз жүргізудің негізгі ережелері.
8.бөлім. Технологиялық процестің мүмкін қателіктері. Авариялық жағдай мжәне қондырғыны тоқтату ережелері.
9.бөлім. Терминдер мен анықтамалар.
Әдебиеттер тізімі.
2.бөлім. Шыққан шикізат пен дайын өнімнің сипаттамасы.
3.бөлім. Технологиялық сызбаның сипаттамасы.
4−бөлім. Ректификациялық колонна.
5−бөлім. Апаттылық жағдайларда өнімдерді залалсыздандыру тәсілдері.
6.бөлім. Қоршаған және табиғи ортаны қорғау.
7.бөлім. Технологиялық процесті қауіпсіз жүргізудің негізгі ережелері.
8.бөлім. Технологиялық процестің мүмкін қателіктері. Авариялық жағдай мжәне қондырғыны тоқтату ережелері.
9.бөлім. Терминдер мен анықтамалар.
Әдебиеттер тізімі.
Технологиялық регламент бас маман Ф.О. Гусеновтың қолдауымен жасалған технологиялық проект негізінде құрылған.
Техникалық өңдеу өнiмдiлiктiң үлкеюi үшiн авторлық өңдеудi технология орналастыратын техникалық жобаның негiзiнде жасады.
Қондырғы (вакуумдық және атмосфералық) тұрақты емес бензин, керосин, дизельдік отын, жеңіл май және ашық көкшіл қалдық (мазут) алу мақсатында атмосфералық және вакуумдық шартта мұнай мен мұнай қалдықтарын өндеу үшін қолданылады.
Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша технологиялық процесс келесі сатылардан тұрады:
1. Шикізатты дайындау (ірі қоспалардан фильтрлеу, су мен тұздарды жою)
2. Міндетті температураға дейін технологиялық пеште шикізатты қыздыру (атмосфералық шартта 200-220°C, вакуумдық айдауда 320-380°C дейін)
3. Қыздырылған шикізатты саптамалы колонкаларға жіберу және келесі фракцияларға талдау:
а) атмосфералық қондырғы
- 30-170°C-қа дейін қайнайтын фракция (тұрақсыз бензин)
- 120-250°C-қа дейін қайнайтын керосинді фракция
- 200-250°C-қа дейін қайнайтын дизельдік отынның басы
б) вакуумдық қондырғы (қысымы 30-80 мм.рт.ст)
- 120-220°C шегінде қайнаған фракция (керосинді фракция)
- 150-360°C шегінде қайнаған фракция (дизельдік фракция)
- 320-400°C шегінде қайнаған фракция (жеңіл май)
Қондырғының құрамында келесі негізгі аппараттар мен қондырғылар болады: құбырлы пеш, саптамалы колонна, жылуалмастырғыш, салқындатқыштар, атмосфералық және вакуумдық жинақтар немесе сыйымдылықтар, насостар, әртүрлі коммуникациялар және т.б.
Қондырғының кеңейтілгеннен кейінгі өнімділігі тәулігіне 300-350 тонна.
Техникалық өңдеу өнiмдiлiктiң үлкеюi үшiн авторлық өңдеудi технология орналастыратын техникалық жобаның негiзiнде жасады.
Қондырғы (вакуумдық және атмосфералық) тұрақты емес бензин, керосин, дизельдік отын, жеңіл май және ашық көкшіл қалдық (мазут) алу мақсатында атмосфералық және вакуумдық шартта мұнай мен мұнай қалдықтарын өндеу үшін қолданылады.
Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша технологиялық процесс келесі сатылардан тұрады:
1. Шикізатты дайындау (ірі қоспалардан фильтрлеу, су мен тұздарды жою)
2. Міндетті температураға дейін технологиялық пеште шикізатты қыздыру (атмосфералық шартта 200-220°C, вакуумдық айдауда 320-380°C дейін)
3. Қыздырылған шикізатты саптамалы колонкаларға жіберу және келесі фракцияларға талдау:
а) атмосфералық қондырғы
- 30-170°C-қа дейін қайнайтын фракция (тұрақсыз бензин)
- 120-250°C-қа дейін қайнайтын керосинді фракция
- 200-250°C-қа дейін қайнайтын дизельдік отынның басы
б) вакуумдық қондырғы (қысымы 30-80 мм.рт.ст)
- 120-220°C шегінде қайнаған фракция (керосинді фракция)
- 150-360°C шегінде қайнаған фракция (дизельдік фракция)
- 320-400°C шегінде қайнаған фракция (жеңіл май)
Қондырғының құрамында келесі негізгі аппараттар мен қондырғылар болады: құбырлы пеш, саптамалы колонна, жылуалмастырғыш, салқындатқыштар, атмосфералық және вакуумдық жинақтар немесе сыйымдылықтар, насостар, әртүрлі коммуникациялар және т.б.
Қондырғының кеңейтілгеннен кейінгі өнімділігі тәулігіне 300-350 тонна.
1. Гольденбалт И.И., Сизов А.М., Справочник по расчету строительных конструкций на устойчивость и колебания, 1952
2. И.Ф.Бабицкий, Г.Л.Вихман, С.Н.Вольсон Расчет и конструктирование аппаратуры нефтеперерабатывающих заводов, Москва, 1965
3. Гуревич И.Л. Технологические переработки нефти и газа. М: «Химия», 1972
4. Эмирджанов Р.Т. Основы технологических расчетов в нефтепереработке, М «Химия», 1965
5. В.С.Алиев, В.С.Гутыря, Переработка нефтяных отходов, 1957
6. А.Г.Сарданашвили, А.И.Львов Примеры и задачи по технологии переработки нефти и газа, М «Химия» 1980
7. Либерман Л.Я. Пейсихас М.И .Справочник по свойства сталей применяемых в котлотрубстроениях и промышленных печах пиролиза,1958, Машгиз
8. Строительные нормы и правила, стальные конструкции, нормы проектирования СНиП, П-В, 3-62, 1962
9. Расчет анкерных болтов, Нефтяное хозяйство, №11,1957
10. Расчет сооружений на сейсмические воздействия, под ред.Корчинского, Госстройиздат, 1960
11. Н.В.Совалев, Н.А.Стрельчук, П.Нермилов, Б.Л.Канер,Основы техники и противопожарной техники в химической промышленности, Изд. «Химия», 1966
12. П.А.Долин, Справочник по ТБ, Энергодом-издат, 1984
13. В.И.Смирнов автоматика и пожарная безопасность технологических процессов, М.,1962
14. Инструкция по проектированию и устройству молниезащиты зданий и сооружений Сн 305-77, М, 1978
15. СН и ПИ-4-79, Естественное и искусственное освещение. Светотехниа , 1979
16. СН 81-80, Инструкция по проектированию электрического освещения строительных площадок, стройиздат, 1980
17. Технические требования по взрывобезопасностикотельных установок и промышленных печей работающих на мазуте или природном газе, М «Энергия», 1975
СН и П П-2-80, Противопожарные нормы проектирования зданий и сооружений. Нормы проектирования, Госстройиздат,1981
2. И.Ф.Бабицкий, Г.Л.Вихман, С.Н.Вольсон Расчет и конструктирование аппаратуры нефтеперерабатывающих заводов, Москва, 1965
3. Гуревич И.Л. Технологические переработки нефти и газа. М: «Химия», 1972
4. Эмирджанов Р.Т. Основы технологических расчетов в нефтепереработке, М «Химия», 1965
5. В.С.Алиев, В.С.Гутыря, Переработка нефтяных отходов, 1957
6. А.Г.Сарданашвили, А.И.Львов Примеры и задачи по технологии переработки нефти и газа, М «Химия» 1980
7. Либерман Л.Я. Пейсихас М.И .Справочник по свойства сталей применяемых в котлотрубстроениях и промышленных печах пиролиза,1958, Машгиз
8. Строительные нормы и правила, стальные конструкции, нормы проектирования СНиП, П-В, 3-62, 1962
9. Расчет анкерных болтов, Нефтяное хозяйство, №11,1957
10. Расчет сооружений на сейсмические воздействия, под ред.Корчинского, Госстройиздат, 1960
11. Н.В.Совалев, Н.А.Стрельчук, П.Нермилов, Б.Л.Канер,Основы техники и противопожарной техники в химической промышленности, Изд. «Химия», 1966
12. П.А.Долин, Справочник по ТБ, Энергодом-издат, 1984
13. В.И.Смирнов автоматика и пожарная безопасность технологических процессов, М.,1962
14. Инструкция по проектированию и устройству молниезащиты зданий и сооружений Сн 305-77, М, 1978
15. СН и ПИ-4-79, Естественное и искусственное освещение. Светотехниа , 1979
16. СН 81-80, Инструкция по проектированию электрического освещения строительных площадок, стройиздат, 1980
17. Технические требования по взрывобезопасностикотельных установок и промышленных печей работающих на мазуте или природном газе, М «Энергия», 1975
СН и П П-2-80, Противопожарные нормы проектирования зданий и сооружений. Нормы проектирования, Госстройиздат,1981
Мұнайды және мұнай қалдықтарын өндеудің өнімділігінің ұлғаюымен қондырғыны
эксплуатациялау үшін технологиялық регламент.
ТОО ЛАД-НПК фирмасынан
Бас инженер Бартош Ю.П.
Бас механик Пластун А.М.
Инженер ОТ мен ТБ, ПБ Слаутенков А.А
Бас инженердің орынбасары Махмудов Дж.Г.
Мазмұны
1-бөлім. Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша қондырғылардың жалпы
сипаттамасы.
2-бөлім. Шыққан шикізат пен дайын өнімнің сипаттамасы.
3-бөлім. Технологиялық сызбаның сипаттамасы.
4−бөлім. Ректификациялық колонна.
5−бөлім. Апаттылық жағдайларда өнімдерді залалсыздандыру тәсілдері.
6-бөлім. Қоршаған және табиғи ортаны қорғау.
7-бөлім. Технологиялық процесті қауіпсіз жүргізудің негізгі ережелері.
8-бөлім. Технологиялық процестің мүмкін қателіктері. Авариялық жағдай мжәне
қондырғыны тоқтату ережелері.
9-бөлім. Терминдер мен анықтамалар.
Әдебиеттер тізімі.
1-бөлім. Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша қондырғылардың жалпы
сипаттамасы.
Технологиялық регламент бас маман Ф.О. Гусеновтың қолдауымен жасалған
технологиялық проект негізінде құрылған.
Техникалық өңдеу өнiмдiлiктiң үлкеюi үшiн авторлық өңдеудi технология
орналастыратын техникалық жобаның негiзiнде жасады.
Қондырғы (вакуумдық және атмосфералық) тұрақты емес бензин, керосин,
дизельдік отын, жеңіл май және ашық көкшіл қалдық (мазут) алу мақсатында
атмосфералық және вакуумдық шартта мұнай мен мұнай қалдықтарын өндеу үшін
қолданылады.
Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша технологиялық процесс келесі
сатылардан тұрады:
1. Шикізатты дайындау (ірі қоспалардан фильтрлеу, су мен тұздарды жою)
2. Міндетті температураға дейін технологиялық пеште шикізатты қыздыру
(атмосфералық шартта 200-220°C, вакуумдық айдауда 320-380°C дейін)
3. Қыздырылған шикізатты саптамалы колонкаларға жіберу және келесі
фракцияларға талдау:
а) атмосфералық қондырғы
- 30-170°C-қа дейін қайнайтын фракция (тұрақсыз бензин)
- 120-250°C-қа дейін қайнайтын керосинді фракция
- 200-250°C-қа дейін қайнайтын дизельдік отынның басы
б) вакуумдық қондырғы (қысымы 30-80 мм.рт.ст)
- 120-220°C шегінде қайнаған фракция (керосинді фракция)
- 150-360°C шегінде қайнаған фракция (дизельдік фракция)
- 320-400°C шегінде қайнаған фракция (жеңіл май)
Қондырғының құрамында келесі негізгі аппараттар мен қондырғылар
болады: құбырлы пеш, саптамалы колонна, жылуалмастырғыш, салқындатқыштар,
атмосфералық және вакуумдық жинақтар немесе сыйымдылықтар, насостар,
әртүрлі коммуникациялар және т.б.
Қондырғының кеңейтілгеннен кейінгі өнімділігі тәулігіне 300-350
тонна.
2-бөлім. Бастапқы шикізат пен дайын өнімнің
сапалық көрсеткіштері.
2.1. Алынатын өнім сипаттамасы
Қондырғы үшін шикізат ретінде каталитикалық крекинг процестерінің мұнай
немесе аралас мұнай өнімдері келесі құрамға жауапты
Кесте 1
Шикізат атауы Фракция Аралас мұнай ОАО СНПС Актобе Тенгиз мұнайы
температурасы өнімі мұнай газ мұнайы(Қр) мас.%
мас.%
Бастапқы қайнау
температурасы, ºС
айдалады
100ºС дейін 180 37 55
120 - 19,0 14
150 - 28,0 22
160 - 30,5 32
180 - 35 36
200 5 38,5 45
220 10 42,0 50
240 20 46,0 55
260 30 50,0 60
280 40 54,0 64
300 50 57,0 68
320 60 61,5 75
340 70 65,5 78
360 80 70,0 85
Қалдық 360ºС 19 30,0 13,7
Шығыны 1,0 1,5 1,3
20ºС тығыздығы, кгм³ 860-880 815-825 729-820
Жалпы күкірт құрамы, % 0,25 0,63 0,52
Судың құрамы, % ≈1,0 0,3 0,1
Ескерту:
Ашық мұнай өнімін алу үшін шикізатты тұздардан мұқият тазарту тиіс және
шикізат пен судан (0,4 -1% дейін) тұндыру және дегулятор көмегімен қабаттар
түзу жолымен бөлу керек. Тұздар мен сулар 5%-тен көп болған жағдайда
қондырғының болат құрылғылары интенсивті коррозияға ұшырайды, ол пешті
жылан түтіктің біртіндеп істен шығуына ықпал етеді. Шикізаттың құрамында
тұздардың көп болуынан қыздыру және айдау процестеріндепешті жылан
түтіктің, жылуалмастырғыштың және транспорт құбырларының бітелуіне әкеледі.
Мұндай қондырғыларда берілген мұнайлар болмаған жағдайда құрамында тұздар
(100мгм3), су (0,5%) және парафиндер (5%) аз мөлшерде болуы керек.
2.2. Дайын өнім сипаттамасы
а) басты фракция (мақсатты фракция) – Л-40 и Л-62 по ГОСТ 305-86
маркалы дизельдік отын деп аталатын
Кесте 2
№2 Көрсеткіштердің атаулары Л-62 маркасы Әрекеттесуші
п.п үшін 305-86 ГОСТқондырғыларда
бойынша нормаларалынған
1 2 3 4
1 Цетан саны, кем дегенде 45 45÷50
2 Фракциялық құрамы: 280 250÷290
º С температура кезінде 50%
айдалады, артық емес 360 330÷360
ºС температура кезінде 96% айдалады,
артық емес
3 Кинемат.тұтқырлық 20ºС кезінде 3,0÷6,0 3,2÷5,0
4 Суу температурасы ºС кем емес -10 -8÷-15
5 Лайлану температурасы ºС жоғары емес-5 -5÷-8
6 Жарық температурасы º С кем емес 62 40÷67
7 Күкірттің массалық үлесі %, артық 0,2 0,1÷0,3
емес (Нб)
8 Меркаптанды күкірттің массалық 0,01 0,01÷0,03
үлесі, % (Нб)
9 Мысты пластинкада тәжірибе төзімді төзімді
10 Фактілі шайыр концентрациясы 40 20÷40
мг100см3 отын
11 Қышқылдылық, 100см3 отын,Нб 5 5÷10
12 Йод саны, 100г отынға йод, Нб 6 3÷7
13 Күлділігі, Нб 0,01 0,005÷0,01
14 10% қалдықдың кокстелуі, %, Нб 0,3 0,2÷0,3
15 Сүзгіштік коэффициенті, Нб 3 3
16 Механикалық қоспалардың құрамы жоқ жоқ
17 Судың құрамы жоқ жоқ
18 20ºС-тағы тығыздығы, кгм3, кем емес860 830÷850
2.3. Қондырғыда алынған тұрақты емес бензиннің сипаттамасы
Кесте 3
№ Көрсеткіштердің атаулары ТУ 3800 1560-88 Қондырғыда алынған
п.п. бойынша П-2
маркалы бензин
1 2 3 4
1 20ºС-тағы тығыздығы, кгм3 725 710-735
2 Фракциялық құрамы:
а) айдау басындағы айдау, ºС, 35 35-40
төмен емес 75 70-80
б)10% айдалу температурасы, ºС,
жоғары емес 110 110-125
в) 50%айдалу температурасы, ºС
жоғары емес 155 150-160
г) 90% айдалу температурасы, ºС
жоғары емес
д) қайнау соңындағы температура,175 170-180
ºС жоғары емес
е) колбадағы қалдық, % Нб 1,5 1-2,0
ж) қалдық пен шығын,% Нб 4,5 4-5,0
3 Қаныққан бу қысымы, Па (мм.рт.ст)66661 -
нб (500) (480-520)
4 Мг.кон100см3 бензиннің 1 1-2
қышқылдығы, Нб
5 Мг100см3 бензиннің фактілі шайыр2 0-2,0
концентрациясы
6 Күкірттің массалық үлесі ,% Нб 0,04 0,02-0,045
7 Меркаптанды күкірттің массалық 0,004 0,02-0,04
үлесі,% Нб
8 Мысты пластинкада тәжірибе төзімді төзімді
9 Мг қорғасын құрамының кг отынға,0,05 отс
Нб
10 Көмірсутекті құрам:
а) парафинді КС құрамы,% кем емес60 анықталмайды
б) нафтенді КС құрамы, %
в) шексіз КС құрамы, % белгіленбейді белгіленбейді
г) ароматты КС құрамы, % белгіленбейді белгіленбейді
белгіленбейді белгіленбейді
11 Суда ерігіш қышқылдардың құрамы жоқ жоқ
12 Су мен механикалық қоспалардың жоқ жоқ
құрамы
13 Октан саны, кем емес 76 60-66
2.4. Қондырғыда алынған ашық көк қалдықтың (мазуттың) сипаттамасы
Кесте 4
№ Көрсеткіштердің атауларыТУ бойынша Қондырғыда Зерттеу
п.п. Ф-12 мазуты алынған ашық әдістері
үшін нормалар көк статка
1 2 3 4 5
1 50ºС тұтқырлық, Нб 12 8-10 ГОСТ 6258-52
2 Кинематикалық тұтқырлық,89 70-90 ГОСТ 33-66
сст
3 50ºС динамикалық - -
тұтқырлық, П,Нб
4 Күлділік, %, Нб 0,1 0,08-0,12 ГОСТ 1461-59
5 Мехиникалық қоспалардың 0,12 0,1-0,15 ГОСТ 6370-59
құрамы, %, Нб
6 Судың құрамы, % Нб 0,3 0,1-0,3 ГОСТ 2477-65
7 Күкірттің құрамы, %, Нб0,6 0,6-0,7 -
аз күкіртті үшін
8 Кокстеу,% Нб бағаланбайды бағаланбайды -
9 Шайырлар құрамы,%, Нб 50 50 ГОСТ 2550-44
10 Көмірсутектер құрамы, %,жоқ жоқ
Нб
11 Вспушка температурасы,
ºС 90 85-95 ГОСТ 6356-52
жабық тиглде - - ГОСТ 4333-48
ашық тиглде
12 Суу температурасы,құрғақ
отынды есептеуде жылудың-5 0÷-6 ГОСТ 20287-74
жануы, ºС, құрғақ отынға
есептеу кезінде жану
жылуы, Нб
13 Құрғақ отынға есептеу 41,454*103 (38,6-40,7)*10
кезінде жану жылуы (9870) 3
кДжкг(ккалкг) (9700)
14 20ºС кгм3 тығыздығы 940 920-940 ГОСТ 3900-47
3 бөлім. Өндірістің технологиялық сызбасы және технологиялық процесс
сипаттамасы.
Технологиялық сызба
Технологиялық процесс сипаттамасы
Мұнай және мұнай қалдықтары құрамы бойынша жанғыш сұйық көмірсутектер
және әртүрлі органикалық (күкіртті, оттекті және азотты) қосылыстар,
сонымен қатар ондағы еритін қатты УВ және шайырлы заттардан тұратын күрделі
қоспа.
Біріншілік айдаудан кейін мұнайдан келесі фракция және дистилляттарды
алады:
• 35°С-180°С аралығында қайнайтындар және бензинді
• Дизельді керосинді (120°С -250°С) немесе керосин-газольді(150°С
-360°С)
Ашық дистилляттарды іріктегеннен кейінгі қалдық мазут деп аталады және
соңғы айдаудың тереңдігіне байланысты әртүрлі маркаларда шығарылады.
Мазут әртүрлі майларды (майлағыш және арнайы майлар) алуда бағалы өнім
болып табылады. Терең вакуумда ( ост. 10-20 мм.сын.бағ.) мазутты айдаудың
соңғысында жеңіл (трасформаторлы) және ауыр майлы фракциялар (индустриялды,
компрессорлы және т.б) алынады, мазутты айдаудан кейінгі қалған қалдық
(500°С-тан жоғары) гудрон деп аталады және әртүрлі битумдар (БНВ-5, БНВ-6,
БН-6, БН6090) және жоғары тұтқырлы майларды және т.б. алуда шикі зат болып
табылады.
Мұнайды біртекті топтар және фракцияларға бөлу үшін әртүрлі әдістер
қолданылады. Олар айдау, ректификация, абсорбция – десорбция,
термодиффузия, экстракция, кристаллизация және т.б. қарапайым айдау арқылы
қайнау температуралары жақын сұйықтықтарды бөлу мүмкін емес. Сондықтан ол
тек алыс фракцияларды бөлуде пайдаланылады. 200°С-тан жоғары айдау жоғары
молекулярлы УВ термиялық төмендеуді болдырмас үшін вакуумда жүргізіледі.
Пештік отын тұрмыстық мақсаттар үшін қолданылады және кейде соляр майын
алмастыра алады. Оның фракциялық құрамы: 10% 180°С-та, 90% 320°С-
тақайнайды, жарық температурасы 60°С-тан көп болмаған жағдайда нормаланады.
Қазанды отын үш сортта шығарылады. Флоцкий мазуты (Ф-5, Ф-1 маркасы),
топочны мазуты және мартен пештеріне арналған мазут. Олар
негізінде,меншікті тұтқырлық және суу температурасымен айрықшаланады
(топочны мазутта 25-тен 42 °С-қа дейін). Айдауға жіберілген мұнайдағы су
және тұздардың болуы мұнай айыру кешенінің жұмыс істеуіне зиянын келтіреді.
Құрамында көп мөлшерде судың болуы мұнайда айыру құрылғы аппаратурасында
қысымды жоғарылатады, суды ысытуға және буландыруға артық жылу жұмсалады.
Оданда артық теріс әсерді тұздар, көбінесе хлорид және кальций, натрий
бикарбонаты және сульфаттар тигізеді. Пештегі жылу алмастырғыш құбырларында
қалады, ол құбырларды тазартуға алып келеді, жылу тасымалдау коэффициентін
төмендетеді. Хлоридтер, негізінен кальций және магний гидролизденіп тұз
қышқылын түзеді, айдау төмен температурада жүргізілсе де. Тұз қышқылының
әсерінен технологиялық құрылғыдағы металло- аппаратураның бұзылуы
(каррозия) болады. Сәйкесінше мұнайды айдауға жібермес бұрын оны су және
тұздан тазарту керек. Мұнай және су бір-бірінде аз ериді. Сондықтан, егер
алу кезінде су – мұнайлы эмульсия түзілмесе мұнайдан қарапайым тұндырумен
судың негізгі массасын бөліп алу қиынға соқпайды. Бірақ көбінесе мұндай
эмульсия түзіледі. Өндірістік тәжірибеде эмульсияларды бұзу үшін келесі
процесстер қолданылады:
1. Механикалық– фильтірлеу, ультрадыбыспен қайта өңдеу.
2. Термиялық – мұнайды судан тұндыру және ысыту, және ыссы сумен шаю.
3. Электрлік – тұрақты және аралық токпен электрлік өрісте қайта өңдеу
4. Химиялық – әртүрлі демультаторлармен қайта өңдеу.
Ескеру керек, тым жоғары температурада бқліну процессі – УВ крекинг
басталады. Бөлінуді болдырмау үшін қайнау температурасын төмендету керек.
Бұл мұнайды вакуумда айдағанда жүзеге асады. 180°Сжәне 400°С температура
аралығында атмосфералық қысымда қайнайтын мұнай фракциясы 170-220°С
аралығында, (5-10 қалған қысым) вакуумда айдалынуы мүмкін. Қазіргі жобада
теңіз, аулағыш, жерасты су және канализациялық линиялардың бетінде
жиналатын араласқан мұнай қалдықтарды айдау қарастырылған.
Мұнайға қарағанда араласқан мұнай қалдықтардың құрамында 140°С
температурада қайнайтын фракциялар болмайды. Арласқан мұнай қалдықтардың
құрамында бензинді фракциялардың болмауы соңғы айдаудың технологиясын
оңайлатады және аз мөлшерде шығындалумен мұнай өнімдерін (керосин,
дизельдік отын және жеңіл май) алуға мүмкіндік береді.
Змеевиктің ішкі құбырын пайдаланудағы қалдық кокс жандыру
технологиялық схемасы:
Пеш пайдалануда өндірілетін кокстың ауа – бу жандыруы құбырлы
пештерді кокс қалдықтарынан өңдеу кестесі бойынша жүзеге асады. Украиндық,
Гипронефтемаш бұл әдісті келесі ретпен жүзеге асырады. Коксты жандыру
процесінде алмалы катушка көмегімен ауа және бу лигасын жағдайы (рупор=3-5
–өлш., Р=3-5 өлш), жандыру өнім түрін құбыры арқылы шығарылады, ол өнімдер
тораптары жандыру кезінде бәсеңдетіледі. Змеевикті кокстан ауа бу тәсілі
арқылы тазарту келесі сатымен жүргізіледі:
1) Шикізат насос қондырғысын тоқтатқаннан кейін, пеш Змеевтің бу үрлеу
арқылы 2-3 сағат аралығында тазартады. Буландыру пеш фомасының
бәсеңдетілген қызуында және будың шығу температурасы 300-3500С аспауы
керек.
2) Буландыруды 3 сағаттан кейін тоқтатып форсунканы өшіру керек.
3) Змеевикта мұнай өнімнің жоқтығын және екіншілік қысымдытексеріп,
өнімділік торабына бәсеңдеткіш қою.
4) Пештің кіру, шығу құбырларын ауа – бу кестесі арқылы жалғау.
5) Термопар тығындарын ашып, термопар қалталарын кокстан тазалау. Кокс
үлгісін анализге алу.
6) Коксты жандыратын құбыр қабырғасының термпература айырмасын анықтау
үшін әрекеттесу термопарын тексеру.
7) Газаулағыш желілердің дұрыстығын тексеру.
8) Аспаптарды орнатып жұмысқа жарамдылығын тексеру.
9) Змеевикті түтін құбырынан бу шыққанша үрлеп, буды тоқтату.
10) Пеш Змеевигінің әрбір ағыны үшін сығындалған ауа өтудің қысымын
тексеру.
11) Кокс жандыруды өнім ұзындығы бойымен жүргізу.
12) Форсункаларды жағып, Змеевикке бу жіберіп температура айырмасын әр
сағат сайын 50-700С көтеріп отыру.
13) Температура айырмасы 400-5000С жеткенде пешке бәсеңдетіп ауа жіберіп,
бу мөлшерін баяулатуды ескеріп кокстың жануын құру.
Кокстың жану температурасы 420-4600С.
14) Коксты жандыру 30 мин асқаннан кеін жандыру өнімі құралындағы
көмірқышқыл газы (СО2) мен оттек (О2) мөлшерін анықтау үшін сынама
үлгісін алу. Әрі қараай сынаманы 2 сағат сайын алып тұру.
15) Змеевик құбырындағы кокс жану температурасы тұрақты режимге келтіріп,
форсункаға өнім берілуін минимумға жеткізу.
Температура интервалын 6000С ұстап тұру.
16) Ауа – бу қоспасының құбыр қимасы арқылы ағынын және температуа
көрсеткіші көмегімен құбырдағы кокстың тұрақты қозғалысын бақылау
(tmax=7000C).
17) Форсунканы өшіру
18) Кокс бөлшектерімен өнім шығынының біркелкілігін тұрақтандыру үшін ауа
– бу қоспасының берілу торабының қысымын 3-5 кгссм2 ұстап тұру.
19) Коксты жандырған кезде өнімдер құрамында СО2 мөлшері 0,2-0,25% болса
кокс жануының соңын көрсетеді. Бірақта жану өнімінің анализін 30 мин
сайын өткізіп тұру қажет.
20) Жанудың соңы Змеевик құбырларының түсінің өзгеруімен пештен ауа - бу
қоспасының шығуымен анықталады.
21) Үшқайтара тексеру кезінде СО2 мөлшері 0-0,1% болғанда коксты жандыруды
тоқтату.
22) Кокс толық жану кезеңіне жетті сөніп қалған жағдайда, ауа берілуін
тоқтатып пеш Змеевигін түтік құбырынан таза бу шыққан үрлеу. Процестің
қалпына келтіріп белгілі ретпен қайтадан іске қосу.
23) Жандыру буының бөлінуін түтік құбырынан қара түтіктің бөлінуімен
сипатталады.
24) Құбыр түстерінің сипаттамалары: қоңыр – 5500 С, қара – қызыл 6500 С,
қара - күлгін 7000 С-та болады.
Технологиялық сызбаның сипаттамасы.
Мұнай немесе құрамында мұнай бар қалдықтарды айдаудағы технологиялық
процесс келесі бөлімдерден тұрады:
1. Шикізатты дайындау.
2. Пеште бусұйықтық қоспаны алғанға дейінгі шикізатты қыздыру.
3. Атмосфералық жағдайда вакуумды құруға арналған жеңіл тұрақты емес
бензин, керосин және жартылай өнімді бөлу және алдыда жартылай өнім
негізінде жоғарыда айтылғандай дизельдік отын, керосин, жеңіл май және
вакуумда кубтық қалдықты бөліп алу.
Бірінші және соңғы П-1, АК-1 сызбасы бойынша мұнайды айдаудың
атмосфералық құрылғының технологиялық сызбасының сипаттамасы.
Шикізат (мұнай) шикізатты тауарлы R-1 сыйымдылығынан аралық Е-
1сыйымдылығына сақтау үшіналынады, судың ағуы және берілуіП-1пешінде
жүргізіледі. АН-1насос арқылы шикізат R-1 сыйымдылықтан деңгей бойынша
алынады және Ф-1 фильтр арқылы аралық Е-1 сыйымдылғына өтеді.
Механикалық қоспалар судан тазартылған шикізат Ф-2 фильтр арқылы
өткенде АН-2 насосы арқылы рекупиратордың құбырлық бөлігіне беріледі АТ-12
мұнда керосин фракция дистилятының жылу есебінен 100-120°С дейін қызады,
содан кейін шикізат П-1 пешіне бағытталады және ол берілген пештегі змеевик
арқылыөткенде сәйкесінше ковекционды және радиантты камералар 250-270°С
дейін қыздырылады. Радиация ортасында түтінді газдардың температурасы 450-
500°С көп болмауы керек. Пешке кірердегі шикізаттың температурасы
термобусмен өлшенеді. Оның көрсеткіші оператор бөлімшесінде қогдырылған
екіншілік жабдығымен (КСП-4) тіркелінеді. П-1 пешінен шығу кезіндегі шикі
заттың температурасы отын шығынының берілуі касадты сызба бойынша бір
клапанмен реттеледі. П-1 пеші Д=1800 мм болатын тік құбырдан; биіктігі
Hсл=12 м және ішкі 350-400 м змеевиктен тұрады. П-1 пеште сонымен қатар
ұзындығы 8 м болатын (Двп=400 мм) құбыр бар. П-1 құбыр пешінен шикізат
бусұйықтық
Мұнай мен мұнай қалдықтарын атмосфералық және вакуумдық жағдайда
тұрақсыз бензин, керосин, дизель отыны, жеңіл май және кубтық қалдық
(мазут) алу мақсатында қайта өңдеу үшін атмосфералық және вакуумды қондырғы
қолданылады.
Мұнай немесе мұнай қалдығын қайта өңдеудің технологиялық процесі келесі
сатылардан тұрады:
1) Шикізат даярлау (ірі қоспалардан фильтрлеу, су және тұзды жою)
2) Шикізатты қажетті температураға дейін технологиялық пеште қыздыру
(атмосфералық жағдайда 200-220°С-ге дейін, вакуумдық айдау кезінде 320-
380°С-ге дейін)
3) Қыздырылған шикізатты саптамалы колонналарға жіберіп, келесі
фракцияларға бөлу:
а) атмосфералық қондырғы:
- 30-170°С-ға дейін қайнайтын фракция (тұрақсыз бензин)
- 120-250°С-ға дейін қайнайтын керосин фракциясы
- 200-250°С-ға дейін қайнайтын дизель отыны
б) вакуумды қондырғы:
- 120-220°С шамасында қайнайтын фракция (керосин фракциясы)
- 150-360°С шамасында қайнайтын фракция (дизель отыны)
- 320-400°С шамасында қайнайтын фракция (жеңіл май)
Қондырғылар құрамында келесідей негізгі аппараттар мен жабдықтар бар:
құбырлы пеш, саптамалы колонна, жылуалмастырғыштар, тоңазытқыштар,
атмосфералық немесе вакуумды сыйымдылықтар, насостар, түрлі коммуникациялар
және т.б.
Кеңейтуден кейінгі қондырғы өнімділігі тәулігіне 300-350 тонна.
4−бөлім. Ректификациялық колонна
Ректификациялық колонна – құрамында әртүрлі температурада қайнайтын
фракциялары бар сұйық қоспаларды бөлуге арналған аппарат. Классикалық
колонна ішінде контактты құрылғылары бар вертикальды цилиндр тәріздес болып
келеді. Ректификация (латын тілінен rectus – тіке, facio – жасаймын) –
нәтижесінде құрамындағы булардың конденсациясы бөлек жүретін
жылумассаалмасу процесі.
Өндірісте қолданылуы
Ректификация спирт және мұнай өндірісінде басты технологиялық
процестердің негізгі үлгісі ретінде ХІХ ғасырдың басынан белгілі. Қазіргі
кезде ректификация компоненттерді таза бөлу маңызды болып табылатын әрбір
облыстағы химиялық технологияда кеңінен қолданыста (органикалық синтез,
изототар, полимерлер, жартылайөткізгіштер және басқа да әртүрлі заттарды
жоғары тазалықпен шығаратын өндірістерде).
Жұмыс істеу принципі
Бу, сұйық-бу немесе сұйық күйге дейін қыздырылған бастапқы шикізат өнім
ретінде колоннаға түседі. Өнім берілген зона эвапарационды зона деп
аталады. Мұнда эвапарация, яғни будың сұйықтан бөліну процесі жүреді.
Булар колоннаның жоғарғы бөлігіне көтеріліп, салқындатқыш-конденсаторда
салқындатылып және конденсацияланып, қайта колоннаның жоғарғы тәрелкесіне
суландырғыш ретінде беріледі. Осылайша, колоннаның жоғарғы бөлігінде
(тығыздаушы) қарама-қарсы (төменнен жоғары қарай) ағынмен булар қозғалады
және (жоғарыдан төмен қарай) сұйық ағады.Сұйық тарелка бойымен төменге ағу
арқылы жоғары қайнайтын компоненттермен, ал булар колоннаның жоғарғы
бөлігіне көтерілген сайын оңай қайнайтын компоненттермен байытылады.
Осылайша, колоннаның жоғары бөлігіне жіберілген өнім оңай қайнайтын
компоненттерге байытылды. Оны дистиллят деп атайды. Дистилляттың
салқындатқышта конденцирленген және қайта оралған бөлігін суландыру немесе
флегма деп атайды.Булардың өспелі ағынын жасау үшін ректификациялық
колоннаның айдалған, төменгі бөлігінен айдалған сұйық бөлігін
жылуалмастырғышқа бағыттайды, пайда болған буларды қайта колоннаның
тарелкесіне жібереді.Колоннада екі ағын пайда болады: 1 ағын – жоғарыдан
аққан сұйық, 2 ағын - колоннаның төменгі бөлігінен көтерілген булар.
Түрлері
Ректификациялық қондырғылар жұмыс істеу принципіне қарай периодты және
үздіксіз болып бөлінеді. Үздіксіз жұмыс істейтін қондырғыларда бөлінетін
шикізат қоспасы колоннаға түседі және бөлінген өнімдер үздіксіз шығарылып
отырады. Периодты жұмыс істейтін қондырғыларда бөлетін қоспаны бір уақытта
кубқа салады және ректификацияны берілген соңғы құрамдағы өнімді алғанша
жүргізеді.
Конструкциясы
Өндірістік ректификациялық колонналардың биіктігі 60 метрге және
диаметрі 6,0 метрге жете алады. Ректификациялық колоннада контактты құрылғы
ретінде тарелкелер мен бекітпелер қолданылады. Бекітпе металл, керамикалық,
әйнек және басқа әртүрлі формадағы элементтер бола алады.конденсация осы
элементтердің дамыған бетінде жүреді.
Тәрелке қақпақшалы ректификациялық колонна сызбасы
5−бөлім. Апаттылық жағдайларда өнімдерді залалсыздандыру тәсілдері.
Мұнай өнімдері жарылуы кезінде оларды жеке ыдысқа жинап алу керек,
төгілген жерді құрғақ шүберекпен сүрту керек; төгілу кезінде топырақпен
жабылып, кейіннен алып тасталынуы керек. Шикізаттың, дайын өнімнің өрт
қауіптілік және токсикалық көрсеткіштері 4 және 5 кестеде көрсетілген.
Статикалық электр көзінен қорғаныс.
Мұнай өнімдері диэлектриктер тобына жатады және статикалық электр көзі
зарядын жинау қасиетіне ие.
Қондырғыда статикалық электр көзі мұнай өнімдерін сору кезінде пайда
болуы мүмкін. Әсіресе электрлену мұнай өнімдерін алапқа айдағанда шапшып
ағуы кезінде артуы мүмкін.
Статикалық электр көзі зарядтарының пайда болуының алдын- алу
мақсатында келесі шарттарды орындау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
эксплуатациялау үшін технологиялық регламент.
ТОО ЛАД-НПК фирмасынан
Бас инженер Бартош Ю.П.
Бас механик Пластун А.М.
Инженер ОТ мен ТБ, ПБ Слаутенков А.А
Бас инженердің орынбасары Махмудов Дж.Г.
Мазмұны
1-бөлім. Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша қондырғылардың жалпы
сипаттамасы.
2-бөлім. Шыққан шикізат пен дайын өнімнің сипаттамасы.
3-бөлім. Технологиялық сызбаның сипаттамасы.
4−бөлім. Ректификациялық колонна.
5−бөлім. Апаттылық жағдайларда өнімдерді залалсыздандыру тәсілдері.
6-бөлім. Қоршаған және табиғи ортаны қорғау.
7-бөлім. Технологиялық процесті қауіпсіз жүргізудің негізгі ережелері.
8-бөлім. Технологиялық процестің мүмкін қателіктері. Авариялық жағдай мжәне
қондырғыны тоқтату ережелері.
9-бөлім. Терминдер мен анықтамалар.
Әдебиеттер тізімі.
1-бөлім. Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша қондырғылардың жалпы
сипаттамасы.
Технологиялық регламент бас маман Ф.О. Гусеновтың қолдауымен жасалған
технологиялық проект негізінде құрылған.
Техникалық өңдеу өнiмдiлiктiң үлкеюi үшiн авторлық өңдеудi технология
орналастыратын техникалық жобаның негiзiнде жасады.
Қондырғы (вакуумдық және атмосфералық) тұрақты емес бензин, керосин,
дизельдік отын, жеңіл май және ашық көкшіл қалдық (мазут) алу мақсатында
атмосфералық және вакуумдық шартта мұнай мен мұнай қалдықтарын өндеу үшін
қолданылады.
Мұнай мен мұнай қалдықтары бойынша технологиялық процесс келесі
сатылардан тұрады:
1. Шикізатты дайындау (ірі қоспалардан фильтрлеу, су мен тұздарды жою)
2. Міндетті температураға дейін технологиялық пеште шикізатты қыздыру
(атмосфералық шартта 200-220°C, вакуумдық айдауда 320-380°C дейін)
3. Қыздырылған шикізатты саптамалы колонкаларға жіберу және келесі
фракцияларға талдау:
а) атмосфералық қондырғы
- 30-170°C-қа дейін қайнайтын фракция (тұрақсыз бензин)
- 120-250°C-қа дейін қайнайтын керосинді фракция
- 200-250°C-қа дейін қайнайтын дизельдік отынның басы
б) вакуумдық қондырғы (қысымы 30-80 мм.рт.ст)
- 120-220°C шегінде қайнаған фракция (керосинді фракция)
- 150-360°C шегінде қайнаған фракция (дизельдік фракция)
- 320-400°C шегінде қайнаған фракция (жеңіл май)
Қондырғының құрамында келесі негізгі аппараттар мен қондырғылар
болады: құбырлы пеш, саптамалы колонна, жылуалмастырғыш, салқындатқыштар,
атмосфералық және вакуумдық жинақтар немесе сыйымдылықтар, насостар,
әртүрлі коммуникациялар және т.б.
Қондырғының кеңейтілгеннен кейінгі өнімділігі тәулігіне 300-350
тонна.
2-бөлім. Бастапқы шикізат пен дайын өнімнің
сапалық көрсеткіштері.
2.1. Алынатын өнім сипаттамасы
Қондырғы үшін шикізат ретінде каталитикалық крекинг процестерінің мұнай
немесе аралас мұнай өнімдері келесі құрамға жауапты
Кесте 1
Шикізат атауы Фракция Аралас мұнай ОАО СНПС Актобе Тенгиз мұнайы
температурасы өнімі мұнай газ мұнайы(Қр) мас.%
мас.%
Бастапқы қайнау
температурасы, ºС
айдалады
100ºС дейін 180 37 55
120 - 19,0 14
150 - 28,0 22
160 - 30,5 32
180 - 35 36
200 5 38,5 45
220 10 42,0 50
240 20 46,0 55
260 30 50,0 60
280 40 54,0 64
300 50 57,0 68
320 60 61,5 75
340 70 65,5 78
360 80 70,0 85
Қалдық 360ºС 19 30,0 13,7
Шығыны 1,0 1,5 1,3
20ºС тығыздығы, кгм³ 860-880 815-825 729-820
Жалпы күкірт құрамы, % 0,25 0,63 0,52
Судың құрамы, % ≈1,0 0,3 0,1
Ескерту:
Ашық мұнай өнімін алу үшін шикізатты тұздардан мұқият тазарту тиіс және
шикізат пен судан (0,4 -1% дейін) тұндыру және дегулятор көмегімен қабаттар
түзу жолымен бөлу керек. Тұздар мен сулар 5%-тен көп болған жағдайда
қондырғының болат құрылғылары интенсивті коррозияға ұшырайды, ол пешті
жылан түтіктің біртіндеп істен шығуына ықпал етеді. Шикізаттың құрамында
тұздардың көп болуынан қыздыру және айдау процестеріндепешті жылан
түтіктің, жылуалмастырғыштың және транспорт құбырларының бітелуіне әкеледі.
Мұндай қондырғыларда берілген мұнайлар болмаған жағдайда құрамында тұздар
(100мгм3), су (0,5%) және парафиндер (5%) аз мөлшерде болуы керек.
2.2. Дайын өнім сипаттамасы
а) басты фракция (мақсатты фракция) – Л-40 и Л-62 по ГОСТ 305-86
маркалы дизельдік отын деп аталатын
Кесте 2
№2 Көрсеткіштердің атаулары Л-62 маркасы Әрекеттесуші
п.п үшін 305-86 ГОСТқондырғыларда
бойынша нормаларалынған
1 2 3 4
1 Цетан саны, кем дегенде 45 45÷50
2 Фракциялық құрамы: 280 250÷290
º С температура кезінде 50%
айдалады, артық емес 360 330÷360
ºС температура кезінде 96% айдалады,
артық емес
3 Кинемат.тұтқырлық 20ºС кезінде 3,0÷6,0 3,2÷5,0
4 Суу температурасы ºС кем емес -10 -8÷-15
5 Лайлану температурасы ºС жоғары емес-5 -5÷-8
6 Жарық температурасы º С кем емес 62 40÷67
7 Күкірттің массалық үлесі %, артық 0,2 0,1÷0,3
емес (Нб)
8 Меркаптанды күкірттің массалық 0,01 0,01÷0,03
үлесі, % (Нб)
9 Мысты пластинкада тәжірибе төзімді төзімді
10 Фактілі шайыр концентрациясы 40 20÷40
мг100см3 отын
11 Қышқылдылық, 100см3 отын,Нб 5 5÷10
12 Йод саны, 100г отынға йод, Нб 6 3÷7
13 Күлділігі, Нб 0,01 0,005÷0,01
14 10% қалдықдың кокстелуі, %, Нб 0,3 0,2÷0,3
15 Сүзгіштік коэффициенті, Нб 3 3
16 Механикалық қоспалардың құрамы жоқ жоқ
17 Судың құрамы жоқ жоқ
18 20ºС-тағы тығыздығы, кгм3, кем емес860 830÷850
2.3. Қондырғыда алынған тұрақты емес бензиннің сипаттамасы
Кесте 3
№ Көрсеткіштердің атаулары ТУ 3800 1560-88 Қондырғыда алынған
п.п. бойынша П-2
маркалы бензин
1 2 3 4
1 20ºС-тағы тығыздығы, кгм3 725 710-735
2 Фракциялық құрамы:
а) айдау басындағы айдау, ºС, 35 35-40
төмен емес 75 70-80
б)10% айдалу температурасы, ºС,
жоғары емес 110 110-125
в) 50%айдалу температурасы, ºС
жоғары емес 155 150-160
г) 90% айдалу температурасы, ºС
жоғары емес
д) қайнау соңындағы температура,175 170-180
ºС жоғары емес
е) колбадағы қалдық, % Нб 1,5 1-2,0
ж) қалдық пен шығын,% Нб 4,5 4-5,0
3 Қаныққан бу қысымы, Па (мм.рт.ст)66661 -
нб (500) (480-520)
4 Мг.кон100см3 бензиннің 1 1-2
қышқылдығы, Нб
5 Мг100см3 бензиннің фактілі шайыр2 0-2,0
концентрациясы
6 Күкірттің массалық үлесі ,% Нб 0,04 0,02-0,045
7 Меркаптанды күкірттің массалық 0,004 0,02-0,04
үлесі,% Нб
8 Мысты пластинкада тәжірибе төзімді төзімді
9 Мг қорғасын құрамының кг отынға,0,05 отс
Нб
10 Көмірсутекті құрам:
а) парафинді КС құрамы,% кем емес60 анықталмайды
б) нафтенді КС құрамы, %
в) шексіз КС құрамы, % белгіленбейді белгіленбейді
г) ароматты КС құрамы, % белгіленбейді белгіленбейді
белгіленбейді белгіленбейді
11 Суда ерігіш қышқылдардың құрамы жоқ жоқ
12 Су мен механикалық қоспалардың жоқ жоқ
құрамы
13 Октан саны, кем емес 76 60-66
2.4. Қондырғыда алынған ашық көк қалдықтың (мазуттың) сипаттамасы
Кесте 4
№ Көрсеткіштердің атауларыТУ бойынша Қондырғыда Зерттеу
п.п. Ф-12 мазуты алынған ашық әдістері
үшін нормалар көк статка
1 2 3 4 5
1 50ºС тұтқырлық, Нб 12 8-10 ГОСТ 6258-52
2 Кинематикалық тұтқырлық,89 70-90 ГОСТ 33-66
сст
3 50ºС динамикалық - -
тұтқырлық, П,Нб
4 Күлділік, %, Нб 0,1 0,08-0,12 ГОСТ 1461-59
5 Мехиникалық қоспалардың 0,12 0,1-0,15 ГОСТ 6370-59
құрамы, %, Нб
6 Судың құрамы, % Нб 0,3 0,1-0,3 ГОСТ 2477-65
7 Күкірттің құрамы, %, Нб0,6 0,6-0,7 -
аз күкіртті үшін
8 Кокстеу,% Нб бағаланбайды бағаланбайды -
9 Шайырлар құрамы,%, Нб 50 50 ГОСТ 2550-44
10 Көмірсутектер құрамы, %,жоқ жоқ
Нб
11 Вспушка температурасы,
ºС 90 85-95 ГОСТ 6356-52
жабық тиглде - - ГОСТ 4333-48
ашық тиглде
12 Суу температурасы,құрғақ
отынды есептеуде жылудың-5 0÷-6 ГОСТ 20287-74
жануы, ºС, құрғақ отынға
есептеу кезінде жану
жылуы, Нб
13 Құрғақ отынға есептеу 41,454*103 (38,6-40,7)*10
кезінде жану жылуы (9870) 3
кДжкг(ккалкг) (9700)
14 20ºС кгм3 тығыздығы 940 920-940 ГОСТ 3900-47
3 бөлім. Өндірістің технологиялық сызбасы және технологиялық процесс
сипаттамасы.
Технологиялық сызба
Технологиялық процесс сипаттамасы
Мұнай және мұнай қалдықтары құрамы бойынша жанғыш сұйық көмірсутектер
және әртүрлі органикалық (күкіртті, оттекті және азотты) қосылыстар,
сонымен қатар ондағы еритін қатты УВ және шайырлы заттардан тұратын күрделі
қоспа.
Біріншілік айдаудан кейін мұнайдан келесі фракция және дистилляттарды
алады:
• 35°С-180°С аралығында қайнайтындар және бензинді
• Дизельді керосинді (120°С -250°С) немесе керосин-газольді(150°С
-360°С)
Ашық дистилляттарды іріктегеннен кейінгі қалдық мазут деп аталады және
соңғы айдаудың тереңдігіне байланысты әртүрлі маркаларда шығарылады.
Мазут әртүрлі майларды (майлағыш және арнайы майлар) алуда бағалы өнім
болып табылады. Терең вакуумда ( ост. 10-20 мм.сын.бағ.) мазутты айдаудың
соңғысында жеңіл (трасформаторлы) және ауыр майлы фракциялар (индустриялды,
компрессорлы және т.б) алынады, мазутты айдаудан кейінгі қалған қалдық
(500°С-тан жоғары) гудрон деп аталады және әртүрлі битумдар (БНВ-5, БНВ-6,
БН-6, БН6090) және жоғары тұтқырлы майларды және т.б. алуда шикі зат болып
табылады.
Мұнайды біртекті топтар және фракцияларға бөлу үшін әртүрлі әдістер
қолданылады. Олар айдау, ректификация, абсорбция – десорбция,
термодиффузия, экстракция, кристаллизация және т.б. қарапайым айдау арқылы
қайнау температуралары жақын сұйықтықтарды бөлу мүмкін емес. Сондықтан ол
тек алыс фракцияларды бөлуде пайдаланылады. 200°С-тан жоғары айдау жоғары
молекулярлы УВ термиялық төмендеуді болдырмас үшін вакуумда жүргізіледі.
Пештік отын тұрмыстық мақсаттар үшін қолданылады және кейде соляр майын
алмастыра алады. Оның фракциялық құрамы: 10% 180°С-та, 90% 320°С-
тақайнайды, жарық температурасы 60°С-тан көп болмаған жағдайда нормаланады.
Қазанды отын үш сортта шығарылады. Флоцкий мазуты (Ф-5, Ф-1 маркасы),
топочны мазуты және мартен пештеріне арналған мазут. Олар
негізінде,меншікті тұтқырлық және суу температурасымен айрықшаланады
(топочны мазутта 25-тен 42 °С-қа дейін). Айдауға жіберілген мұнайдағы су
және тұздардың болуы мұнай айыру кешенінің жұмыс істеуіне зиянын келтіреді.
Құрамында көп мөлшерде судың болуы мұнайда айыру құрылғы аппаратурасында
қысымды жоғарылатады, суды ысытуға және буландыруға артық жылу жұмсалады.
Оданда артық теріс әсерді тұздар, көбінесе хлорид және кальций, натрий
бикарбонаты және сульфаттар тигізеді. Пештегі жылу алмастырғыш құбырларында
қалады, ол құбырларды тазартуға алып келеді, жылу тасымалдау коэффициентін
төмендетеді. Хлоридтер, негізінен кальций және магний гидролизденіп тұз
қышқылын түзеді, айдау төмен температурада жүргізілсе де. Тұз қышқылының
әсерінен технологиялық құрылғыдағы металло- аппаратураның бұзылуы
(каррозия) болады. Сәйкесінше мұнайды айдауға жібермес бұрын оны су және
тұздан тазарту керек. Мұнай және су бір-бірінде аз ериді. Сондықтан, егер
алу кезінде су – мұнайлы эмульсия түзілмесе мұнайдан қарапайым тұндырумен
судың негізгі массасын бөліп алу қиынға соқпайды. Бірақ көбінесе мұндай
эмульсия түзіледі. Өндірістік тәжірибеде эмульсияларды бұзу үшін келесі
процесстер қолданылады:
1. Механикалық– фильтірлеу, ультрадыбыспен қайта өңдеу.
2. Термиялық – мұнайды судан тұндыру және ысыту, және ыссы сумен шаю.
3. Электрлік – тұрақты және аралық токпен электрлік өрісте қайта өңдеу
4. Химиялық – әртүрлі демультаторлармен қайта өңдеу.
Ескеру керек, тым жоғары температурада бқліну процессі – УВ крекинг
басталады. Бөлінуді болдырмау үшін қайнау температурасын төмендету керек.
Бұл мұнайды вакуумда айдағанда жүзеге асады. 180°Сжәне 400°С температура
аралығында атмосфералық қысымда қайнайтын мұнай фракциясы 170-220°С
аралығында, (5-10 қалған қысым) вакуумда айдалынуы мүмкін. Қазіргі жобада
теңіз, аулағыш, жерасты су және канализациялық линиялардың бетінде
жиналатын араласқан мұнай қалдықтарды айдау қарастырылған.
Мұнайға қарағанда араласқан мұнай қалдықтардың құрамында 140°С
температурада қайнайтын фракциялар болмайды. Арласқан мұнай қалдықтардың
құрамында бензинді фракциялардың болмауы соңғы айдаудың технологиясын
оңайлатады және аз мөлшерде шығындалумен мұнай өнімдерін (керосин,
дизельдік отын және жеңіл май) алуға мүмкіндік береді.
Змеевиктің ішкі құбырын пайдаланудағы қалдық кокс жандыру
технологиялық схемасы:
Пеш пайдалануда өндірілетін кокстың ауа – бу жандыруы құбырлы
пештерді кокс қалдықтарынан өңдеу кестесі бойынша жүзеге асады. Украиндық,
Гипронефтемаш бұл әдісті келесі ретпен жүзеге асырады. Коксты жандыру
процесінде алмалы катушка көмегімен ауа және бу лигасын жағдайы (рупор=3-5
–өлш., Р=3-5 өлш), жандыру өнім түрін құбыры арқылы шығарылады, ол өнімдер
тораптары жандыру кезінде бәсеңдетіледі. Змеевикті кокстан ауа бу тәсілі
арқылы тазарту келесі сатымен жүргізіледі:
1) Шикізат насос қондырғысын тоқтатқаннан кейін, пеш Змеевтің бу үрлеу
арқылы 2-3 сағат аралығында тазартады. Буландыру пеш фомасының
бәсеңдетілген қызуында және будың шығу температурасы 300-3500С аспауы
керек.
2) Буландыруды 3 сағаттан кейін тоқтатып форсунканы өшіру керек.
3) Змеевикта мұнай өнімнің жоқтығын және екіншілік қысымдытексеріп,
өнімділік торабына бәсеңдеткіш қою.
4) Пештің кіру, шығу құбырларын ауа – бу кестесі арқылы жалғау.
5) Термопар тығындарын ашып, термопар қалталарын кокстан тазалау. Кокс
үлгісін анализге алу.
6) Коксты жандыратын құбыр қабырғасының термпература айырмасын анықтау
үшін әрекеттесу термопарын тексеру.
7) Газаулағыш желілердің дұрыстығын тексеру.
8) Аспаптарды орнатып жұмысқа жарамдылығын тексеру.
9) Змеевикті түтін құбырынан бу шыққанша үрлеп, буды тоқтату.
10) Пеш Змеевигінің әрбір ағыны үшін сығындалған ауа өтудің қысымын
тексеру.
11) Кокс жандыруды өнім ұзындығы бойымен жүргізу.
12) Форсункаларды жағып, Змеевикке бу жіберіп температура айырмасын әр
сағат сайын 50-700С көтеріп отыру.
13) Температура айырмасы 400-5000С жеткенде пешке бәсеңдетіп ауа жіберіп,
бу мөлшерін баяулатуды ескеріп кокстың жануын құру.
Кокстың жану температурасы 420-4600С.
14) Коксты жандыру 30 мин асқаннан кеін жандыру өнімі құралындағы
көмірқышқыл газы (СО2) мен оттек (О2) мөлшерін анықтау үшін сынама
үлгісін алу. Әрі қараай сынаманы 2 сағат сайын алып тұру.
15) Змеевик құбырындағы кокс жану температурасы тұрақты режимге келтіріп,
форсункаға өнім берілуін минимумға жеткізу.
Температура интервалын 6000С ұстап тұру.
16) Ауа – бу қоспасының құбыр қимасы арқылы ағынын және температуа
көрсеткіші көмегімен құбырдағы кокстың тұрақты қозғалысын бақылау
(tmax=7000C).
17) Форсунканы өшіру
18) Кокс бөлшектерімен өнім шығынының біркелкілігін тұрақтандыру үшін ауа
– бу қоспасының берілу торабының қысымын 3-5 кгссм2 ұстап тұру.
19) Коксты жандырған кезде өнімдер құрамында СО2 мөлшері 0,2-0,25% болса
кокс жануының соңын көрсетеді. Бірақта жану өнімінің анализін 30 мин
сайын өткізіп тұру қажет.
20) Жанудың соңы Змеевик құбырларының түсінің өзгеруімен пештен ауа - бу
қоспасының шығуымен анықталады.
21) Үшқайтара тексеру кезінде СО2 мөлшері 0-0,1% болғанда коксты жандыруды
тоқтату.
22) Кокс толық жану кезеңіне жетті сөніп қалған жағдайда, ауа берілуін
тоқтатып пеш Змеевигін түтік құбырынан таза бу шыққан үрлеу. Процестің
қалпына келтіріп белгілі ретпен қайтадан іске қосу.
23) Жандыру буының бөлінуін түтік құбырынан қара түтіктің бөлінуімен
сипатталады.
24) Құбыр түстерінің сипаттамалары: қоңыр – 5500 С, қара – қызыл 6500 С,
қара - күлгін 7000 С-та болады.
Технологиялық сызбаның сипаттамасы.
Мұнай немесе құрамында мұнай бар қалдықтарды айдаудағы технологиялық
процесс келесі бөлімдерден тұрады:
1. Шикізатты дайындау.
2. Пеште бусұйықтық қоспаны алғанға дейінгі шикізатты қыздыру.
3. Атмосфералық жағдайда вакуумды құруға арналған жеңіл тұрақты емес
бензин, керосин және жартылай өнімді бөлу және алдыда жартылай өнім
негізінде жоғарыда айтылғандай дизельдік отын, керосин, жеңіл май және
вакуумда кубтық қалдықты бөліп алу.
Бірінші және соңғы П-1, АК-1 сызбасы бойынша мұнайды айдаудың
атмосфералық құрылғының технологиялық сызбасының сипаттамасы.
Шикізат (мұнай) шикізатты тауарлы R-1 сыйымдылығынан аралық Е-
1сыйымдылығына сақтау үшіналынады, судың ағуы және берілуіП-1пешінде
жүргізіледі. АН-1насос арқылы шикізат R-1 сыйымдылықтан деңгей бойынша
алынады және Ф-1 фильтр арқылы аралық Е-1 сыйымдылғына өтеді.
Механикалық қоспалар судан тазартылған шикізат Ф-2 фильтр арқылы
өткенде АН-2 насосы арқылы рекупиратордың құбырлық бөлігіне беріледі АТ-12
мұнда керосин фракция дистилятының жылу есебінен 100-120°С дейін қызады,
содан кейін шикізат П-1 пешіне бағытталады және ол берілген пештегі змеевик
арқылыөткенде сәйкесінше ковекционды және радиантты камералар 250-270°С
дейін қыздырылады. Радиация ортасында түтінді газдардың температурасы 450-
500°С көп болмауы керек. Пешке кірердегі шикізаттың температурасы
термобусмен өлшенеді. Оның көрсеткіші оператор бөлімшесінде қогдырылған
екіншілік жабдығымен (КСП-4) тіркелінеді. П-1 пешінен шығу кезіндегі шикі
заттың температурасы отын шығынының берілуі касадты сызба бойынша бір
клапанмен реттеледі. П-1 пеші Д=1800 мм болатын тік құбырдан; биіктігі
Hсл=12 м және ішкі 350-400 м змеевиктен тұрады. П-1 пеште сонымен қатар
ұзындығы 8 м болатын (Двп=400 мм) құбыр бар. П-1 құбыр пешінен шикізат
бусұйықтық
Мұнай мен мұнай қалдықтарын атмосфералық және вакуумдық жағдайда
тұрақсыз бензин, керосин, дизель отыны, жеңіл май және кубтық қалдық
(мазут) алу мақсатында қайта өңдеу үшін атмосфералық және вакуумды қондырғы
қолданылады.
Мұнай немесе мұнай қалдығын қайта өңдеудің технологиялық процесі келесі
сатылардан тұрады:
1) Шикізат даярлау (ірі қоспалардан фильтрлеу, су және тұзды жою)
2) Шикізатты қажетті температураға дейін технологиялық пеште қыздыру
(атмосфералық жағдайда 200-220°С-ге дейін, вакуумдық айдау кезінде 320-
380°С-ге дейін)
3) Қыздырылған шикізатты саптамалы колонналарға жіберіп, келесі
фракцияларға бөлу:
а) атмосфералық қондырғы:
- 30-170°С-ға дейін қайнайтын фракция (тұрақсыз бензин)
- 120-250°С-ға дейін қайнайтын керосин фракциясы
- 200-250°С-ға дейін қайнайтын дизель отыны
б) вакуумды қондырғы:
- 120-220°С шамасында қайнайтын фракция (керосин фракциясы)
- 150-360°С шамасында қайнайтын фракция (дизель отыны)
- 320-400°С шамасында қайнайтын фракция (жеңіл май)
Қондырғылар құрамында келесідей негізгі аппараттар мен жабдықтар бар:
құбырлы пеш, саптамалы колонна, жылуалмастырғыштар, тоңазытқыштар,
атмосфералық немесе вакуумды сыйымдылықтар, насостар, түрлі коммуникациялар
және т.б.
Кеңейтуден кейінгі қондырғы өнімділігі тәулігіне 300-350 тонна.
4−бөлім. Ректификациялық колонна
Ректификациялық колонна – құрамында әртүрлі температурада қайнайтын
фракциялары бар сұйық қоспаларды бөлуге арналған аппарат. Классикалық
колонна ішінде контактты құрылғылары бар вертикальды цилиндр тәріздес болып
келеді. Ректификация (латын тілінен rectus – тіке, facio – жасаймын) –
нәтижесінде құрамындағы булардың конденсациясы бөлек жүретін
жылумассаалмасу процесі.
Өндірісте қолданылуы
Ректификация спирт және мұнай өндірісінде басты технологиялық
процестердің негізгі үлгісі ретінде ХІХ ғасырдың басынан белгілі. Қазіргі
кезде ректификация компоненттерді таза бөлу маңызды болып табылатын әрбір
облыстағы химиялық технологияда кеңінен қолданыста (органикалық синтез,
изототар, полимерлер, жартылайөткізгіштер және басқа да әртүрлі заттарды
жоғары тазалықпен шығаратын өндірістерде).
Жұмыс істеу принципі
Бу, сұйық-бу немесе сұйық күйге дейін қыздырылған бастапқы шикізат өнім
ретінде колоннаға түседі. Өнім берілген зона эвапарационды зона деп
аталады. Мұнда эвапарация, яғни будың сұйықтан бөліну процесі жүреді.
Булар колоннаның жоғарғы бөлігіне көтеріліп, салқындатқыш-конденсаторда
салқындатылып және конденсацияланып, қайта колоннаның жоғарғы тәрелкесіне
суландырғыш ретінде беріледі. Осылайша, колоннаның жоғарғы бөлігінде
(тығыздаушы) қарама-қарсы (төменнен жоғары қарай) ағынмен булар қозғалады
және (жоғарыдан төмен қарай) сұйық ағады.Сұйық тарелка бойымен төменге ағу
арқылы жоғары қайнайтын компоненттермен, ал булар колоннаның жоғарғы
бөлігіне көтерілген сайын оңай қайнайтын компоненттермен байытылады.
Осылайша, колоннаның жоғары бөлігіне жіберілген өнім оңай қайнайтын
компоненттерге байытылды. Оны дистиллят деп атайды. Дистилляттың
салқындатқышта конденцирленген және қайта оралған бөлігін суландыру немесе
флегма деп атайды.Булардың өспелі ағынын жасау үшін ректификациялық
колоннаның айдалған, төменгі бөлігінен айдалған сұйық бөлігін
жылуалмастырғышқа бағыттайды, пайда болған буларды қайта колоннаның
тарелкесіне жібереді.Колоннада екі ағын пайда болады: 1 ағын – жоғарыдан
аққан сұйық, 2 ағын - колоннаның төменгі бөлігінен көтерілген булар.
Түрлері
Ректификациялық қондырғылар жұмыс істеу принципіне қарай периодты және
үздіксіз болып бөлінеді. Үздіксіз жұмыс істейтін қондырғыларда бөлінетін
шикізат қоспасы колоннаға түседі және бөлінген өнімдер үздіксіз шығарылып
отырады. Периодты жұмыс істейтін қондырғыларда бөлетін қоспаны бір уақытта
кубқа салады және ректификацияны берілген соңғы құрамдағы өнімді алғанша
жүргізеді.
Конструкциясы
Өндірістік ректификациялық колонналардың биіктігі 60 метрге және
диаметрі 6,0 метрге жете алады. Ректификациялық колоннада контактты құрылғы
ретінде тарелкелер мен бекітпелер қолданылады. Бекітпе металл, керамикалық,
әйнек және басқа әртүрлі формадағы элементтер бола алады.конденсация осы
элементтердің дамыған бетінде жүреді.
Тәрелке қақпақшалы ректификациялық колонна сызбасы
5−бөлім. Апаттылық жағдайларда өнімдерді залалсыздандыру тәсілдері.
Мұнай өнімдері жарылуы кезінде оларды жеке ыдысқа жинап алу керек,
төгілген жерді құрғақ шүберекпен сүрту керек; төгілу кезінде топырақпен
жабылып, кейіннен алып тасталынуы керек. Шикізаттың, дайын өнімнің өрт
қауіптілік және токсикалық көрсеткіштері 4 және 5 кестеде көрсетілген.
Статикалық электр көзінен қорғаныс.
Мұнай өнімдері диэлектриктер тобына жатады және статикалық электр көзі
зарядын жинау қасиетіне ие.
Қондырғыда статикалық электр көзі мұнай өнімдерін сору кезінде пайда
болуы мүмкін. Әсіресе электрлену мұнай өнімдерін алапқа айдағанда шапшып
ағуы кезінде артуы мүмкін.
Статикалық электр көзі зарядтарының пайда болуының алдын- алу
мақсатында келесі шарттарды орындау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz