Қылмыс құқықтың пәні,түсінігі,міндеттері мен принциптері
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І.Қылмыс құқықтың пәні,түсінігі,міндеттері мен принциптері
1.1 Қылмыс құқықтың пәні және түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Қылмыстық құқықтың міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Қылмыстық құқық ғылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ІІ. Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату
2.1 Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2Қылмыстық заңның түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.3 Қылмыс ұғымы және белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
2.4 Қылмыс санаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
І.Қылмыс құқықтың пәні,түсінігі,міндеттері мен принциптері
1.1 Қылмыс құқықтың пәні және түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Қылмыстық құқықтың міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Қылмыстық құқық ғылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ІІ. Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату
2.1 Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2Қылмыстық заңның түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.3 Қылмыс ұғымы және белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
2.4 Қылмыс санаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Қылмыстық құқық бұзушылықтың жеке бір көрінісі болып табылады. Осыған орай қылмысты азаматтық-құқықтық, әкімшілік және тәртіптік құқық бұзушылықтан және бейморальдық жат қылықтардан ажырата білудің маңызы ерекше. Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықтың өзара басты айырмашлығы құқыққа қайшылықтың мәніне байланысты. Қылмыс әр уақытта да қылмыстық заңға қайшы болады. Басқа құқық бұзушылық құқық саласының басқа нормаларына, заңдар мен нормативті актілерге қайшы. Істелген қылмыстың зардабы болып мемлекеттің ең ауыр күштеу шарасы- қылмыстық жаза және содан туындайтын соталғандық атақ болып табылады. Басқа құқық бұзушылықта мұндай жазалау шаралары жоқ, ал қолданылған ықпал ету шаралары сотталғандық атақ әкелмейді.
Кейбір қылмыстар басқа құқық бұзушылықта орын алмайтын қоғамдық қатынастарға(адамның өмірі, мемлекеттің қауіпсіздігі) қол сұғады.Сонымен, келтірілеген зиян мөлшері қылмысты басқадай құқық бұзушылықтан ажыратуға мүмкіндік беретін бірден-бір белгі болып табылады. Лауазымды адамның өкілеттігін өз бетінше пайдаланып, заң қорғайтын мүдделерге елеулі зиян келтіретін қасақана әрекеті қылмыс (309-бап), ал елеулі зиян келтірілмеген басқа әрекеттер тәртіптік теріс қылық болып табылады. Өзінің нақты құқығын немесе басқа адам таласа алатын жорамалды құқығын, белгіленген тәртіптен тыс өз бетінше жүзеге асыру, бұл азаматтың құқығының елеулі түрде бұзылуына әкеп соқтырса, қылмыс ретінде сараланады. Ал елеулі түрде бұзушылық жоқ болса, мұндай әрекет әкімшілік жолмен жазаланатын құқық бұзушылыққа жатады. Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықты бір-бірінен қоғамға қауіптілік дәрежесінің көрсеткіші арқылы ажыратуға болады. Менің бүгінгі курстық жұмысымның мақсаты: «Қылмыстық құқықты басқа құқық бұзушылықтан ажырату».
Кейбір қылмыстар басқа құқық бұзушылықта орын алмайтын қоғамдық қатынастарға(адамның өмірі, мемлекеттің қауіпсіздігі) қол сұғады.Сонымен, келтірілеген зиян мөлшері қылмысты басқадай құқық бұзушылықтан ажыратуға мүмкіндік беретін бірден-бір белгі болып табылады. Лауазымды адамның өкілеттігін өз бетінше пайдаланып, заң қорғайтын мүдделерге елеулі зиян келтіретін қасақана әрекеті қылмыс (309-бап), ал елеулі зиян келтірілмеген басқа әрекеттер тәртіптік теріс қылық болып табылады. Өзінің нақты құқығын немесе басқа адам таласа алатын жорамалды құқығын, белгіленген тәртіптен тыс өз бетінше жүзеге асыру, бұл азаматтың құқығының елеулі түрде бұзылуына әкеп соқтырса, қылмыс ретінде сараланады. Ал елеулі түрде бұзушылық жоқ болса, мұндай әрекет әкімшілік жолмен жазаланатын құқық бұзушылыққа жатады. Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықты бір-бірінен қоғамға қауіптілік дәрежесінің көрсеткіші арқылы ажыратуға болады. Менің бүгінгі курстық жұмысымның мақсаты: «Қылмыстық құқықты басқа құқық бұзушылықтан ажырату».
1.Кудрявцев В.Н. Общая теория квалификации преступлений. М: Государственное издательство юридической литературы, 1972 . С.323.
2.Уголовное право Республики Казахстан. Учебник: Особенная часть. 1. Под ред. Борчашвили И.Ш. и Рахметова С.М. Алматы: Данекер, 2002. С.424.
3.Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы: Жеті жарғы, 1999. 317 б.
4.Трайнин А.Н. Общее учение о составе преступления. М: 1957. С.106.
5. Ағыбаев Н.А. Қылмыстық құқық.Ерекше бөлім. Алматы: Жеті жарғы,2007
2.Уголовное право Республики Казахстан. Учебник: Особенная часть. 1. Под ред. Борчашвили И.Ш. и Рахметова С.М. Алматы: Данекер, 2002. С.424.
3.Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы: Жеті жарғы, 1999. 317 б.
4.Трайнин А.Н. Общее учение о составе преступления. М: 1957. С.106.
5. Ағыбаев Н.А. Қылмыстық құқық.Ерекше бөлім. Алматы: Жеті жарғы,2007
Жоспар
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І.Қылмыс құқықтың пәні,түсінігі,міндеттері мен принциптері
1.1 Қылмыс құқықтың пәні және
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Қылмыстық құқықтың
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8
1.3 Қылмыстық құқық
ғылымы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..12
ІІ. Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату
2.1 Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.2Қылмыстық заңның
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...18
2.3 Қылмыс ұғымы және
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..22
2.4 Қылмыс
санаттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Кіріспе
Қылмыстық құқық бұзушылықтың жеке бір көрінісі болып табылады. Осыған
орай қылмысты азаматтық-құқықтық, әкімшілік және тәртіптік құқық
бұзушылықтан және бейморальдық жат қылықтардан ажырата білудің маңызы
ерекше. Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықтың өзара басты айырмашлығы құқыққа
қайшылықтың мәніне байланысты. Қылмыс әр уақытта да қылмыстық заңға қайшы
болады. Басқа құқық бұзушылық құқық саласының басқа нормаларына, заңдар мен
нормативті актілерге қайшы. Істелген қылмыстың зардабы болып мемлекеттің ең
ауыр күштеу шарасы- қылмыстық жаза және содан туындайтын соталғандық атақ
болып табылады. Басқа құқық бұзушылықта мұндай жазалау шаралары жоқ, ал
қолданылған ықпал ету шаралары сотталғандық атақ әкелмейді.
Кейбір қылмыстар басқа құқық бұзушылықта орын алмайтын қоғамдық
қатынастарға(адамның өмірі, мемлекеттің қауіпсіздігі) қол сұғады.Сонымен,
келтірілеген зиян мөлшері қылмысты басқадай құқық бұзушылықтан ажыратуға
мүмкіндік беретін бірден-бір белгі болып табылады. Лауазымды адамның
өкілеттігін өз бетінше пайдаланып, заң қорғайтын мүдделерге елеулі зиян
келтіретін қасақана әрекеті қылмыс (309-бап), ал елеулі зиян келтірілмеген
басқа әрекеттер тәртіптік теріс қылық болып табылады. Өзінің нақты құқығын
немесе басқа адам таласа алатын жорамалды құқығын, белгіленген тәртіптен
тыс өз бетінше жүзеге асыру, бұл азаматтың құқығының елеулі түрде бұзылуына
әкеп соқтырса, қылмыс ретінде сараланады. Ал елеулі түрде бұзушылық жоқ
болса, мұндай әрекет әкімшілік жолмен жазаланатын құқық бұзушылыққа жатады.
Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықты бір-бірінен қоғамға қауіптілік
дәрежесінің көрсеткіші арқылы ажыратуға болады. Менің бүгінгі курстық
жұмысымның мақсаты: Қылмыстық құқықты басқа құқық бұзушылықтан ажырату.
І.Қылмыс құқықтың пәні,түсінігі,міндеттері мен принциптері
1.1 Қылмыс құқықтың пәні және түсінігі
Қылмыстық құқық жеке құқық саласы ретінде адамды, оның құқықтары мен
бостандықтарын, қоғамды және мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан
қорғауға бағытталған қоғамдық қатынастарды реттейді. Мұндай реттеу үш
жлмен жүзеге асырылады. Оның біріншісі,қылмыстық құқық
нормасы арқылы қоғамдық қатынастарды реттеу функциясы болып
табылады. Ол қылмыс істеуге байланысты қылмыс жасаған адам мен
(субъектімен) мемлекет арасында пайда болады. Мұндай құқықтық
қатынасқа қатысушылардың әрқайсысының өзіне тән құқықтары, міндеттері
пайда болады. Субъект қылмыс істеуге байланысты қылмыстық жауапқа
және жазаға тартылуға міндетті болса, екінші субъект әділ сот органдары
(сот, тергеу, прокуратура) қылмыс істеген адамды сол міндетті орындауға
күшпен міндеттейді. Сонымен, қылмыстық құқықтық қатынастарды
реттейтін бұл функция орын алған қылмыс оқиғасына байланысты
қылмыстық жауаптылықты және жазаны қолдану немесе қылмыстық
жауаптылықтан және жазадан босату сияқты мәселелерді жүзеге асырады.
Екіншіден, қылмыстық құқық нормасы арқылы жазамен қорқытып, тыйым
салынған іс-әрекеттерді істеуге байланысты қоғамдық қатынастар реттеледі.
Яғни, қылмыстық заңның болуы және оны бұзған адамдарға қолданылатын
жазаның қылмыстық құқықтық нормаларда көрініс алуы осы көрсетілген
құқықтық функцияның толық жүзеге асырылуына мүмкіндік туғызады.
Үшіншіден, қылмыстық құқық қылмыстық құқықтың нормасы арқылы
азаматтарға қылмыстық жолмен қиянат келтіргенде олардың одан қорғануға
байланысты қатынастарын ретке келтіреді. Мысалы, қажетті қорғану,
мәжбүрлі қажеттілік немесе қылмескерді ұстауда әрбір азамат заңда
белгіленген тәртіппен қорғануға құқылы. Бұл мәселе тек қылмыстық
құқықтық норма арқылы реттеледі.
Қылмыстық құқық туралы сөз болғанда оның үш түрлі мағынасын
ескертуіміз керек. Қылмыстық құқық – бұл жалпы құқық жүйесінің негізгі
бір саласы және пән болып табылады. Осы ұғым дардың бәрінің жиынтығы
қосылып қылмыстық құқық курсы деген түсінікті білдіреді.
Қылмыстық құқық пәнін құқық саласы ретінде қарастырғанда жалпы құқық
теориясына тән белгілердің, негізгі принциптердің осы құқық саласына да
тән екендігін ескеру қажет. Сонымен қатар қылмыстық құқық өзінің
ерекшеліктерін белгілейтін және өзін жеке құқық саласы ретінде
қарастыруға негіз болатын өзіндік мазмұн, өзгешелік белгілері мен
принциптері бар құқық саласы болып табылады.
Басқа құқық салалары сияқты қылмыстық құқықтың да негізгі заңдылық
базасы – Қазақстан Республикасының Конституциясы болып табылады.
Қылмыстық құқықтың ережелері мен институттарының мазмұны
қолданылып жүрген қылмыстық құқықтың нормаларында анық көрсетілген.
Қылмыстық құқық нормалары мазмұнына қарай екі түрлі қызметті жүзеге
асырады. Оның біріншісі қылмыстық құқықтың жалпы ережелерін,
принцептері мен институттарын белгілеу арқылы негізгі екі ұғым қылмыс
пен жазаны анықтайды.
Бұл нормалар қылмыстық құқықтың Жалпы бөлімінің мазмұнын құрайды.
Екінші бір нормалар қоғамға қауіпті әрекеттің немесе әрекетсіздіктің
қылмыс қатарына жататынын белгілерін шеңберін және оны істеген үшін
ағайындайтын жазаның түрлері мен шегін белгілейді. Мұндай нормалар
қылмыстық құқықтың Ерекше бөлімінің мазмұнын құрайды.
Қылмыстық құқық жеке құқық саласы ретінде мынадай өзіндік ерекшелік
белгілермен көрініс табады:
Қылмыстық құқық пәні қылмыс істеуге байланысты пайда болатын
қоғамдық қатынастарды ретке келтіреді. Ал мұндай ретте қылмыстық
құқықтық қатынастардың субъектілері болып бір жағынан қылмыс істеген
адам және қылмысы үшін соларға мемлекет атынан шара қолданатын
мемлекеттік құқық қолдану және құқық қорғау органдары болады.
Белгілі бір әрекетті немесе әрекетсіздікті қылмыс қатарына жатқызып, оған
жаза тағайындау, қоғамға, жеке адамға және мемлекетке қарсы қылмыстық
іс-әрекетке тыйым салып, оны бұзғаны үшін қылмыстық жауапқа және
жазаға тартатын нормаларды белгілеу - мемлекеттің құзыреті. Осы
тұрғыдағы қоғамдық қатынастарды ретке келтіру қылмыстық құқыққа ғана
тән әдіс болып табылады.
Қылмыстық құқық Жалпы және Ерекше бөлімнен тұрады.
Қылмыс пен жаза туралы ұғым, қылмыстық заңның түсінігі, міндеттері,
қылмыстық жауаптылықтың негізі және одан босату, қылмыс құрамының
түсінігі, қылмыстық заңның кеңістіктегі және мезгілдегі күші; іс-
әрекеттің
қоғамға қауіптілігін жоятын мән - жәйлар туралы түсініктер, сондай - ақ
қылмыс істеу сатылары туралы ұғыммен, қылмысқа бірге қатысу, жазаның
мақсаты және жүйелері, жаза тағайындаудан немесе қылмыстық
жауаптылықтан және жазадан босатудың мәселелері осы Жалпы бөлімде
зерттеледі.
Ерекше бөлімде нақты қылмыс құрамдары және оларды істегені үшін
белгіленген жаза түрлері көрсетіледі Жалпы және Ерекше бөлім өзара тығыз
байланысты, осы екі бөлімнің жиынтығы қылмыстық құқықты құрайды.
Жалпы және Ерекше бөлімнің бірлігі олардың алға қойған мақсаты
мемлекетті, қоғамды, азаматтарды және құқық тәртібін қылмысты қол
сұғушылықтан қорғау арқылы айқын көрінеді. Қылмыстық құқықтың
Жалпы бөлімінің нормаларын қолдану арқылы Ерекше бөлімінің нормалары
жүзеге асырылады. Жалпы бөлімнің ережелері мен институттары Ерекше
бөлімдегі нақты нормаларды қолданғанда негізгі басшылыққа алынады.Сол
себепті осы екі бөлім нормалары бір біріне сәйкес болуы қажет.
1.2 Қылмыстық құқықтың міндеттері.
Қылмыстық кодекстің 2-бабына сәйкес қылмыстық зандардың міндеттері болып:
1. Адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін,
меншікті, ұйымдардың құқықтары мен занды мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен
қауіпсіздік тіщоршаған ортаны Қазақстан Республикасының конституциялық
құрылысы мен аумақтық тұтастығын қоғам мен мемлекеттін заңмен қорғалатын
мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау бейбітшілік пен адамзаттың
қауіпсіздігін қорғау 1сондай-ақ қылмыстардың алдын алу болып табылады.
2. Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін осы Кодексте қылмыстық жауаптылық
негіздері белгіленеді, жеке адам, коғам немесе мемлекет үшін қауіпті қандай
әрекеттер қылмыс болып табылатыны айқындалады, оларды жасағаны үшін жазалар
мен өзге де қылмыстық құқықтық ықпал ету шаралары белгіленеді делінген.
Жаңа Қылмыстық кодексте қоғамның саяси, экономикалық және әлеуметтік
өмірінде орын алған сапалық өзгерістер еске алынған. Яғни, азаматтардың
жекебасы, олардың құқықтары мен бостандықтарын, занды мүдделерін қорғау
бірінші кезекке койылған. Қьшмыстық-құқьшыққорғау объектісінің қатарына
коғам-дық тәртіп пен қауіпсіздік және коршаған ортаны қорғау, Республиканың
Конституциялық қүрылысы мен аумақтық тұтасты-ғьш,қоғам мен мемлекеттің
заңымен қорғалатын мүдделерін қылмыстық қол сүғушылықтан қорғау,
бейбітшілік пен адамзаттың кауіпсіздігін қорғауды қамтамасыз ету міңдеттері
енгізілген. Яғни, қылмыстық құқықтың негізгі міндеті қылмыстық құқыктық
құралдардың көмегімен заңда көрсетілген осы маңызды объектілерді қорғау,
қылмыстылықпен барьнша пәрменді күрес жүргізу болып табылады. Кылмыстық
заңдарда көрсетілген міндеттерді жүзеге асыру ушін Қылмыстық кодекс
қылмыстық жауаптылықтың негізін белгілейді. Яғни, кылмыстық занда
көрсетілген іс-әрекеттерді істеген адам осы занда белгілеңген негізде ғана
жауапқа тартылады. Ол үшін қылмыстық заң жеке адам, қоғам немесе мемлекет
үшін қандай қауіпті іс-әрекеттер кылмыс болып табылатыньш белгілеңді және
оларды кінәлі түрде істегендерге жазалар мен өзгедеқылмыстық-құкылык ықпал
ету шараларын белгілейді. Жаңа Қылмыстық кодекс бүрынғы кодекске қарағанда
ізгілік принципі басіиылыққа алына отырып, қоғамға онша қауіпті емес іс-
әрекеттер жасағандарға оларды қоғамнан окшауламайтын жаза түрлерін (түзеу
жұмысы, шартты жаза, міндетті жұмыс, шын жүректен өкінуіне немесе
тараптардың келісімгекелуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату)
қолдануға кең жол ашылған. Мұндай ізгілік қашқындылар қылмыспен күресуге
пәрменді әрі тиімді жағдай туғызады.
Қылмыстық құқықтың міндетгері қылмыстылықтың жағдайы мен деңгейіне де
тікелей байланысты. Ұзақ жылдар бойы оры н алған әміршілдік-әкімшілік,
тоталитарлық жүйе, жеке адамға табыну, токырау және қайта құру кезендерінде
қылмыстылық өрши түсті, нарықтык экономикаға көшудің қиын процестері.
экономикалық кризистер, қоғам мүшелерінін, едәуір бөлігінім, әмір сүру
деңгейінің қиыңдауы, өтпелі кезеңге байланысты қоғамдағы орын алып отырған
жүмыссыздық, жоқшылық, құқық қорғау, күқык қолдану органдарының да жүмысьш
вдындата түсті, қылмыстылықтың сандық және сапалық жағынан өсу қарқыны
үдеді. Бұрын жұртқа беймәлім үйымдасқан, кәсіптік, банк жүйесіндегі
қылмыстар кең белес алды. Жалпы қылмыстылық кұрылымында түрақты ұйымдасқан
қылмысты қүрылымдяр жетекші роль атқаруда. Ұйымдасқан топ пен қылмыстық
бірлестіктердің істеген ауыр қылмыстарының саны өсетүсуде. Кісіні қасақана
өлтіру, денеге ауыр жарақат түсіру, бетеннің мүлкін қарақшылыкден тонау,
ұрлау немесе алажтық жолмен талан-таражға салу, баңдитизм, контрабанда
сиякты қылмыстар-дың саны арта түсті.
Қылмыстылықтьщ саньш азайтуда мемлекеттарапынан жүзеге асырылып жатқан
кең көлемдегі саяси, экономикалык және әлеуметтік шаралардың маңызы зор.
Экономикалық реформаны дұрыс жүргізу, нарықтык экономикаға кең жол ашылу,
өндірістің қүлдырауын тоқтатып, еңбекті дұрыс ұйымдастыру, оның өнімділігін
арттыру, жұмыссыздықты жою, қоғам мүшелерінің емір сүру қажеттілігін тиісті
деңгейге көтеру, кұкыктык реформаны заман талабына сай іске асыру
мемлекеттің алға қойған осы саладағы міндеттерін жүзеге асыруына кепілдік
берді.
3. Қылмыстық заңның басты міндеттерінің бірі - кылмыстан сақтандыру болып
табылады. Қылмыстық кұкьіқ жалпы және арнаулы сақтандыру функцияларын
жүзеге асырады. Жалпы сактандыру қылмыстық заң арқылы кез келген кылмысты
істеу ге тыйым салу, нақты қылмысты істеген адамдарға әділ жаза
тағайындауды белгілеу арқылы жүзеге асырылады. Арнаулы сақтан-дыру
қылмыстық заң тыйым салған әрекет немесе әрекетсіздіктерді істеген адамға
қылмыстық-кұкықтық нормалар арқылы белгіленген тиісті ьждал ету шараларын
қолдану ретімен іске асырылады.
Қылмыстыққұқықка, сондай-ақ тәрбиелік функция да тән. Қажетті қылмыстық
зандардъщ болуы, оның іс жүзінде әділ қолданылуы, азаматтардың, олардың
қүқықтары мен бостандықтарының қорғалуы, қылмыс істеген адамның лайыкты
қылмыстық жауаптылыққа тартылуы азаматтарды занды қүрметтеуге тәрбиелейді
және олардың заңға деген сенімділігін арттырады.
Қылмыстық құқыққа тән тағы бір функция бар. Ол - көтермелеу функциясы.
Мұндай функция азаматтардын, қылмысқа қарсы күрес саласындағы
белсенділігін арттырады. Қылмыстык заңдарда мемлекеттің, қоғамның мүддесін,
өзінің немесе басқаның мүддесін қорғауға, мысалы, қажетгі қорғану, мәжбүрлі
қорғану, сондай-ақпара берген адамның осы жайында шын жүректен ерікті түрде
мәлімдемесі болса, олар қылмыстық жауапқа тартылмайды деген нормалар бар.
Бұл нормалар көтермелеу функциясының нақты қолданылатыңдығы көрсетеді.
Қылмыстық заң, сондай-ақ, қылмыстық саясатты жүзегеасырудыңда құралы болып
табылады. Қылмыстық саясат әлеуметтік саясаттың бір бөлігі, оньвд негізгі
мазмұны — қылмыстық зандарды колданудың міндеттерін, қылмыстан
сақтандырудың тиімді жолдарын табу, қылмыспен күресуде заңдылық
принциптерін катаң сақтау. Ауьір кылмыс істегендерге қолданылуға жататьш
қылмыстық қүқыктық шараларды жетілдіру, ал керісінше коғамға онша кауіпті
емес қылмыстарды істегендерге қоғамнан оқшауламай-ақ қолдануға жататын
шараларды белгілеу болыл табылады.
1.3 Қылмыстық құқық ғылымы
Қазақстан Республикасының қылмыстық ғылымы да басқа ғылым салалары сияқты
өзіне жүктелген зор, жауапты міндеттерді атқарады. Қылмыстықғылымныңнегізгі
зерттеу объектісі қылмыстық заң және оның қүқык қолдану органдары
тәжірибесінде дұрыс қолдануын, жаза тағайындаудың, қылмыстылыкпен күрес
жүргізудің ғылыми негіздерін белгілеп беру болып табылады.
Осы күрделі мәселелерді зерттеуде қылмыстық қүқык ғылымы қылмыстылықпен
күрес жүргізетін криминология, құкықтык статистика, кылмыстық орындау,
криминалистика, сот психологиясы, сот психиатриясы және басқа ғылым
салаларымен тығыз байланыста болады. Осы ғылым салаларының ортақ міндеті
қылмыстылықпен күрес проблемаларын белгілеу, оны азайтудың, одан
сақтандырудың жолдарын, әдістерін және тәсілдерін зерттеу болып табылады.
Аталған ғылым салалары осы міндеттерді жүзеге асыруда әрқайсысы өзіне тән
әдістерін колданады. Қылмыстық құқық ғылымы қылмьгстық зандарды, қылмыстық
институттар мен түсініктерді, нақты қылмыс құрамдары, яғни қылмыстық
құқықтық нормаларын зерттейді.
Сонымен бірге қылмыстық құқық ғылымы Қазақстан Республикасындағы
қылмыстық құқыкқ ғылымының тарихын, даму кезендерін, шет мемлекеттердің де
қылмыстык құқықтық ілімдерін терең талданды. Дамыған, өркениетті елдердің
кылмыстык заңдарының ғылыми жетістіктерінің пайдалы жақтарын елімізде
кеңінен қоддануды ұсынатын да кылмыстық құқық ғылымы болып табылады.
Қылмыстыққүқық ғылымьш дамытудың неігізгі шарты — оның құқық қорғау,
құқық қолдану оргаңдары тәжірибесімен тығыз байланысьшда.
Ішкі істер, тергеу, прокуратура, сот органдарынын, қылмыстық-құқықтык
нормаларды қолдану тәжірибесінің қорытындысын зерттеуге, сондай
қорытындыларды іріктеуге ғалымдардын, тікелей қатысуы, ғылым мен
тәжірибенін. біртүтастығын көрсетеді. Осы салада еңбек ететін ғалымдар
қылмыстық зандардың жобаларьш дайывдау, заңдарды жетіддіру саласыңдағы
ғылыми ұсыныстар енгізу, Республика Жоғарғы Сотьшың, Прокуратурасының
ғылыми-консультативтік және методикалык кеңестері қызметіне қатысу арқылы
да құкық қолда ңу оргаңда жұмысымен тікелей байланысты болады. Қазіргі
заманда кылмыстык құкық ғылымының негізгі міндеттері болып, қолданылып
жүрген зандарға жүйелі талдау жасап, оның пәрменділігін, тиімділігін
жетілдіру, кылмыстық зандарды, оның институттарын, жекелеген қылмыстык
құқықтық нормаларын жетілдіруге бағытгалған ұсыныстарды жасау, қылмыс
қатарына жататын немесе қылмыс қатарынан алынып тасталатын әлеуметтік
құбылыстарды дер кезінде анықтап отыру; қылмыстық заңдарды әзірлейтін
мемлекеттік органдардың қызметіне кеңінен араласып, олардың заңды қолдану,
қылмысты саралау жөніндегі тиісті түжырымдарды жасауына белсенді қатысу;
шет мемлекеттердің қылмыстық заңдарының және олардың іс жүзінде қолданылу
әдістерін, әсіресе жеке адамды, нарықтық экономиканьі, тұтынушыларды
қылмыстық құкықтык қол сүғушылыктан қорғау саласындағы үздік тәжірибелерін
зерттеу арқылы, оның пайдалы жақтарын Қазақстан мемлекетінің қылмыстық
зандарын дайындағанда еске алу, қүқыктық мемлекет кұрудың мақсатына сәйкес
келетін тиісті қылмыстық зандарды әзірлеудін, қылмыстық ұқықты дамытудың
жолдарын айқындайтын ғылыми болжамдар жасау болып табылады.
ІІ. Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату
2.1 Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату.
Қылмыстық құқық бұзушылықтың жеке бір көрінісі болып табылады. Осыған орай
қылмысты азаматтық-құқықтық, әкімшілік және тәртіптік құқық бұзушылықтан
және бейморальдық жат қылықтардан ажырата білудің маңызы ерекше. Қылмыс пен
басқа құқық бұзушылықтың өзара басты айырмашлығы құқыққа қайшылықтың мәніне
байланысты. Қылмыс әр уақытта да қылмыстық заңға қайшы болады. Басқа құқық
бұзушылық құқық саласының басқа нормаларына, заңдар мен нормативті
актілерге қайшы. Істелген қылмыстың зардабы болып мемлекеттің ең ауыр
күштеу шарасы- қылмыстық жаза және содан туындайтын соталғандық атақ болып
табылады. Басқа құқық бұзушылықта мұндай жазалау шаралары жоқ, ал
қолданылған ықпал ету шаралары сотталғандық атақ әкелмейді.
Кейбір қылмыстар басқа құқық бұзушылықта орын алмайтын қоғамдық
қатынастарға(адамның өмірі, мемлекеттің қауіпсіздігі) қол сұғады.
Қылмысты қол сұғушылықтың объектісі бойынша айқындалатын қоғамға
қауіптіліктің сипаты мұндай іс-әрекетті қылмыс қатарына жатқызуға мүмкіндік
береді. Мұндай жағдайда қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажыратудың еш
қиындығы жоқ. Кейбір реттерде құқық бұзушылықта, қылмыста бір объектіге қол
сұғу мүмкін. Мысалы, көлік құралдарын жүргізуші адамдардың көлік
құралдарының жүріс қауіпсіздігі мен пайдалану ережелерін бұзғаны үшін
қылмыстық және әкімшілік жауаптылық ... жалғасы
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І.Қылмыс құқықтың пәні,түсінігі,міндеттері мен принциптері
1.1 Қылмыс құқықтың пәні және
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Қылмыстық құқықтың
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8
1.3 Қылмыстық құқық
ғылымы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..12
ІІ. Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату
2.1 Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.2Қылмыстық заңның
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...18
2.3 Қылмыс ұғымы және
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..22
2.4 Қылмыс
санаттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Кіріспе
Қылмыстық құқық бұзушылықтың жеке бір көрінісі болып табылады. Осыған
орай қылмысты азаматтық-құқықтық, әкімшілік және тәртіптік құқық
бұзушылықтан және бейморальдық жат қылықтардан ажырата білудің маңызы
ерекше. Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықтың өзара басты айырмашлығы құқыққа
қайшылықтың мәніне байланысты. Қылмыс әр уақытта да қылмыстық заңға қайшы
болады. Басқа құқық бұзушылық құқық саласының басқа нормаларына, заңдар мен
нормативті актілерге қайшы. Істелген қылмыстың зардабы болып мемлекеттің ең
ауыр күштеу шарасы- қылмыстық жаза және содан туындайтын соталғандық атақ
болып табылады. Басқа құқық бұзушылықта мұндай жазалау шаралары жоқ, ал
қолданылған ықпал ету шаралары сотталғандық атақ әкелмейді.
Кейбір қылмыстар басқа құқық бұзушылықта орын алмайтын қоғамдық
қатынастарға(адамның өмірі, мемлекеттің қауіпсіздігі) қол сұғады.Сонымен,
келтірілеген зиян мөлшері қылмысты басқадай құқық бұзушылықтан ажыратуға
мүмкіндік беретін бірден-бір белгі болып табылады. Лауазымды адамның
өкілеттігін өз бетінше пайдаланып, заң қорғайтын мүдделерге елеулі зиян
келтіретін қасақана әрекеті қылмыс (309-бап), ал елеулі зиян келтірілмеген
басқа әрекеттер тәртіптік теріс қылық болып табылады. Өзінің нақты құқығын
немесе басқа адам таласа алатын жорамалды құқығын, белгіленген тәртіптен
тыс өз бетінше жүзеге асыру, бұл азаматтың құқығының елеулі түрде бұзылуына
әкеп соқтырса, қылмыс ретінде сараланады. Ал елеулі түрде бұзушылық жоқ
болса, мұндай әрекет әкімшілік жолмен жазаланатын құқық бұзушылыққа жатады.
Қылмыс пен басқа құқық бұзушылықты бір-бірінен қоғамға қауіптілік
дәрежесінің көрсеткіші арқылы ажыратуға болады. Менің бүгінгі курстық
жұмысымның мақсаты: Қылмыстық құқықты басқа құқық бұзушылықтан ажырату.
І.Қылмыс құқықтың пәні,түсінігі,міндеттері мен принциптері
1.1 Қылмыс құқықтың пәні және түсінігі
Қылмыстық құқық жеке құқық саласы ретінде адамды, оның құқықтары мен
бостандықтарын, қоғамды және мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан
қорғауға бағытталған қоғамдық қатынастарды реттейді. Мұндай реттеу үш
жлмен жүзеге асырылады. Оның біріншісі,қылмыстық құқық
нормасы арқылы қоғамдық қатынастарды реттеу функциясы болып
табылады. Ол қылмыс істеуге байланысты қылмыс жасаған адам мен
(субъектімен) мемлекет арасында пайда болады. Мұндай құқықтық
қатынасқа қатысушылардың әрқайсысының өзіне тән құқықтары, міндеттері
пайда болады. Субъект қылмыс істеуге байланысты қылмыстық жауапқа
және жазаға тартылуға міндетті болса, екінші субъект әділ сот органдары
(сот, тергеу, прокуратура) қылмыс істеген адамды сол міндетті орындауға
күшпен міндеттейді. Сонымен, қылмыстық құқықтық қатынастарды
реттейтін бұл функция орын алған қылмыс оқиғасына байланысты
қылмыстық жауаптылықты және жазаны қолдану немесе қылмыстық
жауаптылықтан және жазадан босату сияқты мәселелерді жүзеге асырады.
Екіншіден, қылмыстық құқық нормасы арқылы жазамен қорқытып, тыйым
салынған іс-әрекеттерді істеуге байланысты қоғамдық қатынастар реттеледі.
Яғни, қылмыстық заңның болуы және оны бұзған адамдарға қолданылатын
жазаның қылмыстық құқықтық нормаларда көрініс алуы осы көрсетілген
құқықтық функцияның толық жүзеге асырылуына мүмкіндік туғызады.
Үшіншіден, қылмыстық құқық қылмыстық құқықтың нормасы арқылы
азаматтарға қылмыстық жолмен қиянат келтіргенде олардың одан қорғануға
байланысты қатынастарын ретке келтіреді. Мысалы, қажетті қорғану,
мәжбүрлі қажеттілік немесе қылмескерді ұстауда әрбір азамат заңда
белгіленген тәртіппен қорғануға құқылы. Бұл мәселе тек қылмыстық
құқықтық норма арқылы реттеледі.
Қылмыстық құқық туралы сөз болғанда оның үш түрлі мағынасын
ескертуіміз керек. Қылмыстық құқық – бұл жалпы құқық жүйесінің негізгі
бір саласы және пән болып табылады. Осы ұғым дардың бәрінің жиынтығы
қосылып қылмыстық құқық курсы деген түсінікті білдіреді.
Қылмыстық құқық пәнін құқық саласы ретінде қарастырғанда жалпы құқық
теориясына тән белгілердің, негізгі принциптердің осы құқық саласына да
тән екендігін ескеру қажет. Сонымен қатар қылмыстық құқық өзінің
ерекшеліктерін белгілейтін және өзін жеке құқық саласы ретінде
қарастыруға негіз болатын өзіндік мазмұн, өзгешелік белгілері мен
принциптері бар құқық саласы болып табылады.
Басқа құқық салалары сияқты қылмыстық құқықтың да негізгі заңдылық
базасы – Қазақстан Республикасының Конституциясы болып табылады.
Қылмыстық құқықтың ережелері мен институттарының мазмұны
қолданылып жүрген қылмыстық құқықтың нормаларында анық көрсетілген.
Қылмыстық құқық нормалары мазмұнына қарай екі түрлі қызметті жүзеге
асырады. Оның біріншісі қылмыстық құқықтың жалпы ережелерін,
принцептері мен институттарын белгілеу арқылы негізгі екі ұғым қылмыс
пен жазаны анықтайды.
Бұл нормалар қылмыстық құқықтың Жалпы бөлімінің мазмұнын құрайды.
Екінші бір нормалар қоғамға қауіпті әрекеттің немесе әрекетсіздіктің
қылмыс қатарына жататынын белгілерін шеңберін және оны істеген үшін
ағайындайтын жазаның түрлері мен шегін белгілейді. Мұндай нормалар
қылмыстық құқықтың Ерекше бөлімінің мазмұнын құрайды.
Қылмыстық құқық жеке құқық саласы ретінде мынадай өзіндік ерекшелік
белгілермен көрініс табады:
Қылмыстық құқық пәні қылмыс істеуге байланысты пайда болатын
қоғамдық қатынастарды ретке келтіреді. Ал мұндай ретте қылмыстық
құқықтық қатынастардың субъектілері болып бір жағынан қылмыс істеген
адам және қылмысы үшін соларға мемлекет атынан шара қолданатын
мемлекеттік құқық қолдану және құқық қорғау органдары болады.
Белгілі бір әрекетті немесе әрекетсіздікті қылмыс қатарына жатқызып, оған
жаза тағайындау, қоғамға, жеке адамға және мемлекетке қарсы қылмыстық
іс-әрекетке тыйым салып, оны бұзғаны үшін қылмыстық жауапқа және
жазаға тартатын нормаларды белгілеу - мемлекеттің құзыреті. Осы
тұрғыдағы қоғамдық қатынастарды ретке келтіру қылмыстық құқыққа ғана
тән әдіс болып табылады.
Қылмыстық құқық Жалпы және Ерекше бөлімнен тұрады.
Қылмыс пен жаза туралы ұғым, қылмыстық заңның түсінігі, міндеттері,
қылмыстық жауаптылықтың негізі және одан босату, қылмыс құрамының
түсінігі, қылмыстық заңның кеңістіктегі және мезгілдегі күші; іс-
әрекеттің
қоғамға қауіптілігін жоятын мән - жәйлар туралы түсініктер, сондай - ақ
қылмыс істеу сатылары туралы ұғыммен, қылмысқа бірге қатысу, жазаның
мақсаты және жүйелері, жаза тағайындаудан немесе қылмыстық
жауаптылықтан және жазадан босатудың мәселелері осы Жалпы бөлімде
зерттеледі.
Ерекше бөлімде нақты қылмыс құрамдары және оларды істегені үшін
белгіленген жаза түрлері көрсетіледі Жалпы және Ерекше бөлім өзара тығыз
байланысты, осы екі бөлімнің жиынтығы қылмыстық құқықты құрайды.
Жалпы және Ерекше бөлімнің бірлігі олардың алға қойған мақсаты
мемлекетті, қоғамды, азаматтарды және құқық тәртібін қылмысты қол
сұғушылықтан қорғау арқылы айқын көрінеді. Қылмыстық құқықтың
Жалпы бөлімінің нормаларын қолдану арқылы Ерекше бөлімінің нормалары
жүзеге асырылады. Жалпы бөлімнің ережелері мен институттары Ерекше
бөлімдегі нақты нормаларды қолданғанда негізгі басшылыққа алынады.Сол
себепті осы екі бөлім нормалары бір біріне сәйкес болуы қажет.
1.2 Қылмыстық құқықтың міндеттері.
Қылмыстық кодекстің 2-бабына сәйкес қылмыстық зандардың міндеттері болып:
1. Адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін,
меншікті, ұйымдардың құқықтары мен занды мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен
қауіпсіздік тіщоршаған ортаны Қазақстан Республикасының конституциялық
құрылысы мен аумақтық тұтастығын қоғам мен мемлекеттін заңмен қорғалатын
мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау бейбітшілік пен адамзаттың
қауіпсіздігін қорғау 1сондай-ақ қылмыстардың алдын алу болып табылады.
2. Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін осы Кодексте қылмыстық жауаптылық
негіздері белгіленеді, жеке адам, коғам немесе мемлекет үшін қауіпті қандай
әрекеттер қылмыс болып табылатыны айқындалады, оларды жасағаны үшін жазалар
мен өзге де қылмыстық құқықтық ықпал ету шаралары белгіленеді делінген.
Жаңа Қылмыстық кодексте қоғамның саяси, экономикалық және әлеуметтік
өмірінде орын алған сапалық өзгерістер еске алынған. Яғни, азаматтардың
жекебасы, олардың құқықтары мен бостандықтарын, занды мүдделерін қорғау
бірінші кезекке койылған. Қьшмыстық-құқьшыққорғау объектісінің қатарына
коғам-дық тәртіп пен қауіпсіздік және коршаған ортаны қорғау, Республиканың
Конституциялық қүрылысы мен аумақтық тұтасты-ғьш,қоғам мен мемлекеттің
заңымен қорғалатын мүдделерін қылмыстық қол сүғушылықтан қорғау,
бейбітшілік пен адамзаттың кауіпсіздігін қорғауды қамтамасыз ету міңдеттері
енгізілген. Яғни, қылмыстық құқықтың негізгі міндеті қылмыстық құқыктық
құралдардың көмегімен заңда көрсетілген осы маңызды объектілерді қорғау,
қылмыстылықпен барьнша пәрменді күрес жүргізу болып табылады. Кылмыстық
заңдарда көрсетілген міндеттерді жүзеге асыру ушін Қылмыстық кодекс
қылмыстық жауаптылықтың негізін белгілейді. Яғни, кылмыстық занда
көрсетілген іс-әрекеттерді істеген адам осы занда белгілеңген негізде ғана
жауапқа тартылады. Ол үшін қылмыстық заң жеке адам, қоғам немесе мемлекет
үшін қандай қауіпті іс-әрекеттер кылмыс болып табылатыньш белгілеңді және
оларды кінәлі түрде істегендерге жазалар мен өзгедеқылмыстық-құкылык ықпал
ету шараларын белгілейді. Жаңа Қылмыстық кодекс бүрынғы кодекске қарағанда
ізгілік принципі басіиылыққа алына отырып, қоғамға онша қауіпті емес іс-
әрекеттер жасағандарға оларды қоғамнан окшауламайтын жаза түрлерін (түзеу
жұмысы, шартты жаза, міндетті жұмыс, шын жүректен өкінуіне немесе
тараптардың келісімгекелуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату)
қолдануға кең жол ашылған. Мұндай ізгілік қашқындылар қылмыспен күресуге
пәрменді әрі тиімді жағдай туғызады.
Қылмыстық құқықтың міндетгері қылмыстылықтың жағдайы мен деңгейіне де
тікелей байланысты. Ұзақ жылдар бойы оры н алған әміршілдік-әкімшілік,
тоталитарлық жүйе, жеке адамға табыну, токырау және қайта құру кезендерінде
қылмыстылық өрши түсті, нарықтык экономикаға көшудің қиын процестері.
экономикалық кризистер, қоғам мүшелерінін, едәуір бөлігінім, әмір сүру
деңгейінің қиыңдауы, өтпелі кезеңге байланысты қоғамдағы орын алып отырған
жүмыссыздық, жоқшылық, құқық қорғау, күқык қолдану органдарының да жүмысьш
вдындата түсті, қылмыстылықтың сандық және сапалық жағынан өсу қарқыны
үдеді. Бұрын жұртқа беймәлім үйымдасқан, кәсіптік, банк жүйесіндегі
қылмыстар кең белес алды. Жалпы қылмыстылық кұрылымында түрақты ұйымдасқан
қылмысты қүрылымдяр жетекші роль атқаруда. Ұйымдасқан топ пен қылмыстық
бірлестіктердің істеген ауыр қылмыстарының саны өсетүсуде. Кісіні қасақана
өлтіру, денеге ауыр жарақат түсіру, бетеннің мүлкін қарақшылыкден тонау,
ұрлау немесе алажтық жолмен талан-таражға салу, баңдитизм, контрабанда
сиякты қылмыстар-дың саны арта түсті.
Қылмыстылықтьщ саньш азайтуда мемлекеттарапынан жүзеге асырылып жатқан
кең көлемдегі саяси, экономикалык және әлеуметтік шаралардың маңызы зор.
Экономикалық реформаны дұрыс жүргізу, нарықтык экономикаға кең жол ашылу,
өндірістің қүлдырауын тоқтатып, еңбекті дұрыс ұйымдастыру, оның өнімділігін
арттыру, жұмыссыздықты жою, қоғам мүшелерінің емір сүру қажеттілігін тиісті
деңгейге көтеру, кұкыктык реформаны заман талабына сай іске асыру
мемлекеттің алға қойған осы саладағы міндеттерін жүзеге асыруына кепілдік
берді.
3. Қылмыстық заңның басты міндеттерінің бірі - кылмыстан сақтандыру болып
табылады. Қылмыстық кұкьіқ жалпы және арнаулы сақтандыру функцияларын
жүзеге асырады. Жалпы сактандыру қылмыстық заң арқылы кез келген кылмысты
істеу ге тыйым салу, нақты қылмысты істеген адамдарға әділ жаза
тағайындауды белгілеу арқылы жүзеге асырылады. Арнаулы сақтан-дыру
қылмыстық заң тыйым салған әрекет немесе әрекетсіздіктерді істеген адамға
қылмыстық-кұкықтық нормалар арқылы белгіленген тиісті ьждал ету шараларын
қолдану ретімен іске асырылады.
Қылмыстыққұқықка, сондай-ақ тәрбиелік функция да тән. Қажетті қылмыстық
зандардъщ болуы, оның іс жүзінде әділ қолданылуы, азаматтардың, олардың
қүқықтары мен бостандықтарының қорғалуы, қылмыс істеген адамның лайыкты
қылмыстық жауаптылыққа тартылуы азаматтарды занды қүрметтеуге тәрбиелейді
және олардың заңға деген сенімділігін арттырады.
Қылмыстық құқыққа тән тағы бір функция бар. Ол - көтермелеу функциясы.
Мұндай функция азаматтардын, қылмысқа қарсы күрес саласындағы
белсенділігін арттырады. Қылмыстык заңдарда мемлекеттің, қоғамның мүддесін,
өзінің немесе басқаның мүддесін қорғауға, мысалы, қажетгі қорғану, мәжбүрлі
қорғану, сондай-ақпара берген адамның осы жайында шын жүректен ерікті түрде
мәлімдемесі болса, олар қылмыстық жауапқа тартылмайды деген нормалар бар.
Бұл нормалар көтермелеу функциясының нақты қолданылатыңдығы көрсетеді.
Қылмыстық заң, сондай-ақ, қылмыстық саясатты жүзегеасырудыңда құралы болып
табылады. Қылмыстық саясат әлеуметтік саясаттың бір бөлігі, оньвд негізгі
мазмұны — қылмыстық зандарды колданудың міндеттерін, қылмыстан
сақтандырудың тиімді жолдарын табу, қылмыспен күресуде заңдылық
принциптерін катаң сақтау. Ауьір кылмыс істегендерге қолданылуға жататьш
қылмыстық қүқыктық шараларды жетілдіру, ал керісінше коғамға онша кауіпті
емес қылмыстарды істегендерге қоғамнан оқшауламай-ақ қолдануға жататын
шараларды белгілеу болыл табылады.
1.3 Қылмыстық құқық ғылымы
Қазақстан Республикасының қылмыстық ғылымы да басқа ғылым салалары сияқты
өзіне жүктелген зор, жауапты міндеттерді атқарады. Қылмыстықғылымныңнегізгі
зерттеу объектісі қылмыстық заң және оның қүқык қолдану органдары
тәжірибесінде дұрыс қолдануын, жаза тағайындаудың, қылмыстылыкпен күрес
жүргізудің ғылыми негіздерін белгілеп беру болып табылады.
Осы күрделі мәселелерді зерттеуде қылмыстық қүқык ғылымы қылмыстылықпен
күрес жүргізетін криминология, құкықтык статистика, кылмыстық орындау,
криминалистика, сот психологиясы, сот психиатриясы және басқа ғылым
салаларымен тығыз байланыста болады. Осы ғылым салаларының ортақ міндеті
қылмыстылықпен күрес проблемаларын белгілеу, оны азайтудың, одан
сақтандырудың жолдарын, әдістерін және тәсілдерін зерттеу болып табылады.
Аталған ғылым салалары осы міндеттерді жүзеге асыруда әрқайсысы өзіне тән
әдістерін колданады. Қылмыстық құқық ғылымы қылмьгстық зандарды, қылмыстық
институттар мен түсініктерді, нақты қылмыс құрамдары, яғни қылмыстық
құқықтық нормаларын зерттейді.
Сонымен бірге қылмыстық құқық ғылымы Қазақстан Республикасындағы
қылмыстық құқыкқ ғылымының тарихын, даму кезендерін, шет мемлекеттердің де
қылмыстык құқықтық ілімдерін терең талданды. Дамыған, өркениетті елдердің
кылмыстык заңдарының ғылыми жетістіктерінің пайдалы жақтарын елімізде
кеңінен қоддануды ұсынатын да кылмыстық құқық ғылымы болып табылады.
Қылмыстыққүқық ғылымьш дамытудың неігізгі шарты — оның құқық қорғау,
құқық қолдану оргаңдары тәжірибесімен тығыз байланысьшда.
Ішкі істер, тергеу, прокуратура, сот органдарынын, қылмыстық-құқықтык
нормаларды қолдану тәжірибесінің қорытындысын зерттеуге, сондай
қорытындыларды іріктеуге ғалымдардын, тікелей қатысуы, ғылым мен
тәжірибенін. біртүтастығын көрсетеді. Осы салада еңбек ететін ғалымдар
қылмыстық зандардың жобаларьш дайывдау, заңдарды жетіддіру саласыңдағы
ғылыми ұсыныстар енгізу, Республика Жоғарғы Сотьшың, Прокуратурасының
ғылыми-консультативтік және методикалык кеңестері қызметіне қатысу арқылы
да құкық қолда ңу оргаңда жұмысымен тікелей байланысты болады. Қазіргі
заманда кылмыстык құкық ғылымының негізгі міндеттері болып, қолданылып
жүрген зандарға жүйелі талдау жасап, оның пәрменділігін, тиімділігін
жетілдіру, кылмыстық зандарды, оның институттарын, жекелеген қылмыстык
құқықтық нормаларын жетілдіруге бағытгалған ұсыныстарды жасау, қылмыс
қатарына жататын немесе қылмыс қатарынан алынып тасталатын әлеуметтік
құбылыстарды дер кезінде анықтап отыру; қылмыстық заңдарды әзірлейтін
мемлекеттік органдардың қызметіне кеңінен араласып, олардың заңды қолдану,
қылмысты саралау жөніндегі тиісті түжырымдарды жасауына белсенді қатысу;
шет мемлекеттердің қылмыстық заңдарының және олардың іс жүзінде қолданылу
әдістерін, әсіресе жеке адамды, нарықтық экономиканьі, тұтынушыларды
қылмыстық құкықтык қол сүғушылыктан қорғау саласындағы үздік тәжірибелерін
зерттеу арқылы, оның пайдалы жақтарын Қазақстан мемлекетінің қылмыстық
зандарын дайындағанда еске алу, қүқыктық мемлекет кұрудың мақсатына сәйкес
келетін тиісті қылмыстық зандарды әзірлеудін, қылмыстық ұқықты дамытудың
жолдарын айқындайтын ғылыми болжамдар жасау болып табылады.
ІІ. Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату
2.1 Қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажырату.
Қылмыстық құқық бұзушылықтың жеке бір көрінісі болып табылады. Осыған орай
қылмысты азаматтық-құқықтық, әкімшілік және тәртіптік құқық бұзушылықтан
және бейморальдық жат қылықтардан ажырата білудің маңызы ерекше. Қылмыс пен
басқа құқық бұзушылықтың өзара басты айырмашлығы құқыққа қайшылықтың мәніне
байланысты. Қылмыс әр уақытта да қылмыстық заңға қайшы болады. Басқа құқық
бұзушылық құқық саласының басқа нормаларына, заңдар мен нормативті
актілерге қайшы. Істелген қылмыстың зардабы болып мемлекеттің ең ауыр
күштеу шарасы- қылмыстық жаза және содан туындайтын соталғандық атақ болып
табылады. Басқа құқық бұзушылықта мұндай жазалау шаралары жоқ, ал
қолданылған ықпал ету шаралары сотталғандық атақ әкелмейді.
Кейбір қылмыстар басқа құқық бұзушылықта орын алмайтын қоғамдық
қатынастарға(адамның өмірі, мемлекеттің қауіпсіздігі) қол сұғады.
Қылмысты қол сұғушылықтың объектісі бойынша айқындалатын қоғамға
қауіптіліктің сипаты мұндай іс-әрекетті қылмыс қатарына жатқызуға мүмкіндік
береді. Мұндай жағдайда қылмысты басқа құқық бұзушылықтан ажыратудың еш
қиындығы жоқ. Кейбір реттерде құқық бұзушылықта, қылмыста бір объектіге қол
сұғу мүмкін. Мысалы, көлік құралдарын жүргізуші адамдардың көлік
құралдарының жүріс қауіпсіздігі мен пайдалану ережелерін бұзғаны үшін
қылмыстық және әкімшілік жауаптылық ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz