Атом ядросы

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 АТОМ ЯДРОСЫ . . . 7

1. 1 Атом ядросы және оның құрылысы . . . 7

1. 2 Атом ядросының модельдері . . . 16

1. 3 Радиоактивтілік . . . 27

2 АТОМ ЯДРОСЫНЫҢ ЭНЕРГИЯСЫ . . . 41

2. 1 Ядролық күштер және оның қасиеттері . . . 41

2. 2 Ядролық реакциялар . . . 44

2. 3 Ядроның бөлінуі және термоядролық синтез . . . 54

2. 4 Атом энергиясын қолдану мәселелері . . . 68

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 74

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 76

1-ҚОСЫМША- Бор постулаттары. Сутегі тектес атом үшін Бор теориясы . . . 77

КІРІСПЕ

Білім беру жүйесін дүние жүзілік деңгейге жеткізу мақсатымен егеменді еліміз соңғы кезде осы саланы қайта құру жағдайын бастан өткізіп отыр. Әсіресе, жастарға орта білім берудің мазмұны мен түрлері жүйелі түрде өзгере отырып (лицей, гимназия, колледж т. б. ), жоғары сыныптарда бағытты және тереңдете оқыту мәселелері де қолға алынуда. Орта мектепте математикалық бағытта терең білім беру мәселесін күшейтуге байланысты, физика курсының да мазмұнын тереңдете отырып, оқушыларға физикалық білімді саналы меңгертуді қамтамасыз ету мақсаттары жүзеге аспақ. Болашақ қоғам мүшелерінің жаратылыстану ғылымдарының негізін толық меңгеріп шығуы қазіргі заман талабынан туындайтынын ескерсек, оның іргетасы орта мектеп физика курсын игеруден бастап қаланатыны белгілі.

Қазіргі таңда білім мазмұнын жаңарту, тереңдету және оны саналы меңгертудің әдіс-тәсілдерін жетілдіру педагогикалық зерттеулер көзіне айналуда. Олай болса, орта білім берудің негізгі бағытының бірі - оқушыларға физика курсын тереңдетіп, жетілдіре отырып меңгерту болмақ. Әсіресе, физика курсының барлық бөлімдерін мазмұн жағынан және әдістемелік тұрғыдан тереңдете жетілдірудің маңызы зор.

Қазақстан мемлекеті алдағы уақытта ғылыми-техникалық прогресті өркендету арқылы нарықтық бәсекеге қабілетті мемлекеттер қатарына қосылу үшін іргелі ғылыми пәндерді оқыту ісін жетілдіруді білім беру ісінің басты міндеті деп есептейді.

Физиканы тереңдетіп оқыту барысында негізгі дидактикалық принциптерге сүйенуге болады. Әсіресе әр бөлімнің мазмұнын тереңдетуге арналған материалдардың ғылымилығын, жүйелілігін, көрнекілігін, теорияның практикамен байланысын және оқытудың деңгейлілігі мен сапалылығын, білімнің тиянақтылығын және саналы меңгерту мүмкіндігін ескеру нағыз маманның шеберлігінің көрінісі.

Оқыту әдісін анықтау және таңдау барысында алдымен сабақтың басты мақсаты мен негізі міндеттерін айқындап алып, соған байланысты оқушының танымдық әрекетін дамытуға мүмкіндік беретін әдіс-тәсілдер ойластырылса, ол да өз тиімділігін одан әрі күшейте түспек.

Қазіргі кезде шапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде. Тіпті бірқатар дамыған елдерде бұл идея ұлттық қағидаға айналып отыр. Сондықтан халықаралық ұйымдар әлем елдерінің бәсекеге қабілеттілігінің рейтингін анықтауға кірісті. Елбасы Н. Ә. Назарбаев Қазақстанынның бәсекеге қабілетті 50 елдерінің қатарына кіру старатегиясы атты жолдауында «Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі» деп атап өткен болатын.

Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен «ХХІ ғасыр - ақпараттандыру ғасыры» деп аталды. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің негізгі белгісі - қоғамды ақпараттындыру болатын жаңа кезеңіне енді. Қоғамды ақпараттандыру - экономиканың, ғылымның, мәдениеттің дамуының негізгі шарттарының бірі. Осы мәселені шешудегі басты рөл мектепке жүктеледі [1] .

Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу-әдістемелік жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр.

Бізді қоршаған табиғаттағы заттар неден тұрады? Оларды табиғат қалай жасаған? Заттарды құрайтын ең кішкене бөлшек не деген сұрақтар ертеден қойылып келеді. Үлкен, зәулім таулар судың, желдің және вулкандық күштердің әсерінен бұзылып тасқа, ал тастардың өзі бара - бара шаңға айналады. Заттың бөлінуінің шегі барма? Табиғат бөле алмайтын ең кішкене бөлшек барма, бар болса ол не?

Ертедегі грек философтары Демокрит және Лепкин мұндай бөлшектер бар, олар «атомдар» деп есептеген. «Атом» - грек тілінде «бөлінбейтін» деген сөз. Атом қандай, оның түрі қандай деген сұрақ ғасырлар бойы жауапсыз қалды. Мүмкін атом кішкене шариктер шығар, немесе басқа формадама? Әр түрлі заттардың атомдары әр түрлі болама? Ертедегі грек философы Анаксимандр әлемде төрт нәрсе - су, ауа, жер, от құрайтынын, ал олардың өзі атомдардан тұратынын айтқан. Алайда, ертедегі грек философтарының бұл ойлары эксперимент жүзінде дәлелденбей, тек болжам түрінде қалды да одан бергі ғасырларда көпке дейін атом туралы сөз болған еді, осы грек философтарының еңбектеріндегі тиімді қағидаларды мен өз жұмысым барысында пайдалануға тырыстым.

Атом туралы ілімнің XVII - XVIII ғасырларда қайтадан дамуына химиялық элементтер туралы түсініктің пайда болуы, химиялық реакциялар кезінде зат массасының сақталуы, затты құрайтын элементтердің бір - бірінен айырмашылығының болуы, мысалы, судың құрамында сутегі мен оттегі болатыны және т. с. с. құбылыстар мен заңдылықтардың ашылуы үлкен әсерін тигізді [2, 143 б] .

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы - әр адамның жан - жақты дамуына мүмкіндік жасайтын құжаттардың бірі.

Қазақ елінің дербестігінен туындайтын әлеуметтік - экономикалық қажеттіліктерге қарай Білім туралы заң жеткіншектерді салауатты, саналы өмір мен еңбекке тәрбиелеуге бағытталған, оқытудың мазмұны мен формасын жаңалауға, оларды ұлттық мәдени және аймақтық ерекшеліктерге орай нақтылауға қажеттілікке қарай түзетулер жасап, қазақ тілінде оқытатын мектептерді қайта құруға жетелейді. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына 2007 жылғы 28 ақпандағы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Жолдауында: «Білім беру реформасы табысының басты өлшемі - тиісті білім мен білік алған еліміздің кез келген азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу болып табылады. Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалық білім беру қызметіне қол жеткізуге тиіспіз», - деп атап көрсетті.

Қазіргі таңда әлемдік ғылымның дамуы, жаңа техникалар мен технологиялардың шығарылуы адамзат көшін алға бастыруда. Соның ішінде физика ғылымының соңғы жаңалықтары атом ядросының құрылысын тереңірек зерттеу керектігін көрсетеді. Алайда қазіргі кезде ғылым мен өндіріс сферасының арақашықтығы сезілуде. Себебі жаңадан пайда болған техникалар мен технологиялар өндіріске тез арада енгізе алмай келеді.

Табиғаттағы атом ядросының қасиеттерін түсіндірудің қарапайым тәсілдері мыналар:

- атомдар заттың ең кішкентай бөлшектері, олар бір-бірімен қосылып заттың химиялық қасиетін сақтайтын кішкентай бөлшек - молекула құрайтыны, молекеулалар жиынтығынан бізді қоршаған заттар түзілетіні ашылды;

- ХІХ ғасырдың екінші жартысында заттарды құрайтын ең кішкентай бөлшек - атом әрі қарай бөлінетін дүниенің «кірпіші» деп есептелді;

- Табиғаттың ғажайып көп құбылыстарында атом ядросының атқаратын ролі үлкен. Мысалы, химиялық элементтердің өмір сүруіне ядро зарядының болуы, бүкіл әлемдік энергияның негізі көзі, ядролық реакциялар, ядролық түрленулер, және т. с. с;

Дипломдық жұмыстың мақсаты. Атом ядросы қасиеттерін зерттеу жағдайында қалыптасқан ғылыми теориялық пікірлердің маңызын айқындау және қолдану өрісін анықтау. Қазіргі таңда физиканы оқытуда атом ядросының қасиеттерін біле отырып оқушылардың пәнге деген қызуғушылығын арттыру.

Дипломдық жұмыстың міндеттері. Бұл дипломдық жұмыста негізгі міндет:

- атом ядросы қасиеттері жайында түсіндіру;

- атом ядросы қасиеттерінің қолданылу жағдайын анықтау;

- атом ядросы қасиеттерін оқытуда озық тәжірибелі технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың физикаға қызығушылын арттырудың әдістемелік негізін айқындау;

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздері. Атом ядросының қасиеттері теориялық тұрғыдан негіздеуден, оларға жалпы сипаттама жасаудан және де қазіргі кезде атом арқасында атом энергиясын қолдану жағдайында білім берудің негіздерін айқындаудан тұрады.

Алғашқы ғылыми және теориялық қөзқарастармен, практикалық жұмыстар мазмұнының ғылыми техникалық құралға сәйкестілігімен зерттеу проблемасын зерделеуде зерттеу міндеттеріне сәйкес зерттеу мәліметтерінің дәлелділігімен, ұсынылған әдістеменің тиімділігімен, алынған жұмыстардың нәтижелерін қорытындылаумен, олардың тиімділігін тәжірибелік - эксперимент жұмыстар арқылы тексерумен және оқу тәрбие үрдісінде апқараттық жүйелердің кешенді ендіріліуінен дәлелденеді.

Дипломдық жұмыстың зерттеу обьектісі. Атом ядросының қасиеттерін негізгі сипаттамаларын түсіндіру және олардың қазіргі заманғы ақпараттық техникалық байланыс жүйелерінің көптеген салаларында қолдану.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы.

Атом ядросын зерттеуге келесі эксперименттік фактілер әсерін тигізді.

-1896 жыл Беккерель ашқан табиғи радиоактивтілік құбылысы

-1910 жылы ағылшын ғалымы Содди ашқан химиялық элементтер изотоптары.

- Дж. Томсон алғашқы атом моделін 1897 ж. ұсынды.

- Атомның планетарлық моделін 1911 ж. Резерфорд ашты.

Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы.

Дипломда ұсынылған атом ядросының қасиеттерін мектеп оқушыларына жаңа технология бойынша түсіндіре отырып оқушыларды есеп шығаруға үйрету, жас мамандарға көмекші құрал ретінде ұсынуға болады. Электронды оқулықтарды пайдалана отырып оқушыларға атом ядросы, құрылысы жайында түсіндіруде оқушылардың белсенділігін арттырып, ой өрісін дамытады.

Қазіргі мәселелерді шешу. ХХІ ғасырға аяқ басқалы жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану қамтып отыр. Алайда, қазіргі кезде осы ақпараттық технологияларды 100 пайыз қамту қазіргі кезде ең басты мәселе болып отыр. Қашықтықтан оқытуды дамыту, дүние жүзілік алдыңғы қатарлы мемлекеттер қатарында болу алға қойған мақсаттардың бірі болып отыр.

Дипломдық жұмыстың практикалық базасы: Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институтының кітапхана қоры, Арқалық қаласы орта мектептерінің кітапхана қоры, Әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіні, А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемелекеттік университетінің кітапхана қорлары, интернет жүйесі, физикалық және техникалық журналдар.

Дипломдық жобаның құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, жеті бөлімшеден, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 АТОМ ЯДРОСЫ

1. 1 Атом ядросы және оның құрылысы

Атом ядросы туралы ұғымды 1911 жылы Резерфорд енгізді. Ол өзінің қызметкерлері Э. Марсден, Х. Гейлермен бірге α-бөлшектердің жұқа металл қабатынан өтуін және шашырауын зерттеген. Жасалған тәжірибелердің нәтижесін түсіндіру үшін атомның ядролық моделін ұсынды. Ал оң зарядталған ядро мен теріс зарядталған электрондар жиынтығынан-электрондық қабықшалардан тұрады. Атом масса түгелдей дерлік ядрода шоғырланған. Атомға қарағанда ядро тым кішкентай және ол өте берік. Атом ядросының ашылуы, теориялық және эксперименттік физикада атом ядросының құрылысы және оның қасиеттері туралы тың мәселе қойылды. Осылайша ядролық физика деп аталатын физиканың жаңа бір тармағы өмірге келді.

Ядролық физика-атом ядросының құрылымын, қасиеттерін, оның түрленулерін зерттейді, микроәлемде болып жататын құбылыстарды қарастырады. Элементар бөлшектердің табиғатын, өзара әсерлесулері мен түрленулерін зерттейді.

Атом ядросының құрылысы. Ядроның протон-нейтрондық моделі Чедвиктіқ тәжірибелерінде нейтрон ашылған сол іле-шала 1932 ж. бұрынғы кеңес физигі Д. Д. Иваненко мен неміс ғалымы В. Гейзенберг ядроның протон-нейтронды моделін ұсынды. Ол ядролық түрленулердің кейінгі зерттеулерімен дәлелденді және қазіргі кезде даусыз болып табылады. Ядроның протон-нейтронды моделі. Протон-нейтронды модельге сәйкес ядролар екі сортты элементар бөлшектерден: протондар мен нейтрондардан тұрады.

Тұтас алғанда, атом электр жөнінен бейтарап, ал протон заряды электрон зарядына моделі бойынша тең болғандықтан, ядродағы протондардың саны атом қабықшасындағы электрондар санына тең. Ендеше ядродағы протондар саны 2 Меңделеев кестесіндегі элементтің атомдық нөміріне тең.

Ядродағы протондардың 2 саны мен нейтрондардың N санының қосындысын массалық сан деп атап, А әрпімен белгілейді: А-2+N. Протон мен нейтрон массалары бір-біріне жуық және олардың әрқайсысы жуықтап алғанда, масса-ның атомдық бірлігіне тең. Атомдағы электрондар массасы ядро массасынан әлдеқайда аз. Сондықтан ядроның массалық саны бүтін санға дейін дөңгелектелген элементтің салыстырмалы атомдық массасына тең. Массалық сандар дәлдігі онша жоғары болмайтын приборлармен ядролық массаларды өлшеу арқылы анықталуы мүмкін. М. Планк XX-ғасырдың басында заттың сәуле шығаруы және жұтуы үздіксіз жүретін құбылыс емес, үздікті түрде энергия үлестері күйінде өтетін құбылыс екенін көрсетті. А. Энштейн Э. Шредингер, Луйде Бройль, В. Гейзенберг т. б. Планк идеясын одан әрі дамытып, оны математикалық тұрғыдан бір жүйеге келтірді. Кванттық теория және оның негізінде кванттық механикасы осылай қалыптасады. Кванттық теорияның негізінде атомның әртүрлі қасиеттері және оның ішінде өтіп жатқан процестер түсіндірілді. (Н. Бор) .

XX-ғасырдың II-ші ширегінен бастап атом ядросының құрылымын және онда байқалатын процестерді зерттеуге, сондай-ақ элементар бөлшектер физикасының жасалуына байланысты революциялық өзгерістер одан әрі жалғасты. XIX-ғасырдың соңында радиоактивтілік және ауыр ядролардың радиоактивтілік түрленуі ашылды. (А. Беккерель, И. Кюри, М. Складовская-Кюри) [3, 91 б] .

XX-ғасырдың басында изотоптар анықталды. Э. Резерфорд -бөлшектен атқылау арқылы изотропияның орнықты (ыдырамайтын) ядросын оттек ядросына түрлендірді (1917ж) . Физиканың дамуындағы келесі кезең нейтронның (1932 ж) ашылуына байланысты болды. Бұл жаңалық ядроның қазіргі нуклондық моделін жасауға мүмкіндік берді. 1932 жылы позитрон, 1934 жылы жасанды радиоактивтілік ашылды. Ядролық физиканың дамуында зарядты бөлшек үдеткіштер елеулі роль атқарады. 1944 жылы В. И. Беккерель енгізген автофазировка тәсілі үдеткіштер техникасында жаңа сатыға көтеріп, оның даму горизонтын кеңейтті. Соңғы кездері қарама-қарсы шоқтар үдеткішінде жүргізілген зерттеулер (Г. И. Будкер) жемісті нәтижелер берді. Бұл кезеңдегі аса маңызды оқиғалардың бірі-атом ядросының бөлінуі және ядро ішіндегі энергияның аса мол қорын бөліп алу мүмкіндігінің ашылуы болды.

Ньютон материяға байланысты болмаған материалдық заттарына тәуелсіз және салыстырмалы емес біртекті изотропты абсолют кеңістік бар деп есептелінеді. Дененің қозғалуы бұл кеңістікке қатысты абсолют кеңістік қозғалмас деп есептелінеді. Бұл кеңістік эвклидтік және еркін материалдық нүкте ол жерде бірқалыпты және түзу сызық бойымен қозғалады. Практикада болса біз салыстырмалы қозғалысты қараймыз, санақ жүйесі ретінде кез-келген қозғалысты алсақ болады. Күн жүйесінде ауырлық центрі болған санақ жүйесін қозғалмас жұлдызына бағытталған өздерінің санақ жүйесін Энштейн галилейлік деп атауға ұсынды. Бұл жүйеге қатысты инерция заңы жеткілікті анықтықпен орындалады. Еркін нүкте бірқалыпты және түзу сызық бойымен қозғалады. Галилейлік жүйе сондықтан да инерциалды есептеледі. Ньютонның абсолют кеңістігі толқындық оптика тұжырымынан материалдық формаға енді, барлық жерге енетін әлемдік эфирмен бірлесіп кетеді.

1905 жылы француз математигі және астрономигі А Пуанкаре (1854-1912) өзінің «Электрондық динамика» туралы жұмысында шығарды. Бұл жерде Пуанкаре салыстырмалы постулатын принципін жалпылап айтып өтеді және Лоренцтік түрлендірді. Сол 1905 жылы жас физик А. Энштейн (1879-1955) өзінің «Қозғалыстағы дененің электродинамикасына» деген мақаласында бұл проблеманы өте оңай және қарапайым түрде баяндалды.

Кез-келген химиялық элементтiң атомының ядросы оң зарядталған протоннан және заряды жоқ нейтроннан тұрады. Протонның заряды абсолют шамасы жағынан электронның зарядына тең. Протон мен нейтрон нуклон деп аталатын ядролық бөлшектiң әртүрлi зарядтық күйi болып табылады. Ядродағы протондардың саны Z, Менделеевтiң периодтық жүйесiндегi химиялық элементтiң атомдық нөмiрiмен сәйкес. Ядродағы нейтрондардың саны N деп белгiленедi. және ядроларынан басқа барлық ядролар үшiн N>Z. Менделеевтың периодтық таблицасының бiрiншi жартысында тұрған жеңiл элементтер үшiн N≈Z, ал екiншi жартысындағы элементтерде нейтронның саны артықтау N≈1, 6·Z. Ядроның массалық саны деп A=N+Z болатын нуклондардың жалпы санын айтады. Ядроны әдетте мынадай символмен белгiлейдi. Зарядтарының саны бiрдей, ал массалық саны әртүрлi ядроларды изотоптар деп атайды. Изотоптардағы протонның саны бiрдей болады да, нейтронның саны әртүрлi болады. Мысалы сутегiнiң изотоптары, (немесе-дейтерий), (немесе - тритий) гелийдiң изотоптары, уранның изотоптары. Бүгiнгi күнi барлық химиялық элементтердiң үшжүзге жақын орнықты, ал екi мыңға жақын орнықсыз (радиоактивтi) изотоптары белгiлi. Электронның массасы протонның массасынан 1836 есе кiшi болғандықтан ядроның массасы атомның массасымен бiрдей десе де болады. Элементар бөлшектердiң массасын әдетте массаның атомдық бiрлiгi (м. а. б) деп аталатын жүйеден тыс бiрлiкпен өлшейдi. 1 м. а. б. ретiнде сутегiнiң изотопының массасының 1/12 бөлiгi алынған. Ядро сонымен қатар өзiндiк қозғалыс мөлшерi моментiмен-спинiмен сипатталады. Ядроның спинi нуклондардың спиндерi арқылы анықталады. Әрбiр нуклонның спинi ħ /2-ге тең. Жұп нуклоннан тұратын ядроның спинi ( ħ бiрлiгiнде) бүтiн санға немесе нөлге тең. Ал тақ нуклоннан тұратын ядроның спинi ( ħ бiрлiгiнде) жартылай бүтiн санға тең.

Атом ядросы алып тұрған көлемнiң айқын шекарасы жоқ. Бұл нуклондардың толқындық қасиетiмен байланысты. Сондықтан ядроның өлшемдерiн шартты түрде анықтайды. Ядроның көлемi нуклонның сандарына пропорционал. Сондықтан ядроны радиусы R-ға тең сфера деп есептеп, оның радиусын әдетте мынадай эмпириялық өрнекпен анықтайды.

${R = R}_{0}A^{\frac{1}{3}}$ ${R = R}_{0}A^{\frac{1}{3}}$ (1. 1)

мұндағы $R_{0}$ $R_{0}$ =(1, 3-1, 7) ·10 ^-15 м.

Ядроның өлшемдерi өте аз болғандықтан ондағы протондардың кулондық тебiлу күшi өте үлкен болады. Мысалы құрамында 82 протоны бар қорғасынның ядросындағы протондардың тебiлу күшi бiрнеше мың ньютонға жетедi. Бiрақ ядро бұл тебiлу күшiнiң салдарынан бөлшектенiп кетпейдi. Бұл протондар мен нейтрондардың арасында кулондық күштен де күштi тартылу күшiнiң бар екенiн көрсетедi. Бұл күштердi ядролық күштер деп, ал бұл күштердiң арқасында әсерлесудi пәрмендi әсерлесу деп атайды. Протон мен нейтронның пәрмендi әсерлесу тұрғысынан алғанда ешқандай айырмашылығы жоқ сондықтан оларды ядролық физикада нуклон деген бiр бөлшек ретiнде қарастырады [4, 68 б] .

Ядролық күштер өте аз аралықта әсер ететiн күштер болып табылады. Ол 10 ^-15 м-ге дейiнгi аралықта әсер етедi де одан тысқары жерде өте тез кемiп кетедi. Масспектрограф деп аталатын құралдардың көмегiмен ядроның массасын өлшеу кез-келген Z протоннан және N нейтроннан тұратын ядроның массасы бос жүрген Z протон мен N нейтронның массаларының қосындысынан аз екенiн көрсеттi. Ал масса мен энергия арасындағы байланысты ескерсек бос протондар мен нейтрондардың энергияларының қосындысы олардан құралған ядроның энергиясынан артық екенi шығады. Олай болса, ядроны оны құрайтын бөлшектерге ажырату үшiн осы энергиялардың айырымына тең энергия жұмсау керек. Мұндай энергияны ядроның байланыс энергиясы деп атайды.

$\mathrm{\Delta}E_{бай} = {Zm}_{p}c^{2} + {Nm}_{n}c^{2} - m_{я}c^{2} = \mathrm{\Delta}{mc}^{2}$ $\mathrm{\Delta}E_{бай} = {Zm}_{p}c^{2} + {Nm}_{n}c^{2} - m_{я}c^{2} = \mathrm{\Delta}{mc}^{2}$ (1. 2)

мұндағы $\mathrm{\Delta}{m = Zm}_{p} + {Nm}_{n} - m_{я}$ $\mathrm{\Delta}{m = Zm}_{p} + {Nm}_{n} - m_{я}$ массалар ақауы деп аталады. Ядродағы бiр нуклонға келетiн орташа байланыс энергиясын Δε _бай деп белгiлеп, оны ядроның меншiктi байланыс энергиясы деп атайды.

Резерфорд тәжiрибелерiнен атомның өлшемдерi өте кiшi ядродан және оны қоршаған электрондың бұлттан тұратыны анықталды. Ендi физиктердiң алдында жаңа физикалық нысанды, атом ядросының құрылымы мен қасиетiн зерттеу мәселесi туды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.