Аббасидтер кезиндегі араб мәдениеті

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

1 Аббасидтер кезиндегі араб мәдениеті

1. 1 Қалалардынң өркендеуы, құрылыс пен қол өнердін калыптасуы

1. 2 Ғылым, ғылым салаларынын дамуы

1. 3 Аббасилер кезіндегі араб мәдениетінің құлдырауы

Сілтемелер тізімі

Пайдаланылған адебиеттер тізімі

Кіріспе

Аббас әулетінің биліктері дәуірінде (750-1258) солтүстүкте Еділ өзенінен оңтүстүкте Мадагаскарға және шығыста Қытайдан, Батыста Францияның оңтүстігіне дейін кең байтақ аумақта таралған және олармен көршілес аймақтарға да әсерін тигізген ислам діні ықпалымен адамзат өркениетінің өзіндік ерекшелігі бар бір түрі қалыптасты. Ислам өркениеті араб тілі мен араб жазуы алдыңғы орынға шығып негізгі ғылым тілі мен мәдениеті құралы қызметін атқарды.

Халифаның барша биліктен ажырап, тек діни қызметпен ғана айналысатын халге жеткен кезде 786 жылы таққа аббасиддік бесінші халифа ежелгі шығыс аңыздарынан белгілі болған Харун ар Рашид отырды. Харун ар Рашид қайтыс болған төртінші халифа әл Халидтің інісі, Аббастың жетінші ұрпағы еді. 809 жылға дейін халифатты жиырма үш жыл бойы билеген ол, араб тарихымен бірге ислам тарихында өзіндік үлес қосқан жан.

Харун ар Рашид тұсында Бағдад халфатының барынша гүлдену кезеңі болған еді. Көптеген деректерде Харун ар Рашидтің аты басқа халифаларға қарағанда кобірек кездеседі, себебі ол басқа халифалар жасай алмағандарды жасап, мәдениетке, эконмикаға, саудаға шаруашылыққа барлық жағынан өзінің гүлдендірудегі үлесін тигізіп кеткен болатын.

Харун ар Рашид өлген соң таққа талас жүріп, кейін үлкен баласы әл Амин халиф болып, мәдениетке өз үлесін қоса алмады. 813 жылы әл-Амун (әл-Аминнің інісі)

Халиф болған кезеңде ислам діні, мәдениеті көркейе түсті, онымен бірге халифаттың гүлденуі жалғасты.

1 Аббасидтер кезіндегі араб мәдениеті

1. 1 Калалардын оркендеуы, курылыс пен кол онердин калыптасуы

1. 1 Абу хафар әл Мансұр өзінің жиырма жылдық ел билеу кезінде араб халифатының гүлденуіне, экономика, сауда, мәдениетте танымал жетістіктергежол салып берді. Екінші сөзбен айтқанда араб халифатының гүлдену дәуірі басталды . Бағдад қаласының негізін салған ол 762 жылы астананы Дамшықтан(Дамаск) осында көшірді. Аббасидтік халифатты Бағдад халифаты деуі осыдан Сол замандағы Бағдад қаласының көріктілігі жөнінде әлі күнге дейін жазылған әңгімілер көп, соның бірінде Тигр өзенінен батыс жағында дөңгелене салынған үлкен қорғанды айнала орналасқан үйлер, зәулім ғимараттар тамаша сән салтанатты болғадығы айтылады. /2, 127/

Аббасидтер Халифатының алғашқы уақытында екі ірі қала болатын. Бұлар Бағдат пен Самерра қалалары болатын. Аббасилердің халифтарі үшін Бағдад қаласы салынбай тұрғанда басқа қалалар маңызды емес еді. Бағдад қаласы салынып болған соң /763 жылы/ Халифаттың орталығы осы жаққа ауысты. Бағдад қаласының құрылысы брын соңды болмаған мәдениетте, ғылымда ізгілікте ілгерілеу ьолды. Бүкіл мұсылман халқының көзі осында түсіп барлығы қызыға қарады. Бағдад қаласының саяси әлеуметтік жағдайда беделі тез өсіп, қала өте жоғары қарқынмен дамыды, ғылым орталығына айналды.

Аббаси әмірлігінің бас қаласы жарты ғасырда ең ірі сауда орталығына айналды, мәдениетт пен әдебиетте де бүкіл әлемді назарына аударды. Аумақты ислам әлемінің төрт бұрышынан келген дакнышпан ойшылдарын, ғылым-білім иелерінің мекені болды . Бағдадтан кейінгі салынған Кехф, Рузафе, Самерра қалалары да кейініректе ірі сауда саяси және мәдени орталықтарға айналды. /8, 366-371/

Бағдад қаласы мұсылман дүниесіндегі сауда -саттық мәдени орталық болумен ерекшеленді. Халифат орталығы болғандықтан бүкілелге діни билігін осы жерден жүргізді. Көптеген мешіттер бой көтерді. Олардычң архитектуралық құрылыстары да ерекшеленді. Қала кварталындағы халықтар діни айырмашылығына қарай орналасты. Көпшілігі мұсылманмешіттер болды. Олар негізінен Карх кварталында орналасса, шамасия кварталында христиан дініндегілер тұрды. Дамшық, Басра, Алаппо, Мосул, Фустатта коптеген мешіттер бой көтеріп ірі мұсылман орталықтарына айналды. Сондай ақ Шираз, Исфахан Мерв, Самаркан Бұқара қалаларында мешіт құрылыстары кнң етек алып, мұсылман дінінің барған сайын сіңе беруіне жағдай жасады. МЕшіттерді салуда оның өте мықты болуымен әшекейлі болуына көңіл бөлді. Дінді таратуда мешіттің рөліне ерекше мән берілгендіктен оның мейлінше әсерлі болуын ескерді. Оларды салуға он саусағынан өнер тамған Шамдық, Византиялық ұсталар шақырылды. Олар дуалдарды Түрлі өрнектермен безендіріп, Құран аяттарын нақышталған сөздер жазды. Бір қарағанда ол жазу емес әшекей сияқты көрінетін. Ол өрнектеген жазуды оқу Құран аяттарын насихаттауға мәнді болды. /2, 127-128/

Арабтардың мәдениеті 5-10 ғ. ғ . да дүние жүзіндегі ең озық мәдениет болды. Европадағы ең алғашқы университетті Кордовада арабтар ашқан. Ондай университеттерді арабтар Бағдадта, Каирде ашқан. ”Адамның ең басты көркі білім “ дейтін араб ғалымдары Халифатта математика, астрономия, география тәрізді ғылымдарды өте жоғары дәрежеде дамытты.

Дамаскіде, Бағдад пен Каир сияқты қалаларда обсерваториялар болған. Араб астрономдары көптеген жаңа жұлдыздар ашып, аспан әлемінің өте құнды картасын жасады. Аспан әлемінде көзге көрінетін жұлдыздардың орналасу тәртібін сипаттап жазды.

Халифатта өнер түрінен ішінде әсіресе сәулет өнері аса үлкен табыстарға жетті. Құрылысшылар сарайлар, мазарлар мен қамалдар салды . Араб сәулетшілері мұсылман харамдарын мешіттер, мешіттің төрт бұрышты үйінің төбесі көбінесе күмбезделіп шығарылды. Оның ішкі жағында көптеген колоналы галереямен қоршалған бассейні бар үлкен ауласы болды . Мешіттің қасында дін ұстаушыларды намаз оқуға шақыратын биік мұнара - минарет салынды. /4, 64-67/

Харун ар Рашид халифа болған уақыт Аббасилердің «алтын ғасыры» болды . Тіпті Ислам тарихының ең көрікті кезеңі болуы мүмкін. Харун ар Рашид кезінде Аббаси мемлекеті өрлеудің шыңына жетті . Сол кезде білім мен ғылымның дамуы басталды Харун ар Рашид халифа болған уақытта Бағдат әлемнің ең көрікті шахарларының бірі болды қаланың Әр жерінде мықты, әдемі ғимарат құрылыстары салынып, халық саны 1 милионға дейін жетті. Букіл әлемде Бағдад мәдениет пен әдебиеттің орталығы болды. Харун ар Рашид ғылым мен өнерге өте маңызды қажетті істер атқарды. Ол халиф сарайына ғылым иелерін өнер адамдарын жинап кеңесіп, жиналыстар жасап отыратын болған. /8, 129-133, 166

Харун ар Рашид бар билікті қолына алғаннан кейін ислам дінінің жоралғыларын өз дәрежесінде жүргізуге көңіл болды. Халифатта дін беделі өте жақсы көтерілді. Оның кезінде ислам дінінің жоралғыларын орындау үшін мешіттер салу өсті Осы кезеңде мәдениетпен бірге ауыл шаруашылығы, қол өнер сауда дамыды . Оның кезінде ислам діні мәдениеттің, соның ішінде әдебиеттің дамуына арқау болды. Кім білсін Харун ар Рашид билеген кезде араб халифаты дамуының “ алтын ғасыры “ деуі осыған байланысты болар/2, 129-130/

Араб мәдениетінің дәуірлеген шағы 8-11ғ. ғ. болатын.

Оның көрнекті үлгілері сәулет және бейнелеу өнерінде көрінді. Мешіт, Медресе, тұрғын үйлердің жаңа үлгілері жобалық шешіммен, айрықша өрнектерімен, эстетикалық әсемдігімен ерекшеленді.

Ислам діні жануарларды бейнелеуге тыйым салды, бірақ еркін ойлы шеберлер қялы нәзік өрнектің неше алуан әсем түрін туғызды. Әсіресе тұрмыста қолданылатын бұйымдарды сәндеудің, қоғамдық ғимараттарды әшекейлеудің алуан түрі пайда болып, оның шырмауық сипаты геометриялық бейнелер, т. б. салалары қалытасты. Араб мәдениеті туғызған бұл өрнектер “арабеска” деген атаумен әлемдік бейнелеу өнерінде қазірге дейін сақталып отыр. Азиядан тыс жерде Араб өркениеті Египет пен Сирия да өте жоғары дамыды. Әсіресе Египетте күні бүгінге дейін сақталған ибн Тулун (876-879) т. б. мешіттердің жобалық үлгісі, әшекей нақышы, құрылыс бөлшектерін өрнек түрінде пайдалану тақпырлығы қазірге дейін таңқалдырады. /6, 403-404/

1. 2 Ғылым, ғылым салаларының дамуы

1. 2 Аббасидтердің алғашқы кезеңі мәдениеттің өркендеуіне өте ыңғайлы дауір болды деп айтуға болады. Омеядтар кезеңінің анық өзіндік ерекшклігі -територияны кеңейту әрекеті басталып ұласса, ал Аббасилер кезеңінде Ислам мәдениеті қалыптаса орныға бастады. Жауынгерлерге, жетекші-басқарушыларға, экономистерге, канун(музыкалық аспап ) иелеріне және әдебиетшілерге жол ашылып, жетістіктері толықтырыла бастады. Философтар, тарихшылар, ақындар, математиктер, т. б көптеп шыға бастады. /8, 375-376/

751жылы мұсылмандар Талас өзені маңында(Қырғызстан ) Қытай әскерімен соғысып жеңіп шықты . Осы ұрыста тұтқынға түскен Қытайлар (20мыңға жуық) арасында Қағаз жасауды білетін шеберлер де бар екен. Міне осылар арабтарға қағаз жасауды үйретті. Сөйтіп алдымен Бағдадта (793 жылы), сосын Мысыр(шамамен 900 жылы), мен Морокко да (шамамен 1100 жылы ) және Испанияда (1150 жылы ) қағаз өндірістері ашылды. Арабтардың папирусқа қарағанда жасалуы арзан әрі сапалы қағаз шығаруды үйренуі кітап шығаруды оңайлатты/10, 14/

Аббасидтер дәуірінде ғылым мен білімнің “алтын ғасыры”

орнады. Оқу ағарту мекемелері құрылып, мешіттер тәрбие беру мақсатында жұмыс істеді. Халиф әл-Мамун тұсында (813-833) Бағдадта құрылған Беитуль Хикме ең жоғарғы білім беру мекемесі болды. Ол Джундишапур академиясы үлгісінде құрылып, әрі академя, әрі кітапхана қызметін атқарды/5, 103/ әл Мамун Аббаси халифтерінің ең жарқырағандарының бірі еді. Бүкіл Халифаттағы жан түршігерлік оқиғаларға қарамастан, халифатты ислам әлемінің ең көркем дәуіріне жеткізген Мамун ғылымға қамқор болған әрекеті өз кезеңінде іске асты/8, 196/

Бұл ашылып жатқан көптеген жоғарғы оқу орындары, медреселер, қоры мол кітапханалар ислам дінінің қалыптасып, дамуына, сол кездегі ғылыми жаңалықтардың ашылуына, жергілікті халықтардың ғылымға, білімге деген құштарлықтарын арттырып қана қоймай, басқа елдердіңде қызығушылықтарын арттырды.

Әр ғылым белгілі өзінің жүйесіне келтіріліп, бір-біріне тәуелсіз ғылым салаларына бөлінді. Өте құнды шығармалар, еңбектер жазылды.

813-833 ж. ж Халиф болған әл -Мамун 300 дей ғалымдарды арнайы жинап, жаңа іргелі бағыттар мен тақырыптарда ғылыми зерттеу жұмыстары мен айналысуға т апсырма берген. “ Даналық үйінде “ қазіргі тілмен айтқанда ғылыми академиясында біздің көптеген қандастарыымыз ғылымның сан саласы бойынша еңбек етті. Алгебраның негізін салған Орталық Азиялық Мұхаммед Хорезми /880 - 950/ 20 жасында Бағдатқа келіп, ғылыми еңбектермен арабтарды әлемдік даңқа бөледі. 37 жасында “Даналық үйін ” басқарды. Біздің жерлесіміз әл Фараби /870 - 950 / арабтардың ғылым ордасында жүріп, 70 халықтың тілін меңгеріп, өзіне дейінгі ғылыми жетістіктердің бәрінен де асып түсті. /3, 116/ Осы кезде докторлар- ибн Бахтши, ибн Масавеих, ибн Зерек, ибн Сина т. б астрономдар - әл Ферғани, Баттани, Бируни, Омар ибн Хаям, Насыруддин Туси, т. б математиктер - ибн Ваддах, ибн Касир, аль Хорезми, т. б химиктер- Джабир ибн Хайан, Тугран, Абуль Касим аль Ираки т. б. осылардай коптеген атақты ғалымдар ғылым мен мәдениеттің дамуына, көркеюіне жол салып берген болатын.

Ислам өзінің отаны Араб елдерінде өнер мен ғылымға ерекше қамқорлық жасағаны белгілі мысалы, Бағдад қаласы 762 жылы арнайы ғылым ордасы болып саналып онда «Даналық үйі» аталған ғимарат тұрғызылды/3, 116/

Даналық үйі. Аббасилік халифалар 750 жылы билік басына келгеннен бастап ақ, грек ғылымына қызығушылық танытқан болатын. Мәселен, атақты грек ғалымдары Гален мен Гиппократтың медициналық трактаттарын араб тіліне екінші аббасилік халифа әл-Мансұрдың (754-775жылдары билеген ) пәрменімен оның тәржымашысы Әбу Яхия ибн әл Батрик (796-806 жылдары аралығында өмір сүрген ) аударған.

Арада 80 жыл өткенде 830жылы (немесе 832 ) өнер мен ғылымның жан ашыры әл-Мамун Бағдад қаласында Даналық үйін (Байт әл Хикма) салдырды. Мұны қазіргі күнгі академиялық үлгідегі оқу орындарының арғы атасы деуге толық негіз бар. Халифаттың бүкіл аймағынан жиналған ғалымдар мұнда бас қосып, ғылыми зерттеумен шұғылданатын. Олардың арасында үнділер, парсылар, (Трансоксиананың тұрғындары ) түркілер, арабтар, қыптылар, тіпті қытайлар да бар еді.

Даналық үйі қоры мол кітапханадан, академиялық аударма бөлімінен және көптеген обсерваториялардан тұратын. Ғұлама даярлап шығаратын аталмыш оқу орнының негізгі міндеті антикалық дәуірден жеткен мәтіндерді(әдеби немесе тарихи кітаптар емес философиялық және ғылыми еңбектер ғана аударылатын ), араб тіліне аудару болатын. Мемлекеттің түрлі аумағынан жиналып, тұрақты түрде жалақы алып жұмыс істеген ғалымдар арасында мұсылман дінділер ғана емес, христиан ғалымдары да болды. Мәтін алдымен арамей(сирия тіліне ), одан арабшаға аударылатын. Себебі сириялық тілде сөйлейтін христиан ғалымдар грек тілін жақсы меңгерген болса, мұсылман ғалымдар арабшаға жақын арамей тілін жетік білетін. Сонымен қоса, бұрын араб тіліне аударылған кейбір құнды еңбектер қайта қаралып өңделді.

Негізі араб тілінде көне грек тілінен кірген көптеген терминдер бар.

Мәселен Фәлсапа(философия), жуматрия(геометрия), Жағрафия (география) деген атаулар көне грек тілінен алынған. Кезінде Евклидтің ең атақты еңбегі

«Элементтерді» сұратып алған халифа әл Мансұр секілді, Византия астанасы Константинопольге арнайы елші жіберіп, антика дәуірінен қалған манускриптерді сұрататын. Аударма тобын Әл Хирадан шыққан несториан дінді дәрігер ғалым аса білімдар Хунайн ибн Исқақ (809-873 ж. ж) басқарған. Хунайн адам емдеумен қоса грек тілінен дәріс оқыған ұстаз.

Мұндай кітаптардың 9 ғасырдың өзінде ақ араб тіліне аударылуы мұсылман әлемінің ғылымға орасан қызығушылық танытқандығының белгісі. Осының арқасында мұсылман ғалымдар 12 ғасырға дейін ғылымның дамуына зор әсер етті. Эллиндік еңбектермен кейбірі бұрын пахлаун ( орта ғасырлық парсы ) тілінде шыққан үнді кітаптары да аударылды. Жалпы аударма ісі Аббасилер дәуірінің бірінші жүз жылдығында /750-850/ жақсы дамыған. Бұдан кейінгі дәуірде өзге жұрттардың ғылыми мұрасын саралап, оны бағамдау басталған кезде қызу айтысқа кіріскен мұсылман ғалымдары кітап арқылы ой алмасатын болды. Бұл еңбектер кейіннен Испания мен Сицилияда латын мен еврей тілдеріне аударылып орта ғасырлық европаға жетті. Араб ғалымдарының көп нәрсе үйренері даусыз. Алайда олар әлгіндей еңбектің барлығын бастапқы күйінде саралап өздрінің көзқарастарына сай бағам беретін. Аударма ісін жақсы үйренген Хунайн, Юханна ибн Масуайх /777-857 ж. ж / Сәбит ибн Құррах /шамамен 836-901ж. ж/ және Куста ибн Лука /922 ж. д. ө/ секілді ғлымдардың басым бөлігі басқа саланы да қоса меңгерген . Мәселен Ибн Масауихтың /шіркеудің әлсіз болуының басты себебі/офтальмология саласына арнаған трактаттары осы күнге дейін жеткен Сонымен қоса арабтардың осы дәстүрі Испанияға оң әсер еткені шындық. Мәселен бір ғана Кордованың өзінде сол заманда жетпістен аса кітапхана жұмыс жасаған /11, 13-14/

Аббасидтер кезінде медицина, астрономия, матемаматика, химия ғылымдарының дамуана, қалыптасуына үлкен мән берілді. Ауыруханалар, обсерваториялар ашылып, ғалымдардың кеңестері болып тұратын.

Аббасидтік жетінші халифа, әл Аминнің бірінші інісі әл Мамун /813 - 833/ кезінде халифатта ислам дінінің беделі одан әрі өсіп, дінге негізделе отырып ғылымның дамуына жол ашты. Бұл кезде астрономия, матеммтика, жағрафия мейлінше өскен кезі деп есептелінеді. ” Даналық үйін “ ұйымдастырды . Ғылымның ордасына айналған мұнда грек, сирия тілдерінен көптеген ғылыми еңбектер аударылды. Жер меридианасы градустарға бөлініп, таблицасы, белгілі елді мекендердің жағрафиялық координаттары белгіленді, картасы жасалды, осының бәріне ислам діні әсер етті. Екінші созбен айтқанда араб ғылымы дамуына исламның тигізген әсері өте зор болды.

Ислам дінін бұрмаламай, Құран ілімдерін сол қалпында білуге оның Араб Халифатында жақсы тарала беруіне әл Мамун көп еңбек сіңірді. Көптеген жазбагерлер ислам діні және халифалардың оған қатынас туралы мәселе оны жақсы үсінгені Құранды терең меңгергені және жақсы жақтарын терең білгендігі жөнінде әл Мамунге тең келетін халифа кемде кем деседі. Оның Ислам дініне шын коңілмен мән беріп зерттеп, шын жүрегімен қабылдағаны сонша Құран сүрелерін ешқашан догмалық дәрежеде емес, барлық жақсылық іске бастайтын насихат, тәрбиеге бағыттаушы ретінде түсінді. Ол құрандағы әрбір сүреге, әрбір аятқа ғылыми тұрғыдан қарады. “ Даналық үйінде “ ислам дінінің мәнін дұрыс түсіну жөнінде пікірталастар жасайтын. Құран аяттарына ерекгше мән берген. Мемлекеттік қызметкерлердің исламға қалай берілгендігін, Құран аяттарын қалай білетінін жұрт алдында көрсетуін талап еткен. Тіпті бірде ол соғыс кезінде Византияға тұтқынға түскендерді алар кезде оларға діни сұрақтар қойып, қанағаттанғысыз жауап бергендерін алмай қойған.

Ислам діні басқа діндерге кеңшілік жасаған, мысалы, әл Мамун тұсында 815 жылы христиан дініндегілер өз шіркеуінде сиынуға толық мүмкіндік берген. Тіпті ол кез келген діндегі кез келген қауым, мейлі 10 адамнан тұрсын өзінің діни бастығын сайлап алып, халифа оны танитын болады, деген заң шығармақ болған. Бірақ оны шығаруға наразылық болудан тоқтатып қойған / 2, 130-131/ Әрине ол заңға ғұламалар, басшылар былай тұрсын халыктың қарсы болатындай жөні бар болатын, өйткені халықтың басым көпшілігі ислам дінін қабдылдап, ислам дінінің анық- қанығын біліп қалған болатын, содан кейін араб мәдениетінің өркен- деген шағында бұндай заңның орындалмайтыны сөссіз еді.

Халифат құрамына Шығыс, Солтүстік Африка, Ирак, Ауғанстан, Пириней түбегінің басым бөлігі, Кавказдың оңтүстігімен Солтүстік - Батыс Үндістан кірді, Осы жерлерде халықтардың мәдениетімен қоса, көне грек, эллин, рим, үнді мәдениетінің жетістіктерін бойына сіңірген анағұрлым озық мәдениет жасалды. Оған парсылар, сириялықтар, Орталық Азия мен Кавказ халықтары зор үлес қосты.

Халифаттағы өндірістік даму қарқыны жаратылыстану және нақты ғылымдардың өркендеуін талап етті. Осыған орай көне грек, эллин ғалым дарының соның ішінде, Эвклид, Птоломей Аристотель, Аристоксен, т. б. туындылары үнді математиктерімен қатар, араб тіліне аударылып, араб геометриясымен астрономиясының, әдебиеті мен өнерінің негізіне айналды. Жақсы жабдықталған обсерваторияларда ғарышты бақылау одан әрі жүргізілді. Осы күнге дейін коптеген ғылыми - мәдени терминдер араб тіліндегі атауын сақтап қалған. Араб мәдениетінің негізі де, қайнар бастауы да араб философиясы болды . Ізгілік пен рухани жетілуді, парасаттылық пен өнер білімді дүниедегі басты байлық санаған философтар еңбектері ғылыми ойдың дамуына ықпал етті.

827 жылы араб ғалымдары меридиан шеңберін олшеп, жердің колемін анықтаді. Негізін үндіден алып, санаудың ондық жүйесін оның сәйкесті цифрлары мен нөлді пайдаланудың жолын тапты . Шығыста пайда болған компас қағаз, оқ - дәрі, т. б . арабтар арқылы Еуропаға тарады . Осы сан салалы ғылым Орталық Азияның ұлы ғалымдары Әбу али ибн Сина мен Абу Райхан әл - Бируни араб тіліндегі еңбектерінде одан әрі дамытылды және басқа елдерге танылды.

750-833 ж. ж. әсіресе әл Мансұр /754-775/ Һарұн әр Рашид /786-809/ және әл Мамунның /813-833/ хүкімдарлығы кезінде мемлекеттік билік нығайып, сауда-саттық, өнеркәсіп, коркемонер, ғылым салаларының әжептеуір дамығанын кореміз, ең беделді Ислам тарихшылары хадис ғалымдары, мәзһаб имамдары Аббаси әулеті кезінде өмір сүрді. /7, 238-239/ 750-850 жылдардың аралығынде Ислам әлемінде өте мықты ғалымдар шықты, себебі сол кездегі оқу орындары, мешіт - медреселер, кітапханалар әлемнің ең үздік білім - ғылым алуға қолайлы жері еді.

Орталық Азия ғалымы Әбу Райхан әл Бируни /973-1048/ жер шарының макетін ойлап тауып сол кездегі 600 қаланың координатын белгілеп жер күнді айналады деп болжам айтты.

Әдебиеті. Көпестер мен түйекештер басқа елдерден қымбат товарлармен қоса таңғажаиып ертегілерді де әкеліп отырды . Олар халиф пен шонжар сарайларында, Бағдадтың базарларында кошелері мен үйлерінде айтылды. Халық таңғажайып саяхаттар мен керемет оқғалар туралы хикаяларды қызыға тыңдады. Осы ертегілерден кейін “мың бір түн” жинағы құрастырылды .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.