Бюджеттің кіріс бөлігін қалыптастырудағы салықтардың теориялық негізі

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет қоғамдық өнім кұнының мемлекеттің орталықгандырылғын қаражат қорын құру жолымен жоспарлы түрде бөлу, қайта бөлу процесінде және оны ұдайы өндірісті ұлғайту, қоғамдық қажеттерді канағаттандыруға пайдалану барысында мемлекет пен қоғамдық өндіріске басқа да қатысушылардың арасында қалыптасқан ақша қатынастарын белгілейді. Бюджет экономикаға бюджет механизімі арқылы ықпал етеді. Мұнда бюджеттің бүкіл экономикаға ықпал қүралы ретіндегі рөлі көрінеді. "Бюджет механизімі" -мемлекеттің ақшалай каражаттарының орталықтандырылған қорын құру және пайдалану формалары мен әдістерінің жиынтығы. Экономиканы реттеу орталықтандырылған қаражат қорының көлемін белгілеу, оны құру, пайдалану формалары мен әдістерін реттеу, бюджетті құру және орындау процесіндегі қаржы ресурстарын қайта бөліске салу жолымен жүзеге асырылады. Мемлекеттің негізгі қаржы жоспарының көрсеткіштері республика Жоғарғы Кеңесінің жыл сайын қабылдайтын "мемлекеттік бюджет туралы" заңына сәйкес міндетті түрде орындалуы тиіс. Қазақстан Республикасы аумағында орналасқан барлық меншік формасындағы кәсіпорындар, бірлестіктер мен шаруашылык жүргізуші субъектілер республикалық бюджетке, кеден тарифтеріне сәйкес ұлттық валюта мек экспорттық және импорттық баж салықтарын төлейді. Нарықтық қатынастар жағдайында салықтар мемлекетті қаржыландыру қызметі және оның аппаратын ұстайтын негізгі қайнар көзі болып табылады. Мемлекет салықтарды пайдалана отырып, елде болып жатқан экономикалық процестерге активті түрде қатыса алады. Салықтар есебінен жиналған ақшалай қаржылар мемлекетке әлеуметтік саясат жүргізуге мүмкіндік береді, соның ішінде өзінің өмір сүру деңгейін минимальды деңгейде қамтамасыз ете алатын халық топтарына материалды көмек көрсету мүмкіндігі бар. Кез - келген мемлекет өзінің қаржылық базасы болғанда ғана өмір сүре алады, басқаша айтқанда, өзінің аппаратын ұстауға және өзінің функцияларын орындау процесінде туындайтын шығындарды жабуға ақшалай қаржылары болғанда ғана өмір сүреді.

Салық - мемлекеттің бекітуі. Тек сол ғана азаматтарды белгілі бір көлемде ақшалай қаржыларды беруге міндетті. Қазақстан Республикасында салықты төлеу міндеттемелері азаматтардың Конституциялық міндеттемелерінің қатарына жатады. Осыған байланысты мемлекет саяси үкімет субъект өкілдігіне сүйене отырып әрекет етеді. Мемлекет ақшалай қаржыларды түрлі жолдармен табады, бір жағдайда мемлекеттік зайымдар ішкі және сыртқы ретінде меншік иесінің каражатты өз еркімен беруге негізделетін әдіс колданылады, ал басқа жағдайларда ақшалай қаражаттар еріксіз өндіріп алу жолымен алынады. Салықтар мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі мөлшерде міндетті төлемдер болып табылады. Салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сонымен қатар, шаруашылық жүргізуші субъектілермен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жинақтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді. Салықтар мемлекеттің пайда болуымен бірге қалыптасады және мемлекеттің тіршілік етіп дамуының негізі болып табылады.

Қазақстан Республикасы бюджетінің қалыптасуында маңызды орынды салық түсімдері алады.

Қазақстан Республикасындағы әкімшілік әрекеттегі қызметкерлер мен жұмысшылардың әлеуметтік-экономикалық қорғалуы, еліміздің қорғаныс қызметіндегі іш-шаралардың жүзеге асырылуы осы экономикалық категория ретінде көрінетін бюджетке байланысты. Яғни, салықтың атқаратын ролі жоғары. Бұл менің тақырыбымның маңыздылығын ашады. Дипломдық жұмысым үш бөлімнен қарастырылған. Бірінші бөлімде мемеклекеттік бюджеттің мазмүны мен қүрылымы, салықтар бюджеттің негізгі көзі, әлемдік тәжірибеде салықтардың рөлі, екінші бөлімде республикалық және жфгілікті бюджеттерді талдай отырып, мемлекеттік бюджеттегі салық түсімдерін реттеуге, сонымен қатар, үшінші бөлімде салыктарды жетілдіру жолдарын толығымен қарастырып өтемін.

1 БЮДЖЕТТІҢ КІРІС БӨЛІГІІПН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ САЛЫҚТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Бюджеттің мазмұны мен құрылымы

Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні сан алуан қаржы баланстарында жекелеген ерекшеліктері белгіленетін айырықша салалары бар. Мәселен, мемлекеттік кәсіпорындармен, ұйымдармен және халыкпен қалыптасатын қаржы қатынастары қоғамдық өнімді құндық бөлудің айырықша саласын құрайды. Бұл қатынастар қоғамдық қажеттерді өтеуге арналған, орталықтандырылған қаражат қорын құрап, пайдалануға байланысты. Бұл процесс мемлекеттің тікелей қатысуымен жүзеге асырылып отырады. Қаржы қатынастарының бұл жиынтығы "Мемлекеттік бюджет" деп аталған ұғымның экономикалық мазмүнын құрайды. [1. 4-126]

Көптеген қаржы байланыс түрлерінің ішінен, ерекше қасиетпен дараланып тұратын салаларды бөліп алуға болады. Жалпы қоғамдық өнімнің бағамдық үлестіру саласының негізін, мемлекеттің шаруашылық субьектілер мен халық санымен жасаған қаржы қатынастары құрайды. Бұл қатынастар үлестіру процессі кезінде пайда болады. Бұл процеске мемлекетте қатысады және олар қоғамдық сұранысты қанағаттандыру үшін жұмсалатын акща қаражатының орталық қорының құрылуы мен қолдануы мен байланысты. Мұндай қаржы қатынастарының тұтастығы "Мемлекеттік бюджет" деген түсінігінің экономикалық мазмұнын құрайды. Мемлекеттік бюджетте экономикалық қатынастарының тұтастығы ретінде обьективті қасиеті бар. Оның өзіндік сала болып өмір сүруі қоғамдық өндірістерге байланысты, әрине олардың дамуына орталық қор қажет. Ақша қаражатын орталықтандыру үлттық шаруашылықта үнемі айналым болу үшін қажет, және экономиканы түзеу үшін де қажет. Бағамдық үлестірудің бюджеттік саласының болуы мемлекеттің өзіне де қажет. Мемлекетке керек салаларды қаржыландыру үшін орталықтандырылған қор қажет. Сонымен қатар бұл қор мәдени-әлеуметтік іс-шаралар өткізуге, қорғаныс мәселелерін шешуге, мемлекеттік басқарудың жасаған шығындарын жабуға қажет. Осыған орай мемлекеттік бюджеттің болуы адамдардың субьективті қалуының нәтижесі емес, бұл обьективті қажеттілік. Экономиканың бүгінгі танда дамуы кезеңінде орталықтандырылған қаржы қоры мемлекетке көптеген мүмкіндіктер береді. Мысалы, үшін қоғамдық өндірістің пропорциялдарын және қарқынын қамтамасыз етеді, оның салалық және аймақтық жүйесін көздейді, салалық экономиканың бірінші қажетті бағдарламаларын дамытуға әсер ететш қорды қалыптастырады, әлеуметтік өзгерістер өткізеді. Қаржы орталықтандыруының арқасында ақша қоры экономикалық және әлеуметтік дамуға жұмсалады және мемлекеттің әлеуметтік және экономикалық саясатының жүзеге асуына жағдайлар туғызады. Осыған орай мемлекеттік бюджет бағамдық үлестірудің ерекше бөлімі ретінде өзгеше қоғамдық қызмет атқарады және қоғами мемлекеттік сүранысты қанағаттандырады. Обьективті үлестіру қатынастарының экономикалық формасы бола тұра, ерекше қоғамдық іс- әрекеттерді атқара тұра, " мемлекеттік бюджет экономикалық санат ретінде шығады. [2. 24-306]

Мемлекеттік бюджетке белгілі бір тұтас каржы катынастары ретінде оған қаржы санатының қасиеттері тән, бюджеттік қатынастардың үлестіру қасиеті бар, ақшалай түрде жүзеге асады, бағытты ақша қорымен тетелес келеді, Сонымен қатар, бюджеттік қатынастарға белгілі бір ерекшелік тән, ол әрине қаржы тақырыбынан тыс болмайды. Мемлекеттік бюджетінің өзгеше бір сфера ретінде бағамды үлестіру қасиетін кдрасақ, ол мынадай:

мемлекеттің жалпы қоғамдық өнімінің бөлігімен байланыстыжәне оны қолдануымен, яғни қоғамдық үшін қолданылатын үлестіру формасы
халық шаруашылығы, аймақтар, экономика секторлары, қоғамдық іс - әрекеттің өрісі арасындағы бағамды үлестіру үшінқолданылады
ол қоғамдық өніммен, яғни оның іс- әрекетімен байланыстыемес, ол одан бөлек жұмыс жасайды, бірақ соның өзінде деқаржы қатынастары тауарлық ақшалық прцесспен байланысынүзбейді.

Мемлекеттік бюджет басқа да экономикалық санаттар сияқты өндірістік қатынастар мен оларға тән материалдық - заттық өзгерістерді көрсетеді. Бюджеттік қатынастар мемлекеттің ақша қорының орталықтандырылған орында затгандырылады. Осының нәтижесінде, қоғамда болатын экономикалық процесс өзінің іс - әрекетін мемлекеттің ақша қорында көрсетеді. Бюджеттік қор бұл бағамдық үлестіру кезеңін басынан өткізген және мемлекет сұранысын қанағаттандыра алатын қоғамдық өнімнің және ұлттық өнімнің іс-әрекетінің экономикалық формасы. Экономикалық санат ретінде мемлекеттік бюджет - мемлекетпен басқада жалпы қоғамдық өндірісінің арасында пайда болатын ақша қатынасы. Үлестіру және қайта үлестіру жолымен мемлекеттік орталықтандырылған акша қорының болуы өте тиімді. Себебі ол мемлекет сұранысын қанағаттандыруға, өндірісті ұлғайтуға үлкен әсерін тигізеді. Осыған орай „Мемлекеттік бюджет" атты түрлендірілген түсінік келесі құрамаларымен түсіндіріледі:

мемлекеттің ақша қорының орталықтандырылған қоры;
экономикаға әсер ететін құрал;
мемлекеттің негізгі қаржы жоспары
қоғамның барлық мүшелері оны заң ретінде орындау керек. Мемлекеттік бюджеттің қызметі біріншіден, мемлекеттік бюджет арқылы ұлттық кірістің 30 пайыз, жалпы ішкі өнімнің 20 пайыз, жалпы қоғамдық өнімнің 10 пайыз үлестіріліп және қайта үлестіріледі. Ол ақша қорын ұлттық шаруашылықгың, өндіріс өрісінің, экономикалық аудандар мен мемлекет аумағының арасында үлестіріледі] [3. 12-206]
Мемлекеттік бюджет экономикаға қатты әсер етеді, себебі ол бұл жерде ұлттық шаруашылықтың бюджет қызметін атқарып түр. Мемлекеттік бюджет материалдық өндіріс өрісінде үлкен қызмет атқарады, себебі ол бұл жерде өсу стиммуляторының қызметін атқарып тұр. Бюджеттің қоры жекелей және қоғамдық қор айналымын қамтамасыз ету үшін де қолданылады. Бюджет жүзеге аспай. қалған жоспарларды өз жолын табуға көмектеседі. Сондай-ақ кәсіпорындардағы жұмыстың қарқынды және өтімді болуын қадағалап отырады. Мемлекеттің, білімге, денсаулық сақтауға, әлеуметтік сактандыруға және әлеуметтік қамсыздандыруға, ғылымға, мәдениетке, өнерге, мемлекет шеңберінде өтілетін мәдени шығынның орнын толтырып отырады. Қазақстан Республикасының "бюджет жүйесі туралы" заңы республиканың түрлі денгейіндегі бюджеттерін қалыптастыру процессінде орын алатын қаржы қатынастарын реттейді, республикалық және жергілікті бюджеттердің жасалу, қаралу, бекітілу, атқарылу және бақылану процесін белгілейді. Бюджет - мемлекеттің өз міндеттерін жүзеге асыруына арналған және тиісті зандарға сәйкес белгіленген салықтар мен өзге декірі көздерінің және түсімдердің есебі нен құралатын орталықтандырылған акціа қоры.

Бюджет жіктелуі - функционалдық, ведомстволық және экономикалық сипаттама бойынша бюджетке түсетін түсімдер мен бюджеттен жұмсалатын шығыстарының топталуы.

Бюджет қүрылысы - бюджет жүйесінің, оның қүрылу принциптерінің ұйымдастырылуы.

Бюджет процесі- мемлекетттің өз органдары мен лауазымды адамдары арқылы барлық денгейдегі бюджеттерді жасау, қарау, бекіту, атқару, атқарылуын бақылау және олардың атқарылу туралы есептерді бекіту жөніндегі заң арқылы регламенттелген қызметі.

Мемлекеттік бюджет - республикалық және жергілдікті бюджеттердің бірін-бірі арасындағы өзара өтелетін операциялар есепке алынбайтын жиынтығы.

Мемлекеттік кепілдіктер - Қазақстан Республикасы Үкіметінің қарыз алушы өзінің алынатын соманы белгіленген мерзімде төлемеген жағдайда несие беруші алдындағы берешекті ішінара немесе толық өтеу жөніндегі міндеттемесі.

Мемлекеттік шотты -мемлекеттің барлық денгейдегі бюджеттерідің және бюджеттен тыс барлық қорлардың шоттарындағы каржы ресурстарын есепке алу тәртібі.

Бюджет тапшылығы- үкіметтің қарызға алған сомаларын коспағанда, шығыстар көлемінің және бюджеттен қайтарымды негізгі бөлінген несиелердің бюджетке түсетін түсімдердің жалпы сомасынан асып түсуі. Республикаық бюджеттің қүрамында бекітілетін тапшылық мөлшері ұлттық валютамен және жалпы ішкі өнімге шаққандағы проценттермен көрсетіеді. Бюджет кірістері-салық және салықтық емес түсімдермен алымдардың сондай-ақ бюджетке қайтарылмайтын негізде келіп түсетін капиталмен жасалатын операциялардан жасалатын кірістердің көлему

Мемлекеттік біріктірілген қаржы балансы-дербес жүмыс істейтін республикалық және жергілікті бюджеттердің (соның ішінде арнаулы экономикалық аймақгар бюджеттерін қоса алғанда), бюджеттен тыс қорлардың бірінің-бірі арасындағы өзара өтелетін операцияларды есепке алынбайтын акша қаражатының жиынтығы.

Жергілікті бюджеттер - облыстық, қалалық ( республкалық және облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттер, аудандардың бюджеттері және арнайы экономикалық аймақтардың бюджеттері.

Ресми трансферттер - бюджетке тегін және қайтарылмайтын болып түсетін түсімдер мен бюджеттен жасалатын шығыстар.

Бюджет профициті-бюджетке келіп түсетін кірістер мен ресми трансферттер түсімдері жалпы сомасьшың жалпы шығыстар көлемінен және қайтарымды негізде бөлінетін несиелерден асып түсуі. Республикалық бюджет профицитінін, мөлшері ұлттық валютамен және жалпы ішкі өнімге шакқандағы проценттермен есептелінеді. /

Бюджет шығыстары-бекітілген бюджет шегінде бюджеттен қайтарылмайтын негізде бөлінетін қаражат.

Резервтік қор- біржолғы сипаттағы тосым шығындарды қаржыландыру үшін бюджет қаражаты есебінен құралатын қор, соның ішінде республикалық бюджеттегі табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды жоюға арнап орталыкгандырылған каражат. Ерекшелік- бюджет каражатын жұмсаудың экономикалық сипаттамасын айқындайтын көрсеткіш.

Субденциялар- нысаналы шығындарды немесе нысаналы бағдарламаларды жузеге асыру үшін төменгі бюджеттердің жоғары түрған бюджеттерден бекітілген сомалар шегінде алатын ресми трансферттері.

Субсидиялар-бюджеттен нысаналы шығыстарды (бағдарлама ларды) қаржыландыру үшін ұйымдарға бекітілген сомалар шегінде бөлінетін трансферттік төлемдер.

Есепті кезең- жаңа қаржы жылына енбейтін кезең, бұл кезең ішінде өткен қаржы жылында бекітілген қаржыландырумен қамтамасыз етілмеген бюджеттік шығыстар бойынша қорытынды операциялар жүргізіледі. Есепті кезеңнің ұзактығын Қазақстан Республикасы Қаржы мнистрлігі белгілейді.

Қаржы жылы -күнтізбелік жылдың бірінші 1 қаңтарында басталып, 31 жетоқсанда аяқталатын тұракгы бюджеттік есепке алу кезеңі. Қаржы жылына есепті кезең енбейді.

Функционалдық топ- жалпы мемлекеттік міндеттерді орындау мақсатымен бюджеттен жүмсалатын төлемдер тобы.

Нысаналы қорлар- бюджеттің кіріс және шығыс бөліктеріне енгізілетін және арнайы белгіленген кірістер көздерінің есебінен қалыптастырылатын қорлар, олар нысаналы мақсат бойынша жұмсаладыТаза несие беру- берілген және өтелген несиелердің жалпы сомасы арасындағы айырма.

Экономиканың қазіргі жағдайында орталықгандырылған қаржы ресурстары мемлекетке қоғамдық өндіріс қарқынын кдмтамасыз ететін салалық және аумақгық қүрылымдар құрып, ірі әлеуметтік өзгерістер жүргізуге мүмкіндік береді. Орталықган бөлінетін қаржының көмегімен кдражат экономиканың басты аймактарына шоғырланып, мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік саясатын жүзеге асыруға жағдай жасайды. Сөйтіп, құндық бөліністің айырықша бөлігі ретінде "Мемлекеттік бюджет" айырықша қоғамдық арналымды жалпы мемлекеттік кджеттерді қанағаттандыруға қызмет етеді.

Қазақстан Республикасындағы әкімшілік-әрекеттегі кызметкерлер мен жүмысшылардың әлеуметтік-экономикалық корғалуы, еліміздің қорғаныс қызметіндегі іш-шаралардың жүзеге асырылуы осы экономикалық категория ретінде ■ көрінетін бюджетке байланысты.

Бюджеттің құрылуы мемлекеттің жалпы қызмет етуінде маңызды фактор. Сондықган бюджеттің түсіміндегі салықгардың маңыздылығын ашу дипломдық жұмысымның тақырыбын маңыздылауға негіз болып отыр.

Қазақстан Республикасының бюджетінің кірісіндегі бюджетке төленетін салықтар мен басқа да төлемдерден құралады. Яғни:

Салықгар:

корпорациялық табыс салығы;
жеке табыс салығы;
қосылған құн салығы;
акциздер;

жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулытөлемдері;
әлеуметтік салық;
жер салығы;
көлік құралдары салығы;
мүлік салығы. Алымдар:

занды түлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым;
жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым;

жылжымайтын мүлікке қүқықтарды және оларменжасалған мәмілерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым;
радиоэлектрондық қүралдарды және жиілігі жоғарықүрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін алым;
механикалық көлік қүралдары мен тіркегені үшін алым;
теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелердімемлекеттік тіркегені үшін алым;

азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым;
дәрі-дәрмек қүралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым;

автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасыныңаумағы арқылы жүру алымы;

аукциондардан алынатын алым;
елтаңбалық алым;

жекелеген қызмет түрлерімен айналысу қүқығы үшінлицензиялық алым;
телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарынарадиожиілік спекторін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.

Гөлемақылар:

жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы;

жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланганыүшін төлемақы;

қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы;
жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемак^і;
орманды пайдаланғаны үшін төлемақы;

ерекше қорғалатын табиғи аумақгарды пайдаланғаны үшінтөлемақы;

радиожиілік спекторін пайдаланғаны үшін төлемақы;

кеме қатынайтын су жолдарын пайдаланғаны үшінтөлемақы;

сыртқы жарнаманы орналастырғаны ушін төлемақы. Мемлекеттік баж:'
мемлекеттік бажКеден төлемдері:
кеден бажы;
кеден алымдары;
төлемақы;

алымдар [4. 8-276] .

Қазақстан Республикасына жинақтап алғанда қаржы балансын кұрайтын республикалық бюджет жергілікті бюджеттер (арнайы экономикалық аймақтардың бюджеттерін қоса алғанда) және бюджеттен - тыс қорлар дербес
жұмыс істейді. Барлық денгейдегі бюджетті қалыптастыру, бекіту және олрдың атқарылуын есепке алу үлттық валютамен жүзеге асырылады 1. 2

Салықгар бюджеттің негізгі көзі

Салыктар дегеніміз - мемлекеттік бюджетке занды және жеке тұлғалардың белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.

Салықгар-шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке түлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылады, кдржы кдтынастарын сипаттайтын экономикалық категория.

Салықгардың экономикалық мәні мынада: салықгар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілді бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақгап, жинақгаудың қаржылық катынастарын көрсетеді.

Салыктар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет қүрылымының өзгеруі, өркендеуі кдшан да болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады. "Салық саяси басқару мен экономикалық бақылаудың негізгі құралы болып табылады, "- дейді Мишин Г. К. [5. 6-136] .

Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері кджет.

Салыктар- мемлекеттің түрақгы қаржы көзі. Мемлекет салықгарды экономиканы дамыту, түрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады.

Салықгардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей қатысты.

Салық салудың қазіргі жүйесін қарастыра отырып келесідей қызметтерін атауға болады.

Фискалдық қызметі;
Бөлу қызметі;
Реттеушілік қызметі;
Бақылау қызметі;
Қолдау немесе мадақтау қызметі.

/. Салықтардың фискалды немесе бюджеттік қызметі- ең негізгі функция болып табылады. Бүл қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі қүрылып, салықгардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықгар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік әскери - қорғаныс, тағы да басқа шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді. Жалпы "Фискон"латын сөзі, қазақша "Себет"деген мағынаны білдіреді.

2. Бөлу қызметі - салыктардың көмегімен мемлекеттің қоғамдық табысты халык^ың әртүрлі топтары арасында бөлінуін айтамыз.

Бөлу функциясының жүзеге асырылуына салығы, прогрессивті салық ставкілері және тағы да басқалар жатады. 3. Салыщпардың реттеушілік қызметі- арқылы салықгар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтық реттеу жүзеге асырылады. Салықгық реттеудің ең басты маңызы өндірістің дамуына ықпал ету. Салық түрлері, салық ставкалары, салық жеңілдіктері, салық салу әдістері салықгық реттеудің тетіктері болып саналады.

Жоғарыда көрсетілген салыктық реттеудің тетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жүмыстарын жүзеге асырады. Салыктық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін, олардың баска да экономикалық тетіктермен тығыз байланыста болуын қажет етеді. Салықгық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын орны ерекше. Себебі ғылыми негізделмеген, шектен тыс жоғары қойылған ставкалар кәсіпкерлердің ынтасын төмендетеді, өндірістің төмендеуіне және мемлекеттік бюджет кірісін азаюына әкеліп соқтырады. Реттеу қызметінің өзі екі қызметтен түрады;

ынталандыру қызметі - мемлекетке тиімді өзгерістерді салықставкасын төмендету немесе жеңілдіктер беру арқылы дамуынанемесе кеңеюіне жағдай жасау;
шектеу қызметі- мемлекетке тиімсіз кәсіпорындарды салықставкілерін жоғарылату арқылы дамуына, кеңеюіне шектеужасау.

4. Бақылау кызметі- салықгардың көмегімен мемлекет салық
төлеуші занды және жеке тұлғалардың кез келген қайнар
көздерінен тапқан табыстарына, жүмсалған шығындарына,
айналысатын шаруашылық қызметіне бақылау жасап отыруы болып
табылады. Бүл қызмет салықгық декларация арқылы жүзеге
асырылады. '

5. Крлдау немесе мадақтау қызметі - /сез келген мемлекетте қоғам алдында ерекше еңбегі сіңген азаматтар категориялары бар. Бүл азаматтарға мемлекет қандай жағдай болмасын қолдау жасап отыруы қажет. Бұл қолдау қызметі салықтық жеңілдіктер және салыктан толық босатулар арқылы жүзеге асырылады(еңбек ері, Үлы Отан соғысының ардагерлері, көп балалы аналар) . [20]

Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін (функциясын) пайдалана отырып еліміздің салық жүйесін анықгайды. Салық механизмінің қызмет ету жолдарын белгілейді, жалпы экономикалық саясатты негізге ала отырып, салық саясатын анықтайды. Салық жүйесі - белгіленген тәртіппен жиналатын салықгар алымдар және тағы да баска төлемдердің жиынтығы болып табылады. Сонымен қатар кез келген мемлекеттің салық жүйесін калыптастыруға негіз болатын келесідей міндетті элементтері бар: