Қазақстан Республикасының инвестициялық саясаты: мәні және жүзеге асырлуы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3 б.
1. Бөлім. Инвестиция теориясының концепциясы және оның аспектілік ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Инвестицияның мәні, мазмұны және тарихи эволюциялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4.8 бб.
1.2. Инвестицияның түрлері және олардың атқаратын қызметтерінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9.13бб
2.Бөлім. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ инвестициялық саясаты: мәні және жүзеге асырлуы.
2.1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ стратегиялық бағдарламасына сай инвестициялық саясаты ... ... ... ... 14.16бб
2.2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ инвестиция динамикасының қазіргі даму тенденциясы ... ... ... ...17.18 бб.
2.3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ инвестициялық проблемалары және оларды шешу жолдары ... ... ... ...19.20 бб.
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22 б.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
1. Бөлім. Инвестиция теориясының концепциясы және оның аспектілік ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Инвестицияның мәні, мазмұны және тарихи эволюциялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4.8 бб.
1.2. Инвестицияның түрлері және олардың атқаратын қызметтерінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9.13бб
2.Бөлім. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ инвестициялық саясаты: мәні және жүзеге асырлуы.
2.1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ стратегиялық бағдарламасына сай инвестициялық саясаты ... ... ... ... 14.16бб
2.2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ инвестиция динамикасының қазіргі даму тенденциясы ... ... ... ...17.18 бб.
2.3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ инвестициялық проблемалары және оларды шешу жолдары ... ... ... ...19.20 бб.
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22 б.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға көшу барысында қаржылық ресурстар, өздерінің жүктелген міндеттеріне ие болып, ал оның реттеушілері қоғамның алға дамуынын анықтауышы факторы болып есептелінеді. Сонымен қатар еліміздегі мол табиғат ресурстары, қоғам мен экономиканың дамуының мемлекеттік стратегиялык максаттарын қорландыру және қор жинау механизмдерін жоғалтып, бүгінгі күнді ауадай қажет болып отырған қаржы тапшылығын жауып отыр.
Экономика-әрбір қоғамдық құрылыстың негізгі ірге тасы, ол материялдык өндірістің даму дәрежесін сипаттайды,қоғамдағы аса маңызды барлық үрдістерді белгілейді. Себебі, нарықтық қатынас принципімен дамуды қамтамасыз ету үшін,ол елде –бәсекелестік шешуші роль болып атқарылады. Бәсекелестікті қамтамасыз ету үшін, өте қатал бақылауды тексеру кажет. Соның нәтижесінде ғана нарықтық қатынас жолымен дамудың тиімділігі іске асады. Сондықтан аудит жұмысының қажеттілігі, көптеген себептермен анықталады. Біріншіден, кәсіпкерлер өз шаруашылығының тиянақтылығын қамтамасыз ету үшін; екіншіден, өз жұмысын өзі сенімді түрде басқару, жүргізу үшін; үшіншіден, кәсіпкерлер өзара қарым-қатынаста сенімді жұмыс істеу үшін және де өзінің капиталының тиімділігіне сенімді болу үшін.
Шаруашылық субъектісіне қазіргі уакытта тиімді жұмыс істеу үшін нақты инвестициялар керек. Олар кәсіпорынды қаржыландыру үшін негізгі капиталына және материалды-өндірістік қорлардың өсіміне салымдар ретінде табылады.
Осыған байланысты бұл курстық жұмысымнын такырыбы қаржылық инвестиция, яғни «Инвестиция саясаты: мәні жүзеге асыру нысандары» түрінде бекітіліп алынды. Қазіргі таңда бұл тақырып бүгінгі күннің талабын қанағаттандыратын ең негізгі тақырыптың бірі болып отыр.
Экономика-әрбір қоғамдық құрылыстың негізгі ірге тасы, ол материялдык өндірістің даму дәрежесін сипаттайды,қоғамдағы аса маңызды барлық үрдістерді белгілейді. Себебі, нарықтық қатынас принципімен дамуды қамтамасыз ету үшін,ол елде –бәсекелестік шешуші роль болып атқарылады. Бәсекелестікті қамтамасыз ету үшін, өте қатал бақылауды тексеру кажет. Соның нәтижесінде ғана нарықтық қатынас жолымен дамудың тиімділігі іске асады. Сондықтан аудит жұмысының қажеттілігі, көптеген себептермен анықталады. Біріншіден, кәсіпкерлер өз шаруашылығының тиянақтылығын қамтамасыз ету үшін; екіншіден, өз жұмысын өзі сенімді түрде басқару, жүргізу үшін; үшіншіден, кәсіпкерлер өзара қарым-қатынаста сенімді жұмыс істеу үшін және де өзінің капиталының тиімділігіне сенімді болу үшін.
Шаруашылық субъектісіне қазіргі уакытта тиімді жұмыс істеу үшін нақты инвестициялар керек. Олар кәсіпорынды қаржыландыру үшін негізгі капиталына және материалды-өндірістік қорлардың өсіміне салымдар ретінде табылады.
Осыған байланысты бұл курстық жұмысымнын такырыбы қаржылық инвестиция, яғни «Инвестиция саясаты: мәні жүзеге асыру нысандары» түрінде бекітіліп алынды. Қазіргі таңда бұл тақырып бүгінгі күннің талабын қанағаттандыратын ең негізгі тақырыптың бірі болып отыр.
1.Әбубәкіров М.Ә. Байжұмаев В.Б. Жақыпова Ф.Н. Ғабеев Г.П. «Экономикалық теория» Алматы «Қазақ университеті» 1990ж.
2.Әбубәкірова М.Ә. Досқалиева В.Қ. Досқалиев С. Қабдиев Д.Қ. «Экономика» оқу құралы Алматы 1998 ж.
3. Әбубәкірова М.Ә. Жатқанбаев Е.Б. Нәрібаев К.Н. «Экономикалық теория негіздері» Оқулық Алматы,1998ж.
4.Борокцов Е.Ф. «Основы экономической теории» Москва,1996ж.
2.Әбубәкірова М.Ә. Досқалиева В.Қ. Досқалиев С. Қабдиев Д.Қ. «Экономика» оқу құралы Алматы 1998 ж.
3. Әбубәкірова М.Ә. Жатқанбаев Е.Б. Нәрібаев К.Н. «Экономикалық теория негіздері» Оқулық Алматы,1998ж.
4.Борокцов Е.Ф. «Основы экономической теории» Москва,1996ж.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3 б.
1– Бөлім. Инвестиция теориясының концепциясы және оның аспектілік
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Инвестицияның мәні, мазмұны және тарихи эволюциялық ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4–8 бб.
1.2. Инвестицияның түрлері және олардың атқаратын қызметтерінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9-13бб
2–Бөлім. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ инвестициялық саясаты: мәні және жүзеге
асырлуы.
2.1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ стратегиялық бағдарламасына сай
инвестициялық саясаты ... ... ... ... 14-16бб
2.2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ инвестиция динамикасының қазіргі даму
тенденциясы ... ... ... ...17-18 бб.
2.3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ инвестициялық проблемалары және оларды шешу
жолдары ... ... ... ...19-20 бб.
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .22 б.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..23
КІРІСПЕ
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға көшу барысында қаржылық
ресурстар, өздерінің жүктелген міндеттеріне ие болып, ал оның реттеушілері
қоғамның алға дамуынын анықтауышы факторы болып есептелінеді. Сонымен қатар
еліміздегі мол табиғат ресурстары, қоғам мен экономиканың дамуының
мемлекеттік стратегиялык максаттарын қорландыру және қор жинау
механизмдерін жоғалтып, бүгінгі күнді ауадай қажет болып отырған қаржы
тапшылығын жауып отыр.
Экономика-әрбір қоғамдық құрылыстың негізгі ірге тасы, ол материялдык
өндірістің даму дәрежесін сипаттайды,қоғамдағы аса маңызды барлық
үрдістерді белгілейді. Себебі, нарықтық қатынас принципімен дамуды
қамтамасыз ету үшін,ол елде –бәсекелестік шешуші роль болып атқарылады.
Бәсекелестікті қамтамасыз ету үшін, өте қатал бақылауды тексеру кажет.
Соның нәтижесінде ғана нарықтық қатынас жолымен дамудың тиімділігі іске
асады. Сондықтан аудит жұмысының қажеттілігі, көптеген себептермен
анықталады. Біріншіден, кәсіпкерлер өз шаруашылығының тиянақтылығын
қамтамасыз ету үшін; екіншіден, өз жұмысын өзі сенімді түрде басқару,
жүргізу үшін; үшіншіден, кәсіпкерлер өзара қарым-қатынаста сенімді жұмыс
істеу үшін және де өзінің капиталының тиімділігіне сенімді болу үшін.
Шаруашылық субъектісіне қазіргі уакытта тиімді жұмыс істеу үшін нақты
инвестициялар керек. Олар кәсіпорынды қаржыландыру үшін негізгі капиталына
және материалды-өндірістік қорлардың өсіміне салымдар ретінде табылады.
Осыған байланысты бұл курстық жұмысымнын такырыбы қаржылық инвестиция,
яғни Инвестиция саясаты: мәні жүзеге асыру нысандары түрінде бекітіліп
алынды. Қазіргі таңда бұл тақырып бүгінгі күннің талабын қанағаттандыратын
ең негізгі тақырыптың бірі болып отыр.
1–Тарау.
ИНВЕСТИЦИЯ ТЕОРИЯСЫНЫҢ КОНЦЕПЦИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ АСПЕКТІЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.
1.1. Инвестицияның мәні, мазмұны және ерекшелігі.
Пол Хейне өзінің Экономикалык ойлау еңбегінде инвестиция түсінігіне
анықтама берген: Жиынтық өндіріс тұрақсыздығы мен пайданың тұрақсыздығы
Кейнс бойынша инвестициялық шығындардың мөлшері. Инвестиция дегеніміз не
екенін есімізге түсірейік. Инвестициялау дегеніміз – бізге болашақта пайда
әкелетін игіліктерді сатып алу. Сондықтан да, фирма өзіне қажет құрал-
жабдықтарды сатып алғанда инвестор болады.
Инвестиция өндірісті дамыту мен жаңарту процесіне келетін шығындардан
тұрады, ол жаңа технологияны енгізумен байланысты.
Жинақ пен инвестиция арасында үлкен айырмашылық бар:
1. Жинақты тұтынушы, ал инвестицияны инвестор жүзеге асырады.
2. Жинақ инвесторларға өз мүддесін қорғайтын адамнан келеді.
Сонымен, инвестиция динамикасын анықтайтын факторлар:
- табыс.
- құрал көлемі
- салық салу
- инвестициялардан келетін пайда
Айта кететін жағдай инвестиция денгейі қоғамның ұлттык табысының
көлеміне ықпал етеді, ұлттық экономиканың көтеген макро- пропорциялары
инвестиция қозғалысына тәуелді.
Ел аумағындағы инвестициялар ұлғаймалы ұдайы өндіріс процессін
анықтайды. Инвестиция көзі – жинақ. Жинақты бір шаруашылық агенті жүргізіп
отырса, ал инвестицины басқа адамдар немесе шаруашылық етуші субъектілер
жүргізуі мүмкін.
Инвестиция кандай факторларға тәуелді?
Біріншіден, инвестиция процесі құтылып отырған пайда нормасына немесе
күрделі қаржылық рентабелділігіне тәуелді. Егер инвестордың пікірінше
рентабелділік төмен болса , онда қаржыландыру жүзеге аспайды.
Екішіден, инвестор шешім қабылдау кезінде күрделі қаржының
альтернативті мүмкіндіктерін есепке алады және мұндағы шешуші фактор
процент ставкасының денгейі. Егер процент нормасы күтіліп отырған пайда
нормасынан жоғары болса, инвестиция жузеге аспайды, керісінше, егер процент
нормасы күтіліп отырған пайда нормасынан төмен болса, кәсіпкерлер күрделі
қаржыны іске қосады.
Процент нормасы, инвестициялар мен жинақтар арасындағы өзара
байланысты графикпен былайша көрсетуге болады.
( 1 график)
Графикте жинақ пен инвестицияның өзара теңдігі көрсетілген. II –
инвестиция; SS - жинақ координата өсіндегі процент нормасы (ч); абцисса
өсіндегі жинақ пен инвестиция. Олай болса, инвестиция процент нормасының
қызметі, I=I® кемітін қызмет: процент ставкасы жоғары болса, инвестиция
төмендейді. Жинақта процент нормасының қызметі S=S (r) бар, бірақ,
ұлғаятын, өсетін r0-ге тең процент дәрежесі бүкіл экономика көлеміне жинақ
пен инвестицияның теңдігін қамтамасыз етеді, ол r1 және r2 дәрежелер бұл
жайдан ауытқуды көрсетеді.
Ескертетіін жағдай: процент дәрежесімен инвестиция және жинақ
көлемдерінің арасындағы қызмет байланыстары. Жаңа классиктер мектебі
теоретиктерінің еңбектерінде орын алған. Инвестицияның кейнсиандық
тұжырымында, классиктер еңбектеріндегі сияқты процент нормасының қызметі
көрсетілген, ал жинак болса Дж. Кейнстің пікірінше табыстың қызметі: S=S
(V)
Бұл жерде Дж. Кейнстің пікірі, мысалы, жинақ көлемінің процент
ставкасының мөлшерімен байланысты деген А. Маршалдың пікірінен өзгеше.
Үшіншіден, инвестиция сол елдегі салық салу деңгейіне тәуелді. Салық
деңгейінің жоғары болуы инвестицияны ынталандырмайды, сонымен қатар
салықтың қандай ставкасы жоғары немесе төмен деп үзілді-кесілді қарауға
болмайды.
Инвестициялардың жинак пен табыстың өзара әрекетін анықтаушы маңызды
макроэкономикалық пропорцияларды былайша сипаттауға болады:
Y=C+I яғни, ұлттық табыстың пайдаланылған бөлігін тутыну (С) және
жинақ (\) шығындарының саласына тең. Мұнда тутыну табыстың қызметін
атқарады, яғни С=С( Y)
Екінші жағынан, өндірілген ұлттық табысты былайша көрсетуге болады:
Y=C+S мұнда S табыс қызметін атқарады, олай болса S=S(V). Сонымен, егер
C+I=C+S болса, онда I=S, инвестиция қызметі r:1=1(r) болады да, ал
жинақ қызметі V:S=S(V) болады.
I(r)=S(V) теңдігі экономикада жиынтық сұраныс пен жиынтык ұсыныс
арасындағы тепе-теңдік үшін белгілі бір пропорцияларды сақтаудың
маңыздылығын көрсетеді.
Енді жинақ пен инвестицияның тепе-теңдігі жағдайындағы ұлттық табыс
деңгейін анықтайық. Графикалық талдауды қолдана отырып, кейнсиандык
концепцияның I=S түсіндіруінің классиктер теориясынан айырмашылығын
қарастырайық.
Абцисса өсінде кескінделген ұлттык табыс деңгейі ордината өсінде
кескінделген жинақ пен инвестиция (S, I), I сызығы ұлттық табыстың кез -
келген дәрежесінде инвестицияның өзгермегендігін көрсетеді, яғни I I
ұлттық табыстан тәуелсіз. Графикте көріп отырғанымыздай, ұлттық табыстың
өсуімен жинақта өседі.
Ұлттык табыстың қандай дәрежесінде I I мен SS арасында теңдік
орындалады? Графикті талдау Е нүктесінде I I және SS сызықтары қиылысады.
Абцисса өсімен тік сызық өсін жүгіртсек, ұлттық табыстың көлемі ON–ге
тең болған жағдайда инвестиция мен жинақ арасында тепе-теңдік
орындалады. Бұл жерде ұлттық табыстың бұл деңгейі жұмыс пен толық қамтуды
F F сызығы қамтамасыз ете алмайды. Бұл сызық S пен I қиылысу нүктесінің оң
жағынан өтеді, сөйтіп Кейнстің ұлттық табыс тепе-тендігі жұмыспен толық
қамтылған жағдайда да орын алады дегенді қуаттайды. N нүктесі ұлттык
табыстың тепе-теңдікте болуы жағдайын көрсетеді. I мен S арасындағы тепе-
теңдік бұзылғанда елдің экономикасы әрдайым соған қарай ұмтылады.
Егер SS сызығы II-ден артса, онда қоғамдағы жинақ көлемінің инвестиция
көлемінен көп екендігін сипаттайды. Сонда шаруашылыктың қандай жағдайы
болмақ? Бұл тауарлы өнімнің бір бөлігі өтпейді деген сөз, ал II=SS
жағдайында адамдар тұтынуы азаяды. Тауар өндіруші фирмалар сұраныстың
азаюына жолығады да, өндірісті бірте-бірте қыскартады. Көрінбейтін көл
қоғамдык өндіріс деңгейін итермелейді, сөйтіп ұлттық табысты N нүктесіне
қарай қозғайды. Егер IISS кері процесс орын алады.
S пен I сызықтарының тепе-теңдігінің классикалык моделінің кейнсиандык
моделінен айырмашылығы неде? Айырмашылығы мынада біріншіден, классикалық
модельде ұзақ мерзімді жұмыссыздықтың орнын алу мүмкін емес сияқты. Бағаның
икемі ықпалы бұзылған тепе-теңдікті қалпына келтіреді.
Ал Д. Кейн моделі бойынша I мен S теңдігі жұмыспен толық қамту
болмағанда жүзеге асады. 2–суретте ұлттық табыс денгейі N нүктесінде
жұмыспен толық қамту деңгейінен төмен. Пунктирлі сызық, егер ұлттық табыс
көлемі F нүктесінде жатса жұмыспен толық қамту орын алатындығын
көрсетеді. Бұл деңгейге қалай жетуге болады және бір мезгілде I мен S-тың
теңдігін қалай сақтау керек? Бұл мәселе былайша шешіледі: II сызығын жинақ
сызығында орналаскан F нүктесімен қиылысқанга дейін жоғары көтеру керек.
Басқа сөзбен айтқанда, егер инвестициялық процесс жанданып, ұлғаятын болса,
онда тепе-тендікке жету жұмыспен толық қамтылғанда ғана мүмкін.
Екіншіден, классикалық модель рынокпен біте қайнасқан икемді баға
тетігін қолдайды. Кейнс бұл пікірге сенімдікпен қарады, оның ойынша
кәсіпкерлер өз өнімдерінде сұраныстың төмендеуіне байланысты бағаны
төмендетпейді. Олар өндірісті қысқартады, жұмысшыларды жұмыстан шығарады,
нәтижесінде әлеуметтік–экономиқалық қайшылықтар шиеленісіп, жұмыссыздық
барлық жерде етек алады, рыноктық механизмнің көрінбейтін қолы тұрақты
түрде жұмыспен қамтуды қамтамасыз ете алмайды.
Үшіншіден, (2–сурет) жинақ классиктердің теориясы көрсеткендей, процент
денңейі ғана емес, табыстында кызметі.
Жинақтын, инвестицияның, процент және табыс деңгейлерінің өзара
байланысын графиқалық тұрғыдан былай кескіндеуге болады.
3–суретте, табыс деңгей мен жинақ деңгейінінің тәуелділігі
көрсетілген.
4–суретте процент деңгейі мен инвестицияның тәуелділігі көрсетілген.
3–суреттегі Ео нүктесі табыс деңгейіне (Vо) сәйкес келетін жинақ
деңгейін (S1) көрсетеді: Ео нүктесінде анықтаймыз, ондағы процент
ставкасы деңгейі (rо) инвестиция көлемін Iо анықтайды. Пунктирлісызык бір
деңгейдегі процент пен табыстың және инвестиция мен жинақтың өзара
байланысын көрсетеді. Егер табыс деңгейі V1 төмендейтін болса, онда жинақ
графигіндегі Е1 нүктесіне сай келеді де, онан көлемі азаяды. Азайған
жинақ көлеміне инвестицияның төменгі деңгейі және соған қарай жоғары
процент (r1) сай келеді.
5–суреттің өзіндік ерекшелігі бар. Координат осінде процент ставкасы
мен табыс деңгейі орналасқан. Осы координат жүйесінде инвестиция-жинақ
(IS) сызығы құрылған. Ерекшелігі сол қисық сызық, бір жағынан N; және S
сызықтарының өзара тәуелділігін, ал екінші жағынан I мен r сызықтарының
байланысын көрсетеді. Егер осы сызықты жинақ пен табыс тң өзара
тәуелділігін сипаттайды деп қарастырсақ, онда V көп болған сайын S-та көп
болады.
Бір мезгілде байқалатыны S-тің, I-нің көп көлемде өсуін, ал r–дің
осыған сәйкес азаюын көрсетеді. Есте сақтайтын бір жай, IS қисығының кез
келген нүктесі бір мезгілде әрі I дәрежесі, әрі S дәрежесі.
Макроэкономикалық тепе-теңдік мәселесін ұғыну үшін I S қисық сызығын
жүргізудің манызы зор, себебі ол ақша рыногында орын алатын заңдылықтарды
ескеру үшін қажет.
Өйткені IS қисығы накты рыноктағы, яғни тауарлар мен кызмет көрсету
рыногындағы тепе-теңдікті көрсетеді.
Осы кезге дейін біз ұлттық табыс деңгейін жинақ пен инвестиция теңдігі
негізінде талдау арқылы анықтап келдік. Оның тағы бір әдісі тұтыну мен
инвестиция әдісі. Ұлттық табыс деңгейін анықтау әдісінің графикалық түрін
былай беруге болады: (6–сурет ). Ілгері атап өткендей, ұлттык табыс екі
бағытта пайдаланады: тұтынуға және инвестицияға, яғни V=C+I.
Жиынтық шығындарға жеке тұтыну (C) және өндірістік тұтыну (I) шығындары
жатады. Экономика тоқырау жағдайында болса, тұтынуға беймділік жоғары
болмайды және ұлттық табыс денгейі шығыс пен кіріс тепе-теңдігіне сай So
нуктесінде орналасады, яғни жинақтың нолдік деңгейінде орналасады.
Егер жеке тұтыну шығындарына инвестицияны қосатын болсақ, CC сызығы
тіке жоғары көтеріледі де, C+I сызығының орнын басады. Енді C+I қисығы
45о Е нүктесінде қиылысады. Осы нүктеге мөлшеріндегі ұлттық табыс
көлемі сәйкес келеді. N
нүктесі F нүктесіне жақындайды, яғни жұмыспен толық қамтитын
ұлттық табыс денгейіне сай келеді. Инвестиция ұлғайған сайын C+I қисығы
да жоғары көтеріледі, соғұрлым жұмыспен толык камту денгейі де жоғарылайды.
Егер мемлекет жеке инвестицияларды ғана колдап кана коймай, көптеген жіәне
әр түрлі шығындарды өз мойнына алса, онда қисығы қисығына айналады, бұл
жерде мемлекеттік шығындар көлемін көрсетеді.
Инвестицияның ұлгаюы ұлттық табыстың өсуімен белгілі бір тиімдімлік
арқылы жұмыспен толық қамтуды іс жүзінде асыруға ықпал етеді. Белгілі бір
тиімдімлік деп отырғанымыз экономикалык теорияда мультипликатор әсері деп
аталады.
2. Инвестицияның түрлері және олардың атқаратын қызметтерінің
ерекшеліктері.
Инвестициялардың көзі жаңадан жасалған күн немесе басқаша айтқанда,
таза табыстың сақталатын бөлігі болып қалады. Кәсіпкерлер оны өзінің
табысынан және қайталдарды нарығынан шоғырландырады. Негізгі капиталды
жаңартуға инвестициялардың көзі амортизациялык аударымдар болып танылады.
Инвестициялар қаржылық және нақты болып бөлінеді.
Қаржылық инвестицияларға-акционерлік кәсіпорындар немесе мемлекет
шығарған акциялар, облигациялар және басқа да бағалы қағаздар, банктік
депозиттерге салымдар жатады.
Нақты инвестициялар-кәсіпорынның негізгі капиталына және материалды
өндірістік қорлардың өсіміне салымдар.
Инвестициялардың технологиялық құрылымы негізгі капиталдың активтігі
элементтердің (құрал-жабдык, негізгі құралдар) шығындары оның пассивті
элементтеріне (ғимараттар, құрылыстар) қатысуымен аныкталады.
Қаржылык инвестициялар мерзіміне байланысты келесі категорияларға
жіктеледі:
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар-1 (бір) жылға дейін иелену
мерзімі ұзак мерзімді қаржылық инвестициялар 1 жылдан артык иелену мерзімі.
Қозғалмайтын мүлікке инвестицияларды иемденген суъектілер, бұл
инвестицияларды ұзак мерзімді каржылык и-лар ретінде есептейді.
Қаржылық и-ларды сатып алғанда,брокерлік сый ақы жэне банктік қызметке
сыйакы сияқты тікелей сатып алу құнымен бағаланады.
Алуға дейін есептелген пайыздарды (%), дивиденттерди, құрылган құны
бойынша қаржылық и-ларды алу,бухгалтерлік есепке сатып алушы сатушыға
төленген пайыз (%) колемін игергендегі сатып алу құны бойынша бөнеленеді.
Сатып алу құны мен бағалы қағаздарға и-ларды өтеу құны арасындағы
айырмасы (сатып алу кезинде пайда болатын жеңілдік немесе сыйақы)
инвесторлармен оларды пайдалану ішінде амортизацияланады.
Қысқа мерзімде қаржылық инвестициялар бухгалтерлік баланста: ағымдағы
құны; сатып алу мен ағымдағы құны арасындағы ең аз бағалануы бойынша
есептелінеді.
Егер кысқа мерзімді қаржылық и-лар сатып алу мен ағымдағы құны
арасындағы ең аз бағаланы\уы бойынша есепке алынса,баланстын құны жалпы
жиынтық құны немесе и-лар турлері бойынша немесе жекеліген и-лар негізінде
анықталуы мұмкін.
Қысқа мерзімде қаржылық и-лардын ағымдағы құны өзгеруінен, алынган
табыс немесе шығын,пайда болған есептік кезенінде танылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық и-лар-бухгалтерлік баланста: сатып алу құны;
қайта бағалауды есепке алғандағы құны;портфель негізінде анықталынатын құн;
сатып алу мен ағымдағы құны арасындагы ен аз багалануы бойынша есепке
алынады.
Ұзақ мерзімді қаржылық и-ларды қайта бағалау соммасы меншіктік
капиталды ұлғайтуға жатқызылады. И-лық құны төмендегі азаю сияқты ,сол и-
лардың қосып бағалау соммасы есебінен жүргізіледі.
Сол и-ларының қосып бағалау соммасы болмаған ( жетіспеген ) кезде оның
құнының төмендеуі,шығынға жатқызылады.Бұрын, құны төмендеген и-ның қосып
бағалау соммасы, сол и-лардан шығыны өтелгеннен кейін, ол меншіктік
капиталдың ұлғаюына жатқызылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық и-лардың құны , төмендеу кезінде осы и-лардың
баланстық құны қайта қарастырылуы тиіс. Құнның осындай төмендеуі, әрбір и-
ларының, әр қайсысына бөлек анықталады және есептелинеди. Бул кезде
тэуекелдин тури мен инвестордын и-ланатын субъектидеги колеми ескеріледі.
Қаржылық и-лардың шығуы кезінде, сатудан алынған табыс пен баланстық
құны арасындағы айырма, шыгындарды (брокер немесе дилер кызметтери )
шегергенде, табыс немесе шыгын деп танылады. Егер и-лар бурын, кайта
багаланган немесеагымдагы куны бойынша багаланган болса, онда кайта багалау
соммасы, кабылданбаган Есептик саясатка сайкес, табыска немесе болинбеген
табыска жаткызылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық и-ларды кыска мерзімді категорияға ауыстыру
келесидей жүреді:
Сатып алу мен баланстық құнының ең аз бағалануы бойынша, егер кыска
мерзімді қаржылық и-лар сатып алу мен ағымдағы құнының ең ұзақ бағалануы
бойынша есептелінсе. Егер и-лар бұрын қайта бағаланған болса. Онда
ауыстыру кезінде олардың қайта бағалау сомасы есептен шығарылуы тиіс;
Баланстық құны бойынша, егер қысқа мерзімді қаржылық и-лар ағымдағы
құны бойынша есепке алынса;
Қысқа мерзімді қаржылық и-ларды ұзақ мерзімді категорияларға ауыстыру
келесидей жүргізіледі:Сатып алу мен ағымдағы құныны ең аз бағалануы
бойынша,ағымдағы құн бойынша бейнеленеді.Табысқа келесілер кіреді: қысқа
мерзімді және ұзақ мерзімді қаржылық и-лар бойынша пайыздар (%), роялти,
дивиденттер мен
жалпы төлемдер туріндегі и-лардан тадыс, қысқа мерзімді қаржылық и-
ларданшыгын қалудан каржылық нәтижелер;қысқа мерзімді қаржылық и-лар
бойынша өткізілген табыстар мен шығындар; сатып алу мен ағымдағы құнымен ең
аз бағалануы бойынша қысқа мерзімді қаржылық и-ларды көрсету қажетті;
ағымдағы құны мен құнның кері өзгеруіне дейінгі төмендеуі; ұзақ мерзімді
қаржылык и-лардың құнының төмендеуінің қайтарымсыздығы.
И-лардың тиімділігі әдетте белсенді элементтердің үлесі өскенде артады.
Негізгі капиталдың заттай элементтерінің ( негізгі қор, тауарлы-
материалдык қорлар) артуымен қатар,материалды емес өндірістік күштердің
дамуына салымдар тез артуда, зиялылык өндірістін элементі бола бастауда.
Капиталданған интелектуалды меншік кәсіпорынның, негізгі капиталына салым
объектісі болуда.
Әлемде өндірістің халыкаралык өзгерістер байқалуда, ол капитал
экспортынын (сыртқы и-лар) кажетігінен туындаса,сырткы и-лар тура және
портфельді болып бөлінеді:
Тура и-лар кәсіпорынды баскаруға қатысу құқкығын береді;
Портфельді- бұл құқықты бермейді.
И-лар-экономика дамуынын жоғары және турақты каркынын камтамасыз
етудің. Ғылыми-тк\ехникалык прогресстің жетістіктерін ендірудің,
инфракурылымның дамуының маңызды факторы.
Даму мәселесінде маңызды орын алатын кәсіпорындарды қаржыландыру мен
ұзақ мерзімді несиелендіру, маманданатын И –лық банктер жэне
акционерлік коғамдарды құру үрдісін, мемлекеттін акциялар пакетін
иемденуді жургізуге, кәсіп орындар акцияларын айырбастау және өткізуді
жузеге асыру ушін құрылатын И-лы қорлар алады.
Ішкі, сондай ақ сыртқы И-ларда инвесторлар үшін қаржы И-лар белгілі
бір тәуекелмен байланысты болатынын есте сактау керек. Бұл тәуекел, есеп
пен бакылаудың нашар ұйымдастырылуы, валюта бағамдарының өзгеруі, қысқа
мерзімді және орта мерзімді несиелдерді Тарту киындығы және т б себепші
болады. Сондай-ақ, саяси тәуекел мен стихиялық апат тәуекелдігін
инвесторлар ескеруі керек .
Қаржы И-лар тек қанна техникалык – экономикалык есептер негызинде,
инвестирлеу объектисин зерттеу негізінде Гана жүргізіліуі тиіс. Онымен
нарыктық қатынастар жағдайларында тәуекел дәрежесін төмендетуді қамтамасыз
етіледі.
К.Р. зандамасы экономика саласындагы И-ны колдауға бағытталған.
Республикада И-лык онымдерды тиімді жузеге асыруға бағытталған, жеңілдіктер
мен преференциялар жуйесі жасалған.
И-лардын сонгы мақсаты болып: Жаңа технологияларды , алдынғы қатарлы
техника мен ноу-хауды ондыру: отандык тауар өндірушілерді мемлекеттік
колдау мен ынталандыру; экспортка бағытталган және импорты ауыстырушы
өндірістерді дамыту; К.Р. шикізаттын базасын рационалды жэне кешенді
колдану; менеджмент пен маркетингтің Жаңа әдістерін енгізу; жергілікті
кадрларді үздіксіз оқыту жүйесін енгізу; олардың мамандық денгейін арттыру;
өндірісті интенсификациялауды қамтамасыз ету; қоршаған табиги ортаны
жақсарту.
К.Р. экономика салаларын көтеру және дамыту да шетелдік И-лардың
маңызы зор.
Шетелдік И-лар – пайда табу мақсатында кәсіпкерлік қызмет обьектілеріне
инвесторлар салатын, заттын- мүліктің барлык түрі мен оларга құқығы,
сондай-ақ интелектуалдық меншіктік құқықтар.
И-лармен байланысты кызмет, бірлескен және шетелдік кәсыпорындарды,
сондай-ақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3 б.
1– Бөлім. Инвестиция теориясының концепциясы және оның аспектілік
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Инвестицияның мәні, мазмұны және тарихи эволюциялық ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4–8 бб.
1.2. Инвестицияның түрлері және олардың атқаратын қызметтерінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9-13бб
2–Бөлім. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ инвестициялық саясаты: мәні және жүзеге
асырлуы.
2.1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ стратегиялық бағдарламасына сай
инвестициялық саясаты ... ... ... ... 14-16бб
2.2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ инвестиция динамикасының қазіргі даму
тенденциясы ... ... ... ...17-18 бб.
2.3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ инвестициялық проблемалары және оларды шешу
жолдары ... ... ... ...19-20 бб.
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .22 б.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..23
КІРІСПЕ
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға көшу барысында қаржылық
ресурстар, өздерінің жүктелген міндеттеріне ие болып, ал оның реттеушілері
қоғамның алға дамуынын анықтауышы факторы болып есептелінеді. Сонымен қатар
еліміздегі мол табиғат ресурстары, қоғам мен экономиканың дамуының
мемлекеттік стратегиялык максаттарын қорландыру және қор жинау
механизмдерін жоғалтып, бүгінгі күнді ауадай қажет болып отырған қаржы
тапшылығын жауып отыр.
Экономика-әрбір қоғамдық құрылыстың негізгі ірге тасы, ол материялдык
өндірістің даму дәрежесін сипаттайды,қоғамдағы аса маңызды барлық
үрдістерді белгілейді. Себебі, нарықтық қатынас принципімен дамуды
қамтамасыз ету үшін,ол елде –бәсекелестік шешуші роль болып атқарылады.
Бәсекелестікті қамтамасыз ету үшін, өте қатал бақылауды тексеру кажет.
Соның нәтижесінде ғана нарықтық қатынас жолымен дамудың тиімділігі іске
асады. Сондықтан аудит жұмысының қажеттілігі, көптеген себептермен
анықталады. Біріншіден, кәсіпкерлер өз шаруашылығының тиянақтылығын
қамтамасыз ету үшін; екіншіден, өз жұмысын өзі сенімді түрде басқару,
жүргізу үшін; үшіншіден, кәсіпкерлер өзара қарым-қатынаста сенімді жұмыс
істеу үшін және де өзінің капиталының тиімділігіне сенімді болу үшін.
Шаруашылық субъектісіне қазіргі уакытта тиімді жұмыс істеу үшін нақты
инвестициялар керек. Олар кәсіпорынды қаржыландыру үшін негізгі капиталына
және материалды-өндірістік қорлардың өсіміне салымдар ретінде табылады.
Осыған байланысты бұл курстық жұмысымнын такырыбы қаржылық инвестиция,
яғни Инвестиция саясаты: мәні жүзеге асыру нысандары түрінде бекітіліп
алынды. Қазіргі таңда бұл тақырып бүгінгі күннің талабын қанағаттандыратын
ең негізгі тақырыптың бірі болып отыр.
1–Тарау.
ИНВЕСТИЦИЯ ТЕОРИЯСЫНЫҢ КОНЦЕПЦИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ АСПЕКТІЛІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.
1.1. Инвестицияның мәні, мазмұны және ерекшелігі.
Пол Хейне өзінің Экономикалык ойлау еңбегінде инвестиция түсінігіне
анықтама берген: Жиынтық өндіріс тұрақсыздығы мен пайданың тұрақсыздығы
Кейнс бойынша инвестициялық шығындардың мөлшері. Инвестиция дегеніміз не
екенін есімізге түсірейік. Инвестициялау дегеніміз – бізге болашақта пайда
әкелетін игіліктерді сатып алу. Сондықтан да, фирма өзіне қажет құрал-
жабдықтарды сатып алғанда инвестор болады.
Инвестиция өндірісті дамыту мен жаңарту процесіне келетін шығындардан
тұрады, ол жаңа технологияны енгізумен байланысты.
Жинақ пен инвестиция арасында үлкен айырмашылық бар:
1. Жинақты тұтынушы, ал инвестицияны инвестор жүзеге асырады.
2. Жинақ инвесторларға өз мүддесін қорғайтын адамнан келеді.
Сонымен, инвестиция динамикасын анықтайтын факторлар:
- табыс.
- құрал көлемі
- салық салу
- инвестициялардан келетін пайда
Айта кететін жағдай инвестиция денгейі қоғамның ұлттык табысының
көлеміне ықпал етеді, ұлттық экономиканың көтеген макро- пропорциялары
инвестиция қозғалысына тәуелді.
Ел аумағындағы инвестициялар ұлғаймалы ұдайы өндіріс процессін
анықтайды. Инвестиция көзі – жинақ. Жинақты бір шаруашылық агенті жүргізіп
отырса, ал инвестицины басқа адамдар немесе шаруашылық етуші субъектілер
жүргізуі мүмкін.
Инвестиция кандай факторларға тәуелді?
Біріншіден, инвестиция процесі құтылып отырған пайда нормасына немесе
күрделі қаржылық рентабелділігіне тәуелді. Егер инвестордың пікірінше
рентабелділік төмен болса , онда қаржыландыру жүзеге аспайды.
Екішіден, инвестор шешім қабылдау кезінде күрделі қаржының
альтернативті мүмкіндіктерін есепке алады және мұндағы шешуші фактор
процент ставкасының денгейі. Егер процент нормасы күтіліп отырған пайда
нормасынан жоғары болса, инвестиция жузеге аспайды, керісінше, егер процент
нормасы күтіліп отырған пайда нормасынан төмен болса, кәсіпкерлер күрделі
қаржыны іске қосады.
Процент нормасы, инвестициялар мен жинақтар арасындағы өзара
байланысты графикпен былайша көрсетуге болады.
( 1 график)
Графикте жинақ пен инвестицияның өзара теңдігі көрсетілген. II –
инвестиция; SS - жинақ координата өсіндегі процент нормасы (ч); абцисса
өсіндегі жинақ пен инвестиция. Олай болса, инвестиция процент нормасының
қызметі, I=I® кемітін қызмет: процент ставкасы жоғары болса, инвестиция
төмендейді. Жинақта процент нормасының қызметі S=S (r) бар, бірақ,
ұлғаятын, өсетін r0-ге тең процент дәрежесі бүкіл экономика көлеміне жинақ
пен инвестицияның теңдігін қамтамасыз етеді, ол r1 және r2 дәрежелер бұл
жайдан ауытқуды көрсетеді.
Ескертетіін жағдай: процент дәрежесімен инвестиция және жинақ
көлемдерінің арасындағы қызмет байланыстары. Жаңа классиктер мектебі
теоретиктерінің еңбектерінде орын алған. Инвестицияның кейнсиандық
тұжырымында, классиктер еңбектеріндегі сияқты процент нормасының қызметі
көрсетілген, ал жинак болса Дж. Кейнстің пікірінше табыстың қызметі: S=S
(V)
Бұл жерде Дж. Кейнстің пікірі, мысалы, жинақ көлемінің процент
ставкасының мөлшерімен байланысты деген А. Маршалдың пікірінен өзгеше.
Үшіншіден, инвестиция сол елдегі салық салу деңгейіне тәуелді. Салық
деңгейінің жоғары болуы инвестицияны ынталандырмайды, сонымен қатар
салықтың қандай ставкасы жоғары немесе төмен деп үзілді-кесілді қарауға
болмайды.
Инвестициялардың жинак пен табыстың өзара әрекетін анықтаушы маңызды
макроэкономикалық пропорцияларды былайша сипаттауға болады:
Y=C+I яғни, ұлттық табыстың пайдаланылған бөлігін тутыну (С) және
жинақ (\) шығындарының саласына тең. Мұнда тутыну табыстың қызметін
атқарады, яғни С=С( Y)
Екінші жағынан, өндірілген ұлттық табысты былайша көрсетуге болады:
Y=C+S мұнда S табыс қызметін атқарады, олай болса S=S(V). Сонымен, егер
C+I=C+S болса, онда I=S, инвестиция қызметі r:1=1(r) болады да, ал
жинақ қызметі V:S=S(V) болады.
I(r)=S(V) теңдігі экономикада жиынтық сұраныс пен жиынтык ұсыныс
арасындағы тепе-теңдік үшін белгілі бір пропорцияларды сақтаудың
маңыздылығын көрсетеді.
Енді жинақ пен инвестицияның тепе-теңдігі жағдайындағы ұлттық табыс
деңгейін анықтайық. Графикалық талдауды қолдана отырып, кейнсиандык
концепцияның I=S түсіндіруінің классиктер теориясынан айырмашылығын
қарастырайық.
Абцисса өсінде кескінделген ұлттык табыс деңгейі ордината өсінде
кескінделген жинақ пен инвестиция (S, I), I сызығы ұлттық табыстың кез -
келген дәрежесінде инвестицияның өзгермегендігін көрсетеді, яғни I I
ұлттық табыстан тәуелсіз. Графикте көріп отырғанымыздай, ұлттық табыстың
өсуімен жинақта өседі.
Ұлттык табыстың қандай дәрежесінде I I мен SS арасында теңдік
орындалады? Графикті талдау Е нүктесінде I I және SS сызықтары қиылысады.
Абцисса өсімен тік сызық өсін жүгіртсек, ұлттық табыстың көлемі ON–ге
тең болған жағдайда инвестиция мен жинақ арасында тепе-теңдік
орындалады. Бұл жерде ұлттық табыстың бұл деңгейі жұмыс пен толық қамтуды
F F сызығы қамтамасыз ете алмайды. Бұл сызық S пен I қиылысу нүктесінің оң
жағынан өтеді, сөйтіп Кейнстің ұлттық табыс тепе-тендігі жұмыспен толық
қамтылған жағдайда да орын алады дегенді қуаттайды. N нүктесі ұлттык
табыстың тепе-теңдікте болуы жағдайын көрсетеді. I мен S арасындағы тепе-
теңдік бұзылғанда елдің экономикасы әрдайым соған қарай ұмтылады.
Егер SS сызығы II-ден артса, онда қоғамдағы жинақ көлемінің инвестиция
көлемінен көп екендігін сипаттайды. Сонда шаруашылыктың қандай жағдайы
болмақ? Бұл тауарлы өнімнің бір бөлігі өтпейді деген сөз, ал II=SS
жағдайында адамдар тұтынуы азаяды. Тауар өндіруші фирмалар сұраныстың
азаюына жолығады да, өндірісті бірте-бірте қыскартады. Көрінбейтін көл
қоғамдык өндіріс деңгейін итермелейді, сөйтіп ұлттық табысты N нүктесіне
қарай қозғайды. Егер IISS кері процесс орын алады.
S пен I сызықтарының тепе-теңдігінің классикалык моделінің кейнсиандык
моделінен айырмашылығы неде? Айырмашылығы мынада біріншіден, классикалық
модельде ұзақ мерзімді жұмыссыздықтың орнын алу мүмкін емес сияқты. Бағаның
икемі ықпалы бұзылған тепе-теңдікті қалпына келтіреді.
Ал Д. Кейн моделі бойынша I мен S теңдігі жұмыспен толық қамту
болмағанда жүзеге асады. 2–суретте ұлттық табыс денгейі N нүктесінде
жұмыспен толық қамту деңгейінен төмен. Пунктирлі сызық, егер ұлттық табыс
көлемі F нүктесінде жатса жұмыспен толық қамту орын алатындығын
көрсетеді. Бұл деңгейге қалай жетуге болады және бір мезгілде I мен S-тың
теңдігін қалай сақтау керек? Бұл мәселе былайша шешіледі: II сызығын жинақ
сызығында орналаскан F нүктесімен қиылысқанга дейін жоғары көтеру керек.
Басқа сөзбен айтқанда, егер инвестициялық процесс жанданып, ұлғаятын болса,
онда тепе-тендікке жету жұмыспен толық қамтылғанда ғана мүмкін.
Екіншіден, классикалық модель рынокпен біте қайнасқан икемді баға
тетігін қолдайды. Кейнс бұл пікірге сенімдікпен қарады, оның ойынша
кәсіпкерлер өз өнімдерінде сұраныстың төмендеуіне байланысты бағаны
төмендетпейді. Олар өндірісті қысқартады, жұмысшыларды жұмыстан шығарады,
нәтижесінде әлеуметтік–экономиқалық қайшылықтар шиеленісіп, жұмыссыздық
барлық жерде етек алады, рыноктық механизмнің көрінбейтін қолы тұрақты
түрде жұмыспен қамтуды қамтамасыз ете алмайды.
Үшіншіден, (2–сурет) жинақ классиктердің теориясы көрсеткендей, процент
денңейі ғана емес, табыстында кызметі.
Жинақтын, инвестицияның, процент және табыс деңгейлерінің өзара
байланысын графиқалық тұрғыдан былай кескіндеуге болады.
3–суретте, табыс деңгей мен жинақ деңгейінінің тәуелділігі
көрсетілген.
4–суретте процент деңгейі мен инвестицияның тәуелділігі көрсетілген.
3–суреттегі Ео нүктесі табыс деңгейіне (Vо) сәйкес келетін жинақ
деңгейін (S1) көрсетеді: Ео нүктесінде анықтаймыз, ондағы процент
ставкасы деңгейі (rо) инвестиция көлемін Iо анықтайды. Пунктирлісызык бір
деңгейдегі процент пен табыстың және инвестиция мен жинақтың өзара
байланысын көрсетеді. Егер табыс деңгейі V1 төмендейтін болса, онда жинақ
графигіндегі Е1 нүктесіне сай келеді де, онан көлемі азаяды. Азайған
жинақ көлеміне инвестицияның төменгі деңгейі және соған қарай жоғары
процент (r1) сай келеді.
5–суреттің өзіндік ерекшелігі бар. Координат осінде процент ставкасы
мен табыс деңгейі орналасқан. Осы координат жүйесінде инвестиция-жинақ
(IS) сызығы құрылған. Ерекшелігі сол қисық сызық, бір жағынан N; және S
сызықтарының өзара тәуелділігін, ал екінші жағынан I мен r сызықтарының
байланысын көрсетеді. Егер осы сызықты жинақ пен табыс тң өзара
тәуелділігін сипаттайды деп қарастырсақ, онда V көп болған сайын S-та көп
болады.
Бір мезгілде байқалатыны S-тің, I-нің көп көлемде өсуін, ал r–дің
осыған сәйкес азаюын көрсетеді. Есте сақтайтын бір жай, IS қисығының кез
келген нүктесі бір мезгілде әрі I дәрежесі, әрі S дәрежесі.
Макроэкономикалық тепе-теңдік мәселесін ұғыну үшін I S қисық сызығын
жүргізудің манызы зор, себебі ол ақша рыногында орын алатын заңдылықтарды
ескеру үшін қажет.
Өйткені IS қисығы накты рыноктағы, яғни тауарлар мен кызмет көрсету
рыногындағы тепе-теңдікті көрсетеді.
Осы кезге дейін біз ұлттық табыс деңгейін жинақ пен инвестиция теңдігі
негізінде талдау арқылы анықтап келдік. Оның тағы бір әдісі тұтыну мен
инвестиция әдісі. Ұлттық табыс деңгейін анықтау әдісінің графикалық түрін
былай беруге болады: (6–сурет ). Ілгері атап өткендей, ұлттык табыс екі
бағытта пайдаланады: тұтынуға және инвестицияға, яғни V=C+I.
Жиынтық шығындарға жеке тұтыну (C) және өндірістік тұтыну (I) шығындары
жатады. Экономика тоқырау жағдайында болса, тұтынуға беймділік жоғары
болмайды және ұлттық табыс денгейі шығыс пен кіріс тепе-теңдігіне сай So
нуктесінде орналасады, яғни жинақтың нолдік деңгейінде орналасады.
Егер жеке тұтыну шығындарына инвестицияны қосатын болсақ, CC сызығы
тіке жоғары көтеріледі де, C+I сызығының орнын басады. Енді C+I қисығы
45о Е нүктесінде қиылысады. Осы нүктеге мөлшеріндегі ұлттық табыс
көлемі сәйкес келеді. N
нүктесі F нүктесіне жақындайды, яғни жұмыспен толық қамтитын
ұлттық табыс денгейіне сай келеді. Инвестиция ұлғайған сайын C+I қисығы
да жоғары көтеріледі, соғұрлым жұмыспен толык камту денгейі де жоғарылайды.
Егер мемлекет жеке инвестицияларды ғана колдап кана коймай, көптеген жіәне
әр түрлі шығындарды өз мойнына алса, онда қисығы қисығына айналады, бұл
жерде мемлекеттік шығындар көлемін көрсетеді.
Инвестицияның ұлгаюы ұлттық табыстың өсуімен белгілі бір тиімдімлік
арқылы жұмыспен толық қамтуды іс жүзінде асыруға ықпал етеді. Белгілі бір
тиімдімлік деп отырғанымыз экономикалык теорияда мультипликатор әсері деп
аталады.
2. Инвестицияның түрлері және олардың атқаратын қызметтерінің
ерекшеліктері.
Инвестициялардың көзі жаңадан жасалған күн немесе басқаша айтқанда,
таза табыстың сақталатын бөлігі болып қалады. Кәсіпкерлер оны өзінің
табысынан және қайталдарды нарығынан шоғырландырады. Негізгі капиталды
жаңартуға инвестициялардың көзі амортизациялык аударымдар болып танылады.
Инвестициялар қаржылық және нақты болып бөлінеді.
Қаржылық инвестицияларға-акционерлік кәсіпорындар немесе мемлекет
шығарған акциялар, облигациялар және басқа да бағалы қағаздар, банктік
депозиттерге салымдар жатады.
Нақты инвестициялар-кәсіпорынның негізгі капиталына және материалды
өндірістік қорлардың өсіміне салымдар.
Инвестициялардың технологиялық құрылымы негізгі капиталдың активтігі
элементтердің (құрал-жабдык, негізгі құралдар) шығындары оның пассивті
элементтеріне (ғимараттар, құрылыстар) қатысуымен аныкталады.
Қаржылык инвестициялар мерзіміне байланысты келесі категорияларға
жіктеледі:
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар-1 (бір) жылға дейін иелену
мерзімі ұзак мерзімді қаржылық инвестициялар 1 жылдан артык иелену мерзімі.
Қозғалмайтын мүлікке инвестицияларды иемденген суъектілер, бұл
инвестицияларды ұзак мерзімді каржылык и-лар ретінде есептейді.
Қаржылық и-ларды сатып алғанда,брокерлік сый ақы жэне банктік қызметке
сыйакы сияқты тікелей сатып алу құнымен бағаланады.
Алуға дейін есептелген пайыздарды (%), дивиденттерди, құрылган құны
бойынша қаржылық и-ларды алу,бухгалтерлік есепке сатып алушы сатушыға
төленген пайыз (%) колемін игергендегі сатып алу құны бойынша бөнеленеді.
Сатып алу құны мен бағалы қағаздарға и-ларды өтеу құны арасындағы
айырмасы (сатып алу кезинде пайда болатын жеңілдік немесе сыйақы)
инвесторлармен оларды пайдалану ішінде амортизацияланады.
Қысқа мерзімде қаржылық инвестициялар бухгалтерлік баланста: ағымдағы
құны; сатып алу мен ағымдағы құны арасындағы ең аз бағалануы бойынша
есептелінеді.
Егер кысқа мерзімді қаржылық и-лар сатып алу мен ағымдағы құны
арасындағы ең аз бағаланы\уы бойынша есепке алынса,баланстын құны жалпы
жиынтық құны немесе и-лар турлері бойынша немесе жекеліген и-лар негізінде
анықталуы мұмкін.
Қысқа мерзімде қаржылық и-лардын ағымдағы құны өзгеруінен, алынган
табыс немесе шығын,пайда болған есептік кезенінде танылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық и-лар-бухгалтерлік баланста: сатып алу құны;
қайта бағалауды есепке алғандағы құны;портфель негізінде анықталынатын құн;
сатып алу мен ағымдағы құны арасындагы ен аз багалануы бойынша есепке
алынады.
Ұзақ мерзімді қаржылық и-ларды қайта бағалау соммасы меншіктік
капиталды ұлғайтуға жатқызылады. И-лық құны төмендегі азаю сияқты ,сол и-
лардың қосып бағалау соммасы есебінен жүргізіледі.
Сол и-ларының қосып бағалау соммасы болмаған ( жетіспеген ) кезде оның
құнының төмендеуі,шығынға жатқызылады.Бұрын, құны төмендеген и-ның қосып
бағалау соммасы, сол и-лардан шығыны өтелгеннен кейін, ол меншіктік
капиталдың ұлғаюына жатқызылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық и-лардың құны , төмендеу кезінде осы и-лардың
баланстық құны қайта қарастырылуы тиіс. Құнның осындай төмендеуі, әрбір и-
ларының, әр қайсысына бөлек анықталады және есептелинеди. Бул кезде
тэуекелдин тури мен инвестордын и-ланатын субъектидеги колеми ескеріледі.
Қаржылық и-лардың шығуы кезінде, сатудан алынған табыс пен баланстық
құны арасындағы айырма, шыгындарды (брокер немесе дилер кызметтери )
шегергенде, табыс немесе шыгын деп танылады. Егер и-лар бурын, кайта
багаланган немесеагымдагы куны бойынша багаланган болса, онда кайта багалау
соммасы, кабылданбаган Есептик саясатка сайкес, табыска немесе болинбеген
табыска жаткызылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық и-ларды кыска мерзімді категорияға ауыстыру
келесидей жүреді:
Сатып алу мен баланстық құнының ең аз бағалануы бойынша, егер кыска
мерзімді қаржылық и-лар сатып алу мен ағымдағы құнының ең ұзақ бағалануы
бойынша есептелінсе. Егер и-лар бұрын қайта бағаланған болса. Онда
ауыстыру кезінде олардың қайта бағалау сомасы есептен шығарылуы тиіс;
Баланстық құны бойынша, егер қысқа мерзімді қаржылық и-лар ағымдағы
құны бойынша есепке алынса;
Қысқа мерзімді қаржылық и-ларды ұзақ мерзімді категорияларға ауыстыру
келесидей жүргізіледі:Сатып алу мен ағымдағы құныны ең аз бағалануы
бойынша,ағымдағы құн бойынша бейнеленеді.Табысқа келесілер кіреді: қысқа
мерзімді және ұзақ мерзімді қаржылық и-лар бойынша пайыздар (%), роялти,
дивиденттер мен
жалпы төлемдер туріндегі и-лардан тадыс, қысқа мерзімді қаржылық и-
ларданшыгын қалудан каржылық нәтижелер;қысқа мерзімді қаржылық и-лар
бойынша өткізілген табыстар мен шығындар; сатып алу мен ағымдағы құнымен ең
аз бағалануы бойынша қысқа мерзімді қаржылық и-ларды көрсету қажетті;
ағымдағы құны мен құнның кері өзгеруіне дейінгі төмендеуі; ұзақ мерзімді
қаржылык и-лардың құнының төмендеуінің қайтарымсыздығы.
И-лардың тиімділігі әдетте белсенді элементтердің үлесі өскенде артады.
Негізгі капиталдың заттай элементтерінің ( негізгі қор, тауарлы-
материалдык қорлар) артуымен қатар,материалды емес өндірістік күштердің
дамуына салымдар тез артуда, зиялылык өндірістін элементі бола бастауда.
Капиталданған интелектуалды меншік кәсіпорынның, негізгі капиталына салым
объектісі болуда.
Әлемде өндірістің халыкаралык өзгерістер байқалуда, ол капитал
экспортынын (сыртқы и-лар) кажетігінен туындаса,сырткы и-лар тура және
портфельді болып бөлінеді:
Тура и-лар кәсіпорынды баскаруға қатысу құқкығын береді;
Портфельді- бұл құқықты бермейді.
И-лар-экономика дамуынын жоғары және турақты каркынын камтамасыз
етудің. Ғылыми-тк\ехникалык прогресстің жетістіктерін ендірудің,
инфракурылымның дамуының маңызды факторы.
Даму мәселесінде маңызды орын алатын кәсіпорындарды қаржыландыру мен
ұзақ мерзімді несиелендіру, маманданатын И –лық банктер жэне
акционерлік коғамдарды құру үрдісін, мемлекеттін акциялар пакетін
иемденуді жургізуге, кәсіп орындар акцияларын айырбастау және өткізуді
жузеге асыру ушін құрылатын И-лы қорлар алады.
Ішкі, сондай ақ сыртқы И-ларда инвесторлар үшін қаржы И-лар белгілі
бір тәуекелмен байланысты болатынын есте сактау керек. Бұл тәуекел, есеп
пен бакылаудың нашар ұйымдастырылуы, валюта бағамдарының өзгеруі, қысқа
мерзімді және орта мерзімді несиелдерді Тарту киындығы және т б себепші
болады. Сондай-ақ, саяси тәуекел мен стихиялық апат тәуекелдігін
инвесторлар ескеруі керек .
Қаржы И-лар тек қанна техникалык – экономикалык есептер негызинде,
инвестирлеу объектисин зерттеу негізінде Гана жүргізіліуі тиіс. Онымен
нарыктық қатынастар жағдайларында тәуекел дәрежесін төмендетуді қамтамасыз
етіледі.
К.Р. зандамасы экономика саласындагы И-ны колдауға бағытталған.
Республикада И-лык онымдерды тиімді жузеге асыруға бағытталған, жеңілдіктер
мен преференциялар жуйесі жасалған.
И-лардын сонгы мақсаты болып: Жаңа технологияларды , алдынғы қатарлы
техника мен ноу-хауды ондыру: отандык тауар өндірушілерді мемлекеттік
колдау мен ынталандыру; экспортка бағытталган және импорты ауыстырушы
өндірістерді дамыту; К.Р. шикізаттын базасын рационалды жэне кешенді
колдану; менеджмент пен маркетингтің Жаңа әдістерін енгізу; жергілікті
кадрларді үздіксіз оқыту жүйесін енгізу; олардың мамандық денгейін арттыру;
өндірісті интенсификациялауды қамтамасыз ету; қоршаған табиги ортаны
жақсарту.
К.Р. экономика салаларын көтеру және дамыту да шетелдік И-лардың
маңызы зор.
Шетелдік И-лар – пайда табу мақсатында кәсіпкерлік қызмет обьектілеріне
инвесторлар салатын, заттын- мүліктің барлык түрі мен оларга құқығы,
сондай-ақ интелектуалдық меншіктік құқықтар.
И-лармен байланысты кызмет, бірлескен және шетелдік кәсыпорындарды,
сондай-ақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz