Бәсекеге қабілетті кәсіпорынның факторы ретінде өнім сапасын басқару

БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ КӘСІПОРЫННЫҢ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ ӨНІМ САПАСЫН БАСҚАРУ

МАЗМҰНЫ

Нормативтік сілтемелер

Осы диссертациялық жұмыста келесі стандарттар мен нормативті сілтемелер пайдаланылды:

1. ҚР-ның «Техникалық реттеу туралы» Заңы. ҚР-ның 2004 жылғы 9 қарашадағы N 603 Заңы.
2. ҚР «Нормативтік құқықтық актілер» Заңы. ҚР-ның 1998 жылғы 24 - наурыздағы Заңы. ҚР Парламентiнiң Жаршысы, 1998 ж., N 2-3, 25-құжат. (2012 ж, . 10 шілдедегі өзгерістер мен толықтырулармен) .
3. ҚР Үкіметінің қаулысы № 1208, 14. 09. 2001 ж.
4. ҚР-ның «Сертификаттау туралы»Заңы. 1999 ж, 16 - шілде. ҚР Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., N 20, 725-құжат
5. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы Заңы. ҚР, 2000 жылғы 7 маусымдағы N 53 Заңы.
6. «Сапа жүйелерін бағалауды және сертификаттауды/тіркеуді жүзеге асыратын органға қойылатын жалпы талаптар» 62-2001ИСО/МЭК ҚР СТ.
7. «Өнімді сертификаттау жөніндегі органға қойылатын жалпы талаптар» 65-2002ИСО/МЭК ҚР СТ;
8. «Экологиялық менеджмент жүйесін бағалауды және сертификаттауды/тіркеуді жүзеге асыратын органға қойылатын жалпы талаптар» 66-2002 ИСО/МЭК ҚР СТ.
9. СТ РК 7. 2-2000 «Қазақстан Республикасының Сертификаттау мемлекеттік жүйесі. Сертификаттау жөніндегі ортаға қойылатын жалпы талаптар, 2006 жылғы 1 шілде.

Анықтамалар

Осы диссертациялық жұмыста келесідей анықтамалары бар терминдер пайдаланылды:

1. Сапа - адамды белгілі бір тауарды сатып алуға, пайдалануға итермелейтін негізгі көрсеткіш.
2. Өнiм - процестiң немесе қызметтiң нәтижесi.
3. Тұтынушы - өзінің жеке өнімін қоса алғанда, кез - келген өндірген өнімді, кез - келгеннің қызметін пайдаланатын тұлға немесе ұйым.
4. Кәсіпорын - бұл пайда табу мақсатымен өндіріс факторларын қолданып шаруашылықта еркіндік алған экономикалық субъект.
5. Бәсекеге қабілеттілік - кез-келген экономикалық объектілерге тән қасиет. Физикалық табиғатына және атқаратын қабілетіне қарамай, барлық тауарлар, сондай-ақ оларды өндіру, пайдалану жүйелері бәсеке мәселесі шеңберінде қарастырылады, тіпті мұндай талдау аспектісі абстрактілі емес, нақты экономикалық қызметтің практикалық мәні.
6. Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі - тауарлардың тұтынушы қажеттілігін жоғары деңгейде қанағаттандыруын және осының арқасында нарықты өз орнын табуы. Басқа сөзбен айтқанда, бұл тұтынушының талғамына сай келетін және оның сатылуын қамтамасыз ететін онімнің қасиеттері.
7. Өнім сапасын басқару - өнім сапасына әсер ететін жағдайлар мен факторларға мақсатты бағытта ықпал ету және сапаны жүйелі түрде бақылау арқылы жүзеге асырылатын өнімді өңдеу, өндіру, айналымы және пайдалану немесе тұтыну кезінде өнім сапасының қажетті деңгейін орнату, қамтамасыз ету және қолдану.
8. Сапа менеджмент жүйесі - әлем мойындаған және кез-келген ұйымды басқару құрудың тиімді құралы.
9. Стандарттау - нақты қойылып отырған және ықтимал мiндеттерге қатысты көпшiлiкке ортақ, көп мәрте және ерiктi пайдалану үшiн ережелер белгiлеу арқылы өнiмге, көрсетiлетiн қызметке және процестерге қойылатын талаптарды ретке келтiрудiң оңтайлы деңгейiне қол жеткiзуге бағытталған қызмет.
10. Мемлекеттiк стандарт - уәкiлеттi орган бекiткен және тұтынушылардың қалың көпшiлiгiне қолжетiмдi стандарт.
11. Халықаралық стандарт - стандарттау жөнiндегi халықаралық ұйым қабылдаған және тұтынушылардың көпшiлiгi қол жеткiзе алатын стандарт.
12. Сертификаттау - сәйкестiктi растау жөнiндегi орган өнiмнiң, көрсетiлетiн қызметтiң белгiленген талаптарға сәйкестiгiн жазбаша куәландыратын рәсiм.
13. Өнiмнiң және процестердiң қауiпсiздiгi - қауiптi фактордың iске асу ықтималдығы мен оның зардаптарының ауырлық деңгейiнiң ұштасуын ескере отырып, адамның өмiрiне, денсаулығына, қоршаған ортаға, оның iшiнде өсiмдiктер мен жануарлар дүниесiне зиян келтiруiне байланысты жол берiлмейтiн қауiп-қатердiң болмауы.

Қысқартулар мен белгілеулер

ҚР-Қазақстан Республикасы

АҚШ-Америка Құрама Штаттары

КСРО-Кенестік социалистік республикалар одағы

ТМД-Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы

ДСҰ-Дүниежүзілік Сауда Ұйымы

ЖШС - жауапкерлігі шектеулі серіктестік

СМЖ- сапа менеджмент жүйесі

ISO (International Organization for Standardization) -Халықаралық стандарттау ұйымы.

TQC (Total Quality Control) - Тотальды сапа басқару концепциясы.

СБЕҚ - сапаны басқарудың Еуропалық қоры.

НАССР (Hazard Analysis and Critical Control Points) - тәуекелдер анализі және бақылаудың кризистiк нүктелері

ГОСТ- мемлекеттік стандарт

БҚ - бәсекеге қабілеттілік

ГФР -Герма́н Федерати́втік Респу́бликасы

БЭФ- Бүкіләлемдік экономикалық фо­рум

БИП -өнімді ақаусыз дайындау жүйесі

ССТ- cалалық стандарттар

ТЖ - техникалық жағдайлар

ЖІӨ-жалпы ішкі өнім

долл-доллар

млн-миллион

млрд-миллиард

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі таңда әлемдік экономиканың жаһандану нәтижесінде мемлекеттер арасында бәсекелестік тартыс күшейе түсуде екендігі баршамызға мәлім. Бәсеке - нарықтық экономиканың индикаторы, сонымен қатар, қазіргі нарықтық экономиканың өзекті мәселесі. Бәсекеге қабілетті ортаны қалыптастыру нарықтық экономикалы елдер реформаларының негізгі мақсаттарының бірі болып отыр.

Әлемнің дамыған мемлекеттеріқатаң бәсекегетөтеп бере отырып, экономиканың тұрақтылығын қамтамасыз етуге ат салысуда. Осы мақсатқа жету жолында өнім сапасын арттыру мәселелерін шешу шаралары белсенді түрде жүргізіліп келеді. Себебі өнімнің жоғары сапалы болуы елдің экономикалық жағдайы мен даму болашағын бейнелейді.

Қазірде халқымыздың әл-ауқатын жақсарту, әлеуметтік-экономикалық жағдайды жетілдіру, әлем таныған өркениетті, бәсекеге қабілетті ел болу Қазақстан Республикасының да ең өзекті мәселесі болып отыр. Бұл жолда бәсекелестік нарықтарды құру, монополияға қарсы құралдарды реттеуді қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр.

Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясына сүйенсек, қазіргі кезеңде басты стратегиялық мақсаттардың бірі отандық өндірісті дамыту, бәсекеге қабілетті жаңа өнімдерді және өнеркәсіптің дамуына негізделген ұлттық экономиканың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жаңа ғылыми және ақпараттық технологияларды игеру мен жетілдіру болып табылады.

Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа арнаған Жолдаулары Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясымен байланысты. Онда Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кіруі елдің экономикалық дамуының сапалық серпілісінің негізі деп көрсетілген болатын. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың 2006 жылғы наурыз айындағы Қазақстан халқына Жолдауында: «Өркенді де өршіл дамып келе жатқан қоғамның іргетасы тек қана осы заманғы, бәсекеге қабілетті және бір ғана шикізат секторының шеңберімен шектеліп қалмайтын ашық нарық экономикасы бола алады», - деп атап өткен болатын [1] .

Сол себепті, бүгінде еліміз бәсекелестікке қабілетті, жан - жақты дамыған, дүниежүзінің өркениетті 50 елі қатарына қосылу және Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру міндеттерін алға қойып отыр. Осы жолда шығарылатын өнімдердің сапасын арттыру және бәсекеге қабілеттілігін жақсарту мәселелерін шешу шаралары белсенді түрде жүргізіліп келеді.

Бәсекеге қабілеттілікті жоғарлату құралы ретінде сапаны басқаруға айрықша көңіл бөлінуде. 2005 жылы World Economic Forum 1 рет Қазақстан мен ТМД - ның басқа елдерін бәсекеге қабілтеттілік индексін бағалау жүзеге асырылатын әлемнің 117 елінің тізіміне кіргізді. Қазақстан 61-орынды иелене отырып, ТМД елдерінен алда. Ресей - 75, Армения - 79, Ураина - 84, Грузия - 86 орында [2] .

Әлемдік нарықтағы талаптар күннен - күнге күрделеніп отырғанына байланысты жаңа басқаруды талап етіп отыр. Сол себепті, сапаны басқарудың қазіргі жүйелері тұтынушылар талабына сай өнімдер өндіруге бағдарланған. Сапа - адамды белгілі бір тауарды сатып алуға, пайдалануға итермелейтін негізгі көрсеткіш. Өндірілген өнімнің саны емес, сапасы елдің ұлттық байлығының көзі болып табылады. Өндiрiстiң тиiмдiлiгiнiң өсуiнiң ең маңызды факторларының бiрi - шығарылатын өнiм немесе көрсетілетін қызметтің сапалы болуы. Қазіргі кезде ішкі және сыртқы нарықта шығарылатын өнімнің жоғары сапалы болуы оның бәсекеге түсе алу қабілетін анықтайтын көрсеткіш. Өнімнің сапасы өндірістің тиімділігін анықтайды және кәсіпорынның экономикасына, отандық тауардың бәсекеге қабілеттілік деңгейіне және халықтың тұрмыс - тіршілігіне өз әсерін тигізеді.

Адам ресурстардың дамытудың қазақ жапондық орталығының бас директоры Эйтаро Митома айтқандай, бүгінде «сапа» деген ұғымның қатысы болмайтын сала жоқ. Әлемде сапа менеджменті жүйесін енгізу қарқынды түрде жүріп жатыр. Сапа менеджменті саласындағы түрлі сертификаттардың болуы кәсіпорын өнімінің сапасы жоғары екендігінің көрсеткіші болып табылады. Осы уақытқа дейін еліміз бойынша 2000-нан аса ұйымда ISO сапа менеджменті жүйесі енгізілген [3] .

ҚР Президентінің Жарлығымен Қазақстанның 2003-2005 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық дамуы стратегиясына сәйкес республика кәсіпорындарда ИСО 9000-1400 халықаралық стадарттарының талабына сай келетін экологиялық және сапа менеджмент жүйесін енгізуге, сондай-ақ, 2001 жылы ҚР үкіметі тағайындаған «Сапа саласындағы жетістігі үшін» және «Қазақстанның ең үздік тауары» сыйлықтарына байқау өткізу арқылы отандық кәсіпорындарды ынталандыру саясатын жүзеге асыруға басымдық берілді [4] .

Бәсекеге қабілетті өнім өндіру бағытында күрделі жұмыстар атқарылуы қажет болып отыр. Сол себепті, мелекетіміз алдына қойған талаптарына жетуге бар күш-жігерін салып жатыр. Бұл жұмыстар ғылыми-техникалық прогрессті, инвестицияны дамыту, шығарылатын өнім сапасын арттыру, бәсекелестік ортаға қатысушылар тарапынан қоғамдық қажеттіліктерді жылдам қанағаттандыру, шығындарды азайту секілді іс - шараларды қамтиды. Алайда, тек қана мемлeкет тарапынан емес, әрбір азамат тарапынан алдыға қойған талаптарды іске асыруға үлесі болуы тиіс екендігін есте сақтаған жөн.

Зерттеу жұмысының мақсаты. Жаһандық экономиканың даму барысында өнімнің сапасын артттыру және оны басқарудың негізгі бағыттары мен әдістерін меңгере отырып, кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру бойынша ұсыныстар жасау.

Зерттеу жұмысының негізгі мәселелері .

Алдағы қойылған мақсатқа жету үшін келесідей міндетті шешімдер қарастырылды:

• өнім сапасын басқарудың теориялық негіздерін көрсету;
• кәсіпорынның өнім сапасын арттыруда бәсекеге қабілеттікке әсер ететін факторларды талдап, айқындау;
• кәсіпорын бойынша өндірілетін өнім түрлерін, олардың экономикалық көрсеткіштерін талдау және бәсекелес кәсіпорындармен салыстыру;
• өнім сапасын және оны басқарудың отандық және шетелдік тәжірибелеріне сүйене отырып, бәсекелестік қабілетттілікті жетілдіру туралы ұсыныстар жасау.

Зерттеу объектісі. Зерттеу объектісі ретінде Қарағанды қаласында орналасқан «Нәтиже сүт фабрикасы» ЖШС алынды.

Зерттеу пәні. Отандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында сапаны басқару процестері болып табылады.

Зерттеудің әдістемелік және теориялық негізі. Өз зерттеуінде автор кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілік деңгейін арттыру негізінде өнім сапасын басқарудың бағыттарын зерттеген экономистердің еңбектеріне сүйенді, соның ішінде Қ. Ә. Сағадиев, С. Ы. Өмірзақов, А. В. Есентугелов, Ө. Қ. Есқараев, А. Қ. Смағулов, Г. Ж. Азретбергенова, Е. Әмірбекұлы, Ғ. К. Байжақсынова, М. У. Даурбаев, М. Б. Кенжеғозин, Х. Халқымұлы, Ж. Г. Жумағалиева, А. А. Нурманов, С. М. Шығысбаев, М. М. Нурпейсова, А. А. Сақтаев, Е. К. Сыздықов, Б. Т. Тоқсейтов және тағы да басқалары. Бұл ғалым- экономистердің зерттеулері арқылы Қазақстандағы экономикалық өзгерістерге сай мемлекеттің, өндірістің, өнімнің, қызметтің бәсекелік қабілетін арттыру бағыттары мен оларды іске асыруға ықпал ететін ғылыми-техникалық, экономикалық, өндірістік және басқа да маңызды факторлардың тиімділігі қарастырылып, зерттелінген.

Сонымен қатар, зерттеу жұмысында ТМД елдерінде өнімнің сапасын, өнімнің бәсекелік қабілетін арттыруға қатысты мәселелерді әртүрлі деңгейде талқылап, экономикалық маңыздылығын зерттеген ғалымдардың С. Е. Барнгольц, М. И. Баканов, В. Г. Шипунов, Л. Е. Басовский, В. Ю. Огвоздин, Н. К. Розова, С. Д. Ильенкова, Н. Ф. Прокопенко, Р. А. Фатхутдинов және басқаларының еңбектері де пайдаланылған.

Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілердің, ҚР Президентінің Жолдаулары, Үкімет қаулылары, ҚР статистика жөніндегі агенттіктің мәліметтері алынды.

Зерттеу барысында экономикалық-статистикалық және экономикалық талдау, сұрыптау зерттеулері, графикалық әдістер қолданылады.

Диссертациялық зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы келесіні қамтиды:

• Қарағанды, Астана қалалары нарығындағы сүт өнімдерін өндіретін кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілік деңгейлері маркетингтік зерттеулер бойынша анықталды және бағаланды.
• ЖШС «Нәтиже» сүт фабрикасына әсер ететін сыртқы және ішкі факторларды талдай отырып, компанияның өнім сапасын жетілдіру жолында ұсыныстар жасалынды.
• Жүргізілген зерттеу негізінде отандық кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін арттырудың негізгі амалдары мен бағыттары айқындалды.
• Кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың экономикалық негіздері мен бағалау әдістемесін отандық кәсіпорындарда қолдану тиімділігі көрсетілді.

Диссертациялық зерттеуден келесі ғылыми нәтижелер алынған:

• нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету жолында өнім сапасын жетілдірудің маңызы мен кәсіпорын экономикасында атқарар рөлі жан-жақты зерттелді;
• зерттеу нәтижесінде отандық кәсіпорындарда шығарылатын өнім түрлері бойынша тұтынушылардың қоятын талаптары мен қалауының ерекшеліктері айқындалды;
• кәсіпорындардың өнім сапасын жетілдіруде сапаны басқару жүйесін енгізудің артықшылықтары көрсетілді.

Зерттеу жұмысының ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы.

Диссертациялық жұмыста көрсетілген сапалы өнім өндіру, өңдеу және оларды өткізу бағытында тиімді басқару жүйесін қолдану жөніндегі ұсынылған іс-шаралар нарықтық ортада кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді.

Зерттеу жұмысының тұжырымдары мен ұсыныстары.

1. Өнім сапасына ықпал ететін басты факторлардың кәсіпорын бәскелестігіне әсері мен маңызы анықталып, зерттелінген;
2. Сүт өнімдерін шығаратын кәсіпорындардың өнімдерін салыстыра отырып, сапалық, тартымдылық және бәсекеге қабілеттілік деңгейлері анықталды;
3. Сапаны басқару жүйесін жетілдіру жолында кәсіпорынның сыртқы және ішкі факторларының әсеріне талдау жүргізілді.
4. Кәсіпорын өнімінің сапасын арттырудың әдістері мен бағыттары көрсетілді;

Зерттеу жұмыстың негізгі нәтижелерінің қолданылуы.

Диссертациялық жұмыстың теориялық қағидалары, негізгі қорытындылары, тұжырымдары мен ұсыныстары ғылыми-практикалық конференцияларда баяндалды және жарияланды.

Жарияланымдар. Диссертациялық зерттеудің негізгі тұжырымдары 1 мақалада, жалпы көлемі 5 бет болатын ғылыми жарияланымы жарық көрді.

Зертттеу жұмысынының құрылымы мен мазмұны. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, тоғыз бөлімшеден, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыстың бірінші және екінші бөлімдерінде теориялық, ғылыми-әдістемелік мәселелер мен құрылымдық-қарқындық талдаулар нәтижелері қарастырылса, зерттеудің негізгі нәтижелері, ұсыныстармен тұжрымдар үшінші тарауда баяндалған.

1. ӨНІМ САПАСЫН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. Сапа түсінігі. Сапа көрсеткіштерінің мәні мен қызметі

Қазіргі таңда нарықтық экономиканы бәсекесіз елестету мүмкін емес. Себебі, біздің заман - бәсекелестер кезеңі. Сондықтан да, кез-келген орта немесе ұйым өмірлік кезеңін барынша ұзақ сақтау үшін қатал бәсекеге төтеп беруі қажет. Бүгінде әрбір кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі өнімнің сапасына, яғни, өнім немесе қызметтің тұтынушы сұранысын қанағаттандыруына байланысты екендігі халықтың санасына сыналап сіңе бастады.

Тұтынушы тарапынан күннен - күнге тауардың сапасына қоятын талабы арта түсуде. Осыған орай, отандық өндірушілердің алдында тұрған басты мақсат-міндеттердің бірі - нарықты тұтынушылардың сұранысына сай сапалы тауарлармен толықтыру болып табылады. Елбасымыз атап айтқандай, бүгінгі таңда еліміздің, бүкіл азаматтарымыздың алдында тұрған ең бірінші талаптардың бірі бәсекеге қабілеттілік болып табылады. Ол үшін қалыптасқан қатынастарды, өндірісті қайта өзгертуге бағыт алып, еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, нарықты елге қажетті өнімдермен қамтамасыз етуге басты назар аудару керек.

Соңғы кездегі сапа мәселесіне көп көңіл бөлінуі нарықтағы өнімнің тұтыну қасиетіне қоғамдық сұраныстардың үнемі өсуімен, ғылыми-техникалық прогресстің нәтижесінде өнімнің рухани ескіруінің жеделдеуімен байланысты болып отыр. Өнімнің түрлерін үнемі жаңарту, өнім сапасын үздіксіз жетілдіру - әлемдік деңгейдегі алдыңғы қатарлы барлық озат фирмалардың басты мақсаты.

Сапа мәселесі халықтың өмір сүру деңгейін, экономикалық, әлеуметтік, экологиялық қауіпсіздікті арттырудағы маңызды фактор болып табылады. Өмір сүрудің сапасына өнім, қызмет көрсету сапасы белгілі деңгейде өз әсерін тигізеді. Шығарылатын өнімнің сапасы кез - келген кәсіпорын қызметінің маңызды критериіне жатады. Өнім сапасын арттыру нарықтық жағдайда, ғылыми - техникалық қарқын даму кезеңінде, өндіріс әсерлігінің өсуінде, кәсіпорында қолданылатын барлық түрдегі ресурстарды үнемдеуде фирманың өмір сүруге қабілеттілік деңгейін анықтайды. Яғни, өнім сапасының жоғары болуы кез-келген кәсіпорын қызметінің ең басты және ең маңызды бәсекеге қабілеттілік көрсеткіші болып табылады. Еліміздегі кәсіпорындардың жоғары сапалы бұйымдарды өндіруін арттыруы экономиканың жақсаруына, халықтың өмір деңгейінің жоғарылауына, тауарлардың ішкі және әлемдік нарықтағы бәсекеге қабілеттілігінің өсуіне алып келетіні анық.

Сапа түсінігі Еуропалық сапа ұйымында (ЕСҰ) кеңірек қарастырылады. Өнім сапасы - елдің дағдарыстан шығудың құлпын ашатын негізгі кілт. Сапа жоғары стандарттың негізі болғандықтан, өндіруші өзінің өнімін жарнамалау кезінде міндетті түрде оның сапасы туралы айтады. Тұтынушыларды жоғары технологиялық, сапалы өнімдермен қамтамасыз ету ғана емес, сонымен қатар оның өндіруіне, тасымалдауына аз шығын кетіру қажеттігін ескере өткен жөн. Өнім сапасының оптималдық деңгейін аз қоғамдық еңбек шығынмен жасалған белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыратын оның барлық қасиеттерінің жиынтығы ретінде қарастыруға болады.

Сапа деген ұғымға ғалымдардың, экономистердің берген анықтамаларына тоқтала кетейік.

Сапа ─ бұл экономикалық категория, ол «тұтынушы құны», «құн», «тиімділік», «баға», «пайда», «материалдық қызығушылық» түсініктерімен тығыз байланысты. Сапаны зерттеу арқылы сапаның өндіріс тиімділігімен байланысын, баға қалыптасудағы сапаның рөлі, еңбек өнімділігінің көрсеткіштерін анықтау, өнімнің өзіндік құнын және тағы басқа мәселелерді түсінуге болады. Өнімнің сапасы - бұл белгілі мұқтаждықты қанағаттандыруға үлкен себепші болатын өнімнің пайдалылығының жиынтық ерешелігі мен кәсіпорынның маңызды көрсеткіштерінің бірі болып саналады. Өнімнің сапалығы тек техникалық, тауартану емес, сонымен қатар ең маңызды экономикалық санаты болып табылады [5] .

Сапа - өз тағайындалымына сәйкес болуы үшін тауарда болуы керек жекеше қасиеттердің пішін, сыртқы түр және қолдану шарттарының жиынтығы. Осы барлық элементтер бұйым сапасына талаптарды анықтайды, олар шикізат сапасын қарастыратын техникалық шарттарда, құрылмалы өлшемдерде, конструкторлық құжаттармаларда, бұйымның техникалық сипаттамасында жобалау сатысында нақты жүзеге асырылады [6] .

Сапа - бұл белгілі бір зат немесе құбылыстың негізгі қасиеттерінің тұтастығын, сондай - ақ, оның басқа зат немесе құбылыстан басты айырмашылықтарын көрсететін ішкі мазмұндық анықтық [7] .

Автордың пайымдауынша, сапа өнімді, қызметті бағалаудың негізгі көрсеткіші және ол әр адамның, сонымен қатар, тұтастай қоғамның өмірінің деңгейін анықтайды. Өнім сапасы өнімнің тағайындалымына байланысты белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыруға жарамдылық қасиеттерін көрсетеді.

Қандай да бір тауардың немесе қызметтің сапасы оның өмірлік циклының барлық кезеңдерінде, өнім өндіру немесе қызмет көрсету идеясының алғаш туындауынан бастап оның жүзеге асып тұтыну­шының пайдалануына дейінгі аралықта қалыптасатынын ескеру қажет. Сапа менеджменті жүйесінің негізін қалаушылардың бірі доктор Джуранның ұстанымы бойынша сапа тұтынушыға бейімделу және қызметкерлерді қанағаттандыру дәрежесімен айқындалуы тиіс. Осы тұрғыдан алғанда кәсіпорынның алдына қоятын стратегиялық мақсаттары тұтынушымен тығыз қарым-қатынас орнату, инновация енгізу, шығынды азайту, сапаны арттыру арқылы бәсекелестік бәйгесінде алға озу болып табылады [8] .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс