Мемлекеттің салық-бюджет саясатын жетілдіру

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

050510 - «Мемлекеттік және жергілікті басқару» мамандығы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 6

1 САЛЫҚ- БЮДЖЕТ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 8

1. 1 Салық ұғымы және оның әлеуметтік - экономикалық мәні . . . 8

1. 2 Салық түрлері, атқаратын қызметтері және элементтері . . . 15

1. 3 Шетел мемлекеттерінің салықтары . . . 18

2 2010-2011 ЖЫЛДАРДАҒЫ САЛЫҚ ТӨЛЕМДЕРІНІҢ БЮДЖЕТКЕ ТӨЛЕНУІН ТАЛДАУ . . . 31

2. 1 Салық түсімдерін талдау Салық комитетінің 2010-2011 жылдарға арналған құзіретінде . . . 31

2. 2 Жер қойнауын пайдаланушылар салығының бюджетке түсуі . . . 35

2. 3 Аймақтар бөлінісіндегі кәсіпорындар бойынша төленбеген ҚҚС талдау (мәселелері) . . . 38

3 МЕМЛЕКЕТТІҢ САЛЫҚ- БЮДЖЕТ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ . . . 44

3. 1 Қазақстан Республикасындағы бюджеттік жүйені дамыту . . . 44

3. 2Экономиканың жаһандануына байланысты мемлекеттік салық-бюджет саясатын жетілдіру бағыттары . . . 49

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 55

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 58

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Нарық экономика жағдайында елдің экономикасына әсер етудің басты құралы салықтың маңыздылығы жоғары. Фискалды саясаттың негізгі құралы ретінде салық жүйесі мемлекеттің әлеуметтік бағдарламаларының орындалуында маңызды орын алады.

Салықтар мемлекеттік бюджеттің негізгі құраушы көзі болып саналады және болып қала бермек. Қазіргі экономикамыздың қарқындап өрлеуі мен дамуы жағдайында бюджеттік реттеудің маңызы зор.

Көптеген экономикалық нарықтардың ішінде ең басты жерді салықтар алады. Салықтар - әрқашанда мемлекет пен халықтың жан-жақты мұқтаждықтарын қанағаттандыру және өндірісті дамыту мақсатында ұлттық табысты және жалпы ішкі өнімді, сондай-ақ жалпы қоғамдық өнімді қайта бөлуге байланысты экономикалық қатынастарды көрсетеді. Салықтар барлық салықтық жүйе сияқты нарық жағдайында экономиканы басқару құралы болып табылады.

Салықтар мемлекеттің өсіп-дамуының және қызметтерді қаржыландырудың бірден-бір көзі. Осыған байланысты мемлекет өзінің салық жүйесін құрастырды. Әр салық бойынша өзінің салық төлеушілері, салық салу объектісі, ставкалары, төлеу тәртібі және жеңілдіктер тағайындалған. Салық органдарының ең басты мақсаты болып, бюджетке салықтық түсімдердің толық және уақытылы түсуін қадағалап отыру және мемлекет алдында өзге де қаржылық міндеттерді орындау. Сонымен «мемлекет бар жерде салықтар алынады, салықтар алынатын жерде мемлекет бар» деп тұжырымдауымызға болады.

Салықтардың теориялық және тәжірибелік негіздерін қарастыруға А. Смит пен К. Маркстың, Д. Рикардо, Ж. С. Сисмонди, У. Петти, Ф. Кенэ, Дж. Кейнс, А. Лаффер, М. Фридман және өзге де көптеген ойшылдардың еңбектерінде арқау болды. Олар, өз еңбектерінде сол кездегі өздері ұстанып отырған экономикалық концепцияларға сүйене отырып, салықтардың мәні мен мазмұнын, атқаратын қызметтерін ашып көрсеткен болатын.

Салықтар экономикалық құралы ретінде көптеген жылдар бойы қолданылмай келгені баршаға аян. Сондықтан, кейбір авторлар дамыған капиталистік мемлекеттердің тәжірибесін қарастырумен айналысып келді. Осыған байланысты мынандай ресейлік ғалымдардың мақалалары мен монографияларын атап өту қажет: Л. К. Воронова, Э. Д. Соколова, В. И. Гуреев, С. Г. Пепеляев, Қазақстандық белгілі экономист-ғалым Г. М. Қарағұсова, С. М. Найманбаев, В. Д. Мельников, А. И. Худяков, Н. К. Мамыров, А. А. Нұрымов және т. б.

Аталған авторлардың еңбектерінде қолданыстағы салықтардың есептеу мен төлеуді талдау кейбір тұстары қарастырылған. Әрине, бұл авторлардың еңбектері салық салу жүйесін дамытуда маңызды орын алады. Дегенмен, бұл еңбектердің бірқатары нарықтық экономиканың және халықаралық-сауда, экономикалық байланыстардың тұрақты орын алуына дейін жарық көргендіктен, қазіргі экономикалық өзгерістер мен жаңа талаптар салық жүйесін жетілдіруді қажет етіп отыр.

Сондай-ақ салық салуға жатқызылатын төлемдер құрамы бүгінге дейін толық анықталмаған. Соңғы уақытта салық жүйесінің жедел қарқынмен дамуына қарамастан, ондағы салық салу жүйесін жетілдіру мәселелеріне арнап жазылған ғылыми-зерттеу жұмыстары жоқтың қасы.

Сондықтан салықтардан бюджетке түсетін түсімдер арасындағы алшақтық сияқты мәселелер салық салу жүйесін оңтайландыру қажеттігін білдіреді.

Аталған мәселелердің маңыздылығы мен тақырыптың осы күнге дейін толыққанды зерттелмегендігі дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдауға, оның мақсаты мен міндеттерін айқындауға мүмкіндік береді.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы салықтарының экономикалық құралын анықтау және салық жүйесін әлеуметтік тұрғыдан оңтайландыру жөнінде ұсыныстар жасау болып табылады.

Аталған мақсат келесі міндеттерді шешу арқылы жүзеге асырылады:

салықтардың теориялық және әдістемелік негіздерін талдай отырып, салықтардың рөлі мен маңызын анықтау;
республикалық, жергілікті бюджет көздерін молайту арқылы бюджет тапшылығын азайту;
салық жүйесінің қоғамдық процесстерге, оның ішінде әлеуметтік салаға қаншалықты ықпал ететіндігін сипаттау;
салық органының жұмысын негізге ала отырып салықтардың жетілдіру бағыттарын қарастыруды көздеу;
салықтардың тиімділігін арттыру бойынша нақты ұсыныстар жасау және оларға негіздер беру.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде шет елдердің және отандық ғалымдардың іргелі ғылыми еңбектері пайдаланылды, сонымен бірге, ақпараттық база ретінде ҚР Президентінің жарлықтары мен халыққа жолдауы, ҚР Үкіметінің қаулылары, ҚР Қаржы Министрлігінің статистикалық бюллетені және Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі Агенттігінің ресми мәліметтері қолданылды.

Дипломыдық жұмыста берілген ұсыныстар мен қорытындылар салық жүйесін жетілдіру бойынша тәжірибелік міндеттерді шешуге бағытталған.

Зерттеу нәтижелерін салық комитеттері салық салу жүйесін жетілдіруде пайдалана алады, сондай-ақ қаржы және несие мамандарын дайындайтын жоғары оқу орындарында пайдалануға болады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, 13 кестеден және 6 қосымшадан тұрады.

САЛЫҚ- БЮДЖЕТ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІСалық ұғымы және оның әлеуметтік - экономикалық мәні

Мемлекет табыстарының негізгі көзі - салық болып табылады. Салықтағы кез келген өзгерістер саяси күрестің, ақпарат құралдарындағы сынның объектісі болады.

Салыққа назар аудару соңғы екі мың жылдықта толық ақталған болып қалады, өйткені салықтар - бұл а) салық төлеушілердің табысынан шегерім; ә) қазіргі заманғы мемлекеттің табыстарының негізгі көздері; б) рыноктық экономиканы реттеудің тиімді құралдары (бюджеттік және ақша-кредит құралдарымен ұштастырылуы) [1] .

Осындай жағдайда келесі анықтама шығады:

Салық - бұл алдын ала белгіленген заңды тәртіпте шаруашылық субъектісінің табысының бір бөлігін мемлекет пайдасына алу.

Салықтар адам өркениетінің бастапқы кезеңінде пайда болған. Ежелгі Грецияда б. э. дейінгі VI-VII ғасырларда тұрғындардың табысының 1/10 бөлігі салық түрінде алынған, бұл қаражат армияны ұстап тұруға, қалалар, көпірлер, көшелер салуға жұмсалған.

Ежелгі Римде б. э. дейінгі III-IV ғасырларда тікелей және жанама салықтар болды. Тікелей салықтардың ішіндегі ең негізгісі - жер салығы болды. Оның орташа ставкасы жер учаскесі табысының 1/10 бөлігін құрады. Рим империясында тікелей салықтардан басқа жанама салықтар да болды. Осылайша салықтарды қазіргідей тікелей және жанама деп бөлу ерте заманнан бар.

Ежелгі Римнің тәжірибесін Византия өзіне қабылдады. Б. э. дейінгі VII-да Византияда тікелей салықтардың 21 түрі болды.

Міне, салықтар осы күнгі дәрежеге жеткенге дейін бірнеше ғасырлық тарих елегінен өтті.

Тарихи салықтар мемлекеттің пайда болуымен бірге туындайды. Салықтар қанша ғасырдан бері бар болса, экономикалық теория салық салудың оңтайлы қағидасын соншалықты іздеуде. Оның бірінші қағидасын А. Смит қалыптастырды. Оның көзқарастары негізінде салық салудың екі ірі тұжырымдамасы қалыптасты.

Біріншісі - салық төлеуші оған мемлекет көрсеткен қызметтен алатын пайдаға салық үйлесімді болуы қажет деген идеяға негізделген. (А. Смит мысалы: жолды кім пайдаланса, жөнделуін сол төлеуі тиіс) .

Екінші тұжырым алынған табыс мөлшеріне салықтың байланысты болуын қарастырады.

Салық мемлекеттің пайда болуымен бірге қалыптасты. «Салықта мемлекет өмір сүруінің экономикалық бейнесі көрсетілген», - деп К. Маркс атап көрсеткен. Капиталистік қатынастардың құрылуы және дамуы кезеңінде салықтың маңызы арта түсті: жаңа аймақтарды басып алуға қажетті әскер мен флотты қамтамасыз ететін шикізат нарығы мен дайын өнімді өткізуге және қазынаға қосымша қаражат қажет болды.

Мемлекет қазынасының жарнасын өндірістің негізгі қатысушылары: материалдық және материалдық емес игіліктерді өз еңбегімен жасайтын және белгілі табыс алатын қызметкерлер, сонымен қатар шаруашылық субъектілері, капитал иеленушілері жүзеге асырады. Салық жарнасының есебінен бюджетте шоғырланған мемлекет ресурсы құрылады, кейін ол ғылым мен білімнің дамуы үшін, әлеуметтік-экономикалық, әскери-қорғаныс, құқық қорғау және басқа да мәселелерді шешу үшін пайдаланылады.

Бюджет-қаржы жүйесіндегі негізгі «күре тамыр» салық болып табылады. Салық салу тәсілдері мен нысандары әр түрлі болып келеді. Бұл салық төлеушілердің төлем қабілеттілігін тұрақтандыруға, жалпы салық ауыртпалығын психологиялық білдірмеуге, табыстың түрлі нысанын (формасын) бейнелеуге, тұтынуға және жинақтауға әсер етуге мүмкіндік туғызады [2] .

Макроэкономикалық деңгейдегі мазмұны бойынша салық - мемлекет қызметін жүзеге асыру мақсатында қайта бөлінетін, оның ішінде: халықтың қорғалмаған бөлігі - балалар, көп балалы аналар, зейнеткерлер, мүгедектерге көмек берудің әлеуметтік бағдарламасын; экономиканың, аймақтардың, кәсіпорындардың жеке салаларына көмек көрсетуге, әскерді қамтамасыз етуге, денсаулық сақтау, білім, құқық тәртібін қорғау, басқару органдары сияқты әлеуметтік сала қызметкерлеріне көмек көрсетуге бағытталған экономикалық бағдарламаларды қаржыландыруға арналған мемлекеттің жалпы ішкі өнімінің үлесі. Микроэкономикалық тұрғыда салық - өз қызметін жүзеге асыруда шаруашылықтандыру субъектісімен шығарылған өнімнен алынатын үлес.

Көптеген ғалымдардың «салық» жөніндегі түсініктерінің жалпы мәні бірдей болғанымен, кемшілік, олқылықтары да жоқ емес. Осы берілген түсініктердің негізгілерін қарастырып өтсек. Мысалы, Л. К. Воронова: «Салықтар - мемлекеттің өкілетті органдардың актілерінің негізінде, белгілі мөлшерде және белгіленген мерзімде жалпы мемлекеттің мұқтаждықтарды қанағаттандыру үшін заңды тұлғалар мен азаматтар бюджеттерге енгізетін төлемдер» деп түсіндіреді. Бұл жерде айтылмай кеткен салықтың белгілері (өзіне тән) : міндеттілік, қайтарымсыздық және баламасыздық [3] .

Ал, Э. Д. Соколова болса, қысқаша анықтамасын беруге тырысқан: «Салық - заңмен белгіленген, белгілі мөлшерде және белгілі уақытта салық төлеуші жүзеге асыратын міндетті баламасыз төлем (жарна) ».

Мысалы, В. И. Гуреев салықтарды «міндетті жарна» деп атайды және мынадай түсінік береді: «міндетті жарна дегеніміз - заңды және жеке тұлғалардың кәсіпкерлік қызметтерінен және басқа түсім көздерінен тапқан табыстарының бір бөлігін заңмен белгіленген тәсілмен ақшалай түрде алу».

Белгілі ғалым С. Г. Пепеляев салыққа мынадай анықтама береді: «Салық - мемлекеттің өкімет билігі субъектілерінің төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсатында, мемлекеттік мәжбүрлеумен қамтамасыз етілген міндетті, қайтарылмайтын және жекелей ақысыз түрде заңды және жеке тұлғалардан заңда белгіленген тәртіппен алынатын меншіктері». Осы автордың айтуы бойынша, егер қандай да болмасын міндетті төлемді алу заңда белгіленіп, негізделмеген жағдайда оларды алу заңсыз болып табылады. Ал, салық төлеуші бұл жерде тек азамат ретінде емес, сонымен қатар меншік иесі де болғандықтан, салықтарды төлеу оның жеке меншік жөніндегі құқығынан шығатын әлеуметтік міндеті.

Қазақстандық белгілі экономист-ғалым, мемлекет қайраткері Г. М. Қарағұсова «Салықтар деп, жалпы мемлекеттік мұқтаждықтарды өтеуге жұмсалатын және қабылданған заң негізінде мемлекетке алынатын еріксіз немесе міндетті алымдарды айтады» деген анықтама береді.

Ең қысқаша берілген ұғым В. Д. Мельниковтікі болуы керек: «Салықтар -белгілі бір көлемде және мерзімде алынатын заң жүзінде көзделген міндетті төлемдер».

Салықтың экономикалық белгілері ретінде келесі көрсетілгендерді атауға болады:

материалдық төлем, яғни салық төлеушінің ақша қаражаттарын мемлекет пайдасына алу болып табылады.
ақшаларды қайтарымсыз алу. Салықтарды төлеу кезінде ақша нысанындағы құн салық төлеушілердің тек мемлекет қарамағына қозғалады.
баламасыз төлем болып табылады. Былайша айтқанда салықты еріксіз алу кезінде мемлекет тарапынан салық төлеушілерге ешқандай қызмет көрсетілмейді.
міндетті түрде салық салу объектісі болуымен сипатталатын төлем. Қандай да болмасын салық тек нақты салық салу объектісі болғанда ғана алынады.
субъектісі айқындалған төлем, яғни салық төлеушілері әрқашанда нақты заңды және жеке тұлғалар болып табылатын төлем.
мөлшері айқындалған төлем. Яғни салықтың мөлшері күні бұрын, заң жүзінде белгіленеді.
мемлекеттің кірісі болып табылады. Белгіленіп алынған салық сомалары әрқашанда мемлекет кірісіне түседі.

Сонымен қатар салықтың құқықтық бірнеше белгілері бар, атап айтқанда:

Салық - әрқашанда мемлекеттік белгілену. Тек мемлекет өз азаматтарына салық салу режимін белгілей алады. Бұл жерде Қазақстан Республикасында салықты төлеу міндеті Конституциялық міндеттеме болып табылатынын білу қажет, сондықтан мемлекет өзінің саяси билік субъектісі ретінде уәкілеттілігіне сүйенеді.
Салық - мемлекеттің бір жақты ерік білдіруінің жемісі деп айтамыз. Теориялық тұрғыдан салық екі жақтың арасындағы келісім арқылы (мемлекет пен халықтың) алынады деп айтылғанымен, заңдық мағынасында мемлекет салықты белгілеп алу кезінде ешкімнің келісімін қажет қылмайды.
Салық - әрқашанда құқықтық нысанда болады. Оның құқықтық нысанда болуы заң қабылдау арқылы негізделген.

Салықтар - әрқашанда нормативтік-құқықтық актімен белгіленеді.

Салық - заңмен белгіленген төлем деп айтамыз. Қазақстан Республикасының Конституциясында заңмен белгіленген салықтарды төлеу жөніндегі міндет белгіленген.
Салық мәжбүрлі сипатта болады. Оны былайша түсіндіреміз: салық мәжбүрлеу түрінде, салық төлеушілердің еркіне, келісіміне қарамай белгіленіп алынады және егер салық төлеуші өз еркімен салық міндеттемесін орындамаған жағдайда мемлекет күш көрсету арқылы алады.
Салық міндетті төлем болып табылады. Бұл белгілі салық төлеушіге заң жүзінде белгіленген салықты, дер кезінде және толық мөлшерде төлеуге міндеттілігін көрсетеді. Мемлекет алдындағы қаржылық міндеттемесін орындамаған жағдайда ақшалар мәжбүрлі түрде алынады және оны төлемеген субъектіге белгіленген жауапкершілік шарасы қолданылады.

Салықтың міндетті төлем болуы оны мемлекеттік өкілетті органның алуымен немесе ұстап қалуымен (өндіріп алумен) тығыз байланысқан. Яғни, салықты төлеу міндетті, оны қабылдап алу міндетін туындатады.

Салықты төлеу салық төлеушінің заңды міндеті болып табылады. Мемлекеттің салықтарды заң жүзінде белгілеуі салық төлеу жөніндегі салық төлеу заңды міндетін туындатады. Бұл міндет заңды сипатта болады, яғни оны орындамаған жағдайда салық төлеуші заңда белгіленген жауапкершілікке тартылады.

Салықты төлеу міндеті азаматтық борыштық міндет болып табылады. Міндет қаржылық-құқықтық сипатта болғандықтан салық төлеушінің әрекет ету шеңберін көрсетеді.

Бұл жерде ескеретін әрекет, салықты төлеумен қоса, оларды мерзімінде, белгіленген тәртіппен төлеу де міндетке жатады.

Салықты төлеу міндеті салық міндеттемесімен тығыз байланысты. Салық міндеттемесі болмаса, салық төлеу міндеті де болмайды.

Салық тұрақты қаржылық міндеттеме туындатады. Бұл жерде салық қаржылық-құқықтық құрал ретінде қызмет атқарады. Салықты белгілеген кезден бастап қаржылық міндеттеме пайда болады және ол міндеттемелерге сай екі субъектіден тұрады: кредитор, мемлекеттің өкілетті органы болып табылса, борышқор ретінде салық төлеуші болып есептеледі. Осы міндеттемелер басқа міндетті төлемдерге қарағанда тұрақтылығымен, яғни ұзақ мерзімге белгіленуімен ерекшеленеді. Осы арада тағы бір ескеретін жайт, салық міндеттемесі тек салық төлеу міндетін белгілеумен шектелмей, сонымен бірге салық төлеушінің кейбір заңмен белгіленген құқықтарын да қарастырады.
Салықты төлеу ақшаны құқыққа сай алу деген мағынада айтылады. Былайынша айтсақ, мемлекет меншік иелерінің (заңды, жеке тұлғалардың) ақшаларын ашықтан-ашық өз меншігіне алып қояды. Сонымен бірге салықтардың жазалау шарасы емес екенін білеміз. Салықты төлеу міндеті құқыққа қарсы әрекетке байланысты туындамайды.
белгі, салықты төлеу мемлекеттік жауапкершілік шараларымен қамтамасыз етілген. Салық төлеушілер салық міндеттемелерін ойдағыдай орындамаған жағдайда мемлекет тарапынан заңда белгіленген жауапкершілік шарасын қолдануға әкеліп соқтырады. Ал, салық төлеу мәжбүрлі сипатта болғанымен субъектіні жазалау түріне жатпайды. Құқық бұзушыларға қаржылық-құқықтық, әкімшілік-құқықтық және қылмыстық-құқықтық сипаттағы шаралар қолданылады.
белгі бойынша, салыққа тән оны төлеуге байланысты мемлекеттік бақылаудың болуы. Өкілетті орган салық комитеті тарапынан салықтардың тиісті бюджеттерге уақытылы және толығымен түсуіне жүргізілетін салықтық бақылау әрқашанда мемлекеттік бақылау сипатында болады. Сондықтан мемлекеттік өкілетті органдарға жеткілікті мөлшерде, өте қуатты-күшті тексеру өкілеттілігі берілген.

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.

Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады.

Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Белгілі философ Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу әрбір азаматтың қасиетті борышы деген еді [4] .

Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған.

Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын) бөлудің екі қағидаты қалыптасқан:

пайда (алынған игіліктер) қағидаты;
«қайыр көрсету (төлем қабілеттілігі) қағидаты.

Алынған игіліктерге және төлем қабілеттілігіне салық салудың қағидаттарын пайдалану салық мөлшерлемелерін белгілеуге және табыстың өсуіне қарай олардың өзгеруіне саяды.

Салық салу тарихының өте ертеден бастау алуы салық салудың принциптерін айқындады. Кез-келген мемлекеттің салық жүйесі осы принциптерге жауап беруі тиіс, олай болмағанда салықтар өзінің экономиканы реттеу құралы ретіндегі қызметтерін тиімді атқармайды. Өйткені бұл принциптер талай тексеруден өткен, уақыт таразысына салынған. Салық салудың принциптері келесілер:

1 кесте

Салық салу принциптері

Принциптер

Сипаттама көрінісі

Принциптер: Әділеттілік

Сипаттама көрінісі: Салық ставкасы, салық мөлшері, төлеушінің табысына тікелей байланысты болып, соның негізінен белгіленуі қажеттігін қарастырады және тиісті жағдайда бірыңғай салық төлеушіге бірдей талап, бірдей шарт қойылу керектігін көрсетеді

Принциптер: Қарапайымдылық

Сипаттама көрінісі: Бюджеттің кіріс көзін құраудағы, салықтар мен төлемдердің тиімді түсуінің ең басты кепілі болып саналады. Салық салу механизмі мен оны есептеу барынша қарапайым, салық төлеушіге түсінікті болуы тиіс. Салық төлеуші оны мемлекет алдап жатпағандығына көз жеткізуі тиіс

Принциптер: Салыстыру

Сипаттама көрінісі: Салық ставкаларын бекіткен кезде ол ставкалар мөлшері басқа елдерде қолданылып жүрген ставкаларымен салыстырылып, солардың деңгейінде белгілену тиімді. Себебі, шектен тыс жоғары ставкалар өндірісті дамытуға емес, керісінше оны тоқтатуға әсер етеді, шетелдік инвесторлардың ынтасын төмендетіп, олардың республика экономикасына қаржыларын салуына кедергі болуы мүмкін

Мемлекет жоғарыда келтірілген салық қызметтерін пайдалана отырып, еліміздің салық жүйесін анықтайды. Салық механизмінің қызмет ету жолдарын белгілейді, жалпы экономикалық саясаттың бағыттарын есепке ала отырып, салық саясатын анықтайды. Салық салудың негізгі принциптері 1 кестеде көрсетілген [5] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.