Жұмысбастылықты мемлекеттік реттеу: міндеті және процесстің мазмұны

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 98 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: «Жұмысбастылықты мемлекеттік реттеу: міндеті және процесстің мазмұны»

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

050510 «Мемлекеттік және жергілікті басқару»

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

: 1

КІРІСПЕ . . .: ЖҰМЫС БАСТЫЛЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . . . .

4: 6

: 1. 1

КІРІСПЕ . . .: Еңбек нарығын қалыптастыру процессі және оны реттеу . . .

4: 6

: 1. 2

КІРІСПЕ . . .: Жұмыс бастылықтың нарықтық қатынастарда әлеуметтік инфроқұрылым салаларында құрылуын және дамуын реттеу . . .

4: 16

: 1. 3

КІРІСПЕ . . .: Жұмыс бастылықпен толығымен қамтамасыз ету мемлекеттік саясаттың негізгі компоненті. .

4: 21

: 2

КІРІСПЕ . . .: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖҰМЫСБАСТЫЛЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДЕ ТАЛДАУ

4: 29

: 2. 1

КІРІСПЕ . . .: Қазақстандағы еңбек нарығының дамуын талдау . . .

4: 29

: 2. 2

КІРІСПЕ . . .: Еліміздегі жұмыс бастылық деңгейінің көрсеткіштерін талдау . . . … . . .

4: 43

: 3

КІРІСПЕ . . .: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖҰМЫС БАСТЫЛЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ. .

4: 48

: 3. 1

КІРІСПЕ . . .: Қазақстан Республикасындағы халықты жұмыспен қамту және жұмыссыздықпен күресу шаралары. . ……… . . .

4: 48

: 3. 2

КІРІСПЕ . . .: Мемлекеттік жұмысшы кадрларды дайындау - әлеуметтік және ғылыми мәселе . . . . . .

4: 57

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ. . . .

4: 62

КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИТЕТТЕР ТІЗІМІ . . . . . .

4: 64

КІРІСПЕ . . .: ҚОСЫМШАЛАР . . .

4: 66

КІРІСПЕ

Еңбек нарығы, жұмыс бастылық және жұмыссыздық мәселелері біздің уақыттың ең үлкен әлеуметтік - экономикалық мәселелерінің бірі болып табылады. Нарық жағдайында осы мәселелер айқын көрінеді. Алыстағы емес өткен жылдарымызда, еңбекке жалпылай құқық болғандықтан, экономикалық және құқықтық жағынан жұмыс бастылық және жұмыссыздық мәселелері қарастырылған жоқ. Белгілі бір уақытта көптеген дамыған елдерде өзінің еңбек нарығы қалыптасқан, пайда болған мәселелер шешуді білетін деген ой келеді.

Біздің елімізде еңбек нарығы қалыптасуда. Сондықтан да келесі мәселелер толығымен қарастырылмаған. Олар: еңбек нарығының қалыптасу ерекшеліктері, жұмыс қабілеттілік және жұмыссыздық, еңбек нарағына көшуде пайда болатын шарттарда реттеу мәселелері, жұмыссыздықтың аймақтық аспектілері және тағы басқалар.

Еңбек нарығы экономикасының қарастырылу маңызы еңбек нарығының практикалық мәселенің пайда болуының болжамдалуында және теоретикалық білім негізінде үйлесімді шешім қабылдау мүмкіншілігімен қорытындалады. Осымен байланысты халық өмірінің деңгейін жоғарылату үшін, сонымен қатар мәселелердің ұқсас деңгейін шешу үшін баламалық (альтернативті) мінезді нұсқалар қолданылады. Берілген жағдайдың объектісі болып шығындар және берілген нұсқаны таңдау кезінде шешілу белгісі бар нысандарды пайдалану тиімділігінен қорытындысы және салыстырылуы талданады.

Еңбек нарығының экономикасы курсының мақсаты болып, халық өмірінің деңгейін көтеру үшін әлеуметтік және экономикалық алғы шарттарын құруға бағытталған, приоритетті еңбек мәселелерінің шешімін ықшамдау және жарыққа шығару, еңбек нарығында болатын экономика үдерістерімен таныстыру саналады. Осы мақсат келесі тапсырмаларды шешуді ұсынады: еңбек нарығы туралы түсінігін алу; еңбек нарығын қалыптастыру механизмімен таныстыру; “жұмыс бастылығы” және “жұмыссыздық” түсініктерімен таныстыру; еңбек нарығын реттеу және қалыптастырудағы мемлекеттің рөлін ашу; Қазақстан Республикасының заңнамаларын оқып білу; Қазақстан Республикасы еңбек нарығыгың даму перспективтерін анықтау; еңбек нарығының өзекті мәселелерін ерекшелеу. Оқып білу мәселесі болып қалыптастыру тенденциялары және еңбек нарығының дамуы, оның инфрақұрылымы, оның тиімді функциялануына арналған экономикалық шарттар саналады. Оқып білу объектісі болып Қазақстан және басқа елдердің еңбек нарықтары саналады.

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі экономикалық өмірінің негізгі аспектісімен байланысты болғандығына негізделген. Сондықтан да әлемнің және еліміздің тәжірибесін ескере отырып, еңбек нарығын реттеумен

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

: 1

КІРІСПЕ . . .: ЖҰМЫСБАСТЫЛЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . . . .

6: 9

: 1. 1

КІРІСПЕ . . .: Еңбек нарығын қалыптастыру процессі және оны реттеу . . .

6: 9

: 1. 2

КІРІСПЕ . . .: Жұмысбастылықтың нарықтық қатынастарда әлеуметтік инфроқұрылым салаларында құрылуын және дамуын реттеу . . .

6: 18

: 1. 3

КІРІСПЕ . . .: Жұмысбастылықпен толығымен қамтамасыз ету мемлекеттік саясаттың негізгі компоненті. .

6: 24

: 2

КІРІСПЕ . . .: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖҰМЫС БАСТЫЛЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДЕ ТАЛДАУ (ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕ) . . .

6: 31

: 2. 1

КІРІСПЕ . . .: Қазақстандағы еңбек нарығының дамуын талдау . . .

6: 31

2. 2

2. 3

КІРІСПЕ . . .:

Қазақстан Республикасы әлеуметтік өрісінің дамуын реттеу . . .

Еліміздегі жұмыс бастылық деңгейінің көрсеткіштерін талдау . . . … . . .

: 3

КІРІСПЕ . . .: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖҰМЫСБАСТЫЛЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ. .

6: 53

: 3. 1

6: 53

: 3. 2

КІРІСПЕ . . .: Мемлекеттік жұмысшы кадрларды дайындау - әлеуметтік және ғылыми мәселе . . . . . .

6: 62

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ. . . .

6: 67

КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИТЕТТЕР ТІЗІМІ . . . . . .

6: 70

КІРІСПЕ . . .: ҚОСЫМШАЛАР . . .

6: 72

КІРІСПЕ

Мемлекет басшысы өзінің Жолдауында Қазақстан дамуының басты бағыты ретінде әлеуметтік-экономикалық жаңғырту мәселесін белгілей отырып, біздің алдымызға бірқатар міндеттерді жүктеді [1] .

Елдің әлеуметтік-экономикалық жаңғыруының бірінші бағыты - қазақстандықтарды тиімді жұмыспен қамту болып айқындалды.

Бұл бағытты іске асыру жұмыспен қамту саясатын экономикалық және әлеуметтік саясаттың басқа бағыттарымен үйлестіруді қажет етеді.

Еңбек нарығы кез келген тауарлы нарық сияқты сұранысқа және ұсынысқа негізделген. Осы жағдайда сұраныс жұмысты орындауға және бос жұмыс орынды алуға талап мөлшерінде алға шығады, ал ұсыныс - жұмыс орнын ауыстыруға немесе алмаған жұмыс күші бар. Сұраныс - бұл капитал нарығында және азық-түлік нарығында, еңбек нарығының жағдайына байланысты жұмыс күшін жалдау туралы шешім қабылдайтын жұмыс берушілер.

Еңбек нарығында бірнеше ерекшеліктер болады. Осында құратын элементтерге жұмысшы күшін иемденетін адамдар жатады. Бұларға психофизиялогиялық, әлуметтік, мәдени, діни, саяси және т. б. адамдық қасиеттер тән болады. Осы ерекшеліктер адамдардың мүдделеріне, мотивацияларына, еңбекке белсенділік дәрежесіне елеулі әсер етеді және еңбек нарығына, оның болмысына ықпал етеді. Өндірістік ресурстардың барлық түрлерінен еңбектің басты айырмашылығы еңбек адамның тіршілік әрекеттерінің формасы, оның өмірлік мақсаттары мен мүдделерін жүзеге асыру формасы. Еңбектің бағасы-ресурс бағасының жабайы бір түрі ғана емес, ол тірішілік дәрежесінің, әлуметтік мәртебенің, жұмыскердің, және оның отбасының аман-есендігінің бағасы, құны болып табылады. Сондықтан еңбек нарығы категориясын зерттеп талдағанда «адамгершілік» элементтер барын, олардың көлеңкесінде жанды жаны бар адамдар бар екенін естен шығармау қажет.

Жұмыс бастылықты мемлекеттік реттеудің мақсаты болып, халық өмірінің деңгейін көтеру үшін әлеуметтік және экономикалық алғы шарттарын құруға бағытталған, приоритетті еңбек мәселелерінің шешімін ықшамдау және жарыққа шығару, еңбек нарығында болатын экономика үдерістерімен таныстыру саналады. Осы мақсат келесі тапсырмаларды шешуді ұсынады: еңбек нарығы туралы түсінігін алу; еңбек нарығын қалыптастыру механизмімен таныстыру; “жұмыс бастылығы” және “жұмыссыздық” түсініктерімен таныстыру; еңбек нарығын реттеу және қалыптастырудағы мемлекеттің рөлін ашу; Қазақстан Республикасының заңнамаларын оқып білу; Қазақстан Республикасы еңбек нарығыгың даму перспективтерін анықтау; еңбек нарығының өзекті мәселелерін ерекшелеу. Оқып білу мәселесі болып қалыптастыру тенденциялары және еңбек нарығының дамуы, оның инфрақұрылымы, оның тиімді функциялануына арналған экономикалық шарттар саналады. Оқып білу объектісі болып Қазақстан және басқа елдердің еңбек нарықтары саналады.

Қазақстан Республикасы халқының еңбек ресурстары мен жұмыспен қамтылуын реттеу оның келесі құрамдастарын қалыптастыру кезеңінде іске асуы мүмкін:

жұмыспен қамтылу және оны жетілдіру саласында заңды-нормативті базаның құрылуы;
республика халқын жұмыспен қамтудың ұлттық саясатының басты басымдықтарын анықтау;
қазақстандық еңбек ресурстарының үлгісін таңдау;
еңбек ресурстарының ұзақ мерзімді және орташа мерзімді келешекке арналған реттеу стратегиясын әзірлеу;

елдің және де өңірдің масштабында халықтың өнімді жұмыспен қамтылуын қамтамасыз етудің ұйымдастыру-экономикалық механизмін әзірлеу.

Осы жұмысымның негізгі мақсаты «Жұмыс бастылықты мемлекеттік реттеу: міндеті, процесстің үрдісі». Бұл бағдарлама ел Президентінің Қазақстан халқына арналған Жолдауында атап көрсетілген және осыдан шығатын жаңа анықтама - өз ұлтына қызмет ететін адамның моральды-этикалық болмысы ел жетекшілерінің ісінде мемлекеттік басқарудың күрделі мәселесіне шешім болуға ықпал жасамақ. Сонымен қатар, сенімді әрі берік, интелектуалды кадрлық әлеуетті қалыптастыру, кадрлық саясаттың жүргізілуін қазақстандық қоғамда жаңа сипатқа ие болаған саяси, әлеуметтік және экономикалық өзгерістерге қатаң түрде сәйкес келуін қамтамасыз ету қажеттілігі туындайды.

Қойылған мақстақа жету үшін келесі мәселелерді қарастырдым: еңбек нарығының қалыптастыру және оны реттеу; Қазақстан Республикасында жұмыс бастылықты мемлекеттік реттеуде талдау; Қазақстандағы жұмыс бастылықта мемлекеттік реттеу саясатынжетілдіру.

Зерттеу объектісі ретінде еңбек нарығы, жұмыс бастылық және еңбек ресурстар қалыптасуының теоретикалық және тәжірибелік мәселелер, және де еңбек нарығы реттеудің сұрақтарын қарастырдым.

Зерттеу уақытында жүйелік талдау, экономикалық-мамематикалық моделдеу, математикалық статистика, шешім қабылдау теориясын пайдаландым.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

1 ЖҰМЫСБАСТЫЛЫҚТЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Еңбек нарығының қалыптасуы және оның мәселелері

Мемлекет басшысы өзінің биылғы Жолдауында Қазақстан дамуының басты бағыты ретінде әлеуметтік-экономикалық жаңғырту мәселесін белгілей отырып, біздің алдымызға бірқатар міндеттерді жүктеді.

Бұл орайда бір-бірімен өзара байланысты төмендегi міндеттерді шешуіміз қажет.

Бірінші - «Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасын ауқымды іске асыруға көшу.

Екінші - бірқатар шаралардың негізінде, атап айтқанда:

- демографиялық жағдайды жақсарту және халық санының тұрақты өсуін қамтамасыз ету;

- еңбек ресурстарының ішкі резервін пайдалану;

- жоғары сапалы жұмыс орындарын құру, еңбек ресурстарының сапасын сақтау және арттыру;

- ұлттық еңбек нарығын қорғауға және экономиканың жоғары білікті кадрларға деген қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған оңтайлы еңбек көші-қоны саясатын жүргізу арқылы еңбек ресурстарының санын арттыру және сапасын жақсарту.

Үшінші - халықтың табысын арттыру.

Төртінші -өзін-өзі қамтамасыз етуге жағдайы жоқ халықтың әлеуметтік аз қамтылған санатына әлеуметтік көмек және қолдау көрсету [2] .

Осы көзқарас тұрғысынан Министрлік қызметінің қорытындысын қарастырып, алдағы уақыттағы еңбек нарығын қарастыруды ұсынамын [3] .

Нарық экономикасына көшу еңбек ресурстарын пайдалануда үлкен өзгерістер әкелді. Елдің шаруашылық өмірін қайта құру арқылы жұмыс күші нарығының сапалық сипаттамасына ықпал ететін көптеген факторлар пайда болды[4] .

Олар: орталық ведомстволар мен садалық министрліктердің қызметтерін ықшамдау, әміршілдік-әкімшілдік жүйе жағдайында аумақтар мен еңбек ұжымдарьшың мүдделерін ескерместен орнатылған тік және келбеу экономикалық байланыстарды бұзу, әлеуметтік-экономикалық жағдайдың күрт нашарлауы, халық көші-қонының күшеюі. Бұл жинақталған өндірістік әлеуетті тиімді пайдалануға, еңбекке жарамды халықты жұмыс орыңдарымен тепе-тең қамтамасыз етуге теріс әсерін тигізіп, жұмыссыздықтың жергілікті ошақтарының пайда болуына ықпал жасайды.

Халықтың алыс шет елдерге қоныс аударуы негізінен жұмыс күшінің әлемдік нарығындағы бәсекелестікке төтеп берерлік қабілеттері бар жоғары білікті кадрларды қамтуда. Қазақстан үшін оның екіжақты зардаптары бар: бірінші жағынан - жұмыс күшін ұсыну қысқарса, екінші жағынан - оның сапасы нашарлайды.

Шаруашылықаралық байланыстардың ыдырауы және осы себептен бірінші қатардағы ірі және өте ірі кәсіпорындардағы өндірістің қысқаруы жүмыссыздықтың өсуі мен адамдардың өндірістен көптеп босатылуындағы неғүрлым қатерлі фактор больш табылады. Көлбеу экономикалық байланыстардың ыдырауы, өнім жеткізіп беру жөніндегі шартты міндеттемелердің бүзылуы өнім көлемінің төмендеуімен, жұмыс орындары және жұмыс істеушілер санының қысқаруымен қоса қабат жүруде. Басқару және қоғамның саяси қүрылысы жүйесін қайта қүру мемлекеттік басқару аппаратындағы, армиядағы басшылық қызметіндегілер саньшың қысқаруымен қабаттасуда. Жоғары білікті адамдар арасында жүмыссыздықтың өндірістік және өндірістік емес салаларын төменгі шаруашылық буындарында пайдалануға кәсіби жарамсыз айрықша түрі пайда болуда.

Көп сатылы экономнканың өмірге келуі, кәсіпорындарға толық шаруашылық дербестік беру және бүтіндей жан-жақты демократияландыру жүмыспен қамту проблемаларына деген теориялық көзқарастарға ірі-ірі өзгерістер әкелді. Жаңа экономикалық жағдайда жұмыспен қамтылу да тиімді болуы керек[5] .

Жұмыстан босатудың интенсивтілігі мен жұмыс күшін кайта бөліске салу көптеген факторларға байланысты, олардың ішіндегі ең бастысы - меншік формаларын өзгерту, рентабельді емес және бәсекеге қабілетсіз кәсіпорындарды, өңдірістерді жою, алда түрған құрылымдық қайта құру. Сондықтан, халықтың түрлі топтарының түбегейлі мүдделерін, олардың жұмыспен қамтылу жағдайларын қозғайтын осынау процестер міндетті түрде реттелетін болуы тиіс. Жұмыспен қамту және еңбек қатынастары саласына белсенді мемлекеттік саясат қажет. Мемлекеттің реттеуші рөлі экономикалық жаңғырулар бағдарламаларындағы экономикалық басымдықтар мен жұмыспен қамту басьшдықтарыньщ ара салмағын үнемі сақтап тұру арқылы жүзеге асуға тиіс.

Қазақстанның еңбек нарығы туралы айтканда оның қалыптасу сатысында тұрғанын атап өткен жөн. 90-шы жылдардың басында Қазақстан Республикасында оның қалыптасуы үшін қажетті қүқықтық алғышарттар жасалды. Оның заңнамалық-құқықтық негізі 1991 жылы 1 шілдеде республиканың «Халықты жұмыспен қамту туралы» Заңының күшіне енуіне байланысты қамтамасыз етілді.

Еңбек нарығы экономикасының сұрақтарын микро-және макро деңгейінде қазіргі экономикалық теория білімісіз, сонымен бірге еңбек және еңбек ресурстарының анықтамасын шешу мүмкін емес.

Еңбек - бұл қоғамның мәдени және материалды құндылығын құру және іске асыруға бағытталған мақсатқа лайықты қызмет.

Еңбек қызметі пайда болуының негізгі нысаны болып:

1) адами энергияларының шығындары;

2) жұмыскерлердің бір бірімен өндірістік өзара байланыс және өндіріс қаражаттарымен жұмыскерлердің өзара әрекеттері.

Кәсіпорынның өндірістік күші өзімен жұмыс күшінің өзара әрекетін және өндіріс қаражатын ұсынады. Өз кезіндегі өндіріс қаражаты - бұл еңбек затының және еңбек қаражаттарының үйлестігі. Еңбек заттары бұл - еңбек қаражатын қолдану кезіндегі адам әрекеттерінің қорытындылары.

Еңбек ресурстары - бұл еңбек әрекеттеріне интеллектуалды және физикалық әдістермен иеленетін халықтың еңбек икемділік бөлігі, икемді материалдық байланыстар немесе қызмет көрсетеді, яғни еңбек ресурстары өзімен еңбек ету әдісін қосады. Шынайы және потенциалдық жұмыскерлерден құралады.

Ұлғаю және әлеуметтік-демографиялық факторлар еңбек ресурстарының құрамында мемлекеттік заңнамалық құжаттардың жүйесімен анықталады.

Қазақстанда заңнамаларға сәйкес еңбек етуеге жарамды жас келесіде есептелінеді: 16-63 жастағы ер адамдар, 16-58 жастағы әйел адамдар.

1993 ж. бастап Қазақстанда халық құрамында ұлтаралық топтасуды қолдана бастады. Осы топтасуға сәйкес еңбек ресурстары келесі топтардан құралады[6] :

1) экономикалық белсенді емес халық - өзімен жұмыс бастылық және жұмыссызықты қосады;

2) экономикалық белсенді емес халық - жұмыс істемейтін халық (зейнеткерлер, мүгедектер және т. б) .

Экономикалық белсенді халық - тауарды әзірлеу және қызмет көрсету үшін жұмыс күшін ұсынуды қамтамасыздандыратын халықтың бөлігі.

Белсенді халықтың саны

*100 % (1)

Жалпы саны

Экономикалық белсенді емес халық - бұл жұмыс күшін құрамайтын, сонымен қатар заңнама бойынша жұмыс басының жоғары шегінің құрылуы үшін жасы кішілер жұмыс күшін құрамайтын халық бөлігі.

Осылайша, белсенді емес халық:

1) оқушылар және студенттер;

2) жасы бойынша зейнетақы алатындар;

3) мүгедек бойынша жәрдемақы алатындар;

4) үй шаруашылығымен шұғылданатындар;

5) жұмыс іздеп болғандар, бірақ жұмыс істеуге дайын тұрғандар.

Еңбек ресурстарын келесі топтармен құрастыруға болады:

1) жынысы бойынша;

2) жасы бойынша;

3) білім деңгейі бойынша;

4) тұратын жері бойынша;

5) сала бойынша жұмысбастылығы;

6) кәсібі бойынша.

Еңбек ресурстарының саны, сонымен қатар олардың сандық өзгерістерін келесі көрсеткіштермен өлшеуге болады:

абсолюттік өсу;

Жылдың соңына халықтың саны - жылдың басына - халықтың саны:

жыл қатарындағы сандық өсуінің екпіні;

n Чк

Тр = Чн (2)

өсу екпіні

n Чк

Тө = Чн - 1, (3)

мұндағы n - жыл саны.

Еңбек түрлерінің топтасуы кәсіби, функционалды және салалы қағидалар бойынша еңбек нарығын бөлуге негізделеді:

1) кәсіби белгі бойынша ғылыми, инженерлік, педагогикалық, басқарушылық, өндірістік, дәрігерлік еңбек бөледі;

2) атқарымдық белгі бойынша мақсаттық бағыттан байланысты, өндірістің экономикалық циклінде атқарымдық белгілер және ұсыныс саласында еңбек бөлінеді. Жоспарлы-директивті экономикада өндірістің 3 сатысын белгіледі:

1) өндіріс;

2) бөлу;

3) қолдану.

Осыған қарағанда нарықтық экономикада экономикалық циклдің құрылымы ауысады: өндіріс сатысында алдын ала өңдеу және оқып білу, сонымен қатар талдау және болжамдау, кезеңі болады. Содан соң міндетті түрде зерттеу және жаңа тауар түрлерін әзірлеу және т. б. жүргізіледі.

3) салалы белгі бойынша. Еңбекті қалыптастыру кезінде үнемі, салалы ерекшелік негізгі өндірістік циклдің кәсіпорынында іске асырылғандар жататынын мәлімге алынады;

4) еңбектің қолданылған қаражаты және әдісі бойынша белгілейді: қолдан жасалған, механизацияланған, автоматталған. Осы негізде төмен біліктіленген, орта біліктіленген, жоғары біліктіленген еңбекті белгілейді;

5) еңбек шарты және ауырлығы дәрежесінен байланысты қалыпты, орта ауырлық және ауырлықты; стационарлық және қозғалысты, жер астындағы және жер үстіндегі; реттеуші және реттелмеген еңбегін айырады.

Кейбір көзқарастарда еңбек нарығы жұмыс күшін сату, сатып алу үрдісін реттемейді. Тек сұраныс пен ұсыныс қанағаттандыру үшін жағдай жасайды. Сонымен, еңбек нарығы мемлекет жұмыс берушілер, жұмысшылар арасындағы күрделі жүйесі:

жұмыс күшінің ұдайы өндіру үшін қажет өмірлік қорға қажетті еңбекке жеке қабілеттілік алмастыру жөнінде;
тауар өндірісі мен айналым заңы бойынша қоғамдық еңбек бөлінісі жүйесінде жұмысшыларды орналастыру, қайта орналастыру жөнінде қатынасты көрсетеді.

Еңбек нарығында 3 түрлі міндетті шарт туындайды:

өндірушінің жеке еркіндігі және еңбекке өз қабілеттілігін иемдену құқығы;
жұмысшылардың өндіріс құралдардан тура немесе сәйкес көлемде бөлінуі;
кәсіпкерлік қызмет еркіндігімен еркін құқыққа ие болу.

Еңбек нарығының негізгі компонентері: сұраныс, ұсыныс, жұмыс күшінің бағасы. Жұмыс күші тауар болып табылады және белгілі бір құны бар. Жұмыс күші бағасы еңбекақы, әлеуметтік төлем және кәсіптік оқыту шығыны мөлшерінде есептелінеді. Еңбек сұранысы осы немесе басқа салалардың қажеттілігі нысанында көрсетіледі. Жұмыс күшінің ұсынысы еркін құқыққа ие кәсіпорынның қажеттіліктерге орай біліктілік пен кәсібіне байланысты белгілі бір құнға еңбек ұсыну.

Еңбек нарығының қызметтері:

- еңбек қатынасы субъектісі мәселелерінің экономикалық келісімдері;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.