Тауарларды өткізу нарығын қалыптастыру

Тауарларды өткізу нарығын қалыптастыру ( . . . кәсіпорын мысалында)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

050507 - «Менеджмент» мамандығы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі ғаламдану жағдайында барлық елдердің негізгі міндеті ұлттық шаруашылық пен жекелеген экономикалык субъектілердің бәсекелес қабілетін қалыптастыру және қолдау болып табылады. Нарықтық талаптардың ерекшеліктерін ескере отырып, мемлекеттің ішкі экономикалық мүмкіндіктері мен өндірістік ахуалын одан ары жақсарту максатында жаңа бағыттар белгіленуде. Өндірісті жаңаша құрудың, шығарылатын өнімдердің сұранысын арттырудың маңыздылығы да артуда.

Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі бағыты ішкі өндірісті өркендету екені белгілі. Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының негізгі міндеттері: ғылыми көлемді және жоғары технологиялық экспортты өндірістердің құрылуына жағдай жасау; жоғары құнды кызмет көрсету мен тауарлар пайдасына сай елдің экспортты деңгейін диверсификациялау инновациялык үрдістермен бірігіп, әлемдік шаруашылық жүйесіне интеграциялау.

Қазіргі заманғы кәсіпорындар өздерінің бәсеке бағытын нығайту және тауарларды өткізу нарығын қалыптастыру үшін әлемдік нарықтың жоғарылап келе жатқан талаптары, тұтынушылық сұраныстың дифференциялануы, инновациялық айналымдардың азаю қажеттілігі және өндіріске ғылыми-техникалық жетістіктерді енгізу мәселелерімен бетпе-бет кездесуде.

Әйтсе де, ғаламдық даму үдерімінің қазіргі кезеңінде колда бар жетістіктерге канағаттану жеткіліксіз. Тынымсыз ізденіс пен нәтижелі іс-әрекетті арқау еткен әлемдік нарык өндірушілері барынша жаңа нарықтарды игеруге, ондағы тұтынушыларды жаулауға белсене кірісуде. Нарықтың бұл қатал шарты отандық өнім өндірушілердің бәсекелік кауқарын нығайтуды, кәсіпорындардың бәсекелік қыспақтарға төтеп берерлік қабілетін арттыруды, ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысы жоғары өнім өндіруге тиімді әсері бар тетіктерді айқындауды кажет етеді. Бұл жағдай Республика Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай: «Экономика біздің дамуымыздың басты басымдығы, ал экономикалық өсімнің барынша жоғары қарқынына қол жеткізу - негізгі міндетіміз болып қала береді. Біз бұған өз экономикамыздың бәсекелік қабілетін арттыру арқылы, қол жеткіземіз».

Дипломдық жұмыстың мақсаты нарықтағы әрбір тауардың қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыру көрсеткішіне сай әрбір сатып алушы оның жеке қажеттілігін толығымен қанағаттандыратын бәсекелес тауарлардың көптен шығуын қамтамасыз ету.

Дипломдық жұмыстың міндеттері келесі бағыттарды жүзеге асрыу мақсатында көрсетілген:

1. Тауар делдалдар арқылы немесе тікелей өткізілуі керек пе, оны шешу керек.

2. Тарату арнасының деңгейін және ұзындығын анықтау қажеттілігі.

3. Таратудың қарқындылығын анықтау.

4. Анықталған критерилер негізінде нақты делдалдарды іріктеп таңдап алу

Диплом жұмысының теориялық және әдістемелік негізін кәсіпорынның тауарды өткізу және өнімділік қабілеттілігін арттыру мәселелері бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, монографиялары, оқулыктары мен оқу құралдары, мерзімді баспасөздегі мәліметтер мен ақпатраттар, сондай-ақ арнайы заңдар, заңнамалық кұжаттар, нормативтік-құқықтық актілер мен Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің бұйрықтары, қаулылары мен жарлықтары, ҚР-сы статистикалық агенттігінің мәліметтері жылдық есептемелік кұжаттары құрайды.

Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен пайдалынылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Диплом жұмысының кіріспесінде тақырыптың өзектілігі, мақсаты, зерттеу объектісі, теориялык және әдістемелік негізі қарастырылган.

Бірінші бөлімінде кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінін теориялык жақтары, қазіргі нарыктық экономикадағы орны қарастырылған.

Ал, екінші бөлімінде «Технопорт» ЖШС-нің қызметіне өндірістік-шаруашылық және сол кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі бойынша талдау жасалады. Яғни, сол кәсіпорын қаншалықты бәсекеге кабілетті екендігі талданады.

Үшінші бөлімінде нарықтық жағдайындағы өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне қол жеткізу жолдары қарастырылған.

1 ӨНІМДІ ӨТКІЗУ ЖӘНЕ БӨЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ

1. Өнімді өткізу және бөлу қозғалыстарының қызметтері мен каналдары

Ұлттық экономикадағы нақты саланың дамуын қамтамасыз етуде, отандық өндірушілердің өнімдерін әлемдік нарықтың сұранысына сәйкестендіру бағытында атқарылатын іс-шаралардың тобына шығарылатын өнімдердің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету арқылы өткізу мәселесін жатқызуға болады. Қазіргі кезде өзекті болып отырған мемлекеттің экономикалық, азық-түлік қауіпсіздігін қалыптастыру әрекеттері де сыртқы өндірушілердің ұқсас өнімдеріне төтеп бере алатын отандық өнімдердің өндірілуіне тәуелді.

Еліміздің табиғи, экономикалық, ұлттық ерекшеліктеріне сай иелігіміздегі құндылықтарды барынша тиімді, әрі ұтымды жұмсау, тек ішкі нарықта ғана емес, әлемдік нарықта да жоғары сұранысқа ие болатын халық тұтынатын тауарлар шығару, сол нарықтың қомақты бөлігін қосылған құны жоғары өнімдер өткізу арқылы иемдену, осы арқылы мемлекетіміздің беделін арттыру бүгінгі таңда қарқынды жүргізіліп жатқан саяси-экономикалық үрдістердің негізін қалайды.

Сонымен қатар, тұтыну нарығындағы өскелең талаптар да отандық тауар әндірушілерге шығаратын өнімдерінің бәсекелік қабілетін арттыру мәселесін алдыңғы қатарға койып отыр. Мұның өзі бәсекелік ортаның дамуына, өндірілетін өнімнің сапасын жоғарылатуға, бағаны төмендетуге ықпалын тигізіп, тұтынушылардың кең көлемді сұранысын қанағаттандыруға итермелейді. Бәсекеге қабілетті өнім шығару кәсіпорынның, саланың дамуына ықпал ететін негізгі фактор екенін уақыттың өзі дәлелдеуде [1, 36-37] .

Бәсекеге қабілеттілік дегеніміз - кез-келген экономикалык объектілерге тән қасиет. Физикалық табиғатына және атқаратын қабілетіне қарамай, барлық тауарлар, сондай-ақ оларды өндіру, пайдалану жүйелері бәсеке мәселесі шеңберінде қарастырылады, тіпті мұндай талдау аспектісі абстрактілі емес, нақты экономикалық қызметтің практикалық мәні.

М. Эрлих жэне Дж. Хайн пікірлері бойынша бәсеке қабілеті - фирманың өз тауарын сату, өткізу қабілеті.

Өнімді ұткізу және өнімнің бәсекеге қабілеттілігі - тауарлардың тұтынушы қажеттілігін жоғары деңгейде қанағаттандыруын және осының арқасында нарықты өз орнын табуы. Басқа сөзбен айтқанда, бұл тұтынушының талғамына сай келетін және оның сатылуын қамтамасыз ететін өнімнің қасиеттері.

Тауардың бәсекеге қабілеттілігінің сипаттамалары кандай? Оның негізгі кұрауыштарын атап өтейік:

А. Негізгі құрауышы өнімнің өзімен тікелей байланысты және оның сапасына көп көңіл аударылады. Көптеген зерттеулер нәтижесінде өнімді сатып алу туралы қорытынды шешім (30-35%) оның сапалық сипаттамаларымен байланысты екенін көрсетеді.

В. Екінші құрауышы өнімді сату мен сервисімен байланысты. Тұтынушы көбіне өнімнің сапасы төмен, бірақ сенімді және қымбат емес сервиспен (мысалы, авто-мототехника) сатылатын тауарды таңдайды.

С. Үшінші құрауыш бұл тұтынушыга, субъективті фактор ретінде жағымды немесе жағымсыз әсерін тигізетінің бәрі. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін модельдеудің мақсаты бәкелес кәсіпорынның өнімдері арасында нарықты бөлудің нарықтық механизмін модельдеуге келіп тіреледі. Мұның негізінде өнімнің бәсекеге кабілеттілігінің қалыптасуының механизмін көрсетуге болады (сурет 1) .

Сурет 1 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің қалыптасуының механизмі

Кәсіпорынның тауарын өткізуінің бәсекеге қабілеттілігі белгілі бір фактордардың ықпалымен калыптасады. Олардың арасындағы негізгілері:

- Баға;

- Сапалық;

- Жаңалық;

- Жарнама;

- Пайдалану сенімділігі;

- Көркемдеу, мэнерлеу;

- Буып-түю, т. б.

Ең алдымен ол тұтынушының қажеттілігі білу мен қанағаттандыру; нарықтың дамуы мен жағдайды түсін бәсекелестердің мүмкіндіктері мен кимылдарын алдын-ала білуін бағытталған [2, 23-25] .

Тауарды өткізу - өнімді кеңістік пен уақыт ішінде жылжытып ауыстыру жөніндегі іс - әрекет түрлерінің жиынтығы, сондай - ақ меншік құқығын өндірушіден тұтынушыға беру. Қысқаша айтқанда: өнім мен қызметтерді тұтынушыға жеткізу. Өткізу арнасына қатысушылардың міндетті қызмет аясы:

1. Ақпараттық - маркетингтің зерттеулер жүргізу, ақпаратты жинау және оларды тарату.
2. Комуникациялық - жарнамалық ақпаратты жасау және тарату.
3. Тауарды бейімдеу - тауарларды сатып алушының талабына сай ыңғайлау
4. Байланыстарды орнату - мүмкін болатын сатып алушылармен байланысты орнату және қолдап отыру.
5. Келіссөздер жүргізу - тауар меншігін иемденуге беру әрекетін жүзеге асыру үшін бағаны және басқа да шарттар туралы келіссөздер жүргізу.
6. Тауар қозғалысын ұйымдастыру - тауарды тасымалдау және қоймаға қою.
7. Қаржыландыру - арананың қызмет атқаруына қажетті шығындарды жабатын қаржыны іздеу және пайдалану.
8. Тәуекелге бару - өткізу арнасының жауапкершілігін өз міндетіне алу.
9. Төлем жасау - тауарды өндірушіден алуға және тұтынушыға сатуға байланысты операциялар.
10. Меншік құқығын табыстау - тауарларды иемдену құқығын бір жеке немесе заңды тұлғадан екінші бір тұлғаға табыстау.

Арнаның өткізу қызметтерін тек өндірушілер де, делдалдар да жүзеге асыруы мүмкін. Өткізу процестерін жалпы сипаттай келе, оның арналар, деңгейлер, жүйелер және өткізу нысандары деген құрамдастарын бөліп айтады.

Тарату арналары- уаққыттағы ұзақ мерзімді құлдырау және меншік құқығының арқасында өнімнің өндірушіден тұтынушыға қозғалатын жолы [3, 34-38] .

Тарату арналарының негізгі қызметтері:

1. Зерттеу жұмысы- айырбасты жоспарлау мен қамтамасыздандыру үшін қажетті ақпарат жинау.
2. Өткізуді ынталандыру - ұсынған тауарлар жайлы жарнамалық ақпаратты таратуын әзірлеу.
3. Байланысты белгілеу, яғни сатып алушыларға ұсынылған және олармен байланысты қайта құру.
4. Тауарды сәйкестікке келтіру - тұтынушылардың ұсынылған талаптарды даярлануын ресімдеу, мұнда өндіріс, монтаж, орам, тауарды сұрыптау жатады.
5. Келіссөздер өткізу - бағалар мен басқа да шарттар жайлы келісімге жету және мұнда меншік құқығы немесе тауарда иемдену құқығы басқа адамдарға немесе ұйымдарға берілуі мүмкін.
6. Тауар қозғалысының мүшесі - көліктеу (транспортировка) және тауарларды реттеу.
7. Тәуекелдікті қабылдау - тарату арнасының орындалуы үшін жауапкершілікті қабылдау.
8. Қаржыландырады - арналардың қызметтендіруін қамтамасыздандыру бойынша шығындарды жабу үшін қаражатты іздеу және қолдану [4, 35-36] .

Егер өндіріс аталған қызметтерді өзі орындаса, онда оның шығындары мен тауарлардың бағалары өседі. Сондықтан кейбір қызметтерді делдалдар атқарады. Өндірістің шығындары мен бағалары төмен болады. Бірақ делдалдар өздерінің шығындарын жабу үшін бағаның көлемін көтереді, тәжірибеде өткізу арнасының 2 типін қолданады:

1. Тура арналар, олар тауар мен қызметтердің өндірушіден тұтынушыға дейін делдалсыз жетуімен байланысты. Мысалы, көлік жабдықтарының шикізатын өткізу кезінде сатады, яғни тура арналар қолданылады. Мыс: нан өнімдері.

2. Жанама арналары тауардың өндірушіден тәуелсіз делдалға соден кейін тұтынушыға жеткізілуімен байланысты. Авто өндірушілер оларды дилер арқылы өткізеді.

Кез келген делдал өткізу арнасының деңгейін анықтайды:

1. Нөлдік деңгейлі арна өндіруші, өткізу бойынша көмекшілер және тұтынушыдан (дәстүрлі) құрылады. Өндіруші тауарды өзінің дүкендерінде жеткізу саудасымен телефон арқылы өткізеді, телемаркет арқылы сату.
2. Бірдеңгейлі арна өзіне 1 делдалды жатқызады, тұтынушылық нарығында - бұл бөлшектік саудагер, өндірушінің қаражат нарығында - өткізу бойынша агент - брокер.
3. 2 деңгейлі арна өзіне 2 делдалды жатқызады, тұтынушылық нарықтарында бұл - көтерме-бөлшектік саудагер, өндірушілердің қаражаты, дистрибьютерлер, дилерлер нарығында.
4. 3 деңгейлі арна өзіне 3 делдалды жатқызады: көтерме саудагер, ұсақ көтерме саудагер, бөлшектік саудагер. Мұндай арна ет өнімдер нарығында қалыптастырып қолданылады.

ІІ Дәстүрлі тарату арналары 1 немесе бірнеше тәуелсіз өндірушілерден тұрады, олар көтерме немесе бөлшектік фирмалар. Олардың әрқайсысы бөлік кәсіпорын болып табылады, және табыс табуға ұмтылады. Дәстүрлі арналарға қарағанда тік маркетингтік жүйе бар, ол өндірістік, көтермелік және юөлшектік сауда фирмаларынан тұрады, қызметі бір жүйе сияқты. ТМЖ-да басыңқылық жағдайын өндіруші де, көтермелік және бөлшектік фирмалар да иемдене алады. Мұнда біреуі қалғандардың иемденішісі немесе оларға саудалық артықшылықтарды ұсынады [5, 64-66] .

ТМЖ 1 құрылды, барлық каналды бақылау және қақтығыстарды басқарумен қамтамасыздандыру мақсатымен құрылды. Мұндай жүйелерді қолдану экономикалық қаражаттарды, бағалардың төмендеуін, сонымен қатар қызметтерді қайталанбауына мүмкіндік береді.

Көлденең маркетингтік жүйелер (КМЖ) .

Мәні: екі немесе одан да көп бірдеңгейлі компаниялар жаңа маркетингтік мүмкіндіктерді игеру үшін өз күштерін біріктіреді. Бірге жұмыс істегенде компаниялар өздерінің өндірістік қуатты капиталдарын қоса алады. Олар бірге жұмыс істеп немесе бөлек кәсіпорын құра алады.

Өткізудің негізгі түрлері:

1) Эксклюзивті тарату. Белгілі бір территорияда дилердің шектеулі санына өндірістің өнімін таратуына эксклюзивті құқығын берумен түсіндіріледі. Эксклюзивті тарату қымбат автомобильдерді тарату үшін қолданылады. Мыс: Роллсройс, Арманиден киім, Диор, яғни компания бағаларды бақылып, өткізуді ынталандырып және автосүйгіштерге техникалық қызмет көрсете алады. Тауарлар жоғары бағамен сатылады.

Франчайзинг - бұл көтермелік өндіруші, сервистік ұйым және тәуелсіз бизнесмендер арасындағы әріптестік келісім-шарты, олар франчайзинг жүйесіндегі бір немесе бірнеше фирмамен иемдену және басқару құқығын сатып алады. Келісім-шартта өткізуге әсерді, саудагерлер саясатын алдын-ала байқалады. Лицензия алғаннан кейін заңды дербес болып қалады және өзінің іс-әрекеттер үшін жауапты болады, саудагер дара қолданбалы немесе ағымдағы төлемді төлейді. Франчайзинг фирмасы алушыға фирмалық сауда белгісімен қолдануын ұсынады, стандартты капиталмен қамтамасыздандырады, өндіріс технологиясын ұсынады. Фирмаларды өте қатаң бақылайды.

Франчайзинг - келісім-шартты ұсынатын фирма.

Франчайзей - келісім-шартты сатып алатын фирма.

2) Селективті өткізу, фирма көтерме және бөлшектік дүкендердің орта санын пайдаланады, сату мен пайданың үлкен көлемдерімен иемденеді. Селективті өткізу фирманың ассортиментті желілерін арнаулы дүкендерде сатуды мәжбүр етеді. Мыс: Белгілі өндірушілердің аяқ-киімі, джинсы. Мұнымен өндірушілер сатылымның жоғары деңгейіне жетуіне үміттенеді.

3) Интенсивті өткізу - бұл сауда орындарының максималды санын орналастыру мүмкіндігі. Мұндау тауарлар өздеріне қолайлы жерлерде сатылуы тиіс. Көтерме және бөлшектік саудагерлердің үлкен саны қолданылады. Мыс: тамақ өнімдері.

ІІІ Тауар қозғалысы - бұл жоспарлау бойынша қызмет, тауардың өндірілген орнынан пайдалану орнына дейінгі физикалық ауыстыруды бақылау, тұтынушының қажеттілітерін қанағаттандыру және өзіне барынша пайда әкелу мақсатымен жасалады.

Тауар қозғалысының негізгі міндеттері:

1. Көлік құралдарының түрін таңдау.
2. Қойма құрылысымен қамтамасыздандыру
3. Сервис деңгейі, яғни тапсырыстың монтаждан кейінгі, сату қызметінен кейін тез орындалуы [6, 25-26] .

Тауар көтерме және бөлшектік саудамен жүзеге асырылады.

Көтерме сауда тауарды өндірушіден үлкен партиялармен сатып алу және қайта өңдейтін делдалдарға және ірі тұтынушыларға, мемлекеттік ұйымдарға, кәсіпорындарға қайта сату қызметімен іске асырылады. Көтерме саудагерлер тауардың қозғалуына аз көңіл бөледі, өйткені олар соңғы тұтынушылармен жұмыс істейді. Көтерме саудагерлердің өндірушіге қарағанда байланысы көбірек. Көтерме саудагер тұтынушыға қажетті тауардың керекті түрлерін таңдай алады және олардың ассортиментін қалыптастырады. Олар ақша қаражатын үнемдейді, өйткені тауарларды көтерме түрде сатып алғанда оларды ұсақ партияларға бөледі, өздерінің жеткізушілер мен клиенттеріне жаңа тауар мен бағаның өзгеруі жайлы ақпарат ұсынады. Көтерме саудагерлер бөлшектік саудагерлерге персоналды оқытуда, бухгалтерлік есеп ұйымдарда көмек көрсетеді.

1. Тәуелсіз - соңғы жүзеге асырушы тауарларды сатып алатын дербес делдал ұйым. Өндірістің қаражатын іске асыратын тәуелсіз көтерме делдалдар тобы - дистрибьюторлар деп алалады. Дистрибьютор келесі қызмет атқарады: несиелендіру, тауар қорларын сақтау, тауарларды жеткізуімен қамтамасыздандыру. Олар тауарларды өндіруші кәсіпорындарға сатады.
2. Тәуекелді көтерме делдалдар - комиссиялық сыйақы үшін жұмыс істеп, меншік құқығына, тауарларға үміттенбейді. Оларға: өткізуші агенттер, брокерлер, сатып алушы конторлар, акционерлер. Бұл қызмет атқарудың шектеулі кезеңі бар кәсіпорын. Мыс: тас көмір, мұнай, орман материалдары, ауыр құралдар. Олар тауар қорларын сақтамайды және тауар сатпайды, бірақ олар тауарға қажетті өндірушілерді іздейді. Өздерің қызметі үшін тауар бағасының 2%-дан 6%-ға дейін комиссиялық сыйақы алады [7, 45-48] .

Тауарды өндіруші атқарылатын жұымысты өзі орындайтын болғандықтан, соңғы нүкте тұтынушыны қамтитындықтан бұлардың барлығы өткізу каналдарына жатады. Бірнеше маркетингтік каналдарды ұсынатын болсақ олар суретте көрсетілген.

Сурет 2 Маркетингтік каналдарды тарату

Өткізу арнасы - ол өндірушіден тұтынушыға дейін тауарды жылжыту процесіне қатысатын фирмалар мен жеке тұлғалар жиынтығы. Маркетингтік әдебиеттерде кездесетін тарату арналары, тауар қозғалысының арналары, өткізу арналары немесе маркетингтік арналар деген терминдердің мағынасы бірдей.

Өткізу арналарын таңдау кезінде мынадай факторлар ескеріледі:

- Өндіруші фирманың мінез - құлқы оың мақсаттары, пайдамен табатын өткізу процесін бақылау мүмкіндігі; ресурстары, өндіріс көлемі және мерзімділігі, жүк жөнелту жиілігі, тәжірибесі, әдістері, өткізу жүйесі.

- Тұтынушылар, олардың саны, территориялық орналасуы, сатып алудың орташа мөлшері, сұраныс деңгейі, тұтынушылардың мінез - құлқы, нарық сегменттерң, төлем тәсілдері (қолма - қол төлеу, несие алу, қарызға алу), сатып алу орындарының нысандары (супермаркет, пошта арқылы тапсырыс және т. б. ) .

- Тауар немесе қызмет көрсетудің сипаты, ассортименті және сапасы. Тауарларды өткізу кезінде сапалық қасиеттері, оны жасау күрделілігі, жаңалығы, құны және басқа да параметірлері ескеріледі. Қызмет көрсетуді сатып - өткізу кезінде - оның материалдық еместігі, сапасының өзгергіштігі, ұзақ уақыт сақталмайтындығы, өндіру мен тұтынудың бөлінбейтіндігі қарастырылады.

Маркетинг жөнініндегі мнеджердің стратегиялық шешімі тікелей немесе көтерме және бөлшек саудадан тұратын жанама өткізуді таңдауына байланысты. Жанама өткізуді таңдаған кезде оның міндеттерінің бір бөлігін маркетингтік концепциялары сенімді, іскер серіктес болып табылатын делдалдарға беріледі. Оңтайлы өткізу арналарын таңдағанда, қанша және қандай сауда орындарын жұмылдыру қажет екенін шешу керек [8, 12-16] .

Тәжірибеде өткізу арналарының тікелей және жанама деген 2 негізгі типі қолданылады. Олардың әрқайсысы бірнеше топтарға бөлінеді.

Тікелей өткізу арнасы - тауарлар мен қызмет көрсетулердің өндірушілерден тұтынушыларға тәуелсіз делделдарсыз тікелей ауысып, жылжуы. Өндіріс құралдарын өндірушілер тікелей өткізуді жиі қолданады, өйткені олардың мақсатты нарықтары шектеулі, олар тұтынушылармен тығыз байланыста болуға тырысады. Мысалы, Алматы ауыр машина зауыты (АЗТМ), «Қазмұнайгаз» және «Қазхром» компанияларына поршеньдік насостарды, тербелмелерді, редукторларды, ал Соколов - Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігіне (ССГПО) - сым созатын станоктарды.

Жанама өткізу арналары - тауарлар мен қызметтердің өндірушіден тәуелсіз делдалға, одан кейін - тұтынушыға жылжуына байланысты арналар. Мұндай жағдайда өндіруші тауарды кімге сатқанын білмеуі мүмкін. Мысалы, тамақ өнеркәсібінде өндірушілер әдетте тауаларын көтерме саудагерлер арқылы сатады, ал олар бөлшек сауда дүкендерімен жұмыс істейді.

Өткізу арнасын қалыптастырудың кезінде басты мәселе оған қатысушылар саны. Өткізу арналарының деңгейі - бұл тауарды өндірушіден тұтынушыға жылжыту бойынша тізбектегі қайсыбір жұмысты орындайтын кез келген делдал. Өткізу арнасының ұзындығы арнаның аралық деңгейлерінің санымен анықталады, осыған байланысты өткізу арналары қысқа және ұзын болып қалыптасады.

Нөлдік деңгейдегі арна. Бұл арна тұтынушы мен өндірушіден ғана тұрады. Ол екеуінің арасында өткізу деңгейі болмайды, сондықтан тікелей маркетинг деп аталады. Тікелей маркетингке шығарып сату, үйде сату, телемаркетинг, пошталық сауда және тағы басқалары жатады.

Бір деңгейлі арна. Құрамына бір делдал кіреді. Тұтыну нарығында делдал ретінде әдетте бөлшек сатушы, ал өндірісте пайдалану тауарлары нарығында - өткізуи жөніндегі агент, дистрибютор және дилер атқарады. Мысалы: тұрмыстық техникалық негізгі түрлерін, жиһазды, теледидарды өндірушілер өз өнімдерін ірі бөлшек сатушыларға сатады, ал олар оны түпкі тұтынушыларға өткізеді.

Екі деңгейлі арна. Құрамына екі делдал кіреді. Тқтыну нарығында көтерме және бөлшек саудагерлер, өндірістік құралдары нарығында - дистрибьютор және дилерлер. Мұндай арналарды әдетте азық-түлік, дәрі-дәрмек өндірушілер және тағы басқалары қолданады.

Үш деңгейлі арна. Құрамында үш делдал: көтерме, ұсақ көтерме және бөлшек сауданер болуы мүмкін. Мысалы, ет өңдеу өндірісінде көтерме сауда және бөлшек сауда сатушыларының арасында ұсақ көтермелеуші орналасады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс