Ақшаның теориялары

І. Кіріспе

ІІ. Ақшаның металдық және номиналдық
теориялары

ІІІ. Ақшаның қажеттілігі мен экономикалық мәні

ІV. Қорытынды.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Ақша ежелгі заманда пайда болды. олар тауар өндірісінің дамуындағы бірден-бір шарт және өнім болып табылады.Тауар – бұл сату немесе айырбастау үшін жасалынған еңбек өнімі.Адам еңбегінің өнімі (зат), оны өндірушілердің белгілі қоғамдық қатнастарын тудыра отырып, тауар формасын қабылдайды.Заттардың тауарға айналуы ақшаның пайда болуындағы объективті алғышарттарды құрайды.Бірақ кез-келген зат тауар бола алмайды.Егео (нақты еңбекпен белгіленген) тұтыну құны өз сатып алушысын таппаса немесе қоғам тарапынан мойындалмаса, онда оны дайындауға кеткен уақыттың рәсуә болғаны; мұндай бұйым тауарлық формаға ие емес, өйткені оныңқоғамға қажетті шамалы. Сондықтан да әрбір тауар қажетті тұтыну құнын алу құралыбола отырып, өзінің өндірушісіне қатынасы бойынша айырбас құны ретінде көрінеді. «айырбас құн тауарлардың өзінен бөлініп шыққан және олармен бірге өз бетінше өмір сүретін тауар,ол ақша».
Әрбір ерекше тауар міндетті түрде тұтыну құны ретінде көрінеді. Оның құны жасырын түрде болады және тек қана ақшаға теңестіру жолымен табылады. Тауарлар және ақшалар бір және осы тауар формасының нақты қарама – қарсы жақтары бола отырып, айырбас процесінде бір – бірін табады және өзара бір – біріне ауысады.
Алғашқы қауымдық құрылыс кезінде бір тауардың басқа бір тауарға кездейсоқ айырбасталуы барысында, айырбас құнының жай немесе кездейсоқ формалары қолданылады (1балта =5 құмыра, 1 қой =қап бидай және т.б.).
Тауар өндірісінің дамуы барысында кездейсоқ айырбас жиіленді. Жалпы тауар массасының ішінен барынша жиі айырбасталатын тауырдың бөлініп шығуымен құнның жай формасы толық формаға өте бастады. Мысалы, бидайды етке, майға, жүнге және т.б. айырбастауға мүмкін болады.
Тауар өндірісінің өсуіне байланысты неғұрлым жиі айырбасталған тауар – барлық басқа тауарлардың бір- бірімен өзара айырбасталу құралы бола бастады. Осыдан, келіп құнның толық немесе кең көлемді формасынан жалпы құндық формасына жасырын түрде өту басталады. Бірақ оның ролі бір тауарға нық бекітілмеген еді. Біртіндеп жалпы құндық эквивалент ролін белгілі бір тауарлар көптен атқара бастады және осы тауарлар ақша деп аталады. Құнның жалпы құндық формасы ақша формасына айналады.

1. Сейтқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер. Оқулық. Алматы «Экономика», 2005. 64-69 б.
2. Ғабжалелов Хайролла. Теңге. Алматы,2003. 212 б.
3. Әубәкіров Я., Нәрібаев К., Есқалиев М., Жатқанбаев Е., Байжумаев Е., Досқалиев С. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. Алматы «Санат», 1998. 479 б.
4. Байназаров Ғ. Теңге маған тарихи жауапкершілікті тарту етті.// Егемен Қазақстан. 14 қараша 2003. 2-3 б

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық Униветситеті

Реферат
Тақырыбы:Ақшаның теориялары

Орындаған: Жолмырзаев.С.С
Тексерген: Гумар.Н.А
Қаржы.гр-133

Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Ақшаның металдық және номиналдық теориялары
ІІІ. Ақшаның қажеттілігі мен экономикалық мәні
ІV. Қорытынды.

І. Кіріспе.
Ақша ежелгі заманда пайда болды. олар тауар өндірісінің дамуындағы бірден-бір шарт және өнім болып табылады.Тауар - бұл сату немесе айырбастау үшін жасалынған еңбек өнімі.Адам еңбегінің өнімі (зат), оны өндірушілердің белгілі қоғамдық қатнастарын тудыра отырып, тауар формасын қабылдайды.Заттардың тауарға айналуы ақшаның пайда болуындағы объективті алғышарттарды құрайды.Бірақ кез-келген зат тауар бола алмайды.Егео (нақты еңбекпен белгіленген) тұтыну құны өз сатып алушысын таппаса немесе қоғам тарапынан мойындалмаса, онда оны дайындауға кеткен уақыттың рәсуә болғаны; мұндай бұйым тауарлық формаға ие емес, өйткені оныңқоғамға қажетті шамалы. Сондықтан да әрбір тауар қажетті тұтыну құнын алу құралыбола отырып, өзінің өндірушісіне қатынасы бойынша айырбас құны ретінде көрінеді. айырбас құн тауарлардың өзінен бөлініп шыққан және олармен бірге өз бетінше өмір сүретін тауар,ол ақша.
Әрбір ерекше тауар міндетті түрде тұтыну құны ретінде көрінеді. Оның құны жасырын түрде болады және тек қана ақшаға теңестіру жолымен табылады. Тауарлар және ақшалар бір және осы тауар формасының нақты қарама - қарсы жақтары бола отырып, айырбас процесінде бір - бірін табады және өзара бір - біріне ауысады.
Алғашқы қауымдық құрылыс кезінде бір тауардың басқа бір тауарға кездейсоқ айырбасталуы барысында, айырбас құнының жай немесе кездейсоқ формалары қолданылады (1балта =5 құмыра, 1 қой =қап бидай және т.б.).
Тауар өндірісінің дамуы барысында кездейсоқ айырбас жиіленді. Жалпы тауар массасының ішінен барынша жиі айырбасталатын тауырдың бөлініп шығуымен құнның жай формасы толық формаға өте бастады. Мысалы, бидайды етке, майға, жүнге және т.б. айырбастауға мүмкін болады.
Тауар өндірісінің өсуіне байланысты неғұрлым жиі айырбасталған тауар - барлық басқа тауарлардың бір- бірімен өзара айырбасталу құралы бола бастады. Осыдан, келіп құнның толық немесе кең көлемді формасынан жалпы құндық формасына жасырын түрде өту басталады. Бірақ оның ролі бір тауарға нық бекітілмеген еді. Біртіндеп жалпы құндық эквивалент ролін белгілі бір тауарлар көптен атқара бастады және осы тауарлар ақша деп аталады. Құнның жалпы құндық формасы ақша формасына айналады.
Жылы теңіздердің жағасын мекендеген тайпалар айналыс құралы ретінде бақалшық (раковинді)ақшаларды пайдаланды. Таридхта бақалшақ алқалардың келесі атаулары сақталынды, бұлар: чангос, цимбис, бонгез, хайква және т.б. Көлемі түмейдей ақшыл - қызғылт бақалшақ Кари көптен таралды. Безендірулер түрінде жіпке тізілгендерді Ежелгі Үнді елінде, Қытацда, Үндіқытайда, Африканың шығыс жағалауларында, Цейлонда және Филиппин аралдарында алғашқы ақшалардың қызметін атқарады. Американдық үнділердің белдікткрінде бақалшақ ақшала құстардың, жыртқыш аңдардың келбет - кесінін көсете өрнектеліп, былғары белдіктерге көрік беоеді. Бақалшақтарды Солтүстік Американың Тынық мұхит жағалауларында. Полинезияда, Каролин және соломон аралдарында айырбас құралы ретінде пайдаланылады.
Бақалшақ ақшалар тауар ақшалардың ең бір тұрақты формасы болып табылады. Біздің бүгінгі күндерімізге дейін өмір сүре отырып, олар ешқандай өзгеріске ұшыраған жоқ.. XX ғасырдың 70 - жылдарының бсында Соломон аралдарының кейбір тұрғылықты тұрғындарының ақша айналысы ретінде бақалшақтардың үш түрі: ең арзан - қара түсті (курила), ақ түсті (галиа), аса қымбат - қызыл түсті (ронго) пайдаланылды.
Әлемде әр түрлі экзотикалық ақшалар болған. Каролин аралдары тобына кіретін Яв аралында осы күнге дейін феи ақша айналысында қызмет етеді. Олардың формасы дөңгелекше тас түрінде келк отырып, диірменнің тасын еске түсіреді. Мұндай монеталардың диаметрі бірнеше метрге, ал массасы тоннаға дейін жетеді. Сауда мәмілесі орындалғаннан кейін сатушы феяға бұрынғы иесінің белгісін өшіріп, өзінің белгісін соғады.
Юлий Цезарь патшалығының тұсында ақша ретінде құлдарды пайдаланған. Сонымен, бір құлдың құны үш сиыр, алты бұзау, он екі қойға теңестірілді.
Өнер мен жер игерушілердің бөлінуімен эквиваленттің жетілуі жалғасты. Бөлінушілік, бірігушілік, біркелкілік мінездемелері бар эквиваленттер пайда болды. Бұл аз бұзылатын өсімдік өнімдері - зәйтүн майы, күріш, кофе, какао, құйма түріндегі тұздар, т.б.
Кейін келе металдардың арасында басты роль алтын мен күміске өте бастады, өйткені олар жалпы эквмвалент үшін аса қажетті сапаға ие.
Әрине, металдар бұған дейінгі ақша формаларын бірден ығыстырып шығарып тастаған жоқ.Ұзақ уақыт бойы металл ақшалар тауар формасын сақтап келді. Темір ақшалар күрек, таға, шеге, шынжыр және т.б. формаларда ұзақ уақыт бойына сақталынды. Грек ақшасының атауы драхма бір уыс шеге деген мағынаны білдіреді . Мыс ақшалар қазангдық, құмыра, қалқан түрлерінде айналыста болады. Күміс және алтын ақшалар жүзік, сырға, білезік түрінде пайдаланылды. Бірақ б.э. XIII ғасырда салмағы көрсетілгген құймалар пайбда бола бастады. Осындай себепке байланысты көпдеген ақша бірліктері фунт стерлинг, ливр (жарты фунт), марка (жарты фунт) салмақ бірліктері атауымен аталады. Алғашқыдағы белгілі массасы бар формасыз металл ақшаларды кейін келе әр түрлі массадағы біркелкі формасы бар металл ақшалар ауыстыра бастады. Монеталардың пайда болуы - ақшаның құрылуындағы соңғы кезең болып табылды.

Ақшаның шығу тарихы.
Тері
Еңбек құралдары
Азық-түлік
Әшекей бұйымдар
Төрт түлік мал
Ежелгі ақша (айырбас құралдар)

Ақшаның қасиеттері. Тауар мен ақша арасындағы бірлік те, қарама-қарсы қайшылық та тұтыну құны арқылы көрінеді.
Ақшаның қолданылуына байланысты мынадай қасиеттері бар:

Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы. 1993 жылы 15 қарашада Қазақстанда ұлттық валюта - теңге енгізілді. Қазіргі таңда мынадай купюралардағы теңге, тиындар айналыста жүр: 100, 200, 500, 1000, 2000, 5000, 10000 теңге, тиыннан 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 теңге
Теңгенің 1100 бөлігін құрайтын айырбас купюралары мен тиындар бүгінде айналымнан шығарылған.

Елдер

Валюта аты
Қазақстан
Юань
Англия
Франк
Түркия
теңге
Франция
лат
Қытай
Сом
Өзбекстан
лир
Латвия
евро

ІІ. Ақшаның металдық және номиналдық теориялары

Ақшаның металл теориясы 15-17 ғғ. Ерте кезендерінде, яғни капиталдың алғашқы қорлану дәуірінде қалыптасқан. Оның аса танымал өкілдері Англияда-У.Стенфорд, Т.Мэн, Д.Норе, Францияда-А.Монкретьен болды. Олар ақшаны қоғам байлығымен, яғни асыл тастар- алтын және күміспен теңестіріп, олардың бүлінуіне қарсы шықты.Сонымен қатар, олар нағыз байлық- табиғатынын шын мәнісінде ақша болып табылатын текалтын мен күміс деп есептеді.
Аталған теорияны ұстанушылар қоғам байлығының қайнар көзі сыртқы сауда болып табылады- дейді және белсенді сальдо мемлекетке алтын мен күмістің келуін қамтамасыз етеді- деп пайымдайды.Қазіргі авторлар ерте металлизм теориясының қателігі- біріншіден, байлықтың көзі ретінде қоғамда еңбек етудің нәтижесінде өндірілген материалдық құндылықтардың жиынтығы емес, асыл металлдар болса; екіншіден, металл ақшалардың айналымында олардың орнын басатын, яғни қағаз ақшаларға ауысудың мақсатқа лайықтылығы мен қажеттілігі теріске шығарылып келуінде деп есептейді.
Ақшаның металл теориясының 3-ші метаморфозасы екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болды.Оның өкілдері (Ж. Рюэфф, М.Дебре,Р.Харрод) халықаралық айналымғаалтын стандартты енгізуге қажеттілік идеясын ұсынды.
Бреттон-Вуд валюта жүйесі қирағанда 20 ғ-дың 70 жылдарының басында алтын стандартты қалпына келтіру қажеттілігін негіздеу қайта байқалды.АҚШ-та 1981 жылы осы мәселе бойынша арнайы комиссия құрылды, бірақ ол алтын стандартты енгізуге пайдасыз болады деп есептеді. 17-18 ғғ. Ақшаның номиналистік теориясы өкілдері ағылшын ғалымдары Дж. Беркли мен Дж. Стюарт, А. Смит болып табылады.Бұл тоерия ақша айналымында құнсыз монеталар қаптап кеткен кезде қалыптасқан.Бұл ғалымдар ақшаны мемлекет жасайды деп және оның бағасы атаулы құнмен (номинал) және ақша болып табылатын баға масштабымен анықталады дап есептеген.Олар ақщаны тек техникалық ауыстырудың таза құралы деп қарастырып, оның құндылық табиғатын толық теріске шығарады.
Ақшаның номиналистік теориясының негізгі идеялары:
-ақша тамаша есептеу бірлігі, оның көмегімен ақшаның салыстырмалы құны анықталады;
-бірдей бөліктері бар тамаша масштаб болып табылатын аталған бірлікте ешқандай ішкі құн болмайды.
Номинализм үстемдік жағдайға 19 ғ. Аяғы мен 20 ғ-дың басындақол жеткізді. Бірақ, оның ерте кезеңдік номинализмнен айырмашылығы - оның қорғау объектісі болып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.