Оңтүстік Батыс Азия
Кіріспе
І.тарау Оңтүстік Батыс Азия
1.1 Аравия және Месопотамия түбектері
ІІ . тарау Орталық Азия
2.1 Солтүстік Монғолия
2.2Оңтүстік Монғолия мен Солтүстік Қытай
2.3 Солтүстік Батыс Қытай
ІІІ . тарау Биік Азия
3.1 Гиндукуш, Қарақорым және Куньлунь тау жүйесі
ІV . тарау Шығыс Азия
4.1 Солтүстік Шығыс Қытай мен Корея түбегі
4.2 Жапон аралдары
V . тарау Оңтүстік және Оңтүстік Шығыс Азия
5.1 Оңтүстік Азия
5.2 Оңтүстік Шығыс Азия
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет
І.тарау Оңтүстік Батыс Азия
1.1 Аравия және Месопотамия түбектері
ІІ . тарау Орталық Азия
2.1 Солтүстік Монғолия
2.2Оңтүстік Монғолия мен Солтүстік Қытай
2.3 Солтүстік Батыс Қытай
ІІІ . тарау Биік Азия
3.1 Гиндукуш, Қарақорым және Куньлунь тау жүйесі
ІV . тарау Шығыс Азия
4.1 Солтүстік Шығыс Қытай мен Корея түбегі
4.2 Жапон аралдары
V . тарау Оңтүстік және Оңтүстік Шығыс Азия
5.1 Оңтүстік Азия
5.2 Оңтүстік Шығыс Азия
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет
Азия дүние бөліктерінің ішіндегі ең үлкені болып табылады. Оның ауданы 43 млн. км². Теңіз деңгейінен орташа биіктігі 950м. Ең биік шыңыЭверест 8848 м. Шетелдік Азия физикалық – географиялық ауудандастыруда макроаймақтар немесе елдер тобына ажыратылатады. Бұларды субконтинент деп атайды. Олар: Орталық Азия, Шығыс Азия, Биік Азия, Оңтүстік Батыс Азия, Оңтүстік және Оңтүстік Шығыс Азия.
Жұмыстың мақсаты – Шетелдік Азияға жалпы сипаттама бере отырып, оның физикалық – географиялық аудандарының физикалық – географиялық ерекшеліктеріне талдау жасау.
Жұмыстың міндеті – Шетелдік Азияның физикалық – географиялық аудандарын облыстарға бөлу. Облыстардың рельефі, климат жағдайларына, фаунасы мен флорасына, пайдалы қазбаларына сипаттама жасау.
Жұмыстың өзектілігі – Шетелдік Азияның физикалық – географиялық аудандастырудың маңызын, осы аудандарды тиімді пайдалану мүмкіншіліктері мен жолдарын қарастыру.
Жұмысты орындау барысында Шетелдік Азияның физикалық – географиялық аудандарын сипаттауда Т.В. Власованың « Материктердің физикалық географиясы » кітабы негізгі әдебиет көзі болып табылды.
Жұмыстың мақсаты – Шетелдік Азияға жалпы сипаттама бере отырып, оның физикалық – географиялық аудандарының физикалық – географиялық ерекшеліктеріне талдау жасау.
Жұмыстың міндеті – Шетелдік Азияның физикалық – географиялық аудандарын облыстарға бөлу. Облыстардың рельефі, климат жағдайларына, фаунасы мен флорасына, пайдалы қазбаларына сипаттама жасау.
Жұмыстың өзектілігі – Шетелдік Азияның физикалық – географиялық аудандастырудың маңызын, осы аудандарды тиімді пайдалану мүмкіншіліктері мен жолдарын қарастыру.
Жұмысты орындау барысында Шетелдік Азияның физикалық – географиялық аудандарын сипаттауда Т.В. Власованың « Материктердің физикалық географиясы » кітабы негізгі әдебиет көзі болып табылды.
1. Физико − географический атлас мира М.1964.
2. Т.В. Власова « Физическая география частей света » М. 1966.
3. Большая Советская Энциклопедия 2 том М. 1970.
4. Т.В. Власова «Материктердің физикалық географиясы » А.1984.
5. Қазақ Совет энциклопедиясы А. 1993.
6. А.В.Рябчиков « Физическая география материков и океанов » М. 1988.
7. З. К. Виноградов "Практикум по физической географии частей света» М.1970.
8. Т.В. Власова «Физическая география материков» М. 1986.
9. Ә.Бейсенова, С. Әбілмәжінова, К. Каймулдинова « Материктер мен мұхиттар географиясы » А. 2003.
10. Л.Кинг « Морфология Земли » М. 1967.
2. Т.В. Власова « Физическая география частей света » М. 1966.
3. Большая Советская Энциклопедия 2 том М. 1970.
4. Т.В. Власова «Материктердің физикалық географиясы » А.1984.
5. Қазақ Совет энциклопедиясы А. 1993.
6. А.В.Рябчиков « Физическая география материков и океанов » М. 1988.
7. З. К. Виноградов "Практикум по физической географии частей света» М.1970.
8. Т.В. Власова «Физическая география материков» М. 1986.
9. Ә.Бейсенова, С. Әбілмәжінова, К. Каймулдинова « Материктер мен мұхиттар географиясы » А. 2003.
10. Л.Кинг « Морфология Земли » М. 1967.
Кіріспе
Азия дүние бөліктерінің ішіндегі ең үлкені болып
табылады. Оның ауданы 43 млн. км². Теңіз деңгейінен орташа
биіктігі 950м. Ең биік шыңыЭверест 8848 м. Шетелдік Азия физикалық
– географиялық ауудандастыруда макроаймақтар немесе елдер тобына
ажыратылатады. Бұларды субконтинент деп атайды. Олар: Орталық
Азия, Шығыс Азия, Биік Азия, Оңтүстік Батыс Азия, Оңтүстік және
Оңтүстік Шығыс Азия.
Жұмыстың мақсаты – Шетелдік Азияға жалпы сипаттама бере
отырып, оның физикалық – географиялық аудандарының физикалық –
географиялық ерекшеліктеріне талдау жасау.
Жұмыстың міндеті – Шетелдік Азияның физикалық –
географиялық аудандарын облыстарға бөлу. Облыстардың рельефі,
климат жағдайларына, фаунасы мен флорасына, пайдалы қазбаларына
сипаттама жасау.
Жұмыстың өзектілігі – Шетелдік Азияның физикалық –
географиялық аудандастырудың маңызын, осы аудандарды тиімді
пайдалану мүмкіншіліктері мен жолдарын қарастыру.
Жұмысты орындау барысында Шетелдік Азияның физикалық – географиялық
аудандарын сипаттауда Т.В. Власованың Материктердің физикалық
географиясы кітабы негізгі әдебиет көзі болып табылды.
І–тарау Оңтүстік Батыс Азия
1.1 Аравия және Месопотамия түбектері
Дүние жүзіндегі ең үлкен түбек. Онда Африканың тропиктік
шөлдерінің жалғасы ретіндегі шөлдер басым. Оған Сирияның бір
бөлігі, Ирак және Иордания енеді. Тектоникалық жағынана бүкіл облыс
жердің опырылуына байланысты Африка платформасынан бөлініп, Қызыл
теңіз бен Аден бүғазының пайда болуына әкелді. Қазіргі рельеф
неогеннің екінші жартысында қалыптасқан. Қызыл теңіз жағалауындағы
таулы аудандар үшін таяуда болып өткен әрекеттер салдарының көптеп
көрініп жатуы тән. Талай жерді жауып жатқан вулканды жыныстар тау
құрылымында үлкен орын алады. Олардың арасында сөнген вулкандар бой
көтеріп тұрады. Аден бұғазының жағалаулық ойпатында бой көтерген
осындай бірінің кратеріне Аден қаласы орналасқан. Аравия түбегінде
Қызыл теңіздегі жағалаулық аралдарда вулкандар бар. Аравия ішкі
бөлігін теңіз деңгейінен әртүрлі биіктікте орналасқан және
геологиялық құрылымы мен рельеф әркелкі олардың қалыптасуына
шөлдік және мүжілу процестер рөл атқарады. Ішкі Аравияның едәуір
көтеріңкі бөлігі – Орталық Аравия үстірті Хиджаз бен Эль–Асира
таулық көтерілуінен шығысында орын тепкен. Ол кей жерін ыстық
лавалар жауып жатқан кристал жыныстардан қүрылған. Үстірттің
биіктігі 1500−2000 м. Аравия түбегңнің қойнауы мұнайға өте бай.
Оның таралуы Бор және Юра әктастарынан таралуынан қалыптпсқан
жайпақ антиклиналдарға байланысты. Персия шығанағы жағасындағы Катар
ауданында Сауд Аравиясы шегінде және Даммама ауданында мұный
Юра әктастарында жатыр. Аравия территориясының үлкен бөлігіде жыл
бойы континентті тропиктік ауа басым, сондықтан мұнда жауын – шашын
мүлде болмайды, температура амплитудасы күрт өзгереді, жазда
температура өте жоғары болады. Жазда бүкіл облысты орталығы Инд
бассейнінде жатқан ауқымды бари дипрессиясы қамтиды. Осы жерде
қалыптасатын континентті тропиктік ауа өте құрғақ. Тек жағалауларда
ғана оның ылғал ұстағыштығы төмегі қабаттарда күрт азаяды. Жылдың
суық кезінде облыс субтропиктік максимум әсеріне ұшырайды. Бүкіл жыл
бойы ауа массасының алмасу жағдайы ылғалдың түсуіне қолайсыз. Тек
қиыр солтүстікте ғана полярлық фронттың өтуіне байланысты қысқа
мерзімді қысқа жаңбыр болады. Ал Қиыр Оңтүстік Батыста муссондық
сипаттағы желдер әкелетін жауын – шашын жазда болады. Оның жылдық
мөлшнрі Йемен тауларында 750 мм жетеді. Бұл бүкіл Аравия облысының
ең ылғалды ауданы. Аравияны сумен қамтамасыз етудің негізгі көзі –
жер асты сулары. Олар көптеген жерлерде қайнардан шығып жатады.
Аравия түбегінің барлық дерлік оазистерін көгертіп тұрған жерасты
суы. Орманды өсімдіктер мен өте бай мәдени өсімдіктер, сондай –ақ
Хадрамаута, Оман, Сауд Аравиясының оңтүстік батысындағы таулы
аудандардағы суармалы жерлерге тән. Ішкі тау беткейлерінде және
ішкі аңғарларда ормен бірте – бірте жойылады, жерлерде саванна типтес
өсімдіктер көрініс береді. Қызыл Теңіз бен Персия шығанағының
жағалаулық ойпаты толып жатқан оазистер бар шөлді территория болып
табылады. Оазистерге тән ағаш құрма пальмасы облыстағы жер
өңдеумен айналысатын арабтардың тіршілік ету көзі. Кейбір жерлерде
жақсы суландырылған жағалаулық жерінде кокос пальмасы кездеседі.
ВАравияның облысынң фаунасы көрші Евразия мен Африка облыстарының
фаунасына жақын. Тұяқтылардан Аравияда шөлдің болмашы өсімдігін
қорек етіп жүретін шөлге бейімделген қарақұйрық, бөкен, онагр жабайы
есегі кездеседі және Африкалық фаунаның түрі даман да бар. Бұл
жерге тән құстар: шіл, қараторғай, құр, түйеқұс кездеседі. Барлық
жердегідей облыста аридтік ландшафт басым, Аравияда бауырмен
жорғалаушылар жылан, кобра, агама, хамелеон кең тараған. Мысық
тұқымдастардан жазықтарда шақар каракал, тауларда – қабылан бар.
Месопотамия облысына Тигр мен Евфрат өзендерінің төменгі және
орта ағысында жатқан физикалық – географиялық осы облыс түгел
дерліктеи Ирак жерінде жатыр,оңтүстік шығыста Иранға,солтүстік батыста
Сирияға енеді. Генетикалық жағынан Оңтүстік батыс Азия африкалық
платформаның бір бөлігі болып табылады. Оңтүстік Батыс Азияны
Үнді мұхитының солтүстік батыс бөлігінің жас теңіздері үш
жағынан шайып жатады. Олар : Қызыл теңіз, Аден және Оман
шығанықтары тау етегіндегі иінді суға толтырған персия бұғазы және
тектоникалық ойыстаға Аравия теіңізі. Осы теңіздердің бәрі қатты
қызатын континенттер әсерін көреді, муссондық әрекетке ұшырайды
және суының теампературасының жоғарылығымен оның тұзды болуымен
ерекшеленеді. Оңтүстік Батыс Азия тропиктік шөлдер мен шөлейтті
ландшафттар басым келетін аридтік территориялардан тұрады.
Жазықтықтық рельеф,оңтүстікте тропиктік шөл климатына ауысатын құрғақ
субтропиктік климат,және екі үлкен транзиттік өзеннің болуы –осы
облыс табиғатының негізгі ерекшеліктері.месопотамия Альпілік қатпарлы
белдеу мен Аравия платформасы аралығындағы шеткі иін орнында пайда
болған. Иілу мезозойда басталып ,кейін неогенде одан әрі жалғасуы
неғәйбіл.Едәуір ежелгі жыныстар жер бетіне тек шеткі жақтарда
шығады; Ішкі аудандар палеоген мен неогеннің құм және әктастарынан,
Тигр мен Евфраттың төрттік дәуірдегі аллювиалды шөгінділерінен
жасалынған.Осы жиынтықтың бәрі жалпы алғанда бірнеше метр қалыңдыққа
дейін жетеді.Месопотамияда орасан зор мұнай қоры бар.Ол Оңтүстік
Иран ойпаты,Персия шығанағы мен Арабия түбегінің жағалаулары
қосылатын үлкен мұнайлы аймақ шегіне енеді. Жазда МесопотамиядаАзор
максимумының шығыс шетінен солтүстік –батыс желдері әкелетін
тропиктік ауа басым болады.Қыс мезгілінде Жоғарғы Месопотамия Атлант
мұхитының циклондары енетін аудандардың бірі.
Месопотамия жерінде Тигр және Евфрат өзендерінің сулы
болуына олар өз бастауын алатын Армян тау қыратында қардың еруі
жағдай жасайды. Армян тау қыратына шыққан соң Тигр мен Евфрат
Жоғарғы Месопотамияда жақсы өңделген алқапты құрайды. Өзендердің
әрқайсысы таудан ағып шығатын мол сулы салаларды өосып алатын.
Төменгі Меопотамия ойпатына енер жерде Тигр мен евфраттың ағысы
баяулайды, аңғарлары кеңейіп тармақтанып кетеді. Эзен аралық
кеңістікте көлдер мен батпақтанған Учаскелер пайда болады. Шатт – эль
– Араб бассейнінде жаңбыр мен қардың еруіне байланысты су
тасқыны жыл сайын болып тұрады. Месопотамия территориясының үлкен
бөлігінде шөлдік және шөлейттік топырақ пен өсімдік басым. Ағаштар
өзен бойларында кездеседі. Онда су жайылған жерлерге аллювиалды
топырақта Евфраттық терек өседі. Сондай – ақ қамыс және астық
тұқымдас өсімдіктер аралас талдар мен жыңғылдар бар. Оңтүстігінде
құрма пальмасы кездеседі. Ылғал мол түсетін Жоғарғы Месопотамия
үшін шөлейтті жерлер тән. Көктемде эфемерлер жайқалып тұрады.
Жылдың қалған уақытында ландшафтты қуаң шөп пен тікенді бұталар
басым. Биіктіктер беткейлеріндн бірлі жарым ағаш пен бұта: емен,
пісте және басқалар кездеседі.
Жабайы фауна аралс фауналы лблыстардың фаунасына ұқсас. Өзен
бойындағы су басқан қопаларда су құстары жыртылып – айрылады. Онда
жабайы шошқалар да тіршілік етеді. Беті ашық шөлді кеңістіктерде
кемірушілер, бауырмен жорғалаушылар, бунақ аяқтылар мекендейді.
ІІ – тарау Орталық Азия
2.1 Солтүстік Монғолия
Бұл МХР – дың солтүстігін алып жатыр. Солтүстік Монғолияның
рельефінде тау жоталары үлкен абсолюттік биіктікте жатқан
қазаншұңқырлармен және жазықтармен алмасып келеді. Тау жотлары үш
негізгі жүйеге Хентей, Хангай және Монғол Алтайы мен Гоби Алтайы
жүйелеріне жатады. Ең биігіне Монғол Алтайы жатады. Солтүстік
Монғолия тауларында, әсіресе Монғол Алтайында тектоникалық
қазаңшұңқыпрлар көп, оларды кейде көлдер алып жатады. Солтүстік
Монғолияның қойнауларында пайда болуы ең алдымен протерезойдың және
төменгі палеозойдың крисстал негізінен жыныстармен байланысты
пайдалы қазбалар бар. Олар темір рудалары, алтын болып табылады.
Кейбір қазаншұңқырлардың мезозой және палеозой шөгінділерінде
таскөмір қоры бар. Солтүстік Монғолия қысқы Азия максимумының
алабында зжатыр. Жер шарындағы ең шұғыл, ең үлкен контрастары,
жауын–шашынның жылдық мөлшерінің аз болуы және жазғы максимумының
айқын білінуі, ұзақ қыс, ыстық жаз тән. Жазғы орташа температура
+18 , +19°С. Өтпелі маусымдар мен жаз уақыттары үшін қысқа қарама –
қарсы аралықта ауа райының үлкен құблмалылығы тән. Тәулік ішінде
ауа райы бірнеше рет өзгереді. Солтүстік Монғолия өзендері ұзақ
мерозім бойы ноябрьден апрельге дейін қатып жатады, оларда
көетемгі су тасуы болмайды, бірақ жазғы тасқын жақсы білініп
тұрады. Бұған себеп облысқа қар аз түседі де, қардың еруі өзен
деңгейінен көп еөтерілуіне әсер етпейді. Солтүстік Монғолия
көлдерге бай. Бұл
жер – Орталық Азияның ең орманды алқаптарының бірі. Мұнда орман
өсімдіктерінің өсуіне барлық жағдай бар. Орман тек тауларда,
солтүстік беткейде тараған. Облыстың ормандары мен ашық
кеңістіктерінің жануарлар дүниесі бір–бірінен өзгеше. Ормандарда
бұлан, марал, қоңыр аю, елік мекендейді. Тышқан, сұр тышқан, құм тышқан,
қосаяқ тіршілік етеді.
2. Оңтүстік Монғолия мен Солтүстік Қытай
Ландшафттарының басым түрлері– шөлейттер мен далалар.
Оңтүстігінде бұл облыс Тибет таулы өлкесі қыратының шеткі
жоталарымен шектелген, батыста Солтүстік Батыс Қытайдың шөлдерімен
қосылып кетеді. Бұл территориядағы платформалық құрылым мезлзой
қозғалыстарымен күрделене түскен. Рельефінде кристалды таулы
үстірттер басым келеді. Ордос үстірті беті Юра мен Бор эолдық
процестерімен өңделген құмтас қабаттарымен толтырылған платформалық
синеклиза болып табылады. Мұхиттардан қашық жатуы және биік
жоталармен жан – жағынан қоршалуы климатының континенттік және
аридтік болуына, шөл және шөлейт және дала ландшафттарының дамуына
әсер етеді. Орталық Азия соңғы мұз басу кезінің өзінде
қазіргіге қарағанда ылғалы едәуір болды, ол кезде дамыған эрозия
торы және көптеген ірі ағынды көлдері бар еді. Территориясының
ежелгі болуы, аридтігінің біршама ұзаққа созылуы, қоңыржай және
субтропиктік белдеулердегі орны Орталық Азияның топырағының
өсімдігінің қалыптасына жағдай жасады. Жер бетіндегі тұз қабыршағының
және қоңыр топырақ пен сұр қоңыр топырақтың таралуына аса ірі
аймағы болып саналады. Өсімдіктері мен жануарларына аридтік жағдайға,
температураның ауытқуына, судың күшті минералдануына ұзақ уақыт
бейімделу тән. Өсімдіктердің арасында құмға, тасқа және тұзға көнбіс
шөптесін және бұталы өсімдіктер басым. Жануарлардан көбінесе
тұяқтылар, кемірушілер мен бауырмен жорғалаушылар кең тараған. Бұл
территориядағы жауын – шашын мөлшері оның шығыс шетінен басқа жерде
200 мм аспайды. Ішкі аудандар мен батыс аудандарда бұл
көрсеткіштен аз. Жауын – шашын тек жазда жауады, қар мүлде жаумайды
деуге болады. Максимум температура +45°C. Монғолияның
солтүстігіндегі сияқты температураның тәуліктік ауытқуы өтпелі
маусымдарда көктемде өте үлкен. Қыста аяз болады. Облыста әсіресе
Гоби алабында өзендер көп, барлығы дерлік тұзды, тайыз, көпшілігі
кеуіп қалады. Соңғы флювиал
кезінде көлдер ағынды болып, қазірге қарағанда көп ауданды алып
жатты, деңгейі жоғары болды. Халыққа және өсімдіктер үшін беткі
сулардан грунт суларының үлкен маңызы бар. Тау етегінің көптеген
жерлерінен бұлақтар ағып жатады. Жер аты сулары немесе уақытша
болса да арна ағысы жер бетіне жақын жерлерде дала топырағы мен
өсімдіктері пайда болады. Алашань мен Гобидің құмды аудандары
үшін сексеуіл, қараған, жүзген тоғайлары тән. Кейде құмда жабайы
пияз және баданалы өсімдіктер өседі. Тастақты сортаңдарда жусан
Гоби селеуі, әртүрлі сораңдар таралған. Құрғақ арналарды бойлай
шөл ильмі, кейде жыңғыл тоғай өседі. Жерасты сулары жер бетіне
жақын жерде терек пен қамыс қопалары кездеседі. Тауларда биіктік
белдеу мүлдем білінбейді, етектен шыңға дейін беткейді шөл немесе
қуаң дала қамтып жатады, онда селеу, қоңырбас т.б. өседі.
Жануарлар дүниесінде тұяқтылар мен кемірушілер басым. Бөкеннің
бірнеше түрлері, Пржевальск жылқысы, жабайы түйе, жабайы есе
кездеседі. Тауда реликт Гоби аюы тіршілік етеді. Кмірушілер
Солтүстік Монғолиядағыдай түрлерден тұрады.
2.3 Солтүстік Батыс Қытай
Оңтүстігінде Тибеттің солтүстіктегі тау тізбектері
құрайды.Ландшафтары шөлді таулы үстірттер облысына қарағанда әртүрлі
болдып келеді. Солтүстік Батыс Қытайға Шығыс Тянь– Шань тау жүйесі
және оған солтүстігі мен оңтүстігінен іргелес жатқан –Жоңғар мен
Қашқар қазан шұңқырлары кіреді. Жоңғардың беті тегіс немесе төбелі
оны кристалды және шөгінді жыныстардың құрғақ континенттік климат
жағдайында бұзылуынан түзілген қиыршық пен құм жауып жатыр.Солтүстік
–Батыс Қытайда жердің шағын ауданы ғана өңделген. Суармалы оазистер
територияның шағын бөлігін алады.Жауын –шашын мол оңтүстік , әсіресе
солтүстік беткейлерінен ағып шығатын арна ағыстары көп болатындықтан
Тянь– Шань өсімдіктер дүниесінің молдығымен ерекшеленеді.Кейбір
тастақты құм шөл аудандарында сорлы жерлерде өсімдік мүлде
өспейді.Құмның кей жерлерінде сексеуіл кездеседі. Жоңғарияда,Қашқарияда
да жыңғыл,жантақ,қылша жусан және сораң өседі.1800 – 3000 метр
биіктегі шеткі тау жоталарында қарағай кездеседі.Жануарлар дүниесінде
жақсы сақталған нағыз орта Азия фаунасы басым.Жабайы түйе,жабайы
есек, қарақұйрық бөкені де кездеседі. Жоңғарияның өзен жағалауларында
тоғайларында жолбарыс сақталғанган, тауда гобй аюы кездеседі,қызыл
қасқыр тараған. Тау фаунасының өкілдері марал, тау текесі, және тау
қойы болып табылады. Тау ормандарын құр, кекілік , ұлар, қырғауыл
кездеседі.Өзен арналарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Азия дүние бөліктерінің ішіндегі ең үлкені болып
табылады. Оның ауданы 43 млн. км². Теңіз деңгейінен орташа
биіктігі 950м. Ең биік шыңыЭверест 8848 м. Шетелдік Азия физикалық
– географиялық ауудандастыруда макроаймақтар немесе елдер тобына
ажыратылатады. Бұларды субконтинент деп атайды. Олар: Орталық
Азия, Шығыс Азия, Биік Азия, Оңтүстік Батыс Азия, Оңтүстік және
Оңтүстік Шығыс Азия.
Жұмыстың мақсаты – Шетелдік Азияға жалпы сипаттама бере
отырып, оның физикалық – географиялық аудандарының физикалық –
географиялық ерекшеліктеріне талдау жасау.
Жұмыстың міндеті – Шетелдік Азияның физикалық –
географиялық аудандарын облыстарға бөлу. Облыстардың рельефі,
климат жағдайларына, фаунасы мен флорасына, пайдалы қазбаларына
сипаттама жасау.
Жұмыстың өзектілігі – Шетелдік Азияның физикалық –
географиялық аудандастырудың маңызын, осы аудандарды тиімді
пайдалану мүмкіншіліктері мен жолдарын қарастыру.
Жұмысты орындау барысында Шетелдік Азияның физикалық – географиялық
аудандарын сипаттауда Т.В. Власованың Материктердің физикалық
географиясы кітабы негізгі әдебиет көзі болып табылды.
І–тарау Оңтүстік Батыс Азия
1.1 Аравия және Месопотамия түбектері
Дүние жүзіндегі ең үлкен түбек. Онда Африканың тропиктік
шөлдерінің жалғасы ретіндегі шөлдер басым. Оған Сирияның бір
бөлігі, Ирак және Иордания енеді. Тектоникалық жағынана бүкіл облыс
жердің опырылуына байланысты Африка платформасынан бөлініп, Қызыл
теңіз бен Аден бүғазының пайда болуына әкелді. Қазіргі рельеф
неогеннің екінші жартысында қалыптасқан. Қызыл теңіз жағалауындағы
таулы аудандар үшін таяуда болып өткен әрекеттер салдарының көптеп
көрініп жатуы тән. Талай жерді жауып жатқан вулканды жыныстар тау
құрылымында үлкен орын алады. Олардың арасында сөнген вулкандар бой
көтеріп тұрады. Аден бұғазының жағалаулық ойпатында бой көтерген
осындай бірінің кратеріне Аден қаласы орналасқан. Аравия түбегінде
Қызыл теңіздегі жағалаулық аралдарда вулкандар бар. Аравия ішкі
бөлігін теңіз деңгейінен әртүрлі биіктікте орналасқан және
геологиялық құрылымы мен рельеф әркелкі олардың қалыптасуына
шөлдік және мүжілу процестер рөл атқарады. Ішкі Аравияның едәуір
көтеріңкі бөлігі – Орталық Аравия үстірті Хиджаз бен Эль–Асира
таулық көтерілуінен шығысында орын тепкен. Ол кей жерін ыстық
лавалар жауып жатқан кристал жыныстардан қүрылған. Үстірттің
биіктігі 1500−2000 м. Аравия түбегңнің қойнауы мұнайға өте бай.
Оның таралуы Бор және Юра әктастарынан таралуынан қалыптпсқан
жайпақ антиклиналдарға байланысты. Персия шығанағы жағасындағы Катар
ауданында Сауд Аравиясы шегінде және Даммама ауданында мұный
Юра әктастарында жатыр. Аравия территориясының үлкен бөлігіде жыл
бойы континентті тропиктік ауа басым, сондықтан мұнда жауын – шашын
мүлде болмайды, температура амплитудасы күрт өзгереді, жазда
температура өте жоғары болады. Жазда бүкіл облысты орталығы Инд
бассейнінде жатқан ауқымды бари дипрессиясы қамтиды. Осы жерде
қалыптасатын континентті тропиктік ауа өте құрғақ. Тек жағалауларда
ғана оның ылғал ұстағыштығы төмегі қабаттарда күрт азаяды. Жылдың
суық кезінде облыс субтропиктік максимум әсеріне ұшырайды. Бүкіл жыл
бойы ауа массасының алмасу жағдайы ылғалдың түсуіне қолайсыз. Тек
қиыр солтүстікте ғана полярлық фронттың өтуіне байланысты қысқа
мерзімді қысқа жаңбыр болады. Ал Қиыр Оңтүстік Батыста муссондық
сипаттағы желдер әкелетін жауын – шашын жазда болады. Оның жылдық
мөлшнрі Йемен тауларында 750 мм жетеді. Бұл бүкіл Аравия облысының
ең ылғалды ауданы. Аравияны сумен қамтамасыз етудің негізгі көзі –
жер асты сулары. Олар көптеген жерлерде қайнардан шығып жатады.
Аравия түбегінің барлық дерлік оазистерін көгертіп тұрған жерасты
суы. Орманды өсімдіктер мен өте бай мәдени өсімдіктер, сондай –ақ
Хадрамаута, Оман, Сауд Аравиясының оңтүстік батысындағы таулы
аудандардағы суармалы жерлерге тән. Ішкі тау беткейлерінде және
ішкі аңғарларда ормен бірте – бірте жойылады, жерлерде саванна типтес
өсімдіктер көрініс береді. Қызыл Теңіз бен Персия шығанағының
жағалаулық ойпаты толып жатқан оазистер бар шөлді территория болып
табылады. Оазистерге тән ағаш құрма пальмасы облыстағы жер
өңдеумен айналысатын арабтардың тіршілік ету көзі. Кейбір жерлерде
жақсы суландырылған жағалаулық жерінде кокос пальмасы кездеседі.
ВАравияның облысынң фаунасы көрші Евразия мен Африка облыстарының
фаунасына жақын. Тұяқтылардан Аравияда шөлдің болмашы өсімдігін
қорек етіп жүретін шөлге бейімделген қарақұйрық, бөкен, онагр жабайы
есегі кездеседі және Африкалық фаунаның түрі даман да бар. Бұл
жерге тән құстар: шіл, қараторғай, құр, түйеқұс кездеседі. Барлық
жердегідей облыста аридтік ландшафт басым, Аравияда бауырмен
жорғалаушылар жылан, кобра, агама, хамелеон кең тараған. Мысық
тұқымдастардан жазықтарда шақар каракал, тауларда – қабылан бар.
Месопотамия облысына Тигр мен Евфрат өзендерінің төменгі және
орта ағысында жатқан физикалық – географиялық осы облыс түгел
дерліктеи Ирак жерінде жатыр,оңтүстік шығыста Иранға,солтүстік батыста
Сирияға енеді. Генетикалық жағынан Оңтүстік батыс Азия африкалық
платформаның бір бөлігі болып табылады. Оңтүстік Батыс Азияны
Үнді мұхитының солтүстік батыс бөлігінің жас теңіздері үш
жағынан шайып жатады. Олар : Қызыл теңіз, Аден және Оман
шығанықтары тау етегіндегі иінді суға толтырған персия бұғазы және
тектоникалық ойыстаға Аравия теіңізі. Осы теңіздердің бәрі қатты
қызатын континенттер әсерін көреді, муссондық әрекетке ұшырайды
және суының теампературасының жоғарылығымен оның тұзды болуымен
ерекшеленеді. Оңтүстік Батыс Азия тропиктік шөлдер мен шөлейтті
ландшафттар басым келетін аридтік территориялардан тұрады.
Жазықтықтық рельеф,оңтүстікте тропиктік шөл климатына ауысатын құрғақ
субтропиктік климат,және екі үлкен транзиттік өзеннің болуы –осы
облыс табиғатының негізгі ерекшеліктері.месопотамия Альпілік қатпарлы
белдеу мен Аравия платформасы аралығындағы шеткі иін орнында пайда
болған. Иілу мезозойда басталып ,кейін неогенде одан әрі жалғасуы
неғәйбіл.Едәуір ежелгі жыныстар жер бетіне тек шеткі жақтарда
шығады; Ішкі аудандар палеоген мен неогеннің құм және әктастарынан,
Тигр мен Евфраттың төрттік дәуірдегі аллювиалды шөгінділерінен
жасалынған.Осы жиынтықтың бәрі жалпы алғанда бірнеше метр қалыңдыққа
дейін жетеді.Месопотамияда орасан зор мұнай қоры бар.Ол Оңтүстік
Иран ойпаты,Персия шығанағы мен Арабия түбегінің жағалаулары
қосылатын үлкен мұнайлы аймақ шегіне енеді. Жазда МесопотамиядаАзор
максимумының шығыс шетінен солтүстік –батыс желдері әкелетін
тропиктік ауа басым болады.Қыс мезгілінде Жоғарғы Месопотамия Атлант
мұхитының циклондары енетін аудандардың бірі.
Месопотамия жерінде Тигр және Евфрат өзендерінің сулы
болуына олар өз бастауын алатын Армян тау қыратында қардың еруі
жағдай жасайды. Армян тау қыратына шыққан соң Тигр мен Евфрат
Жоғарғы Месопотамияда жақсы өңделген алқапты құрайды. Өзендердің
әрқайсысы таудан ағып шығатын мол сулы салаларды өосып алатын.
Төменгі Меопотамия ойпатына енер жерде Тигр мен евфраттың ағысы
баяулайды, аңғарлары кеңейіп тармақтанып кетеді. Эзен аралық
кеңістікте көлдер мен батпақтанған Учаскелер пайда болады. Шатт – эль
– Араб бассейнінде жаңбыр мен қардың еруіне байланысты су
тасқыны жыл сайын болып тұрады. Месопотамия территориясының үлкен
бөлігінде шөлдік және шөлейттік топырақ пен өсімдік басым. Ағаштар
өзен бойларында кездеседі. Онда су жайылған жерлерге аллювиалды
топырақта Евфраттық терек өседі. Сондай – ақ қамыс және астық
тұқымдас өсімдіктер аралас талдар мен жыңғылдар бар. Оңтүстігінде
құрма пальмасы кездеседі. Ылғал мол түсетін Жоғарғы Месопотамия
үшін шөлейтті жерлер тән. Көктемде эфемерлер жайқалып тұрады.
Жылдың қалған уақытында ландшафтты қуаң шөп пен тікенді бұталар
басым. Биіктіктер беткейлеріндн бірлі жарым ағаш пен бұта: емен,
пісте және басқалар кездеседі.
Жабайы фауна аралс фауналы лблыстардың фаунасына ұқсас. Өзен
бойындағы су басқан қопаларда су құстары жыртылып – айрылады. Онда
жабайы шошқалар да тіршілік етеді. Беті ашық шөлді кеңістіктерде
кемірушілер, бауырмен жорғалаушылар, бунақ аяқтылар мекендейді.
ІІ – тарау Орталық Азия
2.1 Солтүстік Монғолия
Бұл МХР – дың солтүстігін алып жатыр. Солтүстік Монғолияның
рельефінде тау жоталары үлкен абсолюттік биіктікте жатқан
қазаншұңқырлармен және жазықтармен алмасып келеді. Тау жотлары үш
негізгі жүйеге Хентей, Хангай және Монғол Алтайы мен Гоби Алтайы
жүйелеріне жатады. Ең биігіне Монғол Алтайы жатады. Солтүстік
Монғолия тауларында, әсіресе Монғол Алтайында тектоникалық
қазаңшұңқыпрлар көп, оларды кейде көлдер алып жатады. Солтүстік
Монғолияның қойнауларында пайда болуы ең алдымен протерезойдың және
төменгі палеозойдың крисстал негізінен жыныстармен байланысты
пайдалы қазбалар бар. Олар темір рудалары, алтын болып табылады.
Кейбір қазаншұңқырлардың мезозой және палеозой шөгінділерінде
таскөмір қоры бар. Солтүстік Монғолия қысқы Азия максимумының
алабында зжатыр. Жер шарындағы ең шұғыл, ең үлкен контрастары,
жауын–шашынның жылдық мөлшерінің аз болуы және жазғы максимумының
айқын білінуі, ұзақ қыс, ыстық жаз тән. Жазғы орташа температура
+18 , +19°С. Өтпелі маусымдар мен жаз уақыттары үшін қысқа қарама –
қарсы аралықта ауа райының үлкен құблмалылығы тән. Тәулік ішінде
ауа райы бірнеше рет өзгереді. Солтүстік Монғолия өзендері ұзақ
мерозім бойы ноябрьден апрельге дейін қатып жатады, оларда
көетемгі су тасуы болмайды, бірақ жазғы тасқын жақсы білініп
тұрады. Бұған себеп облысқа қар аз түседі де, қардың еруі өзен
деңгейінен көп еөтерілуіне әсер етпейді. Солтүстік Монғолия
көлдерге бай. Бұл
жер – Орталық Азияның ең орманды алқаптарының бірі. Мұнда орман
өсімдіктерінің өсуіне барлық жағдай бар. Орман тек тауларда,
солтүстік беткейде тараған. Облыстың ормандары мен ашық
кеңістіктерінің жануарлар дүниесі бір–бірінен өзгеше. Ормандарда
бұлан, марал, қоңыр аю, елік мекендейді. Тышқан, сұр тышқан, құм тышқан,
қосаяқ тіршілік етеді.
2. Оңтүстік Монғолия мен Солтүстік Қытай
Ландшафттарының басым түрлері– шөлейттер мен далалар.
Оңтүстігінде бұл облыс Тибет таулы өлкесі қыратының шеткі
жоталарымен шектелген, батыста Солтүстік Батыс Қытайдың шөлдерімен
қосылып кетеді. Бұл территориядағы платформалық құрылым мезлзой
қозғалыстарымен күрделене түскен. Рельефінде кристалды таулы
үстірттер басым келеді. Ордос үстірті беті Юра мен Бор эолдық
процестерімен өңделген құмтас қабаттарымен толтырылған платформалық
синеклиза болып табылады. Мұхиттардан қашық жатуы және биік
жоталармен жан – жағынан қоршалуы климатының континенттік және
аридтік болуына, шөл және шөлейт және дала ландшафттарының дамуына
әсер етеді. Орталық Азия соңғы мұз басу кезінің өзінде
қазіргіге қарағанда ылғалы едәуір болды, ол кезде дамыған эрозия
торы және көптеген ірі ағынды көлдері бар еді. Территориясының
ежелгі болуы, аридтігінің біршама ұзаққа созылуы, қоңыржай және
субтропиктік белдеулердегі орны Орталық Азияның топырағының
өсімдігінің қалыптасына жағдай жасады. Жер бетіндегі тұз қабыршағының
және қоңыр топырақ пен сұр қоңыр топырақтың таралуына аса ірі
аймағы болып саналады. Өсімдіктері мен жануарларына аридтік жағдайға,
температураның ауытқуына, судың күшті минералдануына ұзақ уақыт
бейімделу тән. Өсімдіктердің арасында құмға, тасқа және тұзға көнбіс
шөптесін және бұталы өсімдіктер басым. Жануарлардан көбінесе
тұяқтылар, кемірушілер мен бауырмен жорғалаушылар кең тараған. Бұл
территориядағы жауын – шашын мөлшері оның шығыс шетінен басқа жерде
200 мм аспайды. Ішкі аудандар мен батыс аудандарда бұл
көрсеткіштен аз. Жауын – шашын тек жазда жауады, қар мүлде жаумайды
деуге болады. Максимум температура +45°C. Монғолияның
солтүстігіндегі сияқты температураның тәуліктік ауытқуы өтпелі
маусымдарда көктемде өте үлкен. Қыста аяз болады. Облыста әсіресе
Гоби алабында өзендер көп, барлығы дерлік тұзды, тайыз, көпшілігі
кеуіп қалады. Соңғы флювиал
кезінде көлдер ағынды болып, қазірге қарағанда көп ауданды алып
жатты, деңгейі жоғары болды. Халыққа және өсімдіктер үшін беткі
сулардан грунт суларының үлкен маңызы бар. Тау етегінің көптеген
жерлерінен бұлақтар ағып жатады. Жер аты сулары немесе уақытша
болса да арна ағысы жер бетіне жақын жерлерде дала топырағы мен
өсімдіктері пайда болады. Алашань мен Гобидің құмды аудандары
үшін сексеуіл, қараған, жүзген тоғайлары тән. Кейде құмда жабайы
пияз және баданалы өсімдіктер өседі. Тастақты сортаңдарда жусан
Гоби селеуі, әртүрлі сораңдар таралған. Құрғақ арналарды бойлай
шөл ильмі, кейде жыңғыл тоғай өседі. Жерасты сулары жер бетіне
жақын жерде терек пен қамыс қопалары кездеседі. Тауларда биіктік
белдеу мүлдем білінбейді, етектен шыңға дейін беткейді шөл немесе
қуаң дала қамтып жатады, онда селеу, қоңырбас т.б. өседі.
Жануарлар дүниесінде тұяқтылар мен кемірушілер басым. Бөкеннің
бірнеше түрлері, Пржевальск жылқысы, жабайы түйе, жабайы есе
кездеседі. Тауда реликт Гоби аюы тіршілік етеді. Кмірушілер
Солтүстік Монғолиядағыдай түрлерден тұрады.
2.3 Солтүстік Батыс Қытай
Оңтүстігінде Тибеттің солтүстіктегі тау тізбектері
құрайды.Ландшафтары шөлді таулы үстірттер облысына қарағанда әртүрлі
болдып келеді. Солтүстік Батыс Қытайға Шығыс Тянь– Шань тау жүйесі
және оған солтүстігі мен оңтүстігінен іргелес жатқан –Жоңғар мен
Қашқар қазан шұңқырлары кіреді. Жоңғардың беті тегіс немесе төбелі
оны кристалды және шөгінді жыныстардың құрғақ континенттік климат
жағдайында бұзылуынан түзілген қиыршық пен құм жауып жатыр.Солтүстік
–Батыс Қытайда жердің шағын ауданы ғана өңделген. Суармалы оазистер
територияның шағын бөлігін алады.Жауын –шашын мол оңтүстік , әсіресе
солтүстік беткейлерінен ағып шығатын арна ағыстары көп болатындықтан
Тянь– Шань өсімдіктер дүниесінің молдығымен ерекшеленеді.Кейбір
тастақты құм шөл аудандарында сорлы жерлерде өсімдік мүлде
өспейді.Құмның кей жерлерінде сексеуіл кездеседі. Жоңғарияда,Қашқарияда
да жыңғыл,жантақ,қылша жусан және сораң өседі.1800 – 3000 метр
биіктегі шеткі тау жоталарында қарағай кездеседі.Жануарлар дүниесінде
жақсы сақталған нағыз орта Азия фаунасы басым.Жабайы түйе,жабайы
есек, қарақұйрық бөкені де кездеседі. Жоңғарияның өзен жағалауларында
тоғайларында жолбарыс сақталғанган, тауда гобй аюы кездеседі,қызыл
қасқыр тараған. Тау фаунасының өкілдері марал, тау текесі, және тау
қойы болып табылады. Тау ормандарын құр, кекілік , ұлар, қырғауыл
кездеседі.Өзен арналарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz