Азаматтық іс жүргізудің қағидалары

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Заң факультеті

Еңбек құқығы және азаматтық іс жүргізу кафедрасы

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: «Азаматтық іс жүргізудің қағидалары»

Орындаған: 3 курс студенті

Асқарбек Айбек

Ғылыми жетекші: оқытушы

Урисбаева А. А.

Жұмыс қорғауға жіберілді

кафедра меңгерушісі

з. ғ. к., доцент

Алдашев С. М.

«» 2006 ж.

Алматы 2006

Мазмұны

Кіріспе . . . 4-5

І тарау. Азаматтық іс жүргізу қағидаларының

маңызы мен мәні

1. 1 Азаматтық іс жүргізу қағидаларының түсінігі . . . 6-9

1. 2 Азаматтық іс жүргізі қағидаларын топтастыру

негіздері . . . 10-14

ІІ тарау Азаматтық іс жүргізу қағидаларының

кейбір түрлері, олардың ерекшеліктері

2. 1 Ұйымдастырушылық - функционалдық

қағидалар . . . 15-21

2. 2 Функционалды қағидалар . . . 22-23

2. 3 Азаматтық іс жүргізудегі диспозитивтік

қағидасы және бітімгершілік келесім . . . 24-30

Қорытынды . . . 31-32

Нормативтік құқықтық актілер мен

пайдаланылған әдебиеттер . . . 33-35

Кіріспе

Жалпы алғанда мемлекетіміздің құқықтық мемлекет құру жолында демократиялық бағыт ұстанып нарықтық экономикаға көшуі замана көшінен қалмаудың айқын белгісі болып табылады. Сол жолда адам құқықтары мен бостандығын қорғау мемлекеттің басты мақсаты мен міндеті болып табылады. Азаматтардың қоғамда емін еркін өмір сүруі үшін мемлекет қолдан келген мүмкіндіктер мен шараларды қолданады. Сондай қорғаудың бірі әрі ең негізгісі болып тұлғалардың өздерінің заңды мүдделері мен құқықтарын, бостандықтарын қорғап сотқа жүгінетіні бесенеден белгілі. Бұл ежелден қалыптасқан, әр елдің өз табиғи болмысы мен әдет-ғұрып салт дәстүр, мәдениет пен діл және діни, рухани тағыда басқа қасиеттеріне негізделе отырып жүзеге асып келеді.

Ежелгі заманда адамдардың құқығының мәселесін қолында билігі бар тұлғалардың шешуімен қалыптасқан бұл қызмет мемлекеттің ерекше қызметінің түріне жатады. Уақыт өте жаңарып отыру табиғаттың бұлжымас заңы қоғамның заңдылықтарына да тән дүние екендігіне ешкімнің дауы жоқ.

Азаматтық іс жүргізу құқығы саласында қағидалардың маңызы кез келген құқық саласы сияқты өте маңызды орынды иеленеді. Қағида құқықтық норма жүйесін бір қалыпқа келтіріп, қатырып тастаушы, бағыт бағдар беретін құрылым деуге де болады. Кейбір жағдайларда принцптер норма түрінде де кездесіп жатады. Бітіру жұмыста қағидалардың ұйымдастырушылық, топтық, жіктік түрлеріне көп көңіл бөлінген.

Қағида көптеген зерттеушілердің ғылыми жұмысының нысанына айналды. Мысалға алсақ шетелдік, соның ішінде ресейлік ғалымдар

Стецкий Ю. И., Дементьева А., Ершова В., Халдеева Л., Карнозовой Л. М., Кислова А., Мельник В. В. Лебедева В. М. Савицкий В. М. Баглай М. В. Филиппова П. М. Гуценко К. Ф. Ковалева М. А. Четвернин В. А. Петрухина И. Л. тағыда басқа авторлар жазды. Отандық ғалымдарды атап өтсек олар Зиманов С. Сапарғалиев Г., Халиков К. Х. Жайылганова А. Н. Тілечиева Г. Нама Г. сондай-ақ тәжірибедегі мамандар Тусупбеков Р. Наврузбаев Е., Утешова К., Хамзин А., Дуюмбаев Е., Байбатыров С. тағыда басқа көптеген ғалымдар жазды.

1995 жылдың 30 тамызында жалпыхалықтық референдум жолымен қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы қоғам, мемлекет және жеке адам тіршілігіндегі орын алатын негізгі қағидаларды бекітті. Оның 1-бабында айтылғандай: «Қазақстан Республикасы өзім демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады және оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары». Міне осы қазынаны қорғауда мемлекеттік биліктің бір тармағы - соттардың ролі өте зор. Әрбір адам өз құқығының бұзылғандығын білсе немесе осындай ойда болса, онда ол, өз құқығын қорғау үшін сотқа арыздануға құқылы. Ал сот бұл арыздарды қабылдап, іс бойынша мәселенің мазмұнын аша отырып, әділетті түрде шешуге міндетті.

Өкінішке орай, қоғамдағы орын алып отырған экономикалық, әлеуметтік, құқықтық проблемалардың күннен - күнге өсуіне орай, азаматтар, ұйымдар арасындағы қақтығыстардың, дау-дамайлардың көбейіп, үдеп кетуіне орай, соттарда тұлғалардың бір-біріне деген қарсы талаптары көбейді. Осы орайда, соттар дауды шешудің сапасына емес, санына көп көңіл бөле бастады.

Бұл өз кезегінде, адамдардың санасында сот төрелігін жүзеге асырушы органға деген сенімсіздік ойын ұялатты.

Міне осы көңілге қонымсыз жағдай, дауласушы тараптарды дауды шешудің басқа өте тиімді жолын іздеуге итермеледі. Бұл жол белгілі бір келісімге келіп, бітім арқылы дауды шешу. Бірақта, көп тұлғалар дауды шешудің бұл тәсіліне көп көңіл бөле бермейді. Олар тек бір мойынсұндыруды көздейді.

Әрине, бұл қыруар қаржы мен уақытты қажет етеді. Осы себептен соттар қырғи-қабақ болған тұлғалардың дауын бейбіт жолмен шешуге тырысып бағуы керек. Яғни, Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу кодексінде көрсетілген тараптар арасындағы бітімгершілік келісім жасау нормаларына назар аударып, оларды дұрыс қолдану қажет.

Ал осы бітімге келуді пайдалануға байланысты мәселелердің біраз мөлшері толық анықталып, қарастырылмағаны қатты қынжылтады. Бұл біріншіден, бітімгершілік келісімнің құқықтық табиғаты мен мазмұнын анықтауға қатысты. Осы сұраққа арналған терең зерттеулер бұрынғы Кеңес азаматтық процессуалдық құқығында да, қазіргі азаматтық іс жүргізу заңнамасында да мейлінше аз зерттелген.

Сонымен қоса, заңи әдебиеттерде бұл мәселеге арналған түсініктер бір-біріне қарам-қайшы, түсініксіз, ал ол өз кезегінде бітімгершілік келісім инстиутының дұрыс түсінілмеуіне және оны тәжірибеде қолдануда қайшылықтар туындауына септігін тигізеді.

Осыған орай, зерттеудің көздеген мақсаты - бітімгершілік келісімнің құқықтық табиғатын ашу, оны жасаудың тәртібін және соттың бекітуін, қоғамдағы қызметі мен орнын көрсету болды. Белгіленген мақсатты игеру үшін зерттеу барысында мына міндеттер мен мәселелердің басын ашу көзделеді:

1. жаңа АІЖК тұрғысынан бітімгершілік келісімнің негізгі мәнін ашу;

2. бітімгершілік келісімге қатысты басты-басты принциптерді анықтау;

3. осы институт пен талапты тану, талап қоюдан бас тарту институттарын ажырату;

І тарау. Азаматтық іс жүргізу қағидаларының маңызы мен мәні

1. 1 Азаматтық іс жүргізу қағидаларының түсінігі

Бұрынғы кеңес республикалары дүние жүзілік экономикалық жүйеге интеграциялануына орай азаматтық айналымның кез келген субъектісінің экономикалық және құқықтық мүдделерін қорғау нысанын дамытуды, жаңалатуды талап етті. Құқықтық қорғау механизмінде азаматтық процессуалдық заңнама маңызды инструментінің бірі және реформалауды қажет ететін материалдық құқық саласының санкцияланған нормаларын мәжбүрлі түрде жүзеге асыруға қолданылады.

ҚР-ның азаматтық процессуалдық заңнама және сот ісін жүргізу бөлігінде құқықтық реформалау бағыты осындай болып көрінеді:

А) азаматтық сот ісін жүргізу «азаматтық дауда мемлекеттің тең қүқықты тараптарға көрсететін қызметке айналуы қажет»;

Б) Қазақстан Республикасы дүние жүзілік тәжірибеге енуі үшін азаматтық процессуалдық заңнама мен сот ісін жүргізудің унификациялануы;

В) ұлттық заңнама шеңберінде құқық қорғау соттық нысаны унификациялануы;

Г) сот билігі тармағының ақиқатты тәуелсіздік пен дербестікке жетуі;

Д) азаматтық айналымның іс жүзіндегі тең құқылы субъектілерімен ақылға қонымды уақытта әділетті жария қарау жағдайында азаматтық процессте диспозитивтілік және жарыспалылық қағидаларының толық көрініс табуы, азаматтардың арасындағы кез келген дауды қараудың бәріне ортақ бір процессуалдық регламентінің болуы;

Е) соттардың және өзге қаулылардың іс жүзінде орындалуы.

Кез келген құқық саласының қағидалары «заңнама бастамасы және жалпы түсінігі түйіні», бұларда осы сала мен реттелетін қоғамдық қатынастардың заңдылықтары мен құқық саласының ерекшеліктері көрініс табады. /1/

Қағидалар құқық шығармашылығының мақсатының, керектігінің критэриі және құқық қолданудың ориентирі болып табылады.

Зерттеуші-заңгерлер құқықтың қағидаларына байланысты ортақ айға келді. Құқық қағидалары -экономикалық қатынастармен келісілген және заңда көрініс тапқан, жалпылама, маңызды идеологиялық тәртіптегі басшылыққа алынатын бастапқы идеялар. Құқық өзі идеологиялық құбылыс болып табылады, ал оның мазмұны экономикалық қатынастардың деңгейімен айқындалады. Құқық қағидаларының проблемаларының ауқымдылығы дау тудырмайды, себебі, біріншіден, құқық экономикамен, саясатпен, идеялогиямен, қоғамдағы моральдық құндылықтармен тығыз байланысты; екішіден, құқық қағидалары бүкіл құқықтың және оның саласы мен институтын негізін айқындайды.

Құқық қағидалары - құқықтың нормативтік-басшылықты негіздері (бастаулары) . Л. С. Явич тұжырымдауы бойынша « құқық қағидалары бүкіл заң нормалар жүйесіне біріңғайлылықты енгізеді және қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеуге бірлік береді, заңы құрылымдардың барлық компоненттерін бекітеді».

С. С. Алексеевтың айтуы бойынша азаматтық іс жүргізу құқығының қағидаларын фундаментальді ережелер, азаматтық істер бойынша сот әділдігінің негізі басшылыққа алынатын идеялар. Азаматтық іс жүргізу құқығы қағидалары азаматтық іс жүргізушілік нормалар мен институттарында көрініс табады және азаматтық сот ісін жүргізу нормаларының мазмұнын айқындайтын бастапқы ережелер болып табылады. Қағидалар әртүрлі нысанда көрініс таба отырып мынандай болуы мүмкін: Құқықтық норма-принцип түрінде қалыптасуы мүмкін: сот төрелігін тек қана соттың жүзеге асыруы, судьялардың тәуелсіздігі, барлық адамдардың заң мен сот алдындағы теңдігі, тараптардың айтысуы мен тең құқылығы, сотта қараудың жариялылығы;

саланың жалпы ережелері мен құқық институттарында көрініс тапқан, процессуалдық нормалардың бірқатарының мазмұнынан шығарылған (диспозитивтілік, судьялардың ауыстырылмайтындығы) .

Азаматтық іс жүргізу құқығы қағидалары мәселелері көптеген ғалым-процессуалисттердің ғылыми зерттеуінің пәні болды.

П. П. Гуреевтің көзқарасы бойынша қағида соттың қызметі мен ұйымдастырылуының негізгі құқықтық бастамаларын көрсетеді, сот әділдігін жүзеге асыруға байланысты идеялар мен көзқарастарды білдіреді, азаматтық процестің түйінін, маңызын сипаттайды, азаматтар мен заңды тұлғалардың құқығын қорғау мен мемлекеттің мүддесін қорғауда, азаматтық істі қарау мен шешу кезінде сотпен объективтік ақиқатты анықтау мен бекітуді қамтамасыз етеді.

М. А. Гурвичтың көзқарасы бойынша қағида процессуалдық институттардың бүкіл жүйесінде анықтаушы маңызға ие, осы саланың маңызды деген белгілерін көрсететін, басшылыққа алынатын негізгі ережелер деп түсінік берген.

П. Ф. Елесейкинаның көзқарасы бойынша қағида қоғамның өмірінің материалдық жағдайлары қағидаларда іс жүзіне асқан, құқық саласының бұл түрінің құқықтық реттеуі мен осы пәннің ерекшеліктерін анықтайтын және көрсететін және шарттасқан азаматтық істер бойынша сот әділдігіне қатысты басшылыққа алынатын идеялар мен көрсетулер деп қарастырылған. Ғалымдардың көзқарастарын түйіндей келе мынандай қорытынды шығаруға болады:

Біріншіден, қоғамның экономикалық базисімен шарттасқан және қоғамдық өмірдің заңдылықтары мен ережелерін көрсетеді;

Екіншіден, билік етуші халықтың шарттық идеялар және теориялары бар. ҚР-нда құқықтық реформадағы мемлекеттік бағдарлама ҚР Президентінің 12 февраль 1994ж. Қаулысымен бекітілген. Онда біздің мемлекетте сот әділдігіне қатысты құқықтық көзқарастар мен идеялар іс жүзіне асқан. Бұл бағдарламаны қабылдағаннан кейін ҚР-нда мемлекеттік биліктің тәуелсіз және дербес біртұтас сот жүйесін бекітуде осы бағдарламаларды жүзеге асыру үшін бірқатар шаралардың жиынтығы іс жүзіне асты және ол мемлекетте азаматтар мен ұйымдардың құқықтары мен бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғауға және ҚР-сы Конституциясымен нормативтік құқықтық актілерін, сонымен қатар ҚР-сы ратификациялаған халықаралық шарттарын орындауды қамтамасыз етуге бағытталған;

Үшіншіден, басшылыққа алынатын нормативтік құқықтық негіздер болып табылады, бүкіл азаматтық іс жүргізу құқығы мен заңнамалар жүйесінің негізі мен бастамасы болып табылады;

Төртіншіден, құқық жүйесінің демократизациялану деңгейін көрсетеді. Сот әділдігінің қол жетімділігі, сот арқылы қорғану құқығына кепілдік берілгені, соттар мен судьялардың тәуелсіздігі, сот пен заң алдында барлық адамдардың теңдігі, процессуалдық теңдік, жарыспалылық қағидалары азаматтық процесстің демократиялық сипатының негіздері;

Бесіншіден, азаматтық процесстің түйінін (негізін), азаматтық іс жүргізу саласының көбіне көп маңызды белгілерін сипаттайды.

Алтыншыдан, азаматтық іс жүргізу құқығының пәні мен осы саланың реттелу әдістерінің өзіне тән ерекшеліктерін көрсетеді;

Жетіншіден, азаматтық іс жүргізу құқығының даму перспективаларын анықтайды, сонымен қатар осы сала жүйесі мен процессуалдың нормалардың өзара келісіп қолданылуда сәйкестіктің болуының негізі болып табылады; Азаматтық іс жүргізу заңнамасының қағидалары материалдық құқық салаларына қарағанда екінші кезекте екенін көрсетеді. Қанша дегенмен цивилистикалық блок заңнамасы салаларының қағидаларымен байланысты. Бірінші кезекте ескере кететін жәйіт Ю. Г. Басин азаматтық құқықтың жаңа қағидаларына мынаны жатқызады:

А) азаматтық құқықтық қатынас субъектілерінің теңдігі;

Б) жеке меншікке қол сұғылмаушылық;

В) азаматтық құқықтық шарт еркіндігі;

Г) азаматтық құқықтық қатынастардың негізгі субъектісі ретінде кәсіпкерлер мен тұтынушыларды қорғау;

Д) жеке өмір мен жеке істерге мемлекеттің және үшінші тұлғалардың араласпауы;

Е) азаматтық құқықтардың қорғалуы; /2/

Азаматтық іс жүргізу заңнамалары халықаралық келісімдерде бекітілген жалпыға ортақ стандарттарға жауап беруі керек. Ол халықаралық келісімдерге адам құқықтары жөніндегі жалпыға ортақ декларация (1948), адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын қорғау жөнінде европалық конвенция (1950), азаматтық және саяси құқықтар жөнінде халықаралық пактіге факультативтік хаттама (1966), Европадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөнінде жиналыстың қорытынды актісі (1975), сот органдарының тәуелсіздігіне қатысты негізгі принциптер жөнінде (1985), сот органдары тәуелсіздігінің негізгі қағидаларын жүзеге асырудың тиімді тәртібі жөнінде (1990) .

Дүние жүзілік тәжірбиені ескере отырып азаматтық іс жүргізу заңнамасын жаңартып отыруымыз қажет. Бірақ осы жерде біздер жаңа ережелердің ұлттық ерекшелік пен біздің еліміздің заңи қалыптасқан дәстүріне қолдануға болатынын немесе болмайтынын объективті түрде бағалауымыз керек. Азаматтық істі қарап шешуде сот қызметін жүзеге асыру үшін қағиданы құқықтың тәніне бекітуіміз керек. Осыған қағидаларды дұрыс, талапқа сай орындаудың кепілін бекіту де жатады.

Заманның бір қалыпты тұрмай, ұдайы дамып отыруына орай, құқықтық заңнамалар да дамып жетіледі, бірақ өзін іс жүзінде көрсете білген үлгілі қағидаларды жаңа азаматтық іс жүргізу заңнамасы қабылданған жағдайда да, ескі заңнамадан алынып жаңасына жазылуы керек.

Азаматтық іс жүргізу заңнамасы қағидаларының жиынтығы қандай? Оларға кіретіндері:

А) соттың қоргауы үшін сотқа жүгіну;

Б) сот төрелігін тек қана соттың жүзеге асыруы;

В) судъялардың тәуелсіздігі және тек қана заңға бағынуы;

Г) азаматтық істі жеке және алқалы түрде қараудыңда болуы;

Д) барлық азаматтардың сот және заң алдындағы теңдігі бастамасымен сот әділдігін жүзеге асыру;

Е) сөтта істі қараудың жариялылығы;

Ж) сот ісін жүргізуде ұлттық тіл;

3) заңдылық;

И) тараптардың құқықтары мен міндеттерін, соттың істің шын мән-жайын анықтауы;

К) диспозитивтілік;

Л) жарыспалылық;

М) тараптардың процессуалдық тең құқылығы;

Н) сотта істі қараудың ауызшалығы;

О) тікелейлік;

П) сотта істі қараудың үзіліссіздігі;

Құқық қағидаларын айта келе олардың бір-бірімен байланысты және тәуелді екенін айта кетуіміз керек. Бір қағиданьң бұзылуы, мысалы дәлелдемелерді тікелей зерттеу, келесі бір қағиданың бұзылуына алып келеді. Заңдылық қағидасының немесе бүкіл қағидалар тізбесінің бұзылуына алып келеді. Қағидалар жүйесінде бір қағидалардың келесі бір қағидаларының жүзеге асуының кепілі болып табылады. Мысалы сотта іс жүргізуде ұлттық тіл қағидасының процесстің басқа барлық қағидалардың кепілі болып табылады, олардың ішінде заңдылық, ауызшалық қағидасы айтуға болады. Осы барлық қағидаларды айта келе азаматтық іс жүргізу құқығы саласына тән спецификалық салаларды айта кетуіміз керек. Оларға бірінші кезекте диспозитивтілік қағидасы, жарыспалылық қағидасы, тараптардың құқықтары мен міндеттерін, соттың іс бойынша шын мән-жайларды анықтауы қағидасы жатады.

Біздер жеке Рим процессуалдық құқық ережелерін және азаматтық сот ісін жүргізу жарлығын (1864ж) еске түсіруіміз керек, себебі салалық қағидалар азаматтық іс жүргізу құқығы пәнінің және реттеу әдісінің консентрацияланған көрінісі болып табылады.

1. 2 Азаматтық процесстің қағидаларын топтастыру негіздері

Азаматтық іс жүргізу құқығы қағидалары бір-бірімен келісілген, ажырамастай бір-бірімен байланысты ортақ бірыңғай құрылымды құрайды, яғни жүйені білдіреді. Құқықтық құбылыстардың бірыңғай ортақ жиынтығы ретінде бұл жүйе азаматтық сот ісін жүргізу мен азаматтық іс жүргізу құқығының маңызды белгілерін сипаттайды. Заң шығарушы азаматтық процесс қағидаларының ақылға қонымды комбинацияланып жүзеге асуына ұмтылуы керек. Азаматтық іс жүргізу құқығында бір қағиданың болуы осы салада басқа бір қағиданың бекіту қажеттігін тудырады. Мысалы жарыспалылық қағидасы тараптардың процессуалдық тең құқылығы қағидасының объективті бекіту қажеттігін тудырады. Ал судьялардың тәуелсіздігі қағидасы судьялардың ауыстырылмайтындығы жүзеге асуын қамтамасыз етеді.

Сонымен азаматтық іс жүргізу құқығы қағидаларының жүйесі - реттелген (тәртіптелген), логикалық байланысты осы саланың барлық қағидаларының жиынтығы.

Бірқатар Ресейлік заңгер-ғалымдардың көзқарастарын пайымдап көрелік. Мысалы: И. А, Ямпальская қағидаларды:

1) Ұйымдастырушылық саяси;

2) Басқару апаратын ұйымдастырушылық техникалық жағынан құру; 3) Басқару апараты қызметінің ұйымдастыру техникалық қағидалары деп үш топқа бөлген.

Ал, Г. В. Атаманчук те қағидаларды үш топқа бөлген:

1) Қоғамдық саяси;

2) Ұйымдастырушылық-құрылымдық;

3) Ұйымдастырушылық-функцияналдық;

Ал белгілі ғалым Г. С. Яковлев қағидаларды екі топқа бөледі:

1) қоғамның саяси жүиесін мемлекеттік басқарудың қосалқы жүйесі болып табылатын саяси қағидалар;

2) бүкіл мақсатты қызметті ұйымдастыру қағидалары;

Азаматтық іс жүргізу құқығы қағидаларына қатысты ғылыми әдебиеттерде әртүрлі көзқарастар бар.

Г Л. С. Явич «мәңгібақи болатын және өзгермейтін құқық қағидалары жоқ» - деп айтқан. Қоғамның экономикалық және өзге салалардағы қатынастар, тіпті қоғамның өзі өзгергесін, нақты мемлекеттің тарихи даму жағдайында құқықтық идеялар мен көзқарастар өзгереді.

А. Ф. Клейнман, Н. А. Чечина және тағы басқаларының көзқарасы бойынша қағидалар жүйесі нормативтік қайнар көз бен оның бекітілуінің сипатына, қағидалардың нормативтік нысандағы көрінісіне қарай топтасады. Бұл критэрие сүйенсек азаматтық іс жүргізу құқығы екі топқа бөлінеді:

1) конституциялық. ҚР-сы Конституциясында бекітілген қағидалар. Оларға заң мен сот алдында жұрттың бэрінің теңдік қағидасы, сот төрелігін тек қана соттың жүзеле асыруы кағидасы, судьялардың тәуелсіздігі және тек қана Конституция мен заңға бағынуы, судьялардың ауыстырылмайтындығы және тағайындалатындығы (сайланатындығы) ;

2) салалық. Соттық іс жүргізу және азаматтық іс жүргізу заңнамаларында бекітілген салалық қағидалар. Оларға жариялылық қағидасын, ауызшалық қағидасын, сотта істі қарауда тікелейлік қағидасы, азаматтық істі қарауда жеке даралылық алқалылық қағидасын жатқызуға болады. В. М. Семенов азаматтық іс жүргізуді басқа негіздерге сүйеніп классификациялауға болады деп ұйғарды. Ол құқықтың бір немесе бірнеше саласында әрекет ететін қағидаларды бөлу керек деп есептеді. Яғни тек азаматтық сот ісін жүргізуге тиесілі қағидаларға және сала аралық қағидаларға бөлу. Бұндағы қағидалардың басым көпшілігі сала аралық қағидалар, олар бір уақытта азаматтық іс жүргізу құқығында, қылмыстық іс жүргізу құқығында және сот ісін жүргізу құқығында қолданылады. Қағидалардың рөлін негізге ала отырып, процесс субъектілерінің құқықтық жағдайы және құқықтық қызметін сипаттай отырып, қағидаларды келесіге бөлу керек:

- соттардың қызметін реттейтін. Ол қағидаларға сот төрелігін тек қана соттың жүзеге асыруы, судьялардың тәуелсіздігі және тек қана заңға бағынуы, азаматтық істі қарауда жеке даралылық пен алқалылық.

- тұлғалардың қызметін реттейтін. Ол қағидаларға диспозитивтілік, сот процессінде тараптардың теңдігі.

М. А. Гурвич азаматтық сот ісін жүргізу қағидаларьн құқықтық реттеу объектісіне қарай классификация жасаған. Бұл классификацияны А. Т. Боннер, В. В. Молчанов, М. К. Треушников, М. С. Шакарян қолдаған. Бұл негізге орай қағидаларды екі топқа белуге болады:

1) ұйымдастырушылық-функцияналды қағидалар.

2) функцияналды қағидалар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.