Іле Алатауының физикалық – географиялық жағдайы

Пән: География
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

1 Тарау. IЛЕ АЛАТАУЫНЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ - ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ

Географиялық орналасуы және орографиясы

IлеАлатауы-Тянь-Шань таулы жүйесiнiң солтүстік жоталарының бiрi болып табылады. Ол таулардың көптеген жүйелерiнен және тау аралық ойпаттардан, сонымен қатар өзiнiң пайда болуында таулы рельефтiң дамумен байланысты тау алды жазығы белдеуінен тұрады. Ең алғашқы зерттеушiлер бұл кең аймақты Iле өлкесi деп атаған. Оның шекараларын әр автор әртүрлi келтiредi. П. П. Семенов Тань-Шаньский \1958ж. \ жотаны шығысында Шарын өзенiмен, ал батысында Шу өзенімен шектеген. Н. Г. Кассин\1930ж. \ оның батыс шекарасын Қастек асуы меридианы бойынша, ал шығыс шекарасын - Шарын өзені арқылы жүргізген.

Солтүстiгiнде жота тау алды жазығымен, ал оңтүстiгiндегi нақты бейнеленген шекаралары - Шелек және Шонкемен өзендерiнiң аңғарлары болып табылады. Батысында жотаны Қастек өзенiмен және сол атаудағы асумен шектеуге болады, одан кейiн ол орографиялық жағынанда, гоелогиялық құрылымдық қатынаста да, жеке массив болып есептегенде 90 км жететін Кiндiктас тауларына ауысады. Шығысында жота Шарын өзенiмен шектеледi. Аталған шекаралардағы жотаның ара қашықтығы 260 км, Алматы қаласы меридианы бойынша енi - 45 км, ал тау етегi жазығымен қоса есептегенде 90 км - ге жетедi. Қарастырылып отырған территорияның жалпы ауданы 18000 км шаршы шамасында \1\.

Іле Алатауының жер бедері өте күрделі болып келеді. жотаның ең биік шыңдары, оның орталық бөлігінде орналасқан, 130 км. ара қашықтықтағы айдары теңіз деңгейінен 4000 метрден асатын белгілерге ие. Бұл жерде биіктігі 4000 метрден асатын 170 шың, ал 22 - сінің биіктігі 4500 метрден асады. Оның қатарына - Конституция ( 4580 м. ), Қантбастау ( 4647 м. ), Мұзтау ( 4555 м. ), Богатырь ( 4626 м. ), Қопыр (4670 м. ), Ақтау (4760 м. ), Металлург (4800 м. ) және т. б кіреді. Осы жерде, барлық жотаның ең биік нүктесі Талғар шыңы көтеріледі. Оның биіктігі 5017 метрге жетеді. Бұл орталық бөлікше Талғар таулы тізбегі деген атқа ие. Кіші Алматы өзенінің жоғарғы ағысынан оңтүстік - шығысқа қарай, Іле Алатауын оған параллель жатқан Күнгей Алатауымен қосатын, ұзындығы 12 км - ге жететін тар меридиандық айдар созылып жатыр. Бұл айдардың биіктіктері 4700 - 4800 метрге жетеді, беткейлері тік, шыңдары тұтастай мұзбен жамылған. Ол Шелек - Кемен су айрығы болып табылады /2/.

Батысында, Іле Алатауы орталық бөлігінен Қаракестек өзенінің жоғарғы ағысына дейін 3000 метр биіктікті сақтайды. Ал одан ары, ол шетіне қарай 2000 - 1500 метрге төмендейтін Жетіжол тауларына жалғасады. Шелек өзеніне дейінгі шығыс бөлігінде жота 3000 метрден асатын биіктікке ие болады. Ал, одан ары қайтадан төмендейді. Торайғыр тауының ең жоғарғы белгісі 2468 метр, ал Сөгеті тауынікі 1858 метр.

Іле Алатауының солтүстік тау етегі, жазықтығынан салыстырмалы биіктігі орталық бөлігінде байқалады, орташа 3500 метр, ал шығысында - 2100 метр және батыс бөлігінде 1800 метрге жетеді. Жотаны оңтүстігінен шектейтін Шелек және Шонкемен өзендерінің аңғарлары 2000 - 3000 метр биіктікке дейін көтерілген. Сондықтан, оның оңтүстік етектен көтерілуі аса үлкен емес, 1500 - 2000 метр шамасында. Жотаға тән негізгі морфологиялық ерекшеліктердің біріне, солтүстік беткейінде сөрелер деп аталатын, айқын бейнеленген екі сатының болуы. Дұрысын айтқанда, Іле Алатауы жотасы Түрген өзеніне дейін жетеді, одан кейін ол кулиса тәрізді үш сілемге тармақталады. Олардың солтүстігі, шығысқа қарай екі аса үлкен емес массивке - Сөгеті және Бұғыты тауларына ауысатын, Қараш және Бақай тауларынан басталады. Ұзындығы 100 км - ге жетеді. Орта сілеміне, жалпы ұзындығы 90 км - ге жететін Сарытау және Торайғыр таулары, ал оңтүстігіне, ара қашықтығы 50 км - ге жететін Далашық таулы үстірті жатады. Бұл сілемдер Сөгеті, Жалаңаш, Асы және Жіңішке тау аралық ойыстарын шектейді /3/.

Жерлерде - пайдалы қазбалар кездеседi. Жотаның барлық тау алды зонасын адамзат жақсы игерген\1\ .

Iле Алатауының климаты

Бұл аймақтың климаты айқын к көрсетілген континентальдығымен ерекшеленедi. Тау етегi зонасында жаз өте ыстық, ал қысы жиi қоңыржай жылы болып келедi. Тауға жоғарылаған сайын ауаның температурасы да төмендейдi, қар мөлшерi де көбейедi, ал биiк таулы зонада қарлар қатты түрде түседi және тұрақты қар жамылғысы мен мұздықтарды құрайды. Ауа температурасының күрт көтерілуi, нивальдi белдеуде қарқынды үгiлудiң пайда болуына себеп болады. Сонымен қатар, солифлюкциялық құбылыстар және тау бекейлерiмен қыйыршық тастардың жаппай жылжуы тән. Тау етегi жазығында да, үгiлу процестерi белсендi жүретіндігі байқалады: шаңды дауылдар, топырақ құрғақшылығы, құмдардың үрленуi мезгiлiмен болып тұрады, қойтасты - малта тасты материалдар бiртiндеп бұзылуға ұшырайды. Геоморфологиялық жағынан алсақ та, қысқы терiс, яғни төмен температура су ағындары эрозиясының, беткейлiк процестердiң, материалдардың өзендер арқылы тасымалдауын бәсеңдете отырып, грунттың және өзеннiң қатуына қар жамылғысының пайда болуына алып келедi \4\ .

Тау жыныстарының үгiлу процесiне өте үлкен әсерiн тигiзетiн, климаттың негiзгi элементтерінің бiрi - ауа температурасы. Ауа температурасына аймақтың ендiгi мен биiктiгi, күн радиациясының қарқындылығы, атмосфера циркуляциясы және т. б. көптеген факторлар әсер етедi. Iле Алатауының материктiк режимiне, тәулiктiк және жылдық ауа температурасының үлкен амплитудасы, жылдың жылы мезгiлiнiң суық мезгiлде басым болуы тән. Бiрiншi кестеден көрiп отырғанымыздай ең жылы ай тау етегi жазығында, сонымен қатар 1950 метр биiктiкке дейiнгi тауларда шiлде айы болып табылады, оның температурасы таулардан жазыққа қарай жоғарылайды, яғни 14, 1 \Усть-Горельник\, 23, 1 дейiн \Шелек\. Аталған биiктiкте жоғары орналасқан станцияларда тамыз айы ең жылы ай болып табылады, 7 температура Мыңжылқыда / Мыңжылқы аңғары - Кiшi Алматы өзенiнiң жоғарғы ағысы/ және жоғарғы Горельникте 13 температура байқалады. Ең төменгi орта айлық температура барлық станцияларда қантар айында белгiленген - 3, 7 бастап \ Каменка үстiртi\ - 12, 7 дейiн \ Алматы аэропорты\. Таулардағы ауаның температурасы жазыққа қарағанда төмен болып келедi. Бұл жерде қыс бiршама жұмсақ, жылымықтар жиі болып тұрады. Мұндай күндерi ауаның орта тәулiктiк температурасы 2500 м. биiктiктiң өзiнде 2-ден 10 -қа дейiн құбылады. Бiрақ бұл жерде, 20-30 градус - қа жететiн өте қатал аяздар болып тұрады \ 1-кесте\. Сонымен қатар, тауларда қыста температураның өсуiн белгiлi биiктiкке дейн қамтамасыз ететiн орографиялық өзгерiстер дамыған. Сондықтан жартастар мен тау беткейлерiнде ойпатты жерлерге қарағанда жылырақ болады. Мұндай өзгерiстер жиі байқалады, кейде таулардағы көп жылдық орташа температура тау етегiне қарағанда жоғары болады \ Алматы аэропорт - 6, 6; Каменка үстiртi - 8, 1\. Биiк таулы белдеуде төмен температураға байланысты жауын - шашын тек қатты түрде болады, соған байланысты тұрақты қар жамылғысы мен мұздықтар жиналады. Мәнгi тоң басым болып келедi. Жылдың орташа температурасы 2500 метр биiктiкке дейiн оң шамалы, ал одан жоғары терiс шамалы болып келедi. Тауларда күн радиациясы өте күштi, ультракүлгiн сәулелер 2 - 4 есе көп.

Жер бетi рельефiн қалыптастыруда жауын шашынның ролi өте жоғары. Iлi Алатауында олардың екi түрлi шығу тегi бар. Ең алдымен атмосфераның жалпы циркуляциясы кезiнде ауа массаларымен әкелiнетiн жауын - шашын, яғни адвектиктi жауын - шашын. Олар әдетте батыстан, солтүстiк - батыста горизонтты ауа массаларымен алып келiнедi және жылдық балансындағы негiзгi массаны құрайды, оларға таулар механикалық тосқауыл болатындықтан, жотаның солтүстiк батыс беткейi қарсы беткейге қарағанда өте көп жауын - шашын алады. Қарсы беткейге ылғалы аз ауа жетедi. Сонымен қатар жауын-шашын жылы жыл мезгiлiнде жер бетiнiн қызуы нәтижесiнде пайда болып, жергiлiктi циркуляциясы нәтижесiнде бiр тектi ауа массаларынын iшiнде қалыптасады. Қызған ауа тауға көтерiле отырып, жауын - шашын бөлетiн қалың түйдек бұлтарды құрайды. Бұл жердегi ылғал қоры өзен және су қоймаларынан алынады. Қарастырылып отырған территорияның әр аймағындағы жауын - шашын мөлшерi екiншi кестеде көрсетiлген. Көрiп отырғандай, минимальды орта жылдық жауын-шашын мөлшерi жотанын тау етегi зонасының шығыс бөлiгiнде орналасқан, Шелек \198 мм\ және Малыбай станциясында белгiленген. Батысқа қарай жауын - шашын мөлшерi көбейедi: Түргенде - 506 мм, Алматыда - 557 мм. Сонымен қатар, жауын - шашын мөлшерi солтүстiктен, тауларға қарай өсу сипатына ие болады: қаланың солтүстiк шеттерiнде 420 мм түссе, Медеуде 843 мм, Жоғарғы Горельникте - 881 мм. Одан жоғары температураның төмендеуiне және ылғалдың азаюына байланысты жауын - шашын мөлшерi төмендейдi. Мысалы, Мыңжылқыда - 734 мм \2 кесте\. Максимальды жауын - шашын зонасы 1500 - 2300 метр биiктiкте байқалады. Айлық жауын -шашынның iшкi жылдық тарауында екi минимум - жазда және қыста, сонымен қатар, екi максимум: негiзгiсi - көктемде және қосымша - күзде үш айда \сәуiр, мамыр, шiлде\ 1000 метр биiктен жоғары орналасқан Iле Алатауының солтүстiк беткейiнде орналасқан барлық станцияларда, сонымен қатар Алматы манында жылдық жауын - шашынның шамамен жартысы түседi.
Iле Алатауының су балансында қар жамылғысы да негiзгi мәнге ие. Жергiлiктi климаттық және орфографиялық жағдайлардың әр түрлiлiгi оның қалыптасу, шөгу және бұзылу ерекшелiктерiн анықтайды. Қар жамылғысының жазықтағы орташа биiктiгi 20 - 30 см; ал тауларда 3000 метр биiктiкте 89 см - ге өседi \5\ .

Iле Алатауының климаттық ерекшелiктiктерi бiршама деңгейде рельеф қалыптасуының экзогендi процестерiн анықтайды, сонымен қатар таулар да, климатқа әсер етедi: орографияның әсерiнен ауа массаларының циркуляциясы өзгередi, жауын - шашын мөлшерi көбейедi, жергiлiктi желдер, температураның өзгеруi қалыптасады. Аймақтың климатына жергiлiктi ендiктен басқа, жотаның биiк таулы рельефi әсер етедi. Аймақтың климатының негiзi ерекшелiгiне, таулардағы нақты биiктiк дифференциациясы жатады. Тау етегi жазығында жаз құрғақ және ыстық, ал қысы қоныржай жылы, қары аз және айқын бейнеленген континентальдылығымен ерекшеленедi. Орта таулы белдеуде онша ыстық емес, максимальдi жауын - шашын мөлшерi осы белдеуде түседi, ал қысы жұмсақ және жылы болып келедi. Биiк таулы белдеудiң жазы - салқын, ылғалды, ал қысы - қатал және суық. Бұл тұрақты аяз, қар және мұз жамылғысының зонасы болып табылады.

Жотаның климаттық жағдайлары тау жыныстарының қарқынды үгiлуiне себеп болады. Таулардағы жауын - шашын мөлшерiнiң көптiгi, яғни жиi болатын жауын - шашын мен мұз бен қардың тез еруi өзендердiң тасуына алып келедi. Олармен апатты селдер де байланысты. Сонымен қатар жауын - шашынның бiркелкi түспеуi эрозиялық процестердi тудырады /1/.

Гидрографиялық жағдайы

Iле Алатауының гидрографиялық торы көбiнесе Балхаш көлiне құятын Iле өзенi алабына және жартылай ағынсыз Шу өзенi алабына жатады.

Iле Алатауының өзендерi - көлденең қимамен және белсендi түрдегi терең эрозиямен өңделмеген, екпiнi жылдам, әдеттегi жас таулы су тасқынына жатады. Жазық бөлiгiнде олар аз сулылығымен және бiрқалыпты ағысымен ерекшеленедi. Iле Алатауында тұрақты ағысы бар өзендер жүздеп кездеседі, егер мерзiмдiк су ағындарын қоса алатын болсақ, онда бұл өлшем бiршама жоғарылайды. Олардың iшiнде негiзiнен мұздықпен қоректенетiн ең iрiлері - 18.

Бастауларының орналасуына, коректену сипатына және су режимiне байланысты, қарастырылып отырған аймақтың барлық өзендерi үш типке бөлiнедi: таулы, тау алды және жазықтық.

Жазықтық типке тауалды жазығында 700 - 800 метр биiктiкте ысырынды конустар перифериясында, грунт суларының сүйiрлене тамамдалуы нәтижесiнде қалыптасатын ұсақ өзендер жатады. Олардың жалпы жиынтық аты Қарасу. Оған Соқырбұлақ, Балтабай, Қарасу, Жиренайғыр және т. б. өзендер жатады.

Тауалды типiне атмосфералық жауын-шашын және жер асты суларымен қоректенетiн, Iле Алатауының солтүстiк беткейiндегi өзендер жатады. Көп жағдайда олар бастауын мұздықтық белдеуден, яғни 3000 метрден төмен орналасқан бастаулардан алады. Оларға, Қараш және Бақай тауларынан ағатын өзндер, яғни Талдыбұлақ, Белшабдар, Қаратұрық, Теректi, Сүгiр; жотаның орталық бөлiгiнде - Рахат, Қайназар, Қотырбұлақ, Қырғауылды; батыс бөлiгiнде - Майбұлақ, Шатайбұлақ, Қастек, Қыртобылғы және т. б. өзендер кіреді. Негiзiнде бұл тiк құрамалы және ағысы жылдам, аса үлкен емес таулы өзендер. Олардың ұзыдығы 15 - 20 км, тасқындары қысқы қарлардың еруiмен көктемде болады, өте екпiндi, бiрақ қысқа мерзiмдi. Жазда мұндай сулы өзендер тау етегi жазығында тұйықталған сағамен бiтедi. Сонымен қатар жотаның барлық беткейлерiнде көктемде ғана су толатын, ал жазда құрғап кететiн мерзiмдiк және уақытша өзендер бар. Таулы өзендердiң суы мол, iрi және бiршама су жинау алаптары бар болып келеді. Олардың бастаулары 3000 метрден астам биiктiкте жатыр. Қоректенуi негiзiнен мұздықтық, бiрақ олардың режимiнде атмосфералық жауын - шашын және жерасты сулары өте үлкен маңызға ие. Бұл типке жотаның ең iрi өзендерi жатады: Шелек, Түрген, Есiк, Талғар, Үлкен және Кiшi Алматы, Қаскелең және т. б. \6\ .

Ең iрi өзен - Шелек өзенi. Ол өзiнiң бастауын, жотаның оңтүстiк беткейiнде 3750 метр биiктiкте орналасқан Жаңғырық мұздығынан алады. 20 км - ден төмен ол оңтүстiк Талғар өзенiмен қосыла отырып, Тоғызтарау деп аталатын өте кең жайылманы құрайды. Төменде өзен Таушелек кең мұздық аңғар бойымен, шығысқа қарай жылдам ағып, 40 км - де терең өткелсiз шатқалға енедi. Жалаңаш ойысына шыға отырып, ол Шелек атуына ие болады және солтүстiкке қарай күрт бұрылып, Суықтоғай мекенiне енедi. Екi таулы массивтi \ Торайғыр және Сөгетi \ кесе отырып, тау етегі жағына шығады. Бұл жерде Шелек өзенi бiрқалыпты кең аңғар бойымен ағады, суы аз болады және шамамен таудан 45 км - де екi саламен Iле өзенiне құйады. Тауда оған 45 өзен саласы құйады, оның бiршама бөлiгi мұздықтық болып келедi, ал жазық жерде мүлдем сала болмайды. Барлық оң жақ салалары ағыстың ендiк бағытта жатқан бөлiгiнде шоғырланған және Күнгей Алатауы жотасының солтүстiк беткейiнен ағады. Оған Сүтбұлақ, Күрметi, Саты және т. б. өзендер жатады. Осы бөлiкшеде солтүстiк жағында Шелек өзенi Түлкiсай, Аманжол, Майбұлақ өзендерi құйады. Меридиан бойынша, Шелек өзенiнiң оң жағында салалары жоқ, ал сол жағында үш саласы бар, яғни Жiңiшке, Сарыбұлақ, Асы. Шелек өзенiнiң су жинау алабының ауданы - 5300 км шаршы, жалпы ұзындығы - 281 км \3-кесте\.

Шелек өзенi екпiндi ағысты, тiк құламалы таулы өзен; арнасының енi жоғарғы ағысында 3 - 4 метр, орта ағысында 10 - 15 метр, ал кеңейген жерлерiнде 100 метрге дейiн жетедi, максимальды тереңдiгi 1, 5 - 2 метр. Бұл өзен мұздықтық типпен қоректенедi, орта жылдық ағыны 32, 7 м\сек. Шелек Iле Алатауының ең лайлы өзенi болып табылады: таудан шығар жерiндегi орта жылдық лайлығы 571г\метр текше.

Iле Алатауының Солтүстiк беткейiнiң барлық iрi өзендерi \Түрген, Есiк, Талғар, Үлкен және Кiшi Алматы, Шамалған Қаскелең және т. б. \ Бiр типтi және 3300 - 3500 метр биiктiктегі мұздықтардан бiрнеше саламен басталады. Төменде олар жеке өзендер арналарына құйады, ал олар түпкi моренамен бiтетiн кең трогты арналармен ағады. Орта таулы белдеуде барлық өзендердiң ағысы екпiндi, аңғарларының тереңдiгi 800 - 1000 метрге жететiн шатқалдарға айналады. Тау етегi жағында судың көп мөлшерi инфильтрацияға, булануға және суаруға жiберiледi, сондықтан кейбiр өзендер \Түрген, Талғар\ Iле өзенiне тек ерекше ылғалды жылдары ғана жетедi. Созылған су тасқындарына қарамастан, нөсерлi жаңбырлар немесе мұздықтардың тез еруi нәтижесiнде өзендердiң деңгейi күрт көтерiледi және тасқындар су бұзылуларына айналады. Мысалы, Н. Н. Палгованың\1947ж. \ бақылаулары бойынша 1921 жылы 8 шiлдеде Кiшi Алматы аңғарында болған нөсерлi жаңбыр орасан зор бұзылуларды туғызған. Су тасқыны бұзған Пугасов көпiрiнде өзен 4 метрге көтерiлген, ал оның шығыны максимальды орта айларынан 100 есе көп болды. Аталған өзендердiң минимальды шығындары наурыз айында болады\7\. Шонкемен - жотаның оңтүстiк беткейiнiң батыс бөлiгiнiң ең негiзгi өзенi. Оның бастауы 3800 метр биiктiктегі Iле Алатауын Күнгей Алатауымен қосатын Таулы мойынының оңтүстiк батыс беткейiнде орналасқан. Өзен бiршама деңгейде суы мол, салалары шоғырланған Күнгей Алатауы ағыны есебiнен құралады. Iле Алатауының оңтүстiк беткейiнен басталатын өзендер қысқа және суы аз болып келедi. Төменгi ағысында Шонкемен өзенi оңтүстiкке қарай ауытқиды және зерттелген аймақ шегiнен асып Шу өзенiне құяды. Оның ұзындығы 110 км., су жинау ауданы 2100 км шаршы, орта жылдық шығыны 22, 1м\сек, максимальды шығыны шiлде - тамыз айларында, ал минимальдiсi наурыз айында болады /7/.

Шарын өзенi орта ағысында Жалаңаш ойпатының шығыс бөлiгiн кесiп өтедi, ал төменде Торайғыр тауларында орасан зор каньонды құрайды. Одан кейiн, солтүстiк - шығысқа бiршама ауытқи отырып, Iле өзенiне құйады. Жалпы ұзындығы 25 км, су жинау ауданы 8000 км шаршы. Орта жылдық шығыны 36, 6м\сек. Бұл суы мол өзен атмосфералық жауын - шашынмен қоректенедi. Сондықтан, оның режимi мұздықтық өзендер режимiнен бiршама айрықша болады. Негiзгi шығыны атмосферлық жауын - шашынның максимальды түсу кезеңiне - мамыр - шiлде айына келедi \8\ .

Iле Алатауының таулы өзендерi ылғалды үлкен территориядан жинйды. Суының молдылығымен ерекшеленедi, барлық биiктiк геморфологиялық және ландшафтық белдеулердi кесiп өтедi. Таулы бөлiкте олардың құламалылығы өте тiк, яғни 1км. арақашықтыққа 50 - 100 метр, тау етегi жазығында - орташа 5 - 8 м/км. Мұздықтық өзендердiң сулы режимi тұрақсыз. Екi су тасу - көктемгi және жазғы кезеңдер байқалады. Ол әртүрлi биiктiк белдеудегi қарлардың бiркелкi емес еруiнен, сонымен қатар жаңбыр кезеңдерiмен де байланысты. Өзендердiң ағысының орташа жылдамдығы таудан шығар кезiнде 0, 5 - 1, 2м. \сек., ал су тасқыны кезеңiнде -3 - 4м. \сек. төмендейдi. Сонымен қатар, таулы өзендердi сулылығының жотаның жоғарғы белдеуiнен төменгi бағытқа қарай ұлғаюы тән. Сондықтан қарқынды өсу көптеген салалар есебiнен орта таулы белдеуде байқалады. Соның есебiнен тау етектерiнде өзендер максимальды жылдамдыққа ие болады, бiрақ жазыққа шыққан кезде салаларынан айрылады. Ысырынды конус зонасында көп болатын фильтрация және булануға деген шығындардың орны толтырылмайды. Соңында судың өте үлкен мөлшерi егiстiк аудандарына жұмсалып, өзендер сағаларына сусыз келедi. Өзен торының аймақтық таулы бөлiгiндегi орташа жиiлiгi 0, 8-1, 0 км. \км2, ал жазықтықта 0, 3м. \ км шаршы \ 9\ .

1 . 4. Топырақ және өсiмдiк жамылғысы

Iле алатауының топырақ және өсiмдiк жамылғысының таралуы биiктiк ландшафтық белдеулерге бағынады. Оның қалыптасуы жотаның жоғарғы биiктiгi мен климаттың өзгеруiмен байланысты. Iле Алатауындағы белдеулiк орталығы, ең биiк таулы бөлiгiнде толығымен көрсетiлген Жотанаң шетiне қарай климат құрғайды, содан белдеудiң жоғары қарай ауысуы пайда болады. Биiктiк белдеудiң орналасуының жалпы заңдылықтарын басқа да факторлар бұзады, яғни беткейлер экспозициясы, жотаның басым желдерге қарай орналасуы және т. б. Iле Алатауының топырақ - өсiмдiк жамылғысы туралы алғашқы мәлiметтер П. П. Семенов Тань - Шаньскийдiң еңбектерiнде қарастырылады, одан кейiн жотаның топырағы мен өсiмдiгiн А. И. Бессонов\1930ж. \, М. Г. Попов\1941ж. \, М. А. Глазовская\1964ж. \ және т. б. зерттеген \1\ .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.