М.О.Әуезов шығармаларындағы адам мен табиғат тақырыбы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ

УНИВЕРСИТЕТІ

«ЭКОЛОГИЯ» МАМАНДЫҒЫ БОЙЫНША

ЖАЛПЫУНИВЕРСИТЕТТІК МАГИСТРАТУРА

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

М. О. ӘУЕЗОВ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ АДАМ МЕН ТАБИҒАТ ТАҚЫРЫБЫ

Орындаған: Утебекова Ж. Ш.

Ғылыми жетекшісі:

Ф. ғ. к., профессор Ли Г. В.

Норма бақылаушы:

Х. ғ. к., профессор Каримов А. Н.

Қорғауға жіберілді:

Экология мамандығы бойынша

жалпыуниверситеттік

магистратура меңгерушісі,

х. ғ. д., профессор Сармурзина А. Г.

Алматы-2005

Мазмұны

Кіріспе . . . 4-бет

1. Экологиялық проблемалардың көркем әдебиеттегі көрінісі . . . 7-бет

Қазақ әдебиетіндегі «адам мен табиғат» арасындағы

қарым-қатынас тақырыбына алғаш қалам тартқан

жазушы - бұл М. Әуезов 8-бет

2. М. Әуезовтің ертеректе жазылған шығармаларындағы

табиғат суреттері 11-бет

2. 1 «Көксерек» повесіндегі табиғат пен адам, олардың арасындағы

үйлесімділік пен қарама-қайшылық . . . 12-бет

2. 2 М. Әуезовтің «Қараш-қараш оқиғасы» повесіндегі табиғат

пен дам үндестігі . . . 22-бет

2. 3 Пейзаждың шығармада кейіпкер характерін

ашу рөлі . . . . . 29-бет

2. 4 М. Әуезовтің «Қорғансыздың күні», «Оқыған азамат»,

«Жетім» әңгімелеріндегі табиғат суреттері . . . 34-бет

3. М. Әуезовтің шоқтығы биік шығармаларының бірі - «Абай жолы»

роман-эпопеясындағы пейзаждың рөлі . . . 37-бет

Қорытынды . . . 46-бет

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 49-бет

Реферат

Зерттеу жұмысының тақырыбы: М. О. Әуезов шығармаларындағы адам мен табиғат тақырыбы

Зерттеу жұмысының көлемі: 50 бет

Пайдаланылған әдебиеттер саны: 30

Зерттеуде қолданылған терминдер: пейзаж, пафос, фабула, психологиялық параллелизм, романтизм, идеализация, психологиялық сипаттама.

Зерттеудің мақсаты мен міндеті : Қазіргі таңда ең өзекті, қоғамдық мәселелердің бірі - бұл экологиялық проблемалар. Ал қоғамды толғандыратын мәселеден сөз өнері де шет қалмай өз үлесін қосуда. Әрине, әдебиет немесе жазушы бұл мәселелерді шешпейді, алайда олардың мақсаты табиғаттың қазіргі халін өзі көріп отырған дәрежеде оқырманға жеткізіп, олардың арасын байланыстыру. Апаттың алдын алуға ұмтылған жазушы табиғатқа жан бітіре отырып, оның жанын, сезімін, түйсігін суреттейді. Сол арқылы оқырманға ой салғысы келеді. Түйінді тұжырымдарды көркем ой сүзгісінен өткізіп, адамның рухына, танымына ықпал етеді. Осы айтылған мәселелерді ұлы жазушы М. Әуезов шығармаларынан үзінділер келтіре отырып дәлелдеу.

Зерттеудің жаңалығы: Зерттеуде экология туралы: табиғат әдебиетте бұрынғыдай елеусіз нәрсе емес, ол ұлттық характер, әлеуметтік қатынастар мен адамгершілік идеалдар қалыптасатын орта екендігіне баса назар аударылды.

Кіріспе

Адамзаттың табиғатты ойсыз да күрделі күйзеліске ұшыратуының зардаптарынан соңғы жиырма жыл төңірегінде экология ғылымына деген көзқарас біршама жанданды. Алғаш рет экология терминін неміс биологы Эрнст Геккель 1866 жылы санамызға енгізген және бұған «табиғат тірі организмдердің өзара қарым-қатынасын зерттейтін ғылым» деп анықтама берген. Дегенмен, экологияның қалыптасуына төлнегіз болған алғашқы ғылыми тұжырымдар сонау ежелгі Греция мен Рим кезеңдеріндегі табиғат құштар философтардың еңбектерінен туындаған болатын. Қазақ аңызында жарғақ құлағы жастыққа тимей, желмаямен бірге жер кезіп, елге жайлы жер іздеген Асан қайғы даланы ерсілі-қарсылы аралап, әр мекенге әртүрлі баға береді. Арман қуған Асан атаның сын сөздері мен терең ойлы тамаша толғаулары бүгін де соншалықты ғибратты, соншалықты мәнді…Өйткені, адамзаттың табиғатқа зәрулігі күн санап ұлғайып келеді. Адам мен табиғат арасындағы тұтынушылық тепе-теңдіктің бұзылуы және бұл теңсіздіктің қатерлі бағыт алып, жердегі тіршілік атаулыға тікелей қауіп төндіруі - бүкіладамзаттық ортақ тұжырым жасауға мәжбүр етіп отыр.

Экологиялық проблемалардың зардаптық ауқымы өсуіне байланысты ғылымның өзімен пейілдес генетика, демография, география, әлеуметтану, топырақтану, гидрология, климотология сияқты ғылым салаларымен байланысы да күшейді. Аса күрделі және қарама-қайшылыққа толы бұл мәселе тек экономикалық-ғылыми түйткілге емес сонымен қатар қазіргі исі адамзатқа ортақ рухани-мәдени мәселеге айналды.

Тақырыптың өзектілігі: Қай заманда, қай қоғамда болмасын адам мен табиғат егіз. Бұларды бірінен бірін ажырату мүмкін емес. Сол себепті де табиғат пен қоғам арасындағы қарым-қатынастың үйлесімді дамуы, әрбір адамның денсаулығына, рухани және табиғи өсуіне, сол сияқты болашағы үшін ауадай қажет екендігіне адамдардың көзін жеткізу бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі.

Ғылыми-техникалық революция дәуірінде қоғам мен қоршаған ортаның қарама-қайшылығы шиеленісе түсіп, адам мен табиғат арасындағы байланыстың адамгершілікке негізделген «шекарасын» анықтауға өнер атаулының бар саласы белсене қатысып, оның әлеуметтік маңызын көркем ойдың әсері арқылы адам жанына ізгіліктің дәнін себуге, табиғаттың жұмбақ құбылысын бейнелей отырып ойлантуға тырысып отыр.

Адам табиғаттың бір бөлігі. Сондықтан адам табиғат ананың қадірін біліп, өмір бойы оны аялауы, мейріммен қарауы қажет. Әйтпесе, табиғаттың құдіретті тепе-теңдігі бұзылады да, ол жер бетіндегі тіршілікке қауіп төндіреді. Біз бұған ұзақ жылдар бойы табиғаттың даму заңдылықтарымен санаспай жасаған қадамдарымыздың нәтижесінде көз жеткіздік. Бұл тұста өзін бүкіл тіршіліктің иесіміз, сондықтан бәрі де бізге қызмет етуі тиіс деп ойлап, табиғаттың бермесін тартып аламыз, жерді адамға табындырамыз, техникалық прогресстің шексіз жетістіктерімен ғарышты бағындырамыз деген адамзат қатты қателесті. Шындығында адамзат Ф. Бэконның атақты «табиғатты табындыр» деген ұранынан бастап, О. Сүлейменовтың «Адамға табын, Жер енді!» дастанына дейінгі кезеңде табиғатты табындырып қана қоймай, «жалындыра» бастаған болатын. Осыдан түрлі экологиялық апаттарға душар болдық. Ата-бабадан мирасқа қалған ұлан-байтақ туған жеріміз қаншама зардап шекті.

Семей полигонында түрлі атом бомбаларын сынау жарылыстары жерді аздырып тоздырды. Шексіз өнім аламыз деп суармалы егістің көлемін есепсіз көбейтіп, су ысырабына жол берілді. Ғұмыр бойы ағып жатқан өзендер кесіліп қалды. Арал теңізі тартылып, адам айтса нанғысыз дәрежеге жетті. Қазір осы экологиялық апаттардан бүкіл әлем зардап шегіп отыр. Бұл оқиғалар адамның рухани өміріне ықпал жасап, көркем ой қорытуға жетелейтін өмірлік деректерді алдыға тартты. Табиғат, қоршаған орта - өмір сүрудің негізгі күре тамырына айналған тұста, оның көркем өнерге, оның ішінде әдебиетке әсер етпеуі мүмкін емес. Бұл тұста көркем сөз өнерінің атқарар қызметі орасан зор.

Адамға экологиялық жауапкершілік пен сана-сезімді сіңіріп, экологиялық тәрбиені өрістетуде көркем әдебиеттің рөлі қандай, жалпы табиғатқа жанашырлықтың әдебиетіміздегі бейнеленуі, насихатталуы, көріністері қай дәрежеде десек, қазақ әдебиеті де бұл аса күрделі мәселеге өз шама-шарқынша үн қосуда.

Бұл күндері планеталық маңыз алып отырған экология, оның арғы жағындағы халық мүддесі әр уақытта қаламгердің де бас мақсаты болуы хақ.

Айталық тәуелсіз қазақ мемлекетінің әрбір азаматын қоршаған ортаны, яғни, өзінің отанының байлығын құрметтеуге баулу - моральдық-этикалық, педагогикалық және эстетикалық мәселе.

Ал қоғамды толғандыратын мәселеден сөз өнері шет қалмақ емес, әрине, әдебиет немесе жазушы бұл мәселелерді шешпейді, алайда олар табиғаттың қазіргі халін өзі көріп отырған дәрежеде оқырманға жеткізуші, олардың арасын байланыстырушы ғана. Бұлар апаттың алдын алуға ұмтылған жазушы табиғатқа жан бітіре отырып, оның жанын, сезімін, түйсігін суреттейді. Сол арқылы оқырманға ой салғысы келеді. Түйінді тұжырымдарды көркем ой сүзгісінен өткізіп, адамның рухына, танымына ықпал етеді. Демек, жоғарыда аталған мәселелердің барлығы да - әдебиеттің мәселесі болып табылады. Биосфераны, табиғатты қорғау сияқты мәселені шешуде де халқымыз өз жазушылырына үміт артады.

Зерттеудің негізгі мақсаты: М. Әуезовтей ұлы суреткердің шығармасындағы адам және табиғат қарым-қатынасы проблемасының көркемдік шешім табуы жайын ғылыми тұрғыдан талдап - таразылау. Осыған байланысты зерттеуде мынадай мәселелерді қарастырдық:

- қазіргі таңда өзекті мәселелердің бірі болып отырған адам мен табиғат қарым-қатынасының көркем әдебиеттегі көрінісі мен қызметін анықтау;

- әдебиетімізде осы үлгінің дамуына айтарлықтай үлес қосқан М. Әуезовтің алғашқы кезең повестерінде табиғат суретін қолдану ерекшеліктерін көрсету;

-«Абай жолы» роман-эпопеясындағы пейзаждың ролі.

Диссертацияның методологиялық және теориялық негізі. Диссертацияның методологиялық және теориялық негізіне әдебиет зерттеушілері мен сыншылардың теориялық еңбектері мен сын мақалалары пайдаланылды.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы ретінде М. Әуезов шығармаларындағы адам мен табиғат мәселесінің әлеуметтік гуманистік, адамгершілік тенденцияларына көңіл бөлінуін айтуға болады. Зерттеуде экология туралы әдебиетте табиғат бұрынғыдай елеусіз нәрсе емес, ол ұлттық характер, әлеуметтік қатынастар мен адамгершілік идеалдар қалыптасатын орта екендігіне баса назар аударылады.

Диссертацияның құрылысы. Диссертация кіріспеден, үш тараудан және қорытындыдан тұрады. Жұмыстың соңында пайдаланылған әдебиеттер тізімі берілген. Әдебиеттегі адам мен табиғат концепциясы М. Әуезов повестері мен «Абай жолы» эпопеясы негізінде қарастырылады. Бірінші тарауда эколгиялық проблемалардың көркем әдебиеттегі көрініс табуын қарастырдық. Екінші тарауда М. Әуезовтің әдебиетке әкелген жаңалығы, оның ертеректе жазылған «Көксерек», «Қараш-Қараш оқиғасы», «Қаралы сұлу» повестеріндегі адам мен табиғат арасындағы қайшылық пен үндестік мәселелеріне тоқталдық. Екінші тарауда «Абай жолы» эпопеясында пейзаждың атқаратын роліне тоқталдық.

1. 1 Экологиялық проблеманың көркем шығармадағы көрінісі

Экологиялық сарын басты орын алатын көркем шығармаларда, негізінен, адам мен табиғаттың қарым-қатынасы, адамдардың табиғатқа деген махаббаты, адамзаттың құртып-жою әрекетінен қоршаған ортаны қорғау сияқты мәселелер сөз болады.

Экология - бұл табиғат туралы, ең алдымен табиғатты қорғау, адам мен қоршаған ортаның өзара қатынасы туралы ғылым деп түсінеміз. Ал экологиялық проблемалар көркем әдебиетте табиғат тақырыбының негізгі өзегі болып көрініс табады. ХІХ ғасырдан бастап адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас тақырыбы дәстүрлі әдеби ағым ретінде қалыптасты. Ол тек адам мен табиғаттың арасындағы қарама-қайшылықты көрсетіп қана қоймай, адамгершілік сана, ұрпақ байланысы, ауыл өмірі, тарих пен тағдыр сияқты және тағы басқа көптеген мәселелерді қозғай бастады.

Атақты ғалым Ш. Уәлиханов та кезінде адам мен табиғаттың ара қатынасына сипаттама бере отырып, табиғат құбылысы арқылы дүние сырын, тұрмыс мәнін, қала берді, адамның өміріндегі орнын, оның өткені мен бүгінгісін, болашағын тану ізденістерінің басталғанын жете түсіндірген болатын /1. 198-200/. Бұл табиғатқа тоқталған жазушыларымызда өз шығармаларындағы табиғат құбылыстары арқылы оның жайынан оқырманды хабардар етуді мақсат етсе керек. Мысалы: С. Залыгин өз еңбегінде: «Бүгінгі таңдағы табиғаттың пана табатын жалғыз - ақ ұясы бар, ол-сіздің санаңыз. Біз миллиондаған адамның санасына сондай ұя салып, табиғат деген - біз, біз дегеніміз - табиғат екендігіне сендіріуіміз керек» - деп өте орынды айтқан /2. 172/, қалың қауымның санасын оятпайынша, әміршілдік-әкімшілік шаралармен «табиғатты қорғай алмайтынымыз» белгілі. Табиғатты тұтыну көзі деп қомағайлықпен пайдаланатынымыз сондай, тіпті ежелгі грек мемлекетінің тұсынан бастап шыққан табиғатты қорғау туралы заңдармен күні бүгін қабылданып жатқан үкіметтің қаулы-қарарының табиғат тағдырына шарапатын тигізіп жатқаны шамалы. Осы мәселені қоғамдық санаға жеткізуіге алғаш қадам жасаған әдебиет болды. Әдебиеттің қоғамдық саланы және оның бір бөлігі экологиялық саланы қалыптасқандағы ролі бүгінгі таңда арта түсуде.

Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасқа арналған шығармашылық ізденістердің ортақ тақырып ретінде өрлеу дәуірі де, тоқырау кезеңі де болды. Кейбір зерттеулер бұл тақырыптар Л. Леоновтың «Орыс орманы» романына және А. Довженконың «Тамылжыған Россия» мен «Теңіз туралы» дастанынан бастап өнер өзегіне айналды деп есептейді. Кейінен бұл бағытты «ауыл прозасының» өкілдері жалғастырды. Экологиялық жағдайдың нашарлауы мен табиғи байлықты сақтау мәселесін көтерген Л. Леоновтың шығармасынан кейін О. Гончардың, Ш. Айтматовтың, Г. Троепольскийдің, Б. Васильевтің және т. б. шығармалары дүниеге келді. Әсіресе «Сібір прозасының өкілдері» деп аталып жүрген В. Астасьевтің «Патша - балығында», С. Залыгиннің «Комиссиясында», В. Распутиннің «Матерамен қоштасуында», Н. Скалонның «Тірі ақшасында» бұл тақырып өз жалғасын тапты.

Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас жөнінде қалам тербеген жазушының барлығы да өз шығармашылығына айналамыздағы табиғат сұлулығының күн сайын солғынданып бара жатқаның арқау ете отырып, табиғат байлығын тонаушылықты «қауіп» деп түсініп, оған адамның жасампаздық мүмкіндігін, рухының күштілігін қарсы айтып, тұтынушылық көзқарасты айыптайды.

Ұзақ уақыт бойы табиғатқа тамсана, тандана таңдай қағу ағымы ақыры өршіл «сарыншылдыққа» (романтизмге), әсерлеуге (идеализация) ұласып, содан кейін барып табиғатқа төнген қатер туралы «түсіну кезеңі» басталды.

ХХ ғасырдың ортасына қарай, табиғатты бағындыру нысанасы (идеясы) зорлап бағындыруға ұласқан сәтте, табиғаттың да жасырын қарсылығы байқала бастады. Бұл туралы белгілі жазушы табиғат жанашыры С. Залыгин адамдар «қарсы құбылыстарға кездесіп қалды» деп жазған болатын. Қазіргі прозадағы өмірдегі табиғи жаратылыстың бастауы туралы ойлар осындай қарама-қайшылықтар байқалған кезде пайда болды да, оны көркем пайымдау арқылы шешуге тырысты. Жазушылар табиғатқа үлкен мән беріп, оны жаңа қырынан көрсетуге тырысты. Соның нәтижесінде табиғатты сырттай бақылаудан, қызықтаудан бас тартып, оның «ішкі дүниесіне» үңілуге ұмтылды. Саланы саралау барысында этикалық философиялық әлеуметтік жаңа көзқарастар қалыптасты. Сөйтіп, жазушылар өз шығармалары арқылы табиғат әлемі қандай жаңа қырларымен көзге түседі деген сауалға жауап іздейді. Бұл мәселе әр жазушының шығармашылығында әртүрлі деңгейде көрсетілді.

Жалпы әдебиетте пейзаждың атқаратын көркемдік қызметі әр алуан. К. Паустовский: «Пейзаж должен существовать в прозе как герой, а не только фон вещи, иначе будет плоскостным» /3, 138/ деп жазады. Шығармадағы пейзаждың көркемдік қызметінің осындай бір қырын М. Әуезовтің «Көксерек» повесінен көруге болады.

«Көксерек» қазақ әдебиетіндегі «адам мен табиғат» арасындағы қарым-қатынасқа арналған, романтикалық рухта жазылған шығарма. Қазіргі шығармалардың көпшілігінде кездесетін «құрып бара жатыр, суалып бара жатыр» деп дабыл қағу болмағанымен де «Көксеректе» бірінші қатарға адамгершілік, қайырымдылық табиғат пен адам арасындағы үйлесімділік пен қарама-қайшылық көркем шығармалардың ілхамына айналған.

Бұл шығарма туралы А. Нұрқатов: «М. Әуезовтің алғашқы кездегі туындылары ішінен оның суреткерлік құдіретін қапысыз танытқан шығармаларының бірі - «Көксерек». Тілінің ғажайып көркемдігі мен қисапсыз молдығы, әсіресе бейнелік қуаты жағынан бұл повесті жазушының тек кейін кемеліне келген кезінде жазған шығармаларымен ғана салыстыруға болады» десе /4, 140/, орыс жазушысы А. Брагин: «Серый Лютий» -превосходная новелла. Кому еще удалось острым взглядом степняка так внимательно подсмотреть волчьи повадки и достоверно их передать? Чехову в «Белоголовом?Джеку Лондону? Ауезов писал после них и достойно выдержал соревнование. Читая «Серого Лютого», я представляю Мухтара не в кабинете, а в степи» - деп жоғары бағалайды. /5/.

А. Тайжановтың: «Сезім - адам санасының саңылауы ол адамның өзінің басқа адамдарға, өзін қоршаған айналасындағы дүниеге - табиғат жаратылысына қатынасын білдіретін және оны бейнелейтін психикалық процесс. Сезімдер мазмұн жағынан сан алуан түрге бөленеді. Адамның табиғатына тән түрлі сезімдерінің ішінен жазушының айрықша бөліп көрсететіні - кейіпкерлерінің жан шындығы, жан диалектикасы» /6, 178/ дегенін ескерсек, хайуанның сезімін беру, соны адамға жеткізу қаншалықты таланттылықты, шеберлікті қажет ететіні айтпай-ақ түсінікті. Жазушы табиғат туралы ойлай отырып, алдымен адамның табиғатқа қарым-қатынасын көрсетеді, сосын табиғатты жандандыра отырып, онымен адамды салыстырады.

Қазақ әдебиеттану ғылымы көркем шығармадағы пейзаждың берілу шеберліктерін зерттеу барысында біршама жетістіктерге жетті деуге болады. Алдыңғы қатарлы әдебиет зерттеушілері, ғалымдар жазушылар мен өнер қайраткерлерінің, соның ішінде олардың пейзажды беру шеберліктерін талдаған бірнеше зерттеу еңбектер жарияланды. М. Әуезовтің шығармашылығын зерттей келе А. Нұрқатов жазушының өнері мен шығармашылығы ерекшеліктеріне толық тоқталып өтсе, З. Ахметов, Қ. Жұмалиев, З. Қабдоловтар теориялық талдаулар жасайды. М. Қаратаев, С. Қарабаев, Е. Муднова, Р. Бердібаев, Т. Кәкішев, Р. Нұрғалиев, Ш. Елукенов, Ә. Байтанаев, П. Майтанов, М. Әдібаевтар поэтикалық шыншылдығы, тіл шеберлігі, сөз қолданудағы жетістіктері мен көркемдеуші құралдарды пайдаланудағы ерекшеліктерін сөз етеді. Мәселен, М. Әуезовтің көркемсөз өнеріне қосқан үлесін жаңалығын айтады да, соның бірі ретінде М. Әуезов шығармаларындағы табиғат суреттері туралы салмақты ойлар айтады.

Әдебиетіміздегі экологиялық мәселені алғаш көтерген М. Әуезов шығармаларын кейін Ғ. Мүсірепов («Өмір жорығы», «Қыран жыры»), Т. Әлімқұловтың («Текті қасқыр»), Ә. Кекілбаев («Бәйгеторы»), М. Мағауин («Тазының өлімі»), С. Санбаев («Аруана»), О. Бөкеев («Бура», «Кербұғы»), М. Сқақбаевтардың «Кезек дүние» шығармаларында бұл тақырып өз жалғастығын тапты.

Қазақ әдебиетіндегі табиғат пен адам арасындағы байланысты көтерген шығармалардың зерттеулеріне келсек, бұл әлі ашылмаған тақырып.

Соңғы жылдары әдебиеттерде адам мен табиғат байланысын, қарым-қатынасын суреттеген шығармалардың көбейе бастағанына қарамастан, бұл тақырыптағы әдеби-сын мақалалардың өзі сирек.

Табиғат туралы сөз ету - адамның әлемдігі, қоғамдағы алар орны туралы сөз ету дегенді білдіреді. Жер бетінде тіршілік пайда болғаннан бері табиғаттың тылсым күші кім-кімді де таң қалдырған, толғандырған, табындырған. Бұл заңды. Себебі судың да сурауы бар демекші, сұраусыз ештеңе болмақ емес. Олай болса, адам мен табиғат арасындағы үндестік пен қайшылық мәңгілік тақырып екені даусыз. В. А. Лось: «Во все времена взаимоотношения между человеком и природой являлись одним из важнейших факторов, определяющих статус цивилизации на временном векторе истории человечества, уровень развития научного знания, духовный климат эпохи» /7, 135/ деп жазған еді.

М. Әуезовтей суреткер қалдырған мұралардың барлығын жан-жақты түбегейлі зерттелді деуге болмайды. Оның шығармашылық шеберлігінің сан қырлы иірім, құпиялары әлі ашылған жоқ.

2. М. Әуезовтің ертеректе жазылған шығармаларындағы адам мен табиғат тақырыбы

Әр халықтың төл әдебиетінде өзінің өмірлік тәжірибесінің молдығымен, ұланғайыр білімімен, үздік жазушылық талант-шеберлігімен, дарындылығымен ерекше танылып, топ жарып алға шығатын қалам қайраткерлері болады. Олар өздерінің осындай ерекшеліктерімен өз оқырманының халқының сүйіспеншілігіне бөленеді, әдебиеттің дамуына бағыт беріп, өз үлесін қосып, кейінгі ұрпаққа үлгі боларлықтай мұра қалдырады, әдеби процестің ұйтқысына айналады. Мұндай ұлылардың есімі дүниежүзілік мәдениетпен өз халқының әдебиетінің байланысына себепкер болады. /8. 17/.

Қазақ әдебиетіндегі осындай ғұламалардың бірі - М. О. Әуезов. Жазушы шығармалары мейлі халықтың өткен дәуіріндегі тарихына арналсын, мейлі осы заман тақырыптарын арқау етсін әрдайым суреткерлік парасатымен, талант - дарынының өзіне ғана тән ерекшеліктерімен көзге түседі. Ол өзінің жазу үлгісімен де, шындықты бейнелеу жолындағы ізденістерімен де қазақ әдебиетінде жаңа жол бастады. Оның ұлылығы да осында.

М. Әуезовтің көркемдік - шығармашылық мұрасы өз әдебиетімізде ғана емес, бүкіл кеңес, тіпті әлемдік әдебиетте өз алдына жеке құбылыс ретінде бағаланады. Жазушы шығармаларының әлемдік әдебиетте осылай жоғары бағалануы оның жаңашылдығына байланысты. Ол Шығыс пен Батыс Европа мен Азия әдебиетінің классикалық дәстүрін үйрене отырып өзіміздің төл әдебиетіміздің алға басуына үлкен үлес қосты. Ол өзіне дейінгі және өз тұсындағы әдебиеттің озық үлгілеріне әбден қанықты, кейінгілерге мирас етіп қалдырды. Жазушының осындай әдебиетімізге алып келген жаңалықтарының - бірі - көркем шығармадағы адам мен табиғат тақырыбы, яғни, адам мен табиғат арасындағы үндестік пен қайшылық.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.