Мәліметтер

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Мәлімет - дәл анықтамасы жоқ кең ұғым. Қарапайым түрде айтқанда, түрлі нысандар, құбылыстармен процестер және т.б. жөніндегі мағлұматтар мәлімет делінеді. Мысалы, айналадағы кеңістіктен жер жағдайы, өсімдіктер жөнінде көп мәлімет аламыз. Ауада найзағайдың ойнауы – күннің бұлтты екенін және жауын жаууы мүмкіндігін білдіретін мәлімет. Көшеге ілінген бағдаршаммның жасыл не қызыл түсте жарықтануы - жолды кесіп өтуге болатын не болмайтынын білдіретін мәлімет. Радио, телевизор арқылы берілетін хабарлар мен ғылыми – техникалық жаңалықтар да мәлімет түрлерінің бірі.
Қоғам өмірінің сандық заңдылығын бейнелейтін статистикалық мәлімет өте күрделі. Онымен айналысатын арнайы ұйымдардың әр жылда не тоқсан дайындаған мәліметін басшылыққа алмай, ел экономикасын ғылыми түрде басқаруды ұйымдастыру мүмкін болмас еді. Ұшу траекториясына әсер ететін бүкіләлемдік тартылыс заңын, денеге үйкеліс әсерін және т.б. қажетті мәліметті білмей, ғарыш кемесін ұшыруға болмайтыны да белгілі.
Мәлімет сандық, мәтін, кесте, сурет сияқты түрлі түрде көрсетіп, жинастыруға болады. Мысалы, өсімдіктің биологиялық қасиеттерін зерттеп, нәтижесін кесте түрінде дайындау; рентген сәулелері арқылы адам организмі кескінін суретке тусіру; мәліметтік газет, журнал беттерінде басып шығару, т.б.
Көп салалы халық шаруашылығынң күн санар өркендеуінебайланысты, түрлі мәліметті жинастыру, өңдеу, сақтау және оларды тұтунышыларға тез жеткізіп беру процестері(мәліметтік процестер) үлкен көлемді әрң маңызды жұмыстардың бірі болып отыр.
Мәліметтер жазу мүмкіндігі пайда болғаннан бастап, информация алмасу тек ауызба –ауыз айтумен немесе әр-түрлі қимылдармен ғана емес, оқу – жазу арқылы да беріле бастады. Оқи білу және ойын жазып жеткізу білу – адамзаттың сауаттылығының белгісі бола бастады. Ойды жазып қалдыру тек мағлұмат пен хабар алмасу ғана емес, адамзаттың ізгі қазыналарын ұрпақтан ұрпаққа жеткізу мүмкіндігін берді. XV ғасырда мәлеметті қағазға басып шығару станогының пайда болуы кітап шығару ісін жолға қойып, адамзаттың

Қолданылған әдебиеттер:

1. Е.Қ. Балапанов, Б.Б Бөрібаева, А.Б. Дәулетқұлов

2. Балапанов Е. К. «30 сабақ». Алматы, 2001.

3. Евдокимов В.В. «Экономическая информатика». Питер, 1997.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының
Ғылым және Білім Министрлігі

Реферат
Тақырыбы: Мәліметтер

Орындаған:
Тексерген:

Мәлімет - дәл анықтамасы жоқ кең ұғым. Қарапайым түрде айтқанда, түрлі
нысандар, құбылыстармен процестер және т.б. жөніндегі мағлұматтар мәлімет
делінеді. Мысалы, айналадағы кеңістіктен жер жағдайы, өсімдіктер жөнінде
көп мәлімет аламыз. Ауада найзағайдың ойнауы – күннің бұлтты екенін және
жауын жаууы мүмкіндігін білдіретін мәлімет. Көшеге ілінген бағдаршаммның
жасыл не қызыл түсте жарықтануы - жолды кесіп өтуге болатын не болмайтынын
білдіретін мәлімет. Радио, телевизор арқылы берілетін хабарлар мен ғылыми –
техникалық жаңалықтар да мәлімет түрлерінің бірі.
Қоғам өмірінің сандық заңдылығын бейнелейтін статистикалық мәлімет өте
күрделі. Онымен айналысатын арнайы ұйымдардың әр жылда не тоқсан дайындаған
мәліметін басшылыққа алмай, ел экономикасын ғылыми түрде басқаруды
ұйымдастыру мүмкін болмас еді. Ұшу траекториясына әсер ететін бүкіләлемдік
тартылыс заңын, денеге үйкеліс әсерін және т.б. қажетті мәліметті білмей,
ғарыш кемесін ұшыруға болмайтыны да белгілі.
Мәлімет сандық, мәтін, кесте, сурет сияқты түрлі түрде көрсетіп,
жинастыруға болады. Мысалы, өсімдіктің биологиялық қасиеттерін зерттеп,
нәтижесін кесте түрінде дайындау; рентген сәулелері арқылы адам организмі
кескінін суретке тусіру; мәліметтік газет, журнал беттерінде басып шығару,
т.б.
Көп салалы халық шаруашылығынң күн санар өркендеуінебайланысты, түрлі
мәліметті жинастыру, өңдеу, сақтау және оларды тұтунышыларға тез жеткізіп
беру процестері(мәліметтік процестер) үлкен көлемді әрң маңызды жұмыстардың
бірі болып отыр.
Мәліметтер жазу мүмкіндігі пайда болғаннан бастап, информация алмасу тек
ауызба –ауыз айтумен немесе әр-түрлі қимылдармен ғана емес, оқу – жазу
арқылы да беріле бастады. Оқи білу және ойын жазып жеткізу білу –
адамзаттың сауаттылығының белгісі бола бастады. Ойды жазып қалдыру тек
мағлұмат пен хабар алмасу ғана емес, адамзаттың ізгі қазыналарын ұрпақтан
ұрпаққа жеткізу мүмкіндігін берді. XV ғасырда мәлеметті қағазға басып
шығару станогының пайда болуы кітап шығару ісін жолға қойып, адамзаттың
алиын ойларын тікелей көпшілікке жеткізуге мүмкіндік жасады. Кітаптарды,
оқулықтарды көптеп басып шығару, көпшілік кітапханаларының ашылуы адамзатты
жалпы сауаттылыққа жетелеп, мәдениеттің жаңа даму кезңін бастады деуге
болады. XIX – XX ғасыртардағы телеграфтың, телефонның, радионың шығуы кез –
келген қашықтыққа жарық сәулесінің тарау жылдамдымен жеткізуге мүмкіндік
берді. Ал теледидардың шығуы үйде отырып –ақ, дүниеде не болып жатқанын
біліп, кино, спектакльдерді көріп, оқып үйрену бағдарламалырын толық жүзеге
асыра алатын күйде жеткізді.
Мәлеметтерді іздеу мен өңдеу бұрын болмаған жаңа мүмкіндіктерін ХХ ғасырдың
ортасында шыққан электрондық есептеу машиналары (ЭЕМ, шет елдерде олар
компьютер деп аталады) берді. ЭЕМ- дер әуелде есеп қисап жұмыстарын
автоматтандыру үшін шығарылған еді. Кейіннен олардығы мәліметтерді
магниттік таспаларға жазып, қағазға басып, ЭЕМ экранына шығару қасиеттері
бар екені анықталды. Оларды дамыта отырып, архив жасау ісінде, мәтіндерді
теріп түзетуде, сызу мен графикалық жұмыстарда, өндірісті автоматтандыруда
және де басқа адамның көптеген қызмет салаларында қолдана бастады.
Информация - термині латынның түсіндіру, баяндау, білу деген ұғымынан
туындаған ағылшынның information сөзінен шыққан. Информацияны біз ауызша
немесе жазбаша түрде, қимыл не қозғалыс түріне бере аламыз. Кез-келген
керекті информацияның мағынасын түсініп, оны басқаларға жеткізіп, соның
негізінде белгілі бір ой түйеміз. Сабақ үстінде мұғалім жаңа информацияны
оқушыларға жеткізеді, ал оқушылар оны қабылдап, мағынасын түсініп естеріне
сақтайды және жауап береді. Оқып үйренуге керекті информацияны компьютерден
де алуға болады, мәселен ол суреттерді, оған қажет түсіндіру мәтіндерін,
тексеру сұрақтарын арнайы программа көмегімен экранға шығарып береді.Біз
өзімізге қажет информацияны оқулықпен кітаптардан, газет-журналдардан,
теледидар хабарлары мен кинофильмдерден алып, керектілерін дәптерге
конспект түрінде жазып аламыз. Өндірістегі информация жиыны сызулар мен
мәтіндер түрінде, анықтамалар мен есеп беру, кестелер түрінде кездеседі.
Осындай информацияларды ЭЕМ арқылы да алуға болады. Информацияны кез келген
түрде бізге белгілі бір мағлұматтар береді. Ол біздің айналамыздан не
болғаны немесе не болып жатқаны туралы деректер бере алады, мысалы: кеше не
істедік, ертең не істейміз. Мектеп бітіру кешінде қандай көйлек киеміз
немесе қайда жұмыс істейміз деген сұрақтарға жауап бере алады. Бірақ
информация әрқашан белгілі бір түрде - әңгіме, сурет, мақала және т.б.
түрінде болуға тиіс. Сызулар мен музыкалық шығармалар, кітаптар мен
суреттер, спектакльдер мен кинофильмдер – бәрі де информацияны жеткізу
түрлері болып саналады. Қандай түрде берілсе де информация өзімізді
қоршаған ортаның нақты немесе қиялдағы көрінісі болады.
Жалпы тұрғыдан алғанда , информация –таңбалар мен сигналдар түрінде
берілген әлемнің, заттың бейнесі болып саналады. Информация алу дегеніміз-
бізді қоршаған құбылыстар мен нысандардың өзара байланыстары, құрылымы
немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мағлұматтар мен мәліметтер
алу деген сөз.
Сонымен информация- белгілі бір нәрсе (адам ,жануар, зат, құбылыс) туралы
таңбалар мен сигналдар түрінде берілетін мағлұматтар.
Информацияның түпкі заттық мазмұны оның негізгі қасиеттерін- дәлдігі мен
толықтығын, бағалылығы мен қажеттілігін, анықтылығы ментүсініктілігін ашуға
комектеседі.
Информация істің ақиқаттық жағдайын толық ашатын болса ,оның дәлел болғаны.
Дәлдігі жоқ информация оны түсінбеушілікке және соған байланысты теріс
шешім қабылдауға әкеліп соқтыруы мүмкін.
Егер информация оны түсінуге және белгілі бір шешім қабылдауға жеткілікті
болса, онда оның толық болғаны. Информацияның толық болмауы ол жөнінде
белгілі бір тұжырымға келуге кедергісін тигізіп, қателікке ұрындыруы
мүмкін.
Информацияның бағалылығы оны пайдалана отырып, қандай мәселелер шеше
алатынымызға байланысты болады. Өзекті (дер кезінде берілген)
информация жұмыс шарттары өзгерген жағдайда өте керек болады.
Егер бағалы, әрі өзекті мәліметтің түсініксіз сөздермен жазылса, оның
пайдаға аспайтыны өзінен –ақ белгілі. Егер информацияны пайдаланушылар
тілінде жазса, ол түсінікті болады. Мәліметтер түрлері: мәтін, сурет,
фотобейне, дыбыстық сигналдар, электр сигналдары, магниттік жазба және т.б.
Қоғамның даму кезеңдерінде адамдар көптеген тілдерді пайдаланды, олар:
қимылдар мен мимика тілі, сызу – сурет тілдері, музыка тілі мен сөйлесу
тілдері, т.б. Көптеген тілдердің негізі алфавит(әліп - би) болып саналады.
Алфавит – белгілі бір тілдің кез-келген сөздерін құрай алатын символадр
жиыны.

Алфавит - мысалдары:

1 Латын алфавиті: ABCDEFGHIJKLNOPQRSTUVWXYZ

2.Қазақ алфавиті: А,Ә,Б,В,ГҒДЕЖЗИЙКҚЛМНҢОПРСТУҮҰФХЦЧШ ЩЪЫЬЮЯ.

3. Табиғи (натурал) сандар алфавиті. 0123456789.

4. Екілік сандар алфавиті. 0,1.

Екілік сандар алфавитінің қарапайымдылығы, оны есептеу техникасында кең
қолдануға мүмкіндік берді. 0 және 1 мәндері ЭЕМ –дерде магниттелген-
магниттелмеген, заряды бар- заряды жоқ,іске қосылған- қосылмаған деген
сияқты және тағы да басқа физикалық қалыптармен көрсетіледі. Екілік сандар
көмегімен кез келген алфавиттің символдары кодтар түрінде таңбалана алады,
яғни бұл –кезкелген тілде жазылған мәлімет екілік кодтар түрінде
бейнеленеді деген сөз.
Мысалы ЭЕМ- де латын, қазақ алфавиттерінің әріптері мен цифрлар 0 мен 1
тізбегінен тұратын сегіз екілік таңбамен бейнеленеді:

Әріп Код Әріп Код Сан Код
А 10000000 А 01000001 0
00110000
Ә 11110000 В 01000010 1
00110001
Б 10000001 С 01000011 2
00110010
В 10000010 Д 01000100 3
00110011
Г 10000011 Е 01000101 4
00110100
Ғ 11110001 Ғ 01000110 5
00110101

АНА деген сөз 24- разрядты мынандай екілік сандармен бейнеленеді:
АНА -10000000 10001011 10000000
Компьютердің жадында сақталатын информацияның барлық түрлері-сөздер,
сандар, суреттер, компьютер жұмысын басқару программалары- бәрі де екілік
сандар тізбегі түрінде жазылады. Сондықтан есептеу техникасында 0 мен 1-ден
тұратын кеілік сан таңбалары арнайы терминмен бит деп аталады. Бит –
ағылшын тіліндегі
Деген қысқарған сөз. ЭЕМ-де қолданылатын символдық таңбаларды бейнелейтін
сегіз разрядты екілік санды байт (ағылшынның деген сөзінен деп
атау келісілген.
Сонымен 1 байт бір-бірімен қатарласа тізбек түрінде орналасқан 8 биттен
тұрады, мысалы,
Е- 10000101, е- 10100101,- 00101111, 8 – 00111000т.с.с.
Кез келген ондық сан белгілі бір ереже арқылы екілік санға айналады
және екілік санды қайтадан ондықсанға айналдыру қиын емес. Ал әріптер мен
символдарға келетін болсақ, олар ретті түрде жазылып, әрқайсысы тұрған
нөміріне сәйкес екілік кодқа ие болады. Екілік сандарды ондық сандар
тәрізді қосуға, азайтуға, көбейтуге және бөлуге болады.
Екілік сандарды ондық сандарға айналдыру ережесі қиын емес, ол үшін мына
жолдарды қарастырайық.
Ондық сан: 0 1 2 3 4 5 6 10 11
ЕКілік сан: 0 1 10 11 100 101 110 1010 1011
Мұнда жоғарғы жолда 1 – ден 11 –ге дейінгі ондық сандар , ал төменгі жолда
соларға сәйкес екілік сандар жазылған.
Екілік сандарды ондық сандарға айналдыру олардың әрбір разрядын ( 1
немесе 0санын) тұрған орнына байланысты екінің дәрежелеріне – 1,2,4,8,16,
т.с.с. көбейтіп, шыққан сандарды қосу арқылы жүргізіледі. Мысалы,1011 болып
жазылатын екілік сан ондық санға былай түрлендіріледі:
2 2 2 2 - екінің осындай дәрежелері санның разрядтарымен
көбейтіліп қосылады.
1 0 1 1
Керісінше ондық сандарды ,екілік сандарға айналдыру үшін: сол санды екіге
бөлеміз, шыққан бөліндіні тағы екіге бөлеміз, одан шыққан санды да,
осылайша бөлінді бірге тең болғанша, біртіндеп екіге бөле береміз. Ең соңғы
бөліндіден басталып жазылатын қалдық сандар тізбегі ізделініп отырған
екілік санның таңбаларын құрайды. Енді 12 ондық санын екілік санға
айналдыру мысалын қарастырайық:

Нәтижесі – 1100 деген екәлік сан болып шығады.

1. 2. Информатика.
Информатика –ЭЕМ арқылы информацияны жинау, сақтау, түрлендіру, жеткізу
және оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін жаңа ғылыми пән.
Информатиканы оқытудың маңыздылығы бұл ғылымның тек ЭЕМ - дерді пайдалану
мүмкіндіктері менолардың жұмыс істеу принциптерін түсіндіріп қана қоймай,
қоғамдық өмірде және адамдар арасында информацияны кеңінен тарату заңдары
мен тәсілдері түсініктер береді.
Қазіргі кезде жаңа ЭЕМ – дер күнбе- күн пайда болып, олардың даму процесі
үздіксіз ғылыми – техникалық процеске айналып отыр. Сонымен қатар
информацияны өңдеу, жинау және беру тәсілдері де күннен күнге дамып келеді.
Осы себептерге байланысты информатика жиі өзгеріске ұшырайтын ғылыми пән
болып саналады да, оны оқып үйрену күннен күнге күрделіленіп барады.
Информатиканың негізгі объектісі, яғни оның шикізаты мен беретін өнімі
информация болып саналады. Сондықтан информация ұғымы информатика мен ЭЕМ
– де жұмыс істеудің ең түбегейлі атауларының бірі болып есептелінеді.

3. Информация және есептеу машиналары.
Бұл күнде ЭЕМ информацияны өңдеудің ең негізгі құралы болып саналады. 70 –
жылдарда электрониканың дамуы компьютерлерді көптеп шығаруға жол ашты. Ол
қазірде мектептерде, институттарда, баспаханаларда, т. Б. Орындарда
кеңінен қолданыла бастады. Мұндай компьютерлерді оқуда,жұмыста, ойнау
үшін, тағы да басқа көптеген мақсаттарда пайдалануға болады. Осы
компьютерлерді өндіріс пен жобалау ісінде ғылыми зерттеу жұмыстары мен
білім беруде пайдалану, миллиондаған адамдардың жұмыстарының мазмұны мен
орындалуын түбегеилі түрде өзгертті деуге болады.
Ең алдымен ЭЕМ – дер өндірістің автоматтандырылған технологиясын жасауға
мүмкіндіктер ашып береді. Оның үстіне , сол технология көмегімен, ЭЕМ
–дермен басқарылатын жаңа машина , құрал- сайман және құрылғылар
жасалынады. Осылардың негізінде ХХ1 ғасырдың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.