Әлеуметтік философиядағы қазақ ұлттық менталитетке көзқарасы

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Философия және саясаттану факультеті

Философия және әлеуметтік таным методологиясы кафедрасы

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

Әлеуметтік философиядағы қазақ ұлттық менталитетке көзқарасы

Орындаған:

4 курс студенті Ихсанов А.

(қолы, күні)

Ғылыми жетекшісі:

Ф. ғ. к., доцент. Сүлейменов П

(қолы, күні)

Норма бақылаушы Мұқанова. З.

(қолы, күні)

Қорғауға жіберілді:

«» «» 2007ж

кафедра меңгерушісі

Филос. ғ. д., профессор Алтаев Ж. (қолы, күні)

АЛМАТЫ, 2007

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

I Тарау. Менталитет ұғымының философиялық мәні

1. 1. Қазақ ұлттық менталитетінің бастау көздері . . . 7-16

1. 2. Қазақ менталитетінің қалыптасу негіздері . . . 17-25

II Тарау. Қазіргі таңдағы ұлттық менталитеттің тенденциясы және атқаратын ролі.

2. 1. Қазақ менталитетіне қоғамды демократияландырудың әсері . . . 26-34

2. 2. Қазақ ұлттық идеясын қалыптастыру . . . 35-49

Қорытынды . . . 50-52

Сілтемелер . . . 53

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 54-55

Кіріспе

Уақыт пен замана лебі қазақ халқының өркендеуіне тарихи мүмкіндіктерді беріп отыр. ¥лттық дәуірлеудің жаңа кезеңіне жол ашылған шақта осынау аумалы-төкпелі тегеурікіне төтеп беріп, айқайға емес, ақылға бой алдырып алды-артымызды бағамдап, болашақка бағдар жасайтың мезгіл жетті. Өзгелерге ұлт екенімізді білдіру үшін, ұрпақтан-ұрпаққа мирас етіп қалдыратын іргелі дүниелерді, ұлттық қазыналарды есепке алып, оларды жан-жақгы дамытатын жаңа жағдайға сай қайта түлететін уақыт келгендей. Қазактың келелі келешегіне деген үміттің асқақтауымен қатар, ғасырлар бойы ұлттық дертімізге айналған кешшін тұстарымыз осынау аласапыран кезде орны толмас зардапқа ұласпас па екен деген күдікті ойлардың тайталасы біздің жадымызда әрдайым жүр.

Бүкіл әлемдік ірі саяси-әлеуметтік сілкіністер тұсында қазақ елі, қазақ қауымы өз бағытымен жеке ұлттың мәртебесін белгілей алды ма?

Қазіргі қазақ қоғамындағы әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени өзгерістер мен жаңғырулар көп жағдайда ұлт менталитетіне байланысты болып отыр. Ұлт менталитетін жаңа қоғамдық қатынастарға бейімдеу, оны қоғамдық және рухани өмірдің өзегіне айналдыру- маңызды философиялық, дүниетанымдық мәселе. ¥лт менталитетінің бағыт-бағдарын, қалыптасу мен даму ерекшеліктерін зерттеу кезеңі күттірмейтін шаруалардың бірі. ¥лт менталитетінің өтпелі дәуірдегі қалыптасу тенденциясы, оның ішкі қайшылықтары, даму ерекшеліктері, оның жаңа қоғамдық қатынастарға әсері, өмірде болып жатқан өзгерістерді қабылдау мен таңдаулы, әлеуметтік философия тарапынан кең көлемді зерттеуді талап етеді.

Бірде бір адам басқа біреуге үқсамайды, әуелі егіздер де түр жағынан өте үқсас бола отырып, олар бірдей емес. Содықтан да әр халықтың және үлтың адамдары сырттай үқсас бола отырып, бір-бірінен мінезімен, сезімі және дүниені түсіну жағынан айырмашылықтары болады.

Менталитет деген сөздің бізге батыс елінен келгендігі белгілі, ол сөз ағылшынның «mentality» деген сөзінен шыққанымен, менталитет сөзі латын тілінен пайда болған. Олардың пікіріне сүйенсек, бүл ұғым жеке адамдардың немесе халықтың, топтардың «ақыл» сапасы мен сапаның қабылетін, күшін, ақылдық бастауын, айлау түрін, бағытын, мұмкіндігін бейнелеп, олардың басқа физикалық құбылыстардан немесе басқа халықтардан айырмашылықтарын, ерекшелігін ажыратып береді. ¥лттық менталитет, әр халықтың ұлттық менталитеті - бұл берілген тарихи, геосаяси, климаттық, этнографиялық, этникалық және күнделікті өмір сүру салтымен берілген халықтың психологиялық, ақылды, интеллектуалды мүмкіндіктерінің өзіне тән мінезіндегі жиынтығы болып табылады. Қазақ менталитетін батыстық үлгіде қалыптасқан өлшемдер арқылы зерттеуге болмайды.

Бүл жайында Д. Кішібеков «Қазақ жері қандай кең болса, оның менталитеті де сондай мол, рухани жағынан өте бай. Оны европалық қалыпқа салып қарауға болмайды. Оңың өркениеті де, өлшемдік түсінігі де басқа» дейді. /1/.

Менталитет қандай да болмасын ортаға сай қалыптасады. Осы тұрғыдан келгенде, қазақ менталитеті өзінің қалыптасу барысында бірнеше тарихи кезеңдер мен әлеуметтік сатыларда басынан көшірді. Солардың ішінде ұлт менталитетінің дәстүрлі тұтастыгы мен бірігейлігіне, оның ішкі құрылымының өзара байланысына қатты әсер еткен кешегі социалистік заман еді.

Оның тек қана бір топтың көзқарасына негізделген саяси идеологиясы ұлт менталитетінің өзіндік ерекшеліктерін бір қалыпқа салып, «кеңестік менталитетті» қалыптастырды. Тоталитарлық жұйенің құндылықтарын зорлықпен санаға сіңіру, оларды адамдардың іс-әрекеті мен дүниетанымының өзегіне айналдыру жаппай етек алды. Бәрін бір идеологияға бағындыру нәтижесінде ұлттар дәстүрлі өмір сүру тәсілінен, өздеріне тән ерекшеліктерінен айырылудан сәл-ақ қалды. Бір ғасыр ішіндегі қоғамның саяси-экономикалық негіздерінің жиі өзгеріске ұшырауы, 1929-1933 жылдары қолдан жасалған аштық, саяси қуғын сүргіндер, орыстандыру саясатының нәтижесінде жазу үлгілерінің өзгеруі, ұлт тілінің қолдану аясының тарылуы тағы басқа да өзгерістер ұлт менталитетіне кері әсерін тигізді.

Тоталитарлық қоғам ұлт менталитетінің рухани тірегі болып есептелетін, негізгі этномәдени архетиптерді жоюға тырысып бақты. Оларға ескінің қолдағы деген көзқарасты қалыптастыра отырып, оларға сыңаржақты көзқарастар мен түсініктерді сіңіріп бақты. Осындай ірілі-ұсақты зорлық-зомбылықтар, әлеуметтік-экономикалық, идеологиялық эксперименттер ұлт менталитетін өзгертуге ықпал етті. Нарықтық қатынастар жүйесін орнатуға дайындықсыз кірген қазақ қоғамының менталитеті негізінде коммунистік идеология мен тоталитарлық жүйе құрған көзқарастар жатты. Нарықтық қатынастарды қалыптастырудың алғашқы жылдарындағы асыра сілтеулер, әлеуметтік экономикалық саясатты жүргізудегі жалтақтық, ұлттық ерекшеліктерді еске алмай аяқ асты ету, батыстық үлгідегі қалыптасқан нарық қағидаларын ұлт санасына зорлықпен тану қоғамдағы дағдарысты күшейтті. Қоғамда моральдік және рухани ауытқулар басталды.

Әлеуметтік сананы нарықтандырудағы жіберілген кемшіліктерді айтсақ, олар негізінен білім мен мәдениет, ғылым және денсаулық салаларын қамтыды. Негізсіз жүргізілген оңтайландыру саясаты, ауылдағы мектептер мен балабақшаларды, десаулық сақтау орындарын айналып өтпеді. Олардың көбі жабылып, олардың орнын сауда орны басты. Мәдени ошақтардың жабылуы елді рухани жағынан жұтаңдатты.

Біз кімбіз ұлттық рухани бастаулары қандай деген сұрактар туындай бастады. Осы тұста үлттық менталитетіміздің хал-жағдайы қалай деген сұрақтар туындай бастады. Қазақ қоғамы бүгін де жаңа қоғамдық қатынастар жүйесін құру үстінде. Нарықтық экономика ұлт өмірі мен тұрмысна бұрын - соңды болмаған тың өзгерістер әкелуде. Адамдардың еңбекке деген қатынасы, еңбекті ұйымдастыру формалары, жалпы психологиясы өзгеру үстінде. Бұрынғы жүйе кезінде қалыптасқан түсініктерден бас тарту процессі жүріп жатыр. Елтаңба, жалау, әнұран өзгергенмен санаға сіңген психологиядан арылудың ұзақ екенін өмірдің өзі көрсетіп отырғандай. Дегенмен әлеуметтік - экономикалық қатынастар жүйесінде жүріп жатқан оң өзгерістер ауқымы да кеңейіп, ұлттық нарыққа бейімделуі, жаңа құндылықтарды қабылдауы тұрақтана түсуде.

Осындай әлеуметтік-рухани, практикалық қажеттіліктен туындап отырған мәселелерге философиялық тұрғыдан талдау жасай отырып, ұлт менталитетіндегі өзгерістер бағыты мен әсерін тану бүгінгі көкейкесті мәселелердің бірі болып отыр. Әсіресе қазіргі ұлт менталитетінің дамуы мен қалыптасуы ерекшеліктері қандай, оның нарыққа бейімделуі қай деңгейде, қазақ менталитетінің ішкі құрылымының ерекшелігі неде, оның бүгінгі ішкі қайшылықтарын анықтау осы тақыраптың маңыздылығын көрсетіп отыр.

Осы кездегі қазақ менталитетінің әлеуметтік философиялық астарының зерттелу деңгейіне тоқталатын болсақ, бұл мәселе әлеуметтіқ философиялық тұрғыдан әлі де зерттеуді талап ететін тың топарықтардың бірі. Қазақ философтары ішінде ұлттық менталитет мәселесін алғаш көтергендердің қатарына мына ғалым-философтарды жатқызуға болады. Олар:

А. X. Қасымжанов, Ә. Н. Нысанбаев, Д. Кішібеков, Ғ. Е. Есім, Ж. Алтаев, Т. X. Ғабитов, М. С. Орынбеков, Ж. Ж. Молдабеков, Б. Қ. Құдайбергенов т. б.

Дәстүрлі ұлт менталитетін танып білудің тағы бір көзі, ол сол ұлттың ғасырлар бойы жинаған, тарих сындарынан сүрінбей өтіп, халықпен бірге келе жатқан оның ұлттық нышанын өзгеден ерекшелейтін салт-дәстүрі, мақал-мәтелі, шежіресі, шешендік өнері, аңыз-ертегілері, фольклоры, діні, айтысы, сөз өнері, жалпы мәдениеті. Бұл салада дәстүрлі ұлт менталитетінің табиғатын ашуға үлкен септігін тигізіп, өзіндік үлес қосып жүрген ақын-жазушыларымыз, мәдениет зерттеушілерінің еңбектерін жатқызуға болады. Олардың қатарында Ғабитов Т. X., А. Сейдімбек, С. Қасқабасов, Р. Бердібаев, Ә. Қодар т. б. бар. Менің зерттеу тақырыбым қазақ менталитетінің әлеуметтік философиялық астары. Оның қоғамда болып жаткан әлеуметтік-экономикалық, саяси өзгерістерге бейімделуі жайында.

Елімізде жүріп жатқан әлеуметтік-экономикалық, саяси реформаның деңгейі көп жағдайда ұлт менталитетіне байланысты.

Ұлттық менталитет ол - халықтың ғасырдан-ғасырға, буыннан-буынға тек өзіне ғана тән салт-дәстүр, әдет-ғұрып, ұлттық ерекшеліктерін жоймай, ұлттық санасын сақтап қалып отырған рухани болмыс.

Қазақтың ұлттық менталитетіне келсек дархан да қонақжай, жомарт та жасампаз, қайсар да төзімді халқымыздың ұлттық қасиетін жоғалтпай, әлем халықтарының ортасынан ойын орын алып келе жатқаны да үлттық сана-сезімнің, дінінің, рухани байлығының арқасы.

Мәселенің зерттелу деңгейі: Ұсынып отырған еңбек осы тақырыпта

жазылып жүрген зерттеу тәжірибелерінің бірі болғанымен, ол әртүрлі теориялық тұжырымдар мен ұлттық мәдени қайнарларды арқау етті. Жұмыстың ұғымдық және әдістемелік қаңқасы мәдениет философиясын, мәдениет теориясы мен тарихын қолдану барысында қалыптасқанын айтып кеткені жөн.

Зерттеудің масқаты мен міндеттері: Көтерілген мәселелердің өзектілігінен және зерттеу қажеттігі мен зерттелу деңгейлерінен жұмыстың негізгі мақсатын айқындауға болады. Бүгінгі таңдағы қазақ менталитетінің қай дәрежеде екенін, әсіресе, жас тәуелсіз мемлекетіміз үшін өзіндік үлттық тұтастығымызды айқындау үшін, үлттық идеямызды, ұлттық рухымызды және болмысымызды талдап, оны мәдениеттанулық аспектіде қарастыру мақсатын алға қою. Бұл мақсатты орындау жолында зерттеушінің алдында бірнеше міндеттер туады:

- ұлттық болмысты ұлттық санамен ұштастыру;

- тарихи-мәдени ретіндегі қазақ ұлттық болмысының кезендік, сатылық сипатын ашу;

- қазақ ұлттық болмысын салт-дәстүрмен байланыстыру;

- қазақ менталитетінің қалыптасу ерекшеліктерін атап көрсету;

- ұлттық рухтың басты қасиеттерін анықтау;

- қазақ ұлттық идеясының қалыптасуын анықтау.

Диплом жұмысының жаңалығы; оның жас мемлекетіміздің ұлттық қасиеттерін қалай сақтап қалуға және ұлт жадында мәңгі сақталып қалу ерекшелігін анықтау, оларды түсіндіруге көтерілген мәселенің косар өзіндік үлесі аз болмайды деген ойдамыз.

Тәжірибелік маңызы біздіңше, әр Қазақстандық азаматтың көкейінде тұрған нәрсе - ұлттық рух деп аталатын, бірақ та анықтауы әлі де шешім таба алмай жүрген мәселеге тұрақтандыру қажеттігі ретінде ұмтылыс болады деп есептейміз.

I Тарау. Менталитет ұғымының философиялық мәні

1. 1. Қазақ ұлттық менталитетінің бастау көздері

Осы бүгінгі күн талабына сәйкес толық қанды, жан-жақты қамтылған ұлттық философияның бет-бейнесін жасау қажеттілігі өмірдің өзінен туындап отыр. Қазақ ғүламалары осы салада ойдағыдай еңбек етуде. Мысалға алсақ А. Қасабеков, Ж. Алтаев қазақ философиясын зерттеуді философия тарихынан бастау керектігін айтады. Себебі онда ғылыми таным процесі мен халықтың идеялық ізденістері, тарихы және ұлттық ойлау ойшықтары анық көрініс тапқан. Осы саладан алғанда қазақ философиясы үлт менталитетінің тек рухани негізі ғана емес, сонымен бірге оның реттелген, жинақталған құрылымдық элементтерінің басты көрінісі, адамдардың ойлау ерекшелігінен тундайтын, олардың күнделікті мінез құлықтарнда, қарым қатынасы мен табиғи болмысында көрініс табатын рухани жиынтық десек, артық айтпаған болармыз.

Қазақ философиясын түсіну мен зерттеудің бір ұшы осы менталитетте жатыр. Менталитетті түсіну арқылы ұлттық философияның даму деңгейін түсіне аламыз. Яғни үлт менталитеті - қазақ философиясының мәдени коды. Осы менталитетті ашып зерттеу арқылы қазақ философиясының қалыптасу ерекшеліктерін түсінеміз. ¥лт менталитетінің бүгінгі заман талабына сай бейімделуі, оның жаңа қоғамдық қатынастарды қабылдауы осы қазақ философиясының терең зертелуімен байланысты. -Өткені тек философиялық деңгейде бейнелеген құндылықтар ғана менталитет құрылымнда мәңгілік сипатқа ие болады және оның қазіргі ерекшеліктерін аңғаруға мүмкіндік жасайды.

Тарихи сананы қалыптастыруға, қазіргі ойдың тұтастық желісін қалыптастыруға өткенді зерттеудің маңызы өте зор. Өйткені өткенді ойға алып, бүгінгі күннің сұраныстарын қанағаттандыра аламыз.

Менталитет буын-буынға ұжымдық бейсаналық түрде беріліп отырады. Осы тұрғыдан алғанда қазақ халқында ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан құндылықтар жеткілікті. солардың бірі сөз өнері. Бұл жөнінде Д. Кішібеков былай дейді: «Қазақ не айтса да мәселенің байыбына жетіп барып айтатын, сөздің түйеміне мән берген халық . . . Біздің мақал-мәтелдеріміз тұнып тұрған философия. Сондықтан да шешендеріміз сөзін дәлелдеуді, үәжді ету үшін әманда мақал-мәтелдерге жүгініп отырған. Асыл шешен, дәлелді, қисынды сөйлеу қазақ халқы арасында өте ерте заманнан дәстүрге айналған» - деп жазады. Сөз өнері, шешендік дәстүр қазақ халқының дүниені, қоғамдық қатынастарды танудағы өнердің бір түрі. Ол ұлттық ойлау ерекшелігінің биік көрінісі, ажырамас түрі.

Сөз өнерінің бір түрі айтыс. Ал суырып салма ақындық өнердің жемісі, сөз жарысы, өнер бәсекесі. Айтыс өнері шеберлікті, алғырлық пен тапқырлықты қажет етеді. Қазақта «өнер алды қызыл тіл» деген қанатты сөз бар.

Көшпелі қоғамда айтыс тек ақындардың үйлесі ғана болмай, оған бүкіл ел болып ат салысқан. Абайдың «әркімнің өнерге бар таласы»деуі де сондықтан. Ендеше, айтыс өнер қазақтың қанына сіңген қасиеттерінің бірі, менталитеттің бір ұшы. Соңғы кезде осы айтыс өнеріне айрықша назар аударылып жүр. Бұл өнердің жандануы қазақтың бойындағы өнерге деген шынайы көңілін оятуда. Тоталитарлық заманда тұншаланып өнер сахнасынан құрып кете жаздаған айтыстың қайтадан мәртебеге ие болуының астарында бейсаналық болмыс жатыр.

Айтыс өнері қазақ халқының өнерді танудағы, өмір мағынасын түсінудегі адамгершілік пен азаматтықты бағалаудығы өнердің еңбір ерекше түрі.

Айтыс, шешендік өнер қазақ философисының негізгі бір бөлігін құрайды. Бұларсыз қазақ философиясының дамуын елестету мүмкін емес. Шешендік өнердің дүниетанымдық астары, ондағы көтерілген, даналық сөздер осы күнгі қазақ философиясын қайта қалпына келтірудегі таптырмас рухани байлық. Өкінішке орай шешендік өнер бүгінгі қазақ менталитетінде өзінің тұтастығын жоғалтқан. Оның себебі тоталитаризм, орыстандыру саясаты, ана тілін қолдану аясының тарылуы. Бұл ұлттық рухани болмысына түскен, оңайлыкпен жазылмайтын жара. Қазақ философиясы туралы сөз өткенде тағы бір айналып өтуге болмайтын мәселе - даналық. ¥лт менталитетінде даналықтың алатын орны ерекше. Даналық қазақ философиясы мен ұлт менталитетінің арасында дәнекер болып тұрған рухани байлық. Олай болса даналықты қарастыру арқылы біз қазақ философиясның астарын ашып қана қоймай, сонымен қатар ұлт менталитетінің даму ерекшеліктерін де байқаймыз.

Шығыс философиясында даналық мәселесі ерекше орын алған. Шығыс философтарыныың түсінігінше даналық ақын да, білім де емес, ол - рухани білім (Дхармма) .

Даналықты тануда ақын шектіліксіз, логикалық ойлау шектеулі. Оны танудың бірден-бір тәсілі - рухани тәжірибе. Осы рухани тәжірибе аркылы адам жаман мен жақсыны, шындық пен жалғанды айырады. Қазақ жерінде ұлт менталитетіне әсер еткен идеялар мен даналық ойлар көп. Солардың бірі Абай философиясы. Оның «Адам бол» деп көтерген идеясының ұлт менталитетіне тигізген әсері мол. Оның қара сөздерінде кездесетін есті адам, ойлы адам, арлы адам, иманды адам, түзік адам, толық адам деп адамдарды даналық жолына түсуге шақырады.

Даналықты үлт менталитетінің қайнар көзі дегенде, Батыс философиясындағы даналық туралы айтылған ойларды саралаудың да маңызы зор. Грек философиясында даналықты кұдайға тән қасиет деп қарастырған. Даналық жеке қарапайым адамдар үшін түсініксіз деген ойлар да айтылған. Бірақ, Фалестің айтуынша, даналық - әр нәрсенің шегін білу. Пифагор даналық білімнің ең жоғарғы шыңы және онсыз өмірдің мәні жоқ деп пайымдаған. Оның ойынша кез-келген білім даналық емес, тек заттар мен құбылыстардың заңдылығын білу даналық. Гераклит болса даналыкты «Логос» деп атаған. Оның ойынша даналық шындықты айту,

табиғат дауысына құлақ түру, соған сәйкес іс-әрекеттер жасау. Ал Сократтың түсінігінде даналық білім мен адамгершіліктің жиынтығы. Егер білім адамгершіліктен тыс тұрса, онда ол керісінше ақымақтық. Аристотель білім мен даналықты бір деп қарастырған. Оның ойынша даналық дүниедегі әр нәрсенің шығу тегін және басын білу. «Даналық білімдердің ішіндегі ең нақтысы» деген ой айтқан. Қысқаша айтқанда, батыстық философияда даналықты білімге теңеген. Даналық көріністері мен іздері ұлт менталитетінде тасқа басқан таңбадай сайрап жатыр. Егер оларды түйелейтін болсақ олар адам мен табиғат, қоғам мен адам, адам мен адамдар арасындағы қатынастарға жиі кездеседі.

Даналық қашанда тұтастыққа негізделген. Тұтастық идеясы - ол тек білім ғана емес, сонымен қатар адамгершіліктің ритуалдық, салт-дәстүрлік қатынастардың ажырамас жиынтығы.

Қазақ халқы қашанда табиғатпен етене жақын өскен халық. Табиғат қазақтың анасы мен атасы. Қазақ табиғатқа байланысты салт-дәстүр, тыйымды одан қорыққанынан емес, терең түсінгенімен ойлап тапкан. Мысалы: суға түкірмеу, себебі судың кір кетірер қасиеті бар т. б. Қазактың табиғаты қандай бай, даласы қандай дархан болса, мінезі де сондай кең. Қазақ адам сипатын осы табиғаттың қасиеттерімен көрсеткен: жызық маңдай, қыр мұрын, ақша бет; мінез өзгерістерін: қабағы суық, күндей күлімдеген көзді, жадыраған жаздай мінезді т. б. Абайдың «қыс» өлеңі де осы ойды дәлелдей түседі. Бала ауырғанда жерұшық беріп жерге аунату да сол ұлт менталитетіндегі адам мен табиғат арасындағы тығыз байланыысты білдіреді.

-Өкінішке орай бүгінде ұлт пен табиғат арасындағы гармониялык катынастардың бұзылуы, табиғатқа деген агрессивтік көзқарас пен менталитетінің қалыптасуында. Табиғатқа деген батыстық үлгідегі тутынушылық көзқарас ұлт менталитетіндегі тұтастық идеясына, ғасырлар бойы қалыптасқан даналығына кері әсерін тигізуде.

Қазақ философиясында даналық мәселесінің тамыры терең, желісі ауқымды. Даналықты қазақтың рухани дүниесінің басқа да салаларынан кездестіруге болады. Ол фольклорда, мақал-мәтелдерде, шешендік сөздерде, салт - дәстүрлерімізде жиі кездеседі. Ұлттық ойлау жүйесін қалыптастыру біздіңше менталететтен туындайды. Өйткені ұлттық ойлау жүйесінде ғасырлар бойы жинақталған рухани болмыс, дүниені бейнелеу формалары, белгілі бір ұғымдар, түсіндіктер қөрініс табады.

Бүгінгі қазақ менталитетіне тән нәрсе, ол ішінара қайшылықтар. Жаңа мен ескінің күресі, жалпы мен жалқының, дәстүр мен жаңашылдықтың, ішкі және сыртқы факторлардың қайшылықтары кейде тілмен ділдің арақатынасын бұзуға әсер етуде. Оның басты себебі, батыс құндылықтары алдында бас ию, рухани пратикада әлеуметтік процестерді бейнелеуде европоцентристік тәсілдің басымдылығы қайшылықтар жүйесін күрделендіре түсуде.

Бүгінгі қазақ менталитетіндегі ең басты қайшылық батыстың рухани құндылықтарын екшеусіз, талдаусыз қабылдау әлеуметтік әмірде кеңінен

орын алуда. Осының барлығы сайын келгенде ұлт менталитетінің әлсіздігінен туындайды.

Нарық заманында батыстық технологиясын бүркеніп мәдени, діни ағымдар тосқауылсыз, кедергісіз менталитетімізге сыналап кіріп жатыр. Демократия атын жамылған миссионерлер ұлттық рухани өмірін лайлауда. Оған қарсы тұрар рухани күш болғанымен, оларды нақты түрмыста пайдалану әзірге әлсіз. Көпшілік ұлт рухының тазалығын емес, қалтасы мен және басын ойлауда. Бұған себеп біздіңше болашаққа деген нық сенімнің әлсіздігінде. Болашағына сенімсіздік білдіріп, күмән келтірген адамның бойын немкеттілік басып, ол тіпті сатқындыққа баруы мүмкін. Онда ешқандай жауапкершілік жоқ- басты себеп осында.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.