Калькуляциялау принципі

Кіріспе

Ел басымыздың Қазақстан халқына 2007 жылғы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» жолдауында: Тәуелсіздікке қолымыз жеткен алғашқы күннен бастап сіздер мен біздер барлық қажыр-қайратымызды жұмсап, еңсесін асқақтатқан Жаңа Қазақстан барған сайын нық сеніммен алға басып келеді. Дамудың өзі таңдаған даңғылына түскен еліміздің атағы шартарапқа таралып, әлемдік қоғамдастықтың алдындағы абыройы да жылдан жылға артып отыр.

Осыдан он жыл бұрын жасаған таңдауымызда біз жаңылысқан жоқпыз. Ол дұрыс таңдау болғанын уақыт бізге дәлелдеді.

Дәл осы уақыттан бастап, Қазақстан нарық экономикасының теоремасы мен демократиялық даму ақиқаттарының тар жол, тайғақ кешуінен тайсалмай өтіп, алған бағытынан таймай алға басты.

Біз бірге болған кезде табысқа жетеміз. Сондықтан сіздерге жаңа онжылдықтың стратегиясын ұсына отырып, сіздердің әрдайымдағыдай қолдау көрсететіндеріңізге сенемін. Және де бұл қолдау әрдайымдағыдай сенімді болатынын білемін. Ел басшылығы - Парламент, Президент, Үкімет - біз бірлесіп ойға алғанды әрдайым атқарып келгеніміздей, орындап шығамыз.

Бухгалтерлік есептің бәсекелестік экономикаға, сыртқы тұтынушыларға неғұрлым ақпаратты көбірек беруге, сонымен қатар коммерциялық құпияны сақтауға сай келу қажеттілігі кәсіпорынның бұрынғы біртұтас бухгалтериясын жеке екі бөлікке - қаржылық және калькуляциялық бөлікке бөлуге итермелейді.

Бухгалтерлік есепті жеке бөлікке бөлу қаржылық есептің орталық-таңдырылуына және калькуляциялық есептің де орталықтаңдырылуына алып келді.

Калькуляциялық бухгалтерия жедел-аналитикалық ақпаратты тиімді басқару, барлық өндірістік құрылымдық бөлімдерді бақылауға алу, олардың шығындары мен табыстарын қадағалау мүмкіндігіне ие болды.

Шығындар мен өзіндік құнды реттеуді жедел бақылаудағы шұғыл қажеттілік өндірістің және тұтынудың жедел-калькуляциялық есебінің -стандарт-кост есебінің жүйесінің пайда болуына және таралуына әкелді. Өңдірістік менеджменттің бір қағидасы болып табылатын шығындарды анықтаудың нормативті әдісін Ф. Тейлор мен сол уақыттағы басқа да инженерлер ұсынғанын айтып кеткен жөн болар. Еңбек және материалдық ресурстарды қолданудың бір ғана қолайлы жолын анықтау үшін өндірістік менеджментті жақтаушылар нормативтерді қолданған. Нормативтер жұмыстың жүру жоспарының үрдісін материалдар мен еңбекті тұтыну минимумға әкелетіндей етіп ақпаратпен қамтамасыз етті. Дегенмен, өндірістік менеджментті жақтаушылар нормативтерді қаржылық шығындарды бақылау құралы ретінде қарастырмады.

Ең алғаш 1911 ж. Ч. Гаррисон шығындарды анықтаудың нормативті жүйесін талқылап енгізді. Сонымен қатар ол 1918 ж. Айнымалы шығындарды талдау үшін теңдеулерді басып шығарды. Қазіргі әдебиеттердегі нормативтік есептер жүйесі соның жұмыстарынан алынған.

Стандарт-кост есебінің жүйесінің қалыптасуы мен оны қолдану калькуляциялық есептің жүзеге асқан шаруашылық құбылыстар мен факторларды жай ғана тіркеуші күйінде болмауына алып келді, ауытқуларды басқару негізінде өз назарын болашаққа бағыттайды. Бұл есеп жүйесі АҚІІІ және Батыс Еуропаның алдыңғы қатарлы өнеркәсіптік фирмаларында қазірге дейін кең қолданылатынын айтып кеткен жөн.

Басқару есебінің қалыптасу жолындағы келесі кезең болып табылатын калькуляциялық есептің басқа бағыты - директ-костинг есеп жүйесінің қалыптасуы болып табылады. Ең алғаш бұл термин 1936 ж. АҚШ-та пайда болды. Бұл жүйенің негізгі идеялары 1936 ж. қаңтарында басылып шыққан американдық зерттеуші И. Н. Гаррисонның өнеркәсіптік есептің Ұлттық бірлестігі бюллетенінің бабында көрсетілген. Бұл жүйе негізінде шығындарды тұрақты және айнымалы деп бөлу қағидасы алынған.

Директ-костинг жүйесі бойынша өнімнің өзіндік құны бір ғана айнымалы шығындар мен жоспарланып ескеріледі. Сипаты бойынша олар өндірістік болып табылады және өнім құнына оларды тура жолмен енгізеді. Тұрақты шығындарды өнім өзіндік құнына кіргізбейді, олардың пайда болған кездегі қызмет нәтижесіне енгізеді. Айнымалы шығындар мен сату сомасының арасындағы айырым кәсіпорынның маржиналды табысы. Ол өнімді өткізудің тиімді бағасын анықтауға, шығындардың байланысы мен сәйкестілігін талдауға, өткізу көлемі мен пайданы анықтауға мүмкіндік береді.

Директ-костинг есебінің жүйесі кәсіпорынның бағалық және стратегиялық саясатында маңызды орын алады.

Сонымен өнеркәсіптік кәсіпорындарға жаңа есеп әдістерін енгізу (стандарт-кост, директ-костинг, «жауапкершілік орталығынан» шығын есебі) оны калькуляциялық есеп жүйесіне айналдырып, калькуляциялық есебінің жүйесін дамытты, ал өз нәтижелерінде ондірістік есепті басқару есебіне, өндірістік бухгалтерияны басқару бухгалтериясына алмастырды.

«Өндіріс шығындары мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың есебі мен аудиті » тақырыбы бойынша диплом жұмысы нарықтық экономика жағдайында дамыған елдер қатарына қосылу мақсатында маңызды орын алып отыр.

Бухгалтерлік есепті дұрыс ұйымдастырмайынша экономикалық тиімділікке қол жеткізу мүмкін емес. Сондықтан Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті реттейтін 2007 жылы 28 ақпанда «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» заңы және 2006 жылы 16 мамырда «Аудиторлық қызмет туралы» заңы (өзгертулер мен толықтырулар) қабылданған.

Диплом жұмысы кіріспеден, үш негізгі тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Диплом жұмысын орындау барысында «JPK Corporation» ЖШС-нің материалдары пайдаланылды.

Өндіріс шығындары мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың есебі мен аудиті төмендегі тарауларда толық ашылып көрсетіледі:

- Шаруашылықтың технико-экономикалық сипаттамасы

- "JPK Corporation” ЖШС -нің есеп саясаты

- Шығындардың жіктелуі (классификация) және тәртібі

- Шығындар есебінің түсінігі, түрлері және калькуляциялық бірліктері

- Калькуляциялау принциптері, оның объектісі мен тәсілдері

- Толық және толық емес өзіндік құнды калькуляциялау

- Шығындарды және калькуляциялаудың нақты және нормативті тәсілдері

- Дайын өнімнің ішкі аудитін жүргізу

- Қазіргі заманға сай компьютерлік бағдарламаларды қолдану

I. Кәсіпорынның технико-экономикалық сипаттамасы және бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

1. 1. Шаруашылықтың технико - экономикалық сипаттамасы

«JPK Corporation» жауапкершілігі шектелген серіктестігі 1992 жылы құрылған. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік құрылтайшының салымы негізінде құрылып отыр, Қазақстан Республикасының заңы негізінде әрекет етеді. Шағын кәсіпкерліктің субъектісі болып табылады. Кәсіпорынның қызметкерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан аспайды және активтерінің жалпы құны айлық есеп көрсеткішінің алпыс мың есесінен артық болмауы керек.

«JPK Corporation» ЖШС-гі күрделі жөндеу және құрылыс жұмыстарымен, сонымен қатар құрылыс материалдарын өндірумен айналысады.

Серіктестіктің орналасқан мекен-жайы: Алматы қаласы, Медеу ауданы, Бөгенбай батыр көшесі, үй 115, кеңсе 40.

Серіктестіктің әрекетінің негізгі мақсаты болып мекемелер мен азаматтардың өнімдегі (жұмыстар мен қызметтердегі) қажеттіліктерін барынша толық әрі сапалы өтеуді жүзеге асыру барысында барынша жоғары табыс табу.

Серістестік қызметін қамтамасыз ету үшін қатысушы теңге мөлшерінде жарғы капиталын құрады. Жарғы капиталын қатысушы толығымен процент мөлшерінде енгізген.

Серіктестік төмендегілердің меншік иесі болып табылады:

• қатысушының жарғылық капиталына енгізген ақша және материалдық салымдарының (соның ішінде интеллектуальды меншік нәтижелеріне құқық) ;
• сетіктестіктің шаруашылық қызмет нәтижесінде алған кірісінің;
• өзге де кірістердің, сондай-ақ заңдармен рұқсат етілген өзге де негіздер бойынша сатып алынған мүліктің.

Серіктестіктің мүлкі оның балансында есепке алынады.

Серіктестік өз жарғы капиталының проценті есебінде сақтық капиталын құрады. Сақтық капиталы жыл сайын жарғы капиталының пайызына жеткенше таза табыстың пайызын аударып отыру жолымен құрылады. Серіктестіктің шығыны сақтық капиталының есебінен өтеледі. Серіктестіктің басқа да қорлар құруға құқы бар.

Серістестіктің бір жылға қызметі нәтижесінде алған таза пайдасын бөлу серіктестіктің сәйкес жылғы қызметінің нәтижелерін бекітуге арналған қатысушы шешіміне сәйкес жүргізіледі.

Серіктестіктің кірістер мен шығыстар туралы есебі 30 БЕС-ына сай жасалып түсіндірме хатымен баяндалады. Бұл есеп серіктестіктің есептік кезеңдегі қаржылық нәтижесін бейнелейді. Кірістер мен шығыстар туралы есеп мына баптардан құралады:

• негізгі қызметтен табыс:

өткізілген дайын өнімнің (тауардың, жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны;

• жалпы табыс;
• кезең шығындары (өткізу шығындары, жалпы және әкімшілік шығындары, сыйақы түріндегі шығын) ;
• негізгі қызметтен табыс (шығын) ;
• негізгі емес қызметтен табыс (шығын) ;
• негізгі қызметтен салық салуға дейінгі табыс (шығын) ;
• қорпоративтік табыс салығы;
• негізгі қызметтен салық салынғаннан кейінгі табыс (шығын) ;
• төтенше жағдайлардан табыс (шығын) ;
• таза табыс (шығын) .

«JPK Corporation» ЖШС-інің кірістер мен шығыстар туралы есебінде табыстар мен шығындардың талдауы беріледі.

Кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштерін төмендегі 1-ші кестеден көруге болады.

Кесте 1

Кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштері

Кестеден көріп отырғанымыздай есепті жылды өткен жылмен салыстырғанда өнімді өткізуден түскен табыс 37913 мың теңгеге кеміген. Сатылған өнімнің өзіндік құны 4639 мың тенгеге кеміп отыр. Жалпы табыс 33274 мың теңгеге азайған. Кезең шығындары 32046 мың теңгеге кеміген. Негізгі қызмет бойынша табыс 1227 мың теңгеге зиян шекті.

1. 2. "JPK Corporation” ЖШС -нің есеп саясаты

«JPK Corporation» ЖШС есеп саясатының басты міндеті - оның шаруашылық қызметін мейлінше шынайы етіп көрсететін толық, объективті және дұрыс ақпараттарды жасау болып табылады.

Кәсіпорынның есеп саясаты екі бөлімнен тұрады:

Ұйьмдастырушылық-техникалық бөлім және жалпы ережелері:

1. «JPK Corporation» ЖШС-і ҚР Әділет Министрлігінде 1992-ж. 07 каңтарда тіркелген (Мемлекеттік тіркеу туралы Куәлік №53128-1903- ЖШС) . Меншік түрі жеке меншік.
2. Ресми атауы: "JPK Corporation” ЖШС-і.
3. Серіктестіктің орналасу мекен-жайы: Алматы қаласы, Бөгенбай батыр көшесі, ү. 115, кеңсе 40.
4. Серіктестік құрылтайшысы: жеке тұлға. Жарғылық капиталға салым үлесі- 100%
5. Негізгі қызметі: сату.
6. «JPK Corporation»" ЖШС-і өз қызметін мына құжаттар негізінде жүзеге асырады:

• «JPK Corporation»" ЖШС-інің жарғысы;
• «JPK Corporation»" ЖШС-інің құрылтай құжаттары;

• №409-1 1999-ж. 01-шілдеде шыққан (одан кейінгі өзгертулері мен қосымшаларын ескере отырып) ҚР Азаматтық Кодекс!;
• 1998 ж. 22-сәуірде шықкан №220-1 "Шектеулі және серіктестіктер туралы" ҚР Заңы(одан кейінгі өзгертулері мен қосымшаларын ескере отыра) ;
• ҚР-дағы қаржылық-шаруашылық әрекеттегі ұйымдардың қызметін реттейтін өзге де заңдар, нормативтік актілер, нұсқаулар мен әдістемелік ұсыныстар.

Ұйымның ұйымдастырушылық, басқару құрылымы

«JPK Corporation» ЖШС-інің басқару органы болып қатысушылардың жалпы жиналысы, ал атқарушы органы болып директор саналады.

Жалпы жиналыс қатысушылары мен атқарушы директордың өкілдігі ҚР Заңымен және «JPK Corporation» ЖШС-інің Жарғысымен анықталады.

Бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйесі

1. «JPK Corporation» ЖШС-інде бухгалтерлік есеп мына нормативтік кұжаттарға негізделіп жүргізіледі:

• ҚР-ның 2007-ж. 28-ақпанда шыққан №234-III "Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы" Заңы;

• Бухгалтерлік есеп стандарттары (өзгертулер мен қосымшаларын ескеру) ;
• Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулықтар;

• 2002-ж. 18-қыркүйегінде шыққан №438 бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары (өзгерістерін қоса алғанда) ;

• «JPK Corporation» ЖШС-інің есеп саясаты;

• бухгалтерлік есепті ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулар, нормативтік актілер.

2. «JPK Corporation» ЖШС-інің бухгалтерлік және қаржылық есебін құрастыру мақсаты -қызығушылық танытқан серіктестікке қатысты тұлғаларды қажетті ақпаратпен камсыздандыру.

3. «JPK Corporation» ЖШС-інің бухгалтерлік есеп мына принциптерге негізделеді:

• есептілік - табыс нақты алынғанда, шығыс жабылғанда танылуы;
• әрекеттің үздіксіздігі - онда қаржылық есеп серіктестік жұмыс істеуде және жақын болашақта істейді деген алғы шартпен жүргізу.

4. Қаржылық есептің өткен кезеңдеріндегі жіберілген қателер келесі кезеңде есепке алынып, пайда не залалды түзетуде ескерілуі тиіс.
5. ЖШС қаржылық есебі сипаттамасының негізгі қасиеттері түсініктілік, орындылық, сенімділік және салыстырмалық болуы керек.
6. «JPK Corporation» ЖШС-інің есеп саясатындагы өзгерістер ҚР заңнамасында және серіктестік қызметінің қаржылық есебін тапсыруда өзгерістер болған кезде ғана жасалады.

Бухгалтерлік құжаттама:

1. Бухгалтерлік жазбалар алғашқы құжат негізінде жасалып, бухгалтерлік есебінде негізгі құралдар, басқа да активтер, міндеттемелер, табыстар мен шығыстар көрсетілуі тиісті. Алғашқы құжаттар сол операцияларды растаушы ретінде жасалған уақытына сәйкес, ол мүмкін болмаса есепті тұлға есеп өткізуіне байланысты сол операция өткеннен кейін есепке алынады.
2. Бухгалтерлік жазбалар қолмен сонымен қатар компьютерлік есеп жүйесі арқылы жасалады.
3. Біртекті операцияларға жинақтық құжаттар жасалады. Жинақтық құжаттар алғашқы құжаттармен бекітілсе ғана дәлелдеу күшіне ие.
4. Серіктестіктің алғашқы құжаттарын, бухгалтерлік есеп құпия ақпараты болғандықтан, оған тек басшылық рұқсат берген тұлғалар ғана ұсынылсын.
5. Операция мәніне қарай басшылық бухгалтерлік құжаттарға қол қоятын тұлғалар бұйрық бойынша анықталады.
6. «JPK Corporation» ЖШС-інің бухгалтерлік құжаттары ҚР заңнамасы (ҚР Салық Кодексінің 66-бабы) бекіткен мерзімдерге сақталады. Құжаттарды сақтау құжат қатысты мерзімнен кейінгі жылдың 1-қаңтарынан есептеледі.

Түгендеу

Бухгалтерлік есеп мәліметтерінің шынайылығы үшін кем дегенде жылына бір рет мүлік пен ақша қаражаттарының түгенделуі жүргізілуі керек.

Сипатына қарай түгендеу жоспарлы және аяқ астылы сипатта болады. Жоспарлы түгендеу белгіленген уақытта жасалсын. Онда негізінен:

• жылдық есеп алдында негізгі құралдар, ТМҚ-тар (есеп жылының 25-желтоқсанында) ;
• серіктестіктің кассасындағы ақша қаражаттары айына бір рет;
• серіктестіктің дебиторлары және кредиторларымен есеп айырысуды тексеру тоқсанына бір рет.

3. Міндетті түрде аяқ асты түгендеу егер де:

• материалды жауапты тұлға ауысқанда (өткізу - өткізіп алу күні) ;
• ТМҚ-ның бұлінуі, жоғалуы, бұзылуы болғанда;
• форс-мажорлық жағдайлар туындаса;
• серіктестіктің өз қызметін тоқтатқан кезде ликвидациялық баланс жасау үшін және т. б. ҚР заңында қарастырылған жағдайларда.

4. Түгендеудің жүргізілуіне жауапты ЖШС директоры және үнемі әрекет ететін түгендеу комиссиясы (комиссия төрағасы- ЖШС-тің бас бухгалтері, мүшелері-сату бойынша менеджер, серіктестік мамандары) . Комиссияның белгілі бір тұлғаларын сол кездегі басшылықтың бұйрығы аркылы анықтайды.
5. Түгендеуді жүргізу, оған қажетті құжаттарды толтыру, бухгалтерияға берілетін түгендеу нәтижесі мәліметінің түрі нормативтік актілерге негізделеді. Түгендеу нәтижесін басшылықтың бекітуі бухгалтерлік есеппен салыстырылғаннан кейін 10 күн ішінде жүзеге асырылады.
6. Түгендеудегі басты шарт түгендеуге жататын құндылықтары бар және оның есебін жүргізетін материалды жауапты тұлғаның болуы.

Әдістемелік бөлім төмендегідей жүргізіледі:

Кезең шығындары «JPK Corporation» ЖШС-інің қызмет ерекшелігіне қарай шаруашылық шығындар есебі . 7210 "Әкімшілік шығындар" шоты арқылы жүзеге асады. Есептік кезең шығындары мыналарды біріктіреді:

• жалпы және әкімшілік шығындар, ТМҚ-тарды өткізу бойынша шығындар;
• пайыздар бойынша шығындар.

Бұл шығындар шаруашылық көлеміне байланысты емес тұрақты шығындар. Олар жасалған мерзімінде есепке кіргізіледі. өткізілген өнімнің қалдығымен келесі кезеңдерге ауыстырылмайды.

Жалпы және әкімшілік шығындарға мыналар кіреді:

• әкімшілік персоналға жататын қызметкерлер еңбекақысын төлеу;
• шаруашылықта қызмет атқаратын персонал еңбекақысын төлеу;
• бекітілген норма бойынша әкімшілік және шаруашылық персоналының еңбекақысынан аударымдар;
• әкімшілік басқару аппаратын ұстау, ЖШС құрылымдық ұстау, материалды-техникалық және көліктік қызмет көрсету;

• байланыс, есептеу, өлшеу және т. б. шаруашылықта қажетті құралдарды ұстау мен қызмет көрсету, ғимараттарды, құрылысты, инвентарьды жөндеу шығындары;

• әкімшілік басқару құралдары мен жүйесін құру, жетілдіру шығындары;
• банк қызметін төлеу;
• лимит шегінде әкімшілік персоналының іссапар шығындары;
• серіктестіктің штаттық кестесінде жоқ қызметті жасаған өзге ұйымның қызметін төлеу шығындары;
• конторалық, баспалық, пошта-телеграф, телефон шығындары;
• өкілдік шығындар;
• жұмыс күшін ұйымдасқан жинау, оқыту, жұмыстан босату кезіндегі компенсация. комиссиялық шығындар;
• НҚ-дарды жалға алу шығындары;
• мүліктен аударымдар, салықтар, өзге де төлемдер;
• қоймалардағы ТМҚ-тардың жоғалуы, бұзылуы, жетіспеушілігі және т. б. өндірістік емес шығындар мен жоғалтулар;
• коммуналдық қызмет, жұмысшылардың еңбегін қорғау, ЖШС-ті күзету, өрттен қорғау және т. б. жалпы шаруашылық шығындары;
• нақты еңбекақыға дейінгі уақытша еңбек қабілетін жоғалтуда қосымша төлем шығындары;
• әрекеттегі заңнамаға сәйкес өндірістік емес жұмысшылардың еңбек демалысына шығу кезіндегі бір жолғы сыйақылар;
• ақпараттық, консультациялық қызметтерді төлеу;
• жұмысшылардың жұмысқа келудегі жол шығындарын өтеу;
• шаруашылық шарттарының бұзылуы нәтижесіндегі пенялар айыппұлдар және басқа да санкциялар түрлері бойынша туындаған шығындар.

Өткізу бойынша шығындар. ТМҚ-тарды сату кезінде туындаған шығындар кіреді. Атап айтсақ:

• өткізу бөлімі жұмысшыларының еңбекақысы, еңбекақыдан аударымдар, НҚ-дарды ұстау және амортизациясы және т. б. ;
• жеткізу пунктіне дейінгі тасымалдау шығындары, тиеу-түсіру жұмыстары;
• тауардың нарығын зерттеу, өткізу нарығындағы жарнама бұйымдарын шығару. көрме-жәрмеңкелерге қатысу, тауар түрінің (образец) құны ;

«JPK Corporation» ЖШС-інің өткізу бойынша шығындары есебі 7110 «Өнімдерді өткізу мен қызметтерді көрсету бойынша шығыстар" шотында жүргізіледі.

Пайыздар бойынша шығындар. Пайыздар бойынша шығындар есебі 7310 "Сыйақы түріндегі шығындар'" шотында жүргізіледі. Оған жататындар: - банк несиелері бойынша пайыздарды төлеу; - мүлікті және т. б. жалға алу бойынша пайыздарды төлеу шығындары.

Өндіріс шығындарын есептеу және өнімдердің, жұмыстар мен қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау. Өндірістік шығындары «Тауар-материалдық қорлар есебі» 7-бухгалтерлік есеп стандартына және «Қазақстан Республикасы темір жолдарының негізгі қызметі бойынша шығындар номенклатурасына» сәйкес жеміржол шаруашылығының салалары бойынша, шығын баптары мен элементтері бойынша есепке алынады. Құрылымдық бөлімшедегі цехтар бойынша немесе жалпы филиал бойынша шығындар есебін құрылымдық бөлімше белгілейді.

Өндірістік шығындар өзіндік құнға тікелей қосылатын тура және өндіріспен байланысты бірнеше өнімдер түрлерімен әрі бөлу арқылы өзіндік құнға қосылатын жанама болып бөлінеді.

Өндірістік шығындарды есепке алу үшін бухгалтерлік есептің мына шоттары қолданылады:

8010-негізгі өндіріс (тасымалдар бойынша шығындар) ;

8014- Тасыалдар бойынша үстеме шығындар.

8010 және 8014 шоттарының шаруашылық салалары бойынша шығындарды топтастыруға және есепке алуға мүмкіндік беретін аттас шубшоттары бар.

8030 - қосалқы өндірістер;

8034 - қосалқы өндірістің үстеме шығындары.

8030 және 8034 шоттарының өндіріс түрлері бойынша шығындарды топтастыруға және есепке алуға мүмкіндік беретін аттас субшоттары бар,

8040- үстеме шығындар.

8040 шотты бірнеше қызмет түрі: тасымалдар, қосалқы-көмекші қызмет, әлеуметтік сала, күрделі құрылыс және т. с. с. - бар кәсіпорындар бастапқы құжаттар бойынша аталған қызмет түрлеріне бірден жатқызуға мүмкіндік болмағанда қолданылады. Бұл жағдайда барлық үстеме шығындар алдын ала 8040 шотта есепке алынады. Ай соңында шығындар бөлініп (негізгі өндіріс еңбегіне төлем жасау шығындарына тепе-тең), тиісті шоттарға : 8014, 8034, 2930 және т. б. жатқызылады.

Өндіріс шығындарының жинағы:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс