Кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы ақпарат

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Бет

Кіріспе 3

КӘсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың мӘні

жӘне маңызы 5

Қаржы ұғымы, оның мәні мен қажеттілігі 5
Қаржының функциялары, рөлі және қаржы тәуекелінің мәні 15
Кәсіпорындардың қаржысын ұйымдастыру негіздері 26
Кәсіпорындардың қаржы қорлары 33
Қаржы тұрақтылығын анықтау жолдары 36

2 . “Облжылукоммунқуат” ЖОМКК - ның

қаржы -шаруашылық қызметін талдау 41

2. 1. Кәсіпорынның 2005 - 2006 ж. ж. негізгі

технико - экономикалық көрсеткіштерін талдау 41

2. 2. Активтердің қалыптасу көздерінің құрамы мен

құрылымын талдау 45

2. 3. “Облжылукоммунқуат ” ЖОМКК-ның

қаржы - шаруашылық қызметін талдау 50

2. 4. Дебиторлық және кредиторлық қарыздарының

құрылымын талдау 55

2. 5. Дебиторлық қарыздармен кредиторлық қарыздардың

айналымдығын талдау 57

3. КӘсіпорынның қаржы жағдайын сауықтыру жолдары 60

3. 1. Кәсіпорынның кредиторлық және дебиторлық қарыздарды басқару

бойынша ұсыныстар 60

Қорытынды 64

Қолданылған әдебиеттер тізімі 66

Кіріспе

Кәсіпорынның қаржы тұрақтылығы нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қаржы - экономикалық қызметінің маңызда сипатамасы болып табылады. Кәсіпорынның қаржы тұрақтылығы қаржы ресуртарының болуын, орындалуын және пайдалануын көрсетіп көрсеткіштермен сипатталады. Кәсіпорындардың жаппай төлемге қабілетсіздігі және олардың көптегеніне банкроттық процедурасын іс- жүзінде қолдану жағдайында олардың қаржы жағдайына обьективті және дәл баға беру алғашқы кезектегі мәселе болып табылады. Белгілі бір мерзімге қаржы тұрақтылығын анықтау кезінде кәсіпорынның кезең ағымында қаржы ресуртарын қаншалықты дұрыс басқарғандығына жауап алуға балады. Егер кәсіпорын қаржы жағынан тұрақты, төлемге қабілетті болса, онда оның басқа кәсіпорындар алдында инвестицияны тарату кезінде, несиелерді алуда, жабдықтаушыларды таңдау және маманданған кадрларды іріктеу кезінде артықшылығы бар. Сонымен бірге, ол мемлекетпен және қоғаммен дау-жанжалға түспейді. Өйткені, бюджетке салықты, әлеуметтік қорларға қаржыларды, жұмысшылар мен қызметкерлерге - еңбек ақыны, акционерлерге дивидентерді уақтылы төлейді, ал банктерге несие қайтарымы мен олар бойынща процеттердің төлеміне кепілдік береді.

Неғұрлым кәсіпорынның тұрақтылығы жоғары болса, соғұрлым ол нарық конъектурасының кездейсоқ өзгерісіне тәуелсіз және соғұрлым банкроттық щегігде даму тәуекелдігі төмен.

Қаржы тұрақтылығын талдаудың әртүрлі әдістемелері бар. Біздің елімізде экономикалық дамыған елдердің тәжірбиесі бойынша коэффициентер жүйесін есептеу мен қолдануға негізделген әдістеме кезінен таралған.

Нарықтың экономикаға өту кәсіпорындардан ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін, шаруашылықты жүргізу және өндірісті басқарудың тиімді формулаларын енгізу негізінде өндірістік тиімділігін, өнім мен қызметтің несиелік өабілеттілігін жоғарлатуды, кәсіпкерлікті бесендіруді талап етеді.

Бұл міндетті жүзеге асыруда шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін экономикалық талдау маңызды орын алады. Оның көмегімен кәсіпорынның даму стратегиясы мен тактикасы өңделеді, жсопарлар мен басқару шешімдері негізделеді, олардың орындауына бақылау жүгізіледі, өндіріс тимімділігін арттыру резервтері айқындалады, кәсіпорынның, оның құрылымдық бөлімшелері мен жұмысшыларының қызметі нәтижелері бағаланады.

Жоғарыда айтылғандардың негізінінде таңдап алынған тақырыптың өзектілігі ашылады. Осы орайда дипломдық жұмыстың мақсаты - кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау мәселелерін ашып көрсету болып табылады.

Осы дипломдық жұмыста атқаратын міндеттерім келесі:

қаржының мәнін, функцияларын және ролін анықтау;
кәсіпорынның қаржысын ұйымдастыру негіздерін қарастыру;
кәсіпорынның қаржы қорлары, кәсіпорындардың өндірістік қорлары мен қаржы тұрақтылығының жолдарын анықтау;
“Облжылукоммунқуат” Жамбыл облысы мемлекеттік коммуналдық кәсіпорынның 2005-2006 жылғы мәліметтері арқылы қаржы тұрақтылығына баға беріледі.

1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың мәні және маңызы

1. 1. Қаржы ұғымы, оның мәні мен қажеттілігі

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас бұрын, "қаржылық жағдай" дегеніміз немесе "қаржылық жай-күй" дегеніміз не, соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл ұғым әр түрлі түсіндіріледі. Профессор А. Д. Шеремет "Кәсіпорынның қаржы (активтер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оны қалыптастыру кездерімен (меншіктік капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады" деп жазған. Профессор Н. А Русак (3) бұл үғымды былайша анықтайды: «Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипатталады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорының қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақтылы төлеу мүмкіндігі оның қаржылық жағдайының жақсылығын көрсетеді".

В. М. Радионова мен М. А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы "қаржы ресурстарының қалаптасуымен, таратылуы және пайдалануымен көрсетіледі" деп жазады.

М. Н. Крейнина, А. И. Ковалев және В. П. Привалов қаржылық жағдай ұғымын былайша түсіндіреді: "Қаржылық жағдай - бұл қаржы ресурстарының қолда барын, үлестіріліп таратылуы және пайдалануын сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы".

Профессор И. Т. Балабанов "Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы - бүл оның қаржы бәсекелестік қабілеттілігінің сипаттамасын (яғни төлем қабілеттілігі, несие қабілеттілігі) қаржы ресурстары мен капиталды пайдалану, мемлекет алдында және басқа да шаруашылық субъектілерінің алдында өз міндеттемелерін орындау. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдаудың келесі түрлерін жүргізеді: табыстылық пен рентабельділік; қаржылық тұрақтылық; несие қабілеттілігі; капиталды пайдалану; валюталық өзін-өзі өтеу" - деп жазады (7) .

С. А. Стуков осы ұғым бойынша өзінің көзқарасын келесі сөздермен баяндайды: "Кәсіпорынның қаржылық жағдайы - бұл бірқатар көрсеткіштермен сипатталатын оның саулығы тек өмір сүру қабілеттілігін кешенді түрде бағалау".

Жоғарыда берілген анықтамалар қарастырылып отырған ұғым мәнін жеткілікті дәрежеде ашпайды, бірақ олардың әрқайсысында бұл ұғымды дәлірек анықтауға мүмкіндік беретін ұгымды түжырымдар бар. Бірқатар түрлі әдістермен есептелетін бірыңғай керсеткіштерге қарағанда (мысалы, еңбек өнімділігі, қор қайтарымдылығы, өзіндік қүн, жалпы табыс, тиімділік) қаржылық жағдай түрлі көрсеткіштерді есептеу нәтижесінде және олардың жалпы бағалауға тигізетін әсерін зерттеу негізінде анықталатыны анық. Қорыта келе, кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір сүру қабілеті жоқ кәсіпорындарға аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның сенімді болуын, тұрақтылығын және келешегі барлығын куәландыруы тиіс.

Біздің көзқарасымыз бойынша, сенімділік кәсіпорын жұмысының үздіксіздігін және оның төлеу қабілеттілігін көрсетеді.

Осы берілген түсініктерге сүйене отырып, біз бұл ұғымды былай анықтауды ұсынамыз:

Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылыгын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.

Ал кәсіпорынның қаржылық тұрақтылыгы нені білдіреді? Бұл сұрақ та арнайы оқулықтарда түрліше түсіндіріледі. Бір авторлар қаржылық тұрақтылықты "өз қаражаттарын шебер пайдалану қабілеттілігі, жұмыс процессінде үздіксіздігін қамтамасыз ететін қаржының жеткілікті болуы" деп түсіндіреді. Қаржылық тұрақтылық - меншікті және қарыз қаражаттарының байланысы деп жазады (6) .

Енді біреулер "өз қаражаттары есебінен активтерге (негізгі қорлар, материалдық емес активтер, айналым қаражаттары) жіберілген қаражаттарды жабатын, сондай-ақ өтелмеген дебиторлық және кредиторлық қарыздарға жол бермейтін және де өз міндеттемелерін уақтысында қайтаратын шаруашылық субъектілері қаржылық тұрақты болып табылады" деп жазады.

В. М. Родионова мен М. А. Федотова бұл ұғымды келесідей түсіндіреді: "Кәсіпорында тұрақты қалыптасқан табыстың шығыннан артуының өзіне тән айнасы -қаржылық тұрақтылық болып табылады. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдаланып, оларды тиімді қолдану арқылы өндіру мен өнімді өткізу процесінің үздіксіздігін қамтамасыз ететін, сондай-ақ қәсіпорынды кеңейтуге және жаңартуға қажетті шығындарын қаржыланды-ратын кәсіпорынның қаржы ресурстық жағдайын сипаттайды. Қаржылық тұрақтылық кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады". Осы еңбегінде бұл авторлар одан әрі мына анықтаманы келтіреді.

"Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы - бұл тәуекелділікті мүмкін болатын деңгейінде төлем қабілеттілігі мен несие қабілеттілігін сақтай отырып, табысты есіру негізінде қаржыны тарату мен пайдалану арқылы кәсіпорынның дамуын көрсететін қаржы ресурсының жағдайы",

В. Г. Артеменко мен М. В, Беллендир бұл ұгымды былай түсіндіреді: "Қаржылық түрақтылық - бұл табыстың шығыннан тұрақты дәрежеде артуы. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдалануды қамтамасыз етеді және оларды тиімді пайдалану арқылы өндіру және өнімді сату процесінің үздіксіз болуына жағдай жасайды. Сондықтан да қаржылық тұрақтылык барлық өндіріс-шаруашылық қызметі процесінде қалыптасады және кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады" (9) . Ал кәсіпорынның жалпы қаржылық тұрақтылығы, ол ең апдымен әрдайым табыстың шығындардан артуын қамтамасыз ететін ақша ағымының қозғалысын көрсетеді. Нарық жағдайында ол ең бірінші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін табыстың тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемлекетпен, жабдықтаушылармен, несие берушілермен, жұ-мысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін жеткілікті дәрежеде болуы тиіс. Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы үшін барлық есеп айырысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан кейін, осы кәсіпорында өндірісті дамытуға, оның материалдық-техникалық базасын жаңартуға және де әлеуметтік климатты жақсартуға және басқаларға мүмкіндік беретіңдей дәрежеде табыс қалуы қажет.

Айта кету керек, біз қаржылық тұрақтылық ұғымын қарастырғанда соңғы айтылған авторлардың көзқарастарын бөлек қарастырдық, әйткенмен біз олардың кейінгі шешімдерімен келісе алмаймыз. "Қаржылық тұрақтылықтың мәні - қаржы ресурстарын тиімді қалыптастыру, тарату және пайдаланумен анықталады" -деп жазады В. Т. Артеменко мен М. В. Беллендир.

Біздің ойымызша бұл ұғымды А. Д. Шеремет мен B. C. Сейфуллин дәлірек және анығырақ түсіндіреді. Олар қаржылық тұрақтылықтың мәні - бұл қорлар мен шығындардың қалыптасу көздерінен қамтамасыз етілуі -деп түсіндіреді.

Э. А. Маркарьян мен Г. П. Герасименко да дәл осындай көзқараста (10) . "Кәсіпорынның өз мікдеттемелері бойынша есептесу мүмкіндігі" (4) немесе "Сауда, несие және басқа да төлем сипатындағы операциялардың нәтижесінде пайда болатын кәсіпорынның төлем міндеттемелерін уақтылы және толық орындау мүмкіндігін көрсететін төлем қабілеттілігі, қаржылық түрақтылықтың сыртқы көрінісі болып табылады" (9) . Кәсіпорынның жұмысы нарық жағдайына өтумен бірге оның қаржылық жағдайы және оны сауықтыру жолдарын іздеу жөніндегі сұрақтар да шиелінісе түсті.

Кәсіпорынның қаржылық түрақтылық жағдайына көптеген факторлар әсер етеді, оларды В. М. Радионова және М. А. Федотова келесідей түрлерге жіктейді:

1) пайда болу орнына байланысты - ішкі және сыртқы;

2) нәтижесінің маңыздылығына байланысты - негізгі және негізгі емес;

3) құрылысы бойынша - қарапайым және күрделі;

4) әрекет ету уақыты бойынша - түрақты және уақытша.

Нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеушіі кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдаудың басты мақсаты (міндеті) келесілер болып табылады:

• қаржылық жағдайға баға беру және оның есеп беру мерзіміндегі өзгерісі;

• активтер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестікті, оларды таратудағы рационалды және пайдаланудағы тиімділікті зерттеу;

• айналым капиталының көлемін, оның өсу (кемуін) және ағымдағы міндеттемелермен арақатынасын анықтау;

• қаржы-есептік және несие ережесін сақтау;

• кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрылымын зерттеу;

• ағымдағы активтердің айналымдылық есебі, оның ішінде дебиторлық борыш және қорлар есебі;

• баланстың өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының және төлеу қабілеттілігінің абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін анықтау;

• кәсіпорын табыстылығын бағалау;

• кәсіпорын табысының салыстырмалы көрсеткіштерін, сондай-ақ олардың деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларды есептеп шығару;

• кәсіпорынның іскерлік белсенділігін анықтау;

• кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа мерзімді болжау, яғни оның қаржылық стратегиясын анықтау.

Қаржы («Қолма-қол ақша», «табыс» ұғымын білдіретін орта ғасырдағы латын тілінің financia сөзінен пайда болған француздың fianc сөзінен шыққан) қоғамда нақты өмір сүретін, объективті сипаты мен айрықша қоғамдық арналымы бір өндірістік қатынастарды білдіре отырып, тарихи қалыптасқан экономикалық категория ретінде көрінеді. Күн категорияларының жүйесінде (ақша, баға, кредит, пайда, жалақы және т. т. ) қаржы белгілі орын алады және өзінің ішкі ерекшеліктерімен, сондай-ақ ұдайы өндірістегі өзгешілік рөлімен айшықталады.

«Қаржы» ұғымы мемлекетпен бірге бір уақытта қоғамның таптарға жіктелуі кезінде, мемлекеттің дамуы мен оның ресурстарға деген қажеттіліктерін қанағаттандыруға байланысты жүйелі тауар ақша айырбасы жағдайында пайда болып, дамыды және ол ақша нысанындағы қоғамдық өнімді бөлумен байланысты болатын экономикалық қатынастардың кең ауқымын қамтиды.

Қаржы ғылыми ұғым ретінде, әдетте, қоғамдық өмірде сан алуан нысандарда пайда болатын қызметтермен ассоциаланады және міндетті түрде ақша қатынастарының қозғалысымен қосарлана жүреді.

Бүгінде қаржы терминін күнделікті қолданысқа енгізген авторды атау қиын. Бұл терминнің авторлығын 1577 жылы «Республика туралы алты кітап» деген жұмысын бастырып шығарған француз ғалымы Ж. Боденге қалдыруға болады.

Қаржы туралы жұмыстың («Афин республикасының кірістері туралы») алғашқы авторы Ксенофонт (б. э. д. 384-322 жж. ) қаржы саласындағы көзқарасы оның «афиннің мемлекеттік құрылысы» атты жұмысында баяндалған.

Қаржының мәні, оның даму заңдылықтары, тауар-ақша қатынастарын қамту сферасы мен қоғамдық ұдайы өндіріс процесіндегі рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады.

Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр түрлі қатысушылар қаражаттарының қозғалысы түрінде болып жатады. Құбылыстар бетінде бұл қозғалыс ақшалай соманы қолма-қолсыз немесе қолма-қол ақшамен есеп айырысу түрінде бір иеленушіден басқа иеленушіге беруі болып табылады.

Алайда, кез-келген ақша операциясы, мәміле қаржы операциясына жата бермейді. өйткені ақша түрі құндық экономикалық категориялардың - бағаның, еңбекке ақы төлеудің, қаржының, кредиттің көмегімен болатын қоғамдық өнімнің барлық құнының қозғалысын ортақтастырып, жүзеге асырады.

Қаржы - ақша қатынастарының ажырағысыз бөлігі, ол әрқашан экономикалық жүйе шеңберіндегі қоғамдық ұдайы өндірісітің түрлі субъектілері арасындағы бүкіл ақша қатынастарын емес, тек айрықша ақша қатынастарын білдіреді, сондықтан оның ролі мен маңызы экономикалық қатынастарда ақша қатынастарының қандай орын алатындығына байланысты.

Жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты жасау, бөлу және қайта бөлу процесінде қалыптаса отырып, қаржы қоғамының түпкілікті пайдалануға жіберілетін материалдық ресурстар бөлігінің ақшалай көрінісі болып табылады.

Алайда қаржы ақша қатынастарының бүкіл сферасын қамтиды деп санау дұрыс болмас еді.

Ақша қатынастары жалпы алғанда қаржыдан кем. Қаржы тек ақша қорларының, атап айтқанда табыстар мен қорланымдардың қозғалысы мен байланысты болатын ақша қатынастарын ғана қамтиды. Басқа ақша қатынастары қаржы шеңберінен шығып кетеді. Қаржы қатынастарының жиынтығына, мысалы, шығындардың барлық түрлерін ақшалай есепке алу мен бақылау жасау, өндірілген өнімді ақша нысанында өлшеу, өзіндік құнды калькуляцияалау және өнімнің бағасын анықтау, ақшалай түсімді есепке алу мен сақтау, ақша айналысын реттеу және басқалары кірмейді.

Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да айырмашылығы бар. Ақша - бұл ең алдымен ассоциацияландырылған өндірушілердің еңбек шығындары өлшенетін жалпыға ортақ балама, ал қаржы - жалпы ішкі өніммен ұлттық табысты бөлудің және қайта бөлудің экономикалық тетігі, ақша қорларын жасау мен пайдалануға бақылау жасаудың құралы. Ол өндіруге, бөлуге және тұтынуға ықпал жасайды және объективті сипатта болады. Қаржы өндірістік қатынастардың белгілі бір сферасын білдіреді және базистік категорияға жатады.

Қаржыны экономикалық катеогиялық қатарынан бөліп алу үшін қаржы құбылысын қарастырудан оның мәнін - зат болмысының барлық әр алуан нысандарының бірлігін білдіретін оның ішкі мазмұнын зерттеуге көшу қажет.

Қоғамдық қатынастардың иерархиясында ақша қатынастары экономикалық қатынастарға жатады, ал экономикалық қатынастар өз кезегінде қоғамдық қатынастар жүйесінің айқындаушы бөлігі - өндірістік қатынастарға кіреді (сызба 1) . Бұдан қаржы қатынастарын өндірістік қатынастардың бір бөлігі деуге болады, яғни олар базистік әрі негізгі қатынастар болып табылады.

Қаржы қатынастары

Қаржы қатынастары: Салық

бюджет

Мемлекеттік кредит

Ішкі шаруашылық

Үй шаруашылығы

Сыртқы экономикалық

Сазба 1. Қоғамдық жүйедегі қатынастардың дәйектілігі

Қатынастардың иерархиялық субординациясын ескере отырып, «Жалпыдан - жекеге» қағидаты бойынша олардың мынадай дәйекті қатарын жасауға болады: жалпықоғамдық қатынастар, өндірістік қатынастар, ақша қатынастары және қаржы қатынастары (салық, бюджет, мемлекеттік кредит, сыртқы экономикалық қатынастар және т. т. ) .

Ұдайы өндіріс процесі үздіксіз жалғасып жататын өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну статияларының өз ара байланысты және өзара тәуелді үйлесуі түрінде жүзеге асып жатады.

Ұдайы өндірістің бұл төрт стадиясы қоғамдық өндіріс процесінің қатысушылары арасында тауар қатынастарының болуын айқындайды, өйткені өндірілген өнімдер сатып алу - сатуға жататын тауарлар ретінде болады; өнім оны бұрын айырбастау және бөлу стадияларын өтеді.

Өнімнің өндірістен тұтынуға өту тек тиісті ақша қорларын жасау, бөлу және пайдалану арқылы болады. Осы кезде пайда болатын ақша, экономикалық қатынастар қаржының мәнін құрады. бұдан қаржыны ұдайы өндірістің объективті қажетті категориясы деп атауға болады. Ақша қорларын қалыптастыру, оларды тауар қатынастарына пайдалану қаржы көмегімен болып жатады.

Қаржы қатынастарының бұл сферасы өте әр түрлі болып келеді және мемлекеттік басқарудың түрлі деңгейлерінде - жалпы ұлттық, жергілікті деңгейлерде аталған қорларды жасаумен де, сол сияқты аталған деңгейлерде, салалық, ведомстоволық, аймақтық, әлеуметтік қағидаттар бойынша қайта бөлумен және пайдаланумен де байланысты.

Бұдан басқа ақша қаражаттары мен қорларының қозғалысы мемлекеттік ұзақ мерзімде мақсатты бағдарламаларды - өндіргіш күштерді дамыту, әлеуметтік, экологиялық, ғылыми, аумақтық және басқа бағдарламаларды жүзеге асырады.

Ақырында, ұдайы өндірістік процестің барлық стадияларынан өте отырып, қоғамдық өнім қайта жаңғырылып, үш дербес қорда іске асады: орынды толтыру қоры (өтеу қоры), тұтыну қоры және қорлану қоры (сызба 2) .

Нәтижесінде өнімнің бір бөлігі жаңа ауыспалы айналымға түседі, ал бір бөлігі тұтынылады. Сөйтіп, жалпы қоғамдық өнімнің құны мақсатты арналымдар мен субъектілер бойынша бөлініп, олардың әр қайсысы өндірілген өнімдегі өзінің үлесін алуы тиіс.

Бөлу

Бөлу: Шығындар

Бөлу: с

Бөлу: Материалдық шығындар

Еңбекке ақы төлеу

Қосымша өнім

Бөлу: Ұлттық табыс

Қайта бөлу

Қайта бөлу: Орынды толтыру қоры

Тұтыну қоры

Қолдану қоры

Сызба 2. Қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу.

Қаржының қатысуынсыз қоғамдық өнімнің жеке бөліктерге бөлінуі мүмкін еме. Қаржы - қоғамдық өнімді жасау мен пайдалану арасындағы байланыстырушы буын.

Әр түрлі қоғамдық-саяси құрылымы бар осы заманғы мемлекеттерде қаржымен қатар экономикалық категориялар да - ақша, табыс (пайда), өзіндік құн және басқалары пайдаланылады. Олардың әрқайсысы өзінің функцияларын (тауардың құнын немесе бағасын білдіру, айналыс құралы, еңбек өлшемі мен тұтыну өлшемін анықтау, өндірісті ынталандыру, кәсіпорындар қызметінің нәтижелерін бағалау) орындайды, оларда қоғам дамуындағы бұл категориялардың мәні мен маңызы көрінеді.

Қаржы әрқашан экономикалық жүйе шеңберіндегі қоғамдық ұдайы өндірістің әр түрлі субъектілері арасындағы ақша және тек ақша қатынастарын ғана білдіреді. Сондықтан қаржы қатынастарының ақшалай сипаты - қаржының маңызды белгісі.

Ақша қаржының іс-әрекет етуінің міндетті шарты болып табылады. Ақша болмаса қаржының болуы мүмкін емес, өйткені қаржы ақшаға байланысты болатын жалпы нышан. Ақша айналыс құралының функциясын орындай отырып, капитал, яғни үдемелі құн немесе табыс (пайда) әкелетін құн бола бастайды. Сөйтіп, ол ақшалай қаражаттардың дербес аясы ретінде, өндірістік қатынастардың бір бөлігі ретінде қаржының пайда болуына жағдайлар жасайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.