М.Монтессоридің өмірі мен педагогикалық жүйесі
КІРІСПЕ 3
1 Тарау. М.МОНТЕССОРИДІҢ ӨМІРІ МЕН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ 5
1.1 М.Монтессоридің өмірі 5
1.2 М. Монтессоридің педагогикалық жүйесі 6
1.3 М. Монтессоридің концепциясының мазмұны 7
1.4 М.Монтессоридің педагогикалық жүйесінің негізгі қағидалары 12
1.5 Балалар іс.әрекетіндегі қабылдау мүшелерін дамыту 17
1.6 М.Монтессори жасаған жүйе бойынша балаларды оқуға және жазуға үйрету 18
1.7 Мария Монтессори өсиеттері 19
2 Тарау. М.МОНТЕССОРИ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІС.ТӘСІЛДЕРІ 21
2.1 Тәжірибелік жолмен іске асатын жаттығулар 21
2.2 Сезім мүшесін дамытатын жаттығулар 24
2.3 Математикалық ойлау қабілетінің дамытуға арналған жаттығулар 27
2.4 Сөздік қорды дамыту жаттығулары 28
ҚОРЫТЫНДЫ 29
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 31
1 Тарау. М.МОНТЕССОРИДІҢ ӨМІРІ МЕН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ 5
1.1 М.Монтессоридің өмірі 5
1.2 М. Монтессоридің педагогикалық жүйесі 6
1.3 М. Монтессоридің концепциясының мазмұны 7
1.4 М.Монтессоридің педагогикалық жүйесінің негізгі қағидалары 12
1.5 Балалар іс.әрекетіндегі қабылдау мүшелерін дамыту 17
1.6 М.Монтессори жасаған жүйе бойынша балаларды оқуға және жазуға үйрету 18
1.7 Мария Монтессори өсиеттері 19
2 Тарау. М.МОНТЕССОРИ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІС.ТӘСІЛДЕРІ 21
2.1 Тәжірибелік жолмен іске асатын жаттығулар 21
2.2 Сезім мүшесін дамытатын жаттығулар 24
2.3 Математикалық ойлау қабілетінің дамытуға арналған жаттығулар 27
2.4 Сөздік қорды дамыту жаттығулары 28
ҚОРЫТЫНДЫ 29
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 31
Еліміздің болашағы – жас ұрпақты тәрбиелеуде бірінші бесік - отбасы болса, екінші бесік – мектепке дейінгі білім беру мекемесі. Ұрпақтың азаматтық тұлғасы мен отаншылдық асқақ сезімдерін, қалыптастырудың қайнар көзі - мектепке дейінгі кезеңнен бастау алатыны ақиқат. Мектепке дейінгі тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы өшпестей із қалдырады.
«Жас бала – жас шыбық, жас күйінде қай түрде иіп тастасаң, өскенде сол иілген күйінде қатып қалмақ. Теріс иіліп қалған шыбықты артынан түзейміз десең, сындырып аласың», - деп Мағжан Жұмабаев айтқандай заманға лайық тәрбие мен білім беру ісін кешенді ұйымдастыру жаңа технологияларды, тың идеялар мен шығармашылықты қажет етеді. Бала бойындағы жақсы қасиеттер мен мүмкіндіктерді ашып, олардың өнегелі, тәрбиелі болып өсуіне мектепке дейінгі тәрбиенің тигізер әсерінің маңызы зор.
«Бөбек» қорының президенті С.А. Назарбаеваның сөзімен айтқанда «Әр баланың қабілетін, өзіне жол табу, өзінің күш-жігеріне, өзінің жазмышына сену өте маңызды. Ол өзін-өзі сыйлап, ар-ожданына сәйкес өмір сүріп, жансақ қадамдарының неге соқтыратынын нақты білу үшін керек». Сондықтан мектепке дейінгі жастағы балалардың өзіне – өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру процесін жүзеге асырудың негізгі бағыттардың бірі.
Өзіне-өзі қызмет көрсету өзін күтуге (жуынуға, шешінуге, киінуге, төсегін жинауға, жұмыс орнын әзірлеуге және т. с. с.) бағытталған. Еңбек қызметінің бұл түрінің тәрбиелік маңызы ең алдымен оның өмірлік қажеттілігінде. Бұл іс - әрекеттер күн сайын қайталанатындықтан, балалар өзіне - өзі қызмет көрсету дағдысын мықтап игереді; өзіне - өзі қызмет көрсету міндет ретінде ұғыныла бастайды.
Балабақша тәрбиесі балаларды жеке күнделікті қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған өзіне – өзі қызмет көрсету процесінде балаларға дербестік, еңбексүйгіштік, ұқыптылық, заттарға деген ұқыпты көзқарасы, мінез құлық мәдениетін қалыптастырады.
Мектепке дейінгі сәбилік шақта өзіне - өзі қызмет көрсету белгілі қиыншылықтарға байланысты (саусақ бұлшық еттерінің жеткілікті дамымағандығы, әрекеттердің бірізділігін игерудің қиындығы, оларды жоспарлай білмеушілік, көңілінің оңай бөлінуі), ал мұның өзі дағдылардың қалыптасу процесін тежейді, кейде баланың қажетті әрекетті орындауға құлықсыздығын туғызады. Алайда тәрбиеші балалардың осы жас кезеңінде - ақ өзіне - өзі қызмет көрсете білу қабілетін дамыта бастайды, қажетті әрекеттерді орындауда ұқыптылық пен мұқияттылық, дербестік болуына күш салады, тазалық пен мұнтаздыққа әдеттендіреді. Осының бәрі тәрбиешіден сабырлылықты, табандылық пен игі тілектестікті, көтермелеп отыруды талап етеді. Балалардың өзіне - өзі қызмет көрсетуіне орай тәрбиеші әрбір баламен жеке - дара жұмыс жүргізеді, онымен алуан түрлі байланыс жасайды,
«Жас бала – жас шыбық, жас күйінде қай түрде иіп тастасаң, өскенде сол иілген күйінде қатып қалмақ. Теріс иіліп қалған шыбықты артынан түзейміз десең, сындырып аласың», - деп Мағжан Жұмабаев айтқандай заманға лайық тәрбие мен білім беру ісін кешенді ұйымдастыру жаңа технологияларды, тың идеялар мен шығармашылықты қажет етеді. Бала бойындағы жақсы қасиеттер мен мүмкіндіктерді ашып, олардың өнегелі, тәрбиелі болып өсуіне мектепке дейінгі тәрбиенің тигізер әсерінің маңызы зор.
«Бөбек» қорының президенті С.А. Назарбаеваның сөзімен айтқанда «Әр баланың қабілетін, өзіне жол табу, өзінің күш-жігеріне, өзінің жазмышына сену өте маңызды. Ол өзін-өзі сыйлап, ар-ожданына сәйкес өмір сүріп, жансақ қадамдарының неге соқтыратынын нақты білу үшін керек». Сондықтан мектепке дейінгі жастағы балалардың өзіне – өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру процесін жүзеге асырудың негізгі бағыттардың бірі.
Өзіне-өзі қызмет көрсету өзін күтуге (жуынуға, шешінуге, киінуге, төсегін жинауға, жұмыс орнын әзірлеуге және т. с. с.) бағытталған. Еңбек қызметінің бұл түрінің тәрбиелік маңызы ең алдымен оның өмірлік қажеттілігінде. Бұл іс - әрекеттер күн сайын қайталанатындықтан, балалар өзіне - өзі қызмет көрсету дағдысын мықтап игереді; өзіне - өзі қызмет көрсету міндет ретінде ұғыныла бастайды.
Балабақша тәрбиесі балаларды жеке күнделікті қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған өзіне – өзі қызмет көрсету процесінде балаларға дербестік, еңбексүйгіштік, ұқыптылық, заттарға деген ұқыпты көзқарасы, мінез құлық мәдениетін қалыптастырады.
Мектепке дейінгі сәбилік шақта өзіне - өзі қызмет көрсету белгілі қиыншылықтарға байланысты (саусақ бұлшық еттерінің жеткілікті дамымағандығы, әрекеттердің бірізділігін игерудің қиындығы, оларды жоспарлай білмеушілік, көңілінің оңай бөлінуі), ал мұның өзі дағдылардың қалыптасу процесін тежейді, кейде баланың қажетті әрекетті орындауға құлықсыздығын туғызады. Алайда тәрбиеші балалардың осы жас кезеңінде - ақ өзіне - өзі қызмет көрсете білу қабілетін дамыта бастайды, қажетті әрекеттерді орындауда ұқыптылық пен мұқияттылық, дербестік болуына күш салады, тазалық пен мұнтаздыққа әдеттендіреді. Осының бәрі тәрбиешіден сабырлылықты, табандылық пен игі тілектестікті, көтермелеп отыруды талап етеді. Балалардың өзіне - өзі қызмет көрсетуіне орай тәрбиеші әрбір баламен жеке - дара жұмыс жүргізеді, онымен алуан түрлі байланыс жасайды,
1. ҚР МЖМББС. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту. Негізгі ережелер. Астана, 2013
2. Г.Ахметова, Ж.Қараев. Қазақстан Республикасы мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие үдерісіне М.Монтессоридің педагогикалық жүйесін енгізу бойынша әдістемелік нұсқаулық. Алматы 2013
3. Калиев С. Мектепке дейінгі тәрбиенің негізін салушы. Отбасы және балабақша. 2007 №6
4. Қалдыбаева Т.Ж. Мектепке дейінгі білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасының іске асырылуы. Отбасы және балабақша. 2009 ж. №1. 5. Р.Қ. Аралбаева. Мектепке дейінгі педагогика . Алматы 2012.
6. Субботский Е. В. «Ребенок открывает мир» М – Просвещение 1991г.
7. Кравцов Е. С. «Шестилетний ребенок психологическая готовность к школе» М – педагогика 1991г.
8. «Өзін өзі тану» пәнінің МЖМБС 2010ж.
9. Л.А.Венгер.Э.Г.Пилюгина.Н.Б.Венгер. Воспитание сенсорной культуры ребенка. Москва «Просвещение» 1988г.
10. ЖұмабековаФ.Н. Тәрбие негізі балабақшада // Отбасы және балабақша. -2009. №1.
2. Г.Ахметова, Ж.Қараев. Қазақстан Республикасы мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие үдерісіне М.Монтессоридің педагогикалық жүйесін енгізу бойынша әдістемелік нұсқаулық. Алматы 2013
3. Калиев С. Мектепке дейінгі тәрбиенің негізін салушы. Отбасы және балабақша. 2007 №6
4. Қалдыбаева Т.Ж. Мектепке дейінгі білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасының іске асырылуы. Отбасы және балабақша. 2009 ж. №1. 5. Р.Қ. Аралбаева. Мектепке дейінгі педагогика . Алматы 2012.
6. Субботский Е. В. «Ребенок открывает мир» М – Просвещение 1991г.
7. Кравцов Е. С. «Шестилетний ребенок психологическая готовность к школе» М – педагогика 1991г.
8. «Өзін өзі тану» пәнінің МЖМБС 2010ж.
9. Л.А.Венгер.Э.Г.Пилюгина.Н.Б.Венгер. Воспитание сенсорной культуры ребенка. Москва «Просвещение» 1988г.
10. ЖұмабековаФ.Н. Тәрбие негізі балабақшада // Отбасы және балабақша. -2009. №1.
Мазмұны
КІРІСПЕ 3
1 Тарау. М.МОНТЕССОРИДІҢ ӨМІРІ МЕН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ 5
1.1 М.Монтессоридің өмірі 5
1.2 М. Монтессоридің педагогикалық жүйесі 6
1.3 М. Монтессоридің концепциясының мазмұны 7
1.4 М.Монтессоридің педагогикалық жүйесінің негізгі қағидалары 12
1.5 Балалар іс-әрекетіндегі қабылдау мүшелерін дамыту 17
1.6 М.Монтессори жасаған жүйе бойынша балаларды оқуға және жазуға үйрету 18
1.7 Мария Монтессори өсиеттері 19
2 Тарау. М.МОНТЕССОРИ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ 21
2.1 Тәжірибелік жолмен іске асатын жаттығулар 21
2.2 Сезім мүшесін дамытатын жаттығулар 24
2.3 Математикалық ойлау қабілетінің дамытуға арналған жаттығулар 27
2.4 Сөздік қорды дамыту жаттығулары 28
ҚОРЫТЫНДЫ 29
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 31
КІРІСПЕ
Еліміздің болашағы - жас ұрпақты тәрбиелеуде бірінші бесік - отбасы болса, екінші бесік - мектепке дейінгі білім беру мекемесі. Ұрпақтың азаматтық тұлғасы мен отаншылдық асқақ сезімдерін, қалыптастырудың қайнар көзі - мектепке дейінгі кезеңнен бастау алатыны ақиқат. Мектепке дейінгі тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы өшпестей із қалдырады.
Жас бала - жас шыбық, жас күйінде қай түрде иіп тастасаң, өскенде сол иілген күйінде қатып қалмақ. Теріс иіліп қалған шыбықты артынан түзейміз десең, сындырып аласың, - деп Мағжан Жұмабаев айтқандай заманға лайық тәрбие мен білім беру ісін кешенді ұйымдастыру жаңа технологияларды, тың идеялар мен шығармашылықты қажет етеді. Бала бойындағы жақсы қасиеттер мен мүмкіндіктерді ашып, олардың өнегелі, тәрбиелі болып өсуіне мектепке дейінгі тәрбиенің тигізер әсерінің маңызы зор.
Бөбек қорының президенті С.А. Назарбаеваның сөзімен айтқанда Әр баланың қабілетін, өзіне жол табу, өзінің күш-жігеріне, өзінің жазмышына сену өте маңызды. Ол өзін-өзі сыйлап, ар-ожданына сәйкес өмір сүріп, жансақ қадамдарының неге соқтыратынын нақты білу үшін керек. Сондықтан мектепке дейінгі жастағы балалардың өзіне - өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру процесін жүзеге асырудың негізгі бағыттардың бірі.
Өзіне-өзі қызмет көрсету өзін күтуге (жуынуға, шешінуге, киінуге, төсегін жинауға, жұмыс орнын әзірлеуге және т. с. с.) бағытталған. Еңбек қызметінің бұл түрінің тәрбиелік маңызы ең алдымен оның өмірлік қажеттілігінде. Бұл іс - әрекеттер күн сайын қайталанатындықтан, балалар өзіне - өзі қызмет көрсету дағдысын мықтап игереді; өзіне - өзі қызмет көрсету міндет ретінде ұғыныла бастайды.
Балабақша тәрбиесі балаларды жеке күнделікті қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған өзіне - өзі қызмет көрсету процесінде балаларға дербестік, еңбексүйгіштік, ұқыптылық, заттарға деген ұқыпты көзқарасы, мінез құлық мәдениетін қалыптастырады.
Мектепке дейінгі сәбилік шақта өзіне - өзі қызмет көрсету белгілі қиыншылықтарға байланысты (саусақ бұлшық еттерінің жеткілікті дамымағандығы, әрекеттердің бірізділігін игерудің қиындығы, оларды жоспарлай білмеушілік, көңілінің оңай бөлінуі), ал мұның өзі дағдылардың қалыптасу процесін тежейді, кейде баланың қажетті әрекетті орындауға құлықсыздығын туғызады. Алайда тәрбиеші балалардың осы жас кезеңінде - ақ өзіне - өзі қызмет көрсете білу қабілетін дамыта бастайды, қажетті әрекеттерді орындауда ұқыптылық пен мұқияттылық, дербестік болуына күш салады, тазалық пен мұнтаздыққа әдеттендіреді. Осының бәрі тәрбиешіден сабырлылықты, табандылық пен игі тілектестікті, көтермелеп отыруды талап етеді. Балалардың өзіне - өзі қызмет көрсетуіне орай тәрбиеші әрбір баламен жеке - дара жұмыс жүргізеді, онымен алуан түрлі байланыс жасайды, көтеріңкі көңіл күйін қолдап отырады. Киімнің және оның түрлі бөлшектерінің, қажетті құралдардың аттарын атай отырып, балалардың ана тіліндегі сөздік қорын кеңейтеді. Балалар өздеріне қамқорлық жасалғанын сезінеді, ересектерге сүйіспеншілік сезімі мен сенімі қалыптасады.
Мектепке дейінгі жастағы баларадың өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру жұмыстарын атқаруда ұйымдастырылған оқу іс-әрекетін түрлендіре отырып, әр формада технологияларды пайдалана отырып жүргізу қажеттілігі заман талабына сай туындайды. Балабақша тәрбиешісіне арналған бұл әдістемелік құрал, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының талаптарына қол жеткізуге бағытталған, және мұнда бала тәрбиесіндегі әлемнің көптеген мемлекеттері пайдаланып отырған үздік тәжірибелі италиялық ағартушы-ғалым М.Монтессори әдісінің элементтері еңгізілген. Мемлекеттік жалпыға бірдей білім беру стандартында қарастырылған бес білім беру салалары М.Монтессоридің әдістемесі бойынша ортаны ұйымдастырумен үндес болып келеді. Бұл әдістің мақсаты еркін, өздігінен ойлай алатын, өзін басқара алатын, жауапты жеке тұлғаны тәрбиелеу болып табылады. Осыдан: Өзіме істеуіме көмектес, Мен өзім!, - деген, М.Монтессори әдісі бойынша девиз пайда болды.
Зерттеу пәні: М.Монтессоридің шығармашылығы
Зерттеу нысаны: Марии Монтессоридің педагогикалық шығармашылығы мен көзқарастары.
Курстық жұмысты мақсаты Марии Монтессоридің өмірі мен шығармашылығын зерттеу.
Міндеттері:
1. М. Монтессоридің өмірі мен шығармашылығын зерттеу;
2. М. Монтессори педагогикасының теориялық аспектілерін ашу;
1 Тарау. М.МОНТЕССОРИДІҢ ӨМІРІ МЕН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ
1.1 М.Монтессоридің өмірі
Итальяндық педагог, әрі ғалым Мария Мантессори - 1870 жылы 31 тамыз айында дүниеге келген.
Ол балаларды еркін тәрбиелеу идеясын жасап, өмірге енгізді. 1896 ж. Рим Университетінің медициналық факультетін бітіргеннен кейін М.Монтессори Италиядағы әйелдерден шыққан бірінші медицина докторы болып табылады.
Университеттің емханасында ақыл - ойы артта қалған балаларға бақылау жасап көрді.
1900ж Марияның өзі дамуында ауытқушылықтар бар балаларға арналған Еуропадағы бірінші оқу орнына басшылық етті. Оның кішкентай емделушілері нашар сөйлегендіктен, ол саусақтардың ұсақ моторикаларын жаттықтыру арқылы сөйлеуді дамытатын арнайы жаттығулар және балалардың өзіндік сенсорлық тәжірибе негізінде қоршаған ортаны зерттей алатын арнайы құралдар және ойындар әзірледі. Сөйтіп, Монтессори өзінің бірегей дидактикалық құралдарын әзірлей бастады.
Бірқатар уақыт өткеннен кейін оның тәрбиеленушілері оқу, жазу және есептеуді кәдімгі мектептегі өздерінің құрдастарынан бұрын үйренді.
1909ж бастап М. Монтессори жүйесі өмірге белсенді түрде енгізіле бастады. Түрлі елдердің педагогтары үшін курстар ашылды. 1910 ж әлемнің көптеген тілдеріне аударылған Монтессори әдісі атты кітап жарық көрді.
1929ж Мария Монтессори қазіргі кезде де жұмыс істеп жатқан халықаралық Монтессори Ассоциациясының (АМІ) негізін салды. Италиядағы фащистік тәртіп кезеңінде Марияның елден кетуіне тура келді. Ол Еуропаға 76 жасында қайтып келді. Көптеген еңбектерін шығарды, оқу курстарын жүргізді, психологиялық еңбектер жазды. 1950ж оған Амстердам университетінің профессоры атағы, докторлыққұрметті дәрежесі берілді.
Бұл әдіс бойынша 3 жастан 6 жасқа дейінгі балалар зейінін, шығармашылық және логикалық ойлау қабілетін, есте сақтауды, сөйлеуді, елестетуді, қимылды дамытады. Монтессори әдісінің негізгі қағидасы - оқы, оқы деп күштеп емес, ойын арқылы оқыту және баламен дербес тіл табысуға негізделген жаттығуларды таңдап алу. Мұнда бала дидактикалық материалдар мен сабақ уақытының ұзақтығын өзі таңдайтын болғандықтан оқытуда ерекшеліктер бар. Сондай - ақ, олар өз қателіктерін өздері көріп, соны өздері түзеп отырады. Монтессори бөлмесінде Барлығымен еркін айналыс, бірақ басқаларға кедергі жасама деген ереже үнемі сақталады.
Бүгінде осы әдіспен жұмыс істейтін балабақшалар көптеп ашылып жатыр. Балабақшадағы ұстаздар міндетті түрде дайындық курсынан өтеді. Монтессори әдісінде сыныптық сабақ системасы жоқ, мектеп партасының орнына жеңіл қозғалатын столдар мен отырғыштар, кілемшелер қолданылады. Монтессори ұстаз баланың өз бетімен жұмыс жасауын қадағалайды. Монтессори әдісі үш негізгі бөлімнен тұрады: бала, қоршаған орта, ұстаз.
1.2 М. Монтессоридің педагогикалық жүйесі
Мария Монтессоридің педагогикалық жүйесі - әлемнің көптеген елдерінде ең танымал жүйелердің бірі. Бұл жүйемен көптеген балабақшалар, дамыту орталықтары, тіпті мектептер жұмыс атқарады. Қазір Қазақстан Республикасының көптеген аймақтарында М.Монтессоридің педагогикалық жүйесінің элементтерін еңгізіп жатқан мектепке дейінгі мекемелер жұмыс істейді. Анаммен бірге, мен өзім, ақылдылар секілді орталықтар білікті, тәжірибелі педагогтар мен қызметкерлермен, дәрігер педиатрлармен, психологпен, логопедпен қамтамасыз етілген. Монтессори педагогикасында жұмыстың негізгі бағыты - мектепке дейін балалардың еркін дамуымен тәрбиесін қамтамсыз ету.
М.Монтессори педагогикасының негізгі ерекшеліктерінің бірі оқу үдерісінде белсенділік орталығының педагогтан балаға қарай ауысуы. Бала педагогтің түсіндіргенін енжар қабылдап отыратын тыңдаушы болмайды, керісінше, өз бетімен эксперименталды іс-әрекеті барысында жеке қызығушылықтары мен қажеттіліктеріне сәйкес оқып үйренеді.
Бірінші қарағанда, оқу үдерісінде педагогтің рөлі төмендеген секілді көрінеді. Бірақ іс жүзінде отандық педагогика ұғымдарына қайшы, мұғалім көрсететін көмек - балаға материалмен қалай жұмыс істеуге болатынын, қалай қолданатынын көрсету болып табылады. Педагог әрқашан балаға материалмен жұмыс істеудің рационалды әдісін көрсетеді, іс- әректтің үлгісін береді, осылайша материалда жасырынған қасиеттер мен қатынастарды ашып береді.
Монтессори тәрбие мен оқыту үдерісін балаға өмірге келгеннен бастап психикалық дамуына берілетін көмек деп түсінді, ал кейін бұл көмек өміріне беріледі. Көмек деген ұғым бұл жерде негізгі болып саналады. Дәл осы нәрсе көбіне балаға деген педагог ұстанымының рөлін анықтап береді. Педагог әрқашан мейірімді, балаға басшылық ете отырып, бала мен дайындалған дидактикалық орта арасындағы елші болады. Сондықтан, педагог үнемі баланың жанынан табылады,оған кедергі жасамай, мұқият бақылап отырады, бір қадам алға жылжып көмек пен басшылығын ұсынса, енді бір мезет, бір қадам артқа шегініп, балаға өз бетімен жұмыс істеп, рахаттануына мүмкіндік береді.
Монтессори педагогикасында балабақшадағы балалар еңбегінің негізгі төрт түрі бар: өзіне - өзі қызмет көрсету, шаруашылық-тұрмыстық еңбек, табиғаттағы еңбек және қол еңбегі. Еңбектің жекелеген түрлерінің үлес салмағы түрлі жас кезеңдерінде бірдей емес. Олардың әрқайсысының тәрбие міндеттерін шешуде белгілі өз мүмкіндіктері бар. Кішкентай балаларда өзі-өзіне де қызмет көрсете алу дағдыларын тәрбиелеу - бүлдіршіндерді білу және тәрбиешіден үлкен шыдамдылықты қажет ететін ұзақ процесс.
Мектепке дейінгі шақта балалар өзіне - өзі қызмет көрсетуде әжептәуір дербестікке ие болады, еңбектің бұл түрі олардың тұрақты міндетіне айналады. Тәрбиелік міндеттердің қиындатыла түсуі қимыл - әрекеттердің сапасына, өзін күту процесіндегі ұйымдасқан тәртіпке, оған жұмсалатын уақытқа қойылатын талаптың арттырылуынан көрінеді. Тәрбиеші балаларда өзара көмектесу тәсілдерін қалыптастырады, оларға жолдастарынан қалай көмек сұрауды, қалай көмек көрсетуді, көмектескені үшін алғыс айтуды үйретеді.
Мектепке дейінгі балалардың шаруашылық - тұрмыстық еңбегінің нәтижелері олардың еңбек қызметінің басқа түрлерімен салыстырғанда оншалық елеулі болмағанымен, ол балалар бақшасының күнделікті өмірінде қажет. Бұл еңбек үйдің ішінде және аулада тазалық пен тәртіп сақтауға, режимдік процестер ұйымдастыруда ересектерге қолқабыс тигізуге үйретеді. Шаруашылық - тұрмыстық еңбек ұжымға қызмет көрсетуге бағытталған, сондықтан онда балаларды өз қатарына қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу үшін мол мүмкіндіктер бар. Мектепке дейінгі шақта тәрбиеші балаларда қарапайым шаруашылық - тұрмыстық дағдыларды: үй сыпыру, жинау, үстел жасауға көмектесу, ойнап болғаннан кейін ойыншықтарды тәртіпке келтіру және жуу, ауладағы жапырақтарды жинау, бақтағы орындықтардағы қарды сыпыру және т. т. дағдыларды қалыптастырады.
1.3 М. Монтессоридің концепциясының мазмұны
Мария Монтессори (1870-1952) - балабақшадағы балалардың және бастауыш мектеп оқушыларының ерте дамуы мен еркін тәрбиелеу идеясын алға тартқан итальян педагогы.
3-7 жас аралығындағы балалардың психикалық дамуы мен тәрбиелеуімен жүйелі түрде Мария Монтессори айналысқан. Ол осы жасты ең маңызды кезең деп көрсетті. М.Монтессори өз жұмысын ең алғаш жан ауруларын емдейтін клиникада бастады. Оның балалар үйінің мақсаты - бала дамуына жағдай жасап,олардың табиғи қабілеттерін дамытуға бағытталған. Монтессори тек ақыл-ой кем балалармен ғана емес, қалыпты балалармен де жұмыс жасады. Ол өзінің тәжірибесі мен бақылауын "Балалар үйіндегі балалар тәрбиесіне ғылыми педагогикалық әдістерді қолдану" деген кітабына жазып отырған.
М.Монтессоридің Балалар үйінің мақсаты - балалар қабілеттерінің дамуына жағымды жағдай жасауға бағытталған. Қиындықтарды жеңу мен тынымсыз еңбек М.Монтессоридің бүкіл өмірін қамтыды.
Ата-анасының сүйкімді қызы бола тұра, ол сол кезде университте оқи алу құқығы үшін күресті. Дегенмен, Римде әйелдерге оқуға жол берілсе де, бұл қадам қыз үшін жат болып есептелді. Бірақ соңында М.Монтессори ата-анасының келісімімен университетті жақсы аяқтап, медицина докторы атағын алды. Ол Римдегі жоғары дәреже алған ең алғашқы әйел болып есептелді.
Лондонда және Парижде М.Монтессори адамның жүйке жүйесі мен миының жұмысын теория жүзінде ғана емес, тәжірибеде де зерттеуді жалғастырды. Дамуында ауытқулары бар балалармен жұмыс істей отырып, М.Монтессори көптеген француз ғалымдарының еңбектерін оқыды, алдымен аударып жазған, кейін каллиграфиялық түрде, әрбір сөздің мағынасын саралап, автордың жан дүниесін түсіну үшін уақыт үнемдеу мақсатымен көшіріп жазған. Тек 1 томдық еңбегінің өзінде 600 бет болған.
Ақыл-ойы кем және жүйке жүйесі тозған балалардың дамуы сияқты қарапайым әйел үшін ауыр және қайырымсыз жұмысты өз мойнына алған медицина ғылымының докторы М.Монтессори ғажайып нәрсеге тап болды: өлі болып көрінген есуастың санасы - қайта тірілген. Т.Л.Сухотинаның айтуы бойынша Монтессори әдістемесі бойынша тәрбиеленген ақыл-ой кем, дамуында артта қалған болып есептелген бала, басқа қарапайым балаларға қарағанда қалалық мектепке емтиханды өте жеңіл және еркін түрде төзіп шыққан. Мұндай ғажайып нәрселер кейіннен қарапайым құбылыс сияқты қайталана бастады.
М.Монтессори ақыл-ойы жағынан кем және психикалық дамуы жағынан артта қалған балалармен ғана емес, сонымен қатар қарапайым, дені сау балалармен де жұмыс істеді. Ол өзінің тәжірибелері мен бақылауларын Балалар үйіндегі балалар тәрбиесіне қолданылған ғылыми педагогикалық әдістер атты еңбегінде жазған.
Балалардың тәрбиесі мен дамуы жүйесін құрған оның ойлары қарапайым және әйгілі болып келеді. Олар: бостандық, білім (ғылым), махаббат. Бұлар Л.Г.Песталоций теориясында, Л.Н.Толстойдың мектебінде қолданылған.
Уақыт өте келе адамдар бұл үш түсінікке басқаша мағына берген және олар сенімсіздік тудыра бастады. Бірақ осы түсініктердің өзі тәрбие жүйесінің негізі болып табылады. Тәрбиелеу, білім беру мекемелерінде зорлық-зомбылыққа жол берілмейді. Бала - Монтессоридің айтуынша, өздігінен дамиды. Дамуға кедергі жасауға, оны тоқтатуға болады. Мәжбүрлеу - дамуды кідіртеді, осы үрдістерді тоқтатады және тәрбиешіге қажетсіз күйлердің: агрессия, өшпенділіктің пайда болуына мүмкіндік береді. Егер адам тек өзіне тән ерекшеліктер мен тұлғалық қасиеттерімен дүниеге келсе, тәрбиешілер мен ата-аналар оны жойып жібермей керісінше дамыту керек. М.Монтессоридің ойынша, бала тұлғасына, оның мінез ерекшеліктеріне аса күтімділікпен қарау қажет. Бала оның пікірінше, тамақтанғандықтан, тыныс алғандықтан, қажетті эргономиялық жағдайларда болғандықтан емес, өмірге деген құлшынысы оянғандықтан өсе бастайды. Сондықтан педагогтың міндеті - баладағы кейде мызғыған өмірді ояту және өзінің жеке жақтарын өзіне дамытуға еркіндік бере отырып, бағыттау болып табылады.
Монтессори бойынша өзін-өзі тәрбиелеу - баланың жеке тұлғасының дамуына кілт болып табылады.
Өз бетімен, тәуелсіз болу балаға бостандық береді. Педагог әлсіз балаларға өмір сүре алу шарты ретінде тәуелсіздікке өзінің қайталанбас сапарын салуға көмектесу қажет. Т.Л.Сухотина әлзіз балаларға көрсетілетін көмектің түрлерін бөліп көрсеткен, олар: ешкімнің көмегінсіз жүруге, жүгіруге, жерге түсіп қалған заттарды көтеруге, киінуне және шешінуге, жуынуға, баспалдақтан көтеріліп-түсуге, анық сөйлеуге көмектесу.
Психиканың даму деңгейінен артта қалған және сау балалармен жұмыс істеудің бірінші этапы - ерте балалық шақтан бастап барлық сезім мүшелерін дамыту. Көбінесе сезім мүшелері 3-7 жас аралығындағы балаларда жақсы дамиды. Білім беру мекемелеріндегі қарапайым оқыту әдістемесі келесіден тұрады: Біз ... алдымен бізді қызықтыратын зат жайында айтамыз, - деп жазады М.Монтессори, - оқушы түсінген кезде, біз осы затқа қатысты жұмысты орындауға мәжбүрлейміз. Оқушы оның мәнін түсінгенмен, ол өзінен талап етілетін жұмысты орындауда үлкен қиындықтарды басынан кешіреді. Себебі, тәрбиелеуде бірінші маңыздылық факторы - түйсіктердің кемелденуінің болмауы.
М.Монтессоридің әдістемесі бойынша сезім мүшелерінің дамуы үшін баланың өзі таңдайтын, өзінің ішкі келісімі бойынша, өз еркімен қатыса алатын іс-әрекет түрлерін табу керек болады. Монтессори мектебінде бұларға итермелеуші күш ретінде баланың өзіндік дамуына ықпал ететін әртүрлі ойындар, тапсырмалар, арнайы дидактикалық материалдар қызмет атқарды. М.Монтессори мектебіндегі педагогтар әр баланың жекелік ерекшелігін сақтай отырып, сонымен қатар олардың өзіндік дамуларын аса байқампаздықпен бағыттай отырып көбіне балаларды бақылаған.
Балаларды оқытуға қозғалмалы үстел мен орындық қолданылған. Бұларды қолданудың мәні бала оларды алып өзіне отыруға қай жер ыңғайлы, қай жерге отырғысы келеді, сол жерге қояды. Баланың орындықты құлатып алған кезідері де болған. Ол өзінің икемсіздігін түзеу үшін, бірден орындықты көтеріп орнына қойған.
М.Монтессоридің айтуы бойынша мұндай жағдайда бала орындықпен қайда баратындығын, қай жерге қоятындығын өзі таңдап, өзінің икемсіздігін, өзін-өзі түзеуге үйренген.
Ал егер бала орындықтардың арасынан оларға сүйенбей өтуді үйренсе, онда бұл баланың жүруге үйренгендігін білдіреді. Ауыр және қозғалмайтын парталар баланың қозғалысын тежейді, ал партада бірнеше сағат бойы отыру балалардың табиғи дамуына кедергі жасайды. Қазіргі уақытта да омыртқаның қисаюына байланысты омыртқа аурулары медицина ғылымының докторлары айтқанның дәлелі болып табылады. М.Монтессори мектептік тәрбиені таратуды дәлелдейтін мысал келтіреді. Оның жазуы бойынша, алғашқы қауымдағы адамның омыртқасы жабайы аңдармен шайқаста, тастарды қазып алуда, темір майыстырғанда, жер қазғанда және т.с.с ауыр жұмыстарды орындауда қарсы тұра алды. Бірақ бұл омыртқа бала партада отырғанда шыдамай, қисаяды. М.Монтессори әдістемесі бойынша бала өз орнында отырғысы келмесе сол мезетте ол еденге немесе кілемшеге отыра, жата алады. Жанама әрекеттер тежелуі мен өзгенің еркіне қарсы әрекеттерден аулақ болу қажет. Баланың өзіндік тәрбиелеуі жүретін жол біздің байлауға бейім жолымыздан өзгеше. Біздің тарапымыздан оның бейімділіктері жетелейтін сол жолдан тайдыру қателік.
Тәрбиешілер ата-аналар сияқты балалар үшін кейбір іс-әрекеттерді орындауға тырысады. Олар серуенге шығарда бәтеңкесінің бауын байлап береді, киіндіреді, шарфін байлайды және т.б. Осылайша балаға өмірден өздігінен сабақ алуға, үйренуге мүмкіндік бермейді. Монтессори қиындықтан, кедергілерден өтуге тырысқан 2,5 жасар баланы және жағдаяттың мәнін түсінбеген тәрбиешінің әрекеттерін бақылаған. Бала бір топ баланың жанына келіп, олардың қатарына қосылмақ болды. Бірақ ол іске аспады. Содан кейін бала көзімен бір орындықты таңдап, оны балалардың жанына апарып соған шықпақшы болады. Ол орындыққа жақындай бергенде тәрбиеші оның ойын түсініп, кенеттен баланы үйіліп тұрған балалардың үстіне көтеріп, суы бар легенді көрсетеді. М.Монтессоридің байқауынша, бала судағы қалқып жүрген ойыншықтарды көріп мәз бола қойған жоқ. Оның ойынша тәрбиеші балаға өзін-өзі тәрбиелеуге кедергі жасады, бала жеңімпаз болып сезіну үшін бара жатқан, бірақ ол тәрбиешінің қолында тұтқын болып қалды.
М.Монтессори тәртіп мәселесіне ерекше назар аударған. Оның ойынша тәртіпке тәрбиелеу үшін жамандық пен жақсылық жайлы түсінік болу керек. Сол себептен де баланы енжарлыққа, әлсіздікке, бағынуға тәрбиелемей, керісінше жұмысқа, іс-әрекетке, жақсылыққа тәрбиелеу керек. Тәрбиелеу мәселесі мадақтау мен жазалау тәсілдерімен тығыз байланысты. Монтессори оларды өз әдістемесіне қажет емес деген оймен енгізген жоқ. Монтессоридің айтуы бойынша, егер бала қайсыбір іс-әрекетті өзі таңдауы, ол бала үшін сыйлық болып табылады. Сыйлықтың дәл осындай түсінігі М.Монтессори мектебінде болды. Зорлық, ұпай, марапаттау баланың табиғи дамуымен сәйкес келмейді. Олар тұлғаны басып-жаншу ретінде бағаланып, М.Монтессори мектептерінде қолданылған жоқ. Ол былай жазған:
Қалыпты адам үшін нағыз жазалау - өзінің күшінің жоғалтқандығын сезіну болып табылады. Адам өзін ешқашан алдамайтын нағыз, жалғыз жүлдені сезіне бастайды: өзінің күш-жігерінің өсуі және өзінің ішкі өмірінің еркіндігі. Монтессори мектебінде мұғалімнің мақтауы мен мадақтауына жол беріледі. Ал жалғыз сыртқы жазалау бұл - өзгелерге кедергі жасайтын оқушыны басқа оқушылардан алшақтау, бірақ оларды көретіндей отырғызу. Мұндайда оқушы өзіне ұнайтын заттарды ала алады. Жазалаудың бұл түрі Т.Л.Сухотинаның айтуынша әрдайым балаларды тыныштандыратын. Ол балаларды, олардың әрекеттерін, мұғалімді көріп, қобалжымайтын. Бұзақы осылайша достарының ортасында болу артықшылығын түсінуге және сезінуге үйренеді. Бұл балада басқа балалардың әрекеттерін орындау тілегінің туындауына ықпал етті.
М.Монтессори - қыздар мен ұл балаларды біріктіріп оқыту және тәрбиелеудің жақтаушысы. Оның Балалар үйі, Балалар бақшасы және жазуға, оқуға, санауға үйрететін мектеп типі бойынша құрылған. Монтессори өз жұмысындағы басты мәселе - қабылдау мүшелерін дамыту деп білетін. Монтессори баланың сезімін тәрбиелеу мақсатында 40-қа жуық құралдар жасап шығарған.
Монтессори балаларды тәрбиелеу мен дамытуда олардың жоғары қабылдағыштығы мен сезімталдық кезеңдеріне көп бағытталған(сензитивті кезеңдер). Егер оларды баланы тәрбиелеу мен оқытуда қолданбаса, олар мүлдем жоғалып кетеді. Бірақ сензитивті кезеңдер жеке болып табылады. Олар әртүрлі балаларда, әр кезде жүреді. М.Монтессори әртүрлі сензитивті кезеңдердің шегін көрсетуге тырысқан. Олардың әрқайсысының өтуі өте баяу бастаумен, жоғары интенсивтілік этапымен және әрдайым сезімталдықтың төмендігімен сипатталады. Олардың қатарына мыналар жатады:
сөйлеудің даму кезеңі (туғаннан 6 жасқа дейін);
тәртіпті қабылдау кезеңі (туғаннан 3 жасқа дейін);
сенсорлық даму кезеңі (туғаннан 5,5 жасқа дейін);
кішкентай заттарды қабылдау кезеңі (1,5 жастан 2,5 жасқа дейін);
қозғалыс пен әрекеттің даму кезеңі (1 жастан 4 жасқа дейін);
әлеуметтік дағдының даму кезеңі (2,5 жастан 6 жасқа дейін).
Бала өміріндегі сензитивтік кезеңдермен қатар Монтессори жасерекшелік бойынша дамуды атап көрсеткен. Олар мыналар:
туғаннан 3 жасқа дейін - заттық-сезімдік бағдар;
3 жастан 6 жасқа дейін - сөйлеуге деген сензитивтілік, тілді меңгеру, көрнекі-бейнелі ойлау;
6 жастан 9 жасқа дейін - абстрактілі әрекеттерді меңгеру;
9 жастан 12 жасқа дейін - оқытудың бастапқы кезеңінің аяқталуы;
12 жастан 18 жасқа дейін - жоғары және гимназиялық деңгей.
М.Монтессори бала-бақша мен мектептегі іс-әрекеттің негізгі түрі етіп еркін жұмысты есептеген. Онда арнайы оқу бағдарламасы болған емес. Ұжымдық оқыту формасы - сабақты, ол қосалқы деп санады. Сабақтың негізгі өзіне тән сипаттары, Мария Монтессоридің пікірінше, қысқа сөйлеу, қарапайымдылық және обьектівтілік. Мұғалім қысқа сөйлеуі керек және осы айтылған сөздері қарапайым болуы керек. Мұғалімнің өзінің тұлғасы жойылуы тиіс. Балалар педагог зейін аудартқысы келетін пәнді тереңірек оқулары тиіс. Қысқа әрі қарапайым сабақ, пәнді түсіндірудің көп бөлігі ретінде қызмет атқарады.
М.Монтессори әдістемесі бойынша жұмыс істейтін мектептерде күн шеңберден басталады. Осыдан кейін барлығы таңдаған пәндермен(математикамен, ән-күймен, әдебиетпен, химиямен ...) айналысуға кіріседі. Жұмыс аяқталғаннан кейін әрқайсысы мұғалімге қандай жұмыспен айналысқандығын көрсетеді. Бұл өздік жұмыстың нәтижелері бірге талқыланады. Балаларды тақтаға сабақ сұрауға шығармайды, оларға үй тапсырмалары берілмейді. Жұмыс күнінің ортасына қарай қандай да бір пән бойынша 10-20 минуттық ортақ сабақ болады. Осы ұжымдық сабақта балалардың білімі жүйеге келтіріледі, оларға жаңа дидактикалық материал беріледі және жаңа терминологиямен таныстырады. Мұғалім оқу дәптерлерінде сабақ материалын өздік, логикалық ретпен құрылған жаттығулар көмегімен бала үйреніп жаттығуы үшін құрастырады және сипаттайды. Оқушыларда 3 пәннен дәптерлері болады. Олар: ана тілі, математика, ғарыштық тәрбиелеу.
М.Монтессори адам - жануарлар, өсімдіктер сияқты әлемдік ғарыштық дамуға сәйкес құрылған және әрекет етеді деп есептеген. Сондықтан ол өзінің құрушы қызметін атқара отырып, өзінің ғарыштық міндетін түсінуі қажет. Дәптерлерде тек потенциалды мүмкіндіктерді жүзеге асыруға көмектесетін тапсырмалар болуы тиіс.
Көптеген балалар зұлымдық көріністерін, агрессияларын, қызғаныштық, өзімшілдік, қатыгездік танытады. Осындай ауытқу мінез-құлқының пайда болудың негізгі себебін М.Монитессори ақыл-ой үшін жетімсіз тағамда деп біледі. Сондықтан 3 және 6 жас аралығындағы балаларға өздерінің таңдауы бойынша материалдармен еркін жұмыс, оларда зейіннің шоғырлануын дамытады. Олар сыртқы әсерлерге көңіл бөлмей, тағңдалған әрекетепн шұғылданады. Зейіннің мұндай концентрациясы Монтессоридің ойынша балада үлкен өзгерістердің бастамасын, яғни мінез-құлықтың қалпына келуін білдіреді. Демек, балада біртіндеп шоғырлана алу дағдысы, өз бетімен жұмыс атқару, басқа балаларға достық таныту, тәртіптік, көмекке дайындық дамиды деген сөз.
1.4 М.Монтессоридің педагогикалық жүйесінің негізгі қағидалары
Монтессори әдісінің мәні баланы өзін - өзі тәрбиелеу, өзін - өзі оқыту, өзін - өзі дамытуға бағытталған. Бұл педагогикалық жүйеде адамның еркіндігі мен қадір қасиетіне деген көзқарас бала кезінен маңызды болып келеді. Тәрбие үдерісіне қойылатын негізгі талаптардың бірі - баланың рухани еркіндігіне құрметпен қарау.
М.Монтессори үшін адамның рухани дамуы оның психикалық және физикалық дамуымен тығыз байланысты. Монтессори саналылық пен ойлаушылық қабілетінің дамуы үшін сезім мүшелері қабылдауының, қозғалыс дамуының маңыздылығынын үнемі көрсетіп отырды. Монтессори педагогикалық жүйесінің негізгі қағидалары құрылған:
Антропологиялық қағидасы
Монтессоридің педагогикасы баладан басталады, оның ортасында білімі антропология мен психология тұрғысынан құралатын бала тұрады. Бұл педагогикалық жүйеде адамның еркіндігі мен қадір қасиетіне деген көзқарас бала кезінен маңызды болып келеді. Тәрбие үдерісіне қойылатын негізгі талаптардың бірі - баланың рухани еркіндігіне құрметпен қарау.
Монтессори үшін адамның рухани дамуы оның психикалық және физикалық дамуымен тығыз байланысты. Монтессори саналылық пен ойлаушылық қа-білетінің дамуы үшін сезім мүшелері қабылдауының, қозғалыс дамуының маңыздылығынын үнемі көрсетіп отырды.
Бала дамуы еркіндігінің қағидасы
Тәрбие құрылымы өзгеруінің астарында Монтессори тәрбиелеу үдерісінде еркіндік жағдайларын жасауды түсінді . Дәл осыған байланысты жұмыс түрі мен құралдарды өз еркімен таңдау монтессори - топтардағы оқу үдерісін ұйымдастыруды дәстүрлі сынып сабақ жүйесі мен кәдімгі балабақшалардағы топтық ұйымдастырылған оқу іс - әрекетін өткізу жүйесінен ерекшелендіреді. Басты мақсаты еркін, өздігінен ойлай алатын, өзін басқара алатын, жауапты жеке тұлғаны тәрбиелеу болып табылады. Осыдан Монтессори бойынша білім берудің дефизі пайда болды: Өзіме істеуіме көмектес. Мен өзім! - педагог үшін баланың бұл тілегі орындалуға міндетті. Монтессоридің ойынша, кішкентай баланың өзімен өзі болуға тауелсіздікке ұмтылысын ересектер құрметтеуі керек, жауапты адам өссін десе, тәрбиелеу үдеріснде одан әрі бекітіліп қолдауға ие болуы керек.
Монтессори педагогикасына үстіртін көзқарас балаларға олардың дереу орындалуға тиіс тілектері мен анықталатын шектелмеген еркіндік берілген, яғни олар не қаласа, соны істейді деген жалған ұғымға әкелуі мүмкін. Іс жүзінде олай емес. Монтессори педагогикасында біріншіден, басқа балалардың және ұжымның сұранысында (басқаларға кедергі жасамайтын нәрсенің бәрі болады, Әрбір затты орнына қою керек), екіншіден жұмыстың қажеттілігінде (ешнәрсе істемеуге болмайды, бастаған істі аяғына жеткізу керек) еркіндіктің өзінің шекарасы бар. Монтессори тек осылай ғана өз ісінің шебері болуға үйренуге болады деп санады. Оны жүйесіндегі еркіндік баланың дидактикалық түрде әзірленген ортада еркін қозғалысын, өзінің іспен айналысуына орынды еркін таңдауын, танымдық қызығушылығына керекті заттар мен дидактикалық материалды еркін таңдауын, өз ісімен айналысуға қажеттті уақытты еркін белгілеуін, білім деңгейін таңдау еркіндігін, коммуникациямен іс кезінде балармен бірігу еркіндігін білдіреді. Еркін тірлігінің арқасында бала өзінің мүмкіндіктерін бағалай алады және материалды, орынды, серіктесін, тағы басқа таңдағанда дұрыс шешім қабылдай алады, сол қабылданған шешімге өзінің жауапкершілігін түсінеді, үдерістен және ісінің нәтижесініен қуаныш алады.
Монтессори өзінің еркіндік түсінігін баланың үлкендердің еркіне тәуелді болмау деп түсіндірді. Бұл дегеніміз баланың үлкендердің минималды көмегі арқылы өзіне қызмет етуі, жаңаны игере білуі, маңызды шешімді өзі қабылдауы мен баланың даралық құқығын қорғау болып табылады.
Тәртіп пен еркіндіктің үйлесімі арқылы
:: қарапайым ережелерді сақтап тәртіпке үйренеді
:: дербестікке үйренеді
:: жан - жақты, ықыласты болады
:: саналы таңдау жасауға үйренеді
:: бақылағыштыққа үйренеді
:: өзін және басқа адамдарды қадірлеуді үйренеді
:: тұлға ретінде өзін - өзі қалыптастырады
:: сенің құқығың басқалардың құқығы басталатын жерде шектеледі
:: келісім жасасып, бірге әрекеттенуге үйренеді
:: жауапкершілікті сезінуді үйренеді
Педагогтың міндеті
:: Ең негізгі міндеті - балаларға өзін - өзі дамыту жұмыстарында көмек беру, оның өз бетімен білім алуына жағдай жасау
:: Балаларды топта сақталатын ережелермен таныстыру
:: Балалардың іс - әрекетін бақылап, тек қажет кезінде көмек көрсетеді
:: Дидактикалық материалдарды қалай дұрыс қолдану керектігін үйрету
:: Топтағы жағымды атмосфераны қалыптастыру, келіспеушілікті шешу
:: Баланың әрі қарай өзін дамытуда бағыт береді
Топта сақталатын ережелер
:: еркін жүріп тұрады
:: қолданған затын ескертусіз жинап орнына қояды
:: қажет кезде тәрбиешіден көмек сұрау
:: үлкен балалар жаңа келген балаларды үйретеді
:: жіберген қателіктерін тауып оларды түзетеді
:: бастаған жұмысын аяғына дейін жеткізу
:: басқа балаларға бөгет болмау
:: тыныштықты сақтайды
Назарды шоғырландыру қағидасы
Ұзақ уақыт алаңдамай бір нәрсеге назарын аударып жұмыс істеу, бастаған ісін аяғына дейін жеткізу, материалымен қалай жұмыс істеуді көрсетіп беретін педагогтың қимылын мұқият бақылау, егер қажет болғанда түсініктемелерді тыңдау, өздігінен жұмыс істеу және өзінің қателерін бақылауда басқаларға бөгет болмау орындалғанда ғана еркін және өздігінен бір іспен айналысуға болады. Монтессори мұны назардың поляризациясы деп атады. Бұл феноменді ол кішкентай балалармен жұмыс істегенде ашты.
Монтессори назарды шоғырландырудың жоғары деңгейі ақыл - ойдың басшылығымен қолдардың белсенділігін тудырады деген тұжырымға келді. Балалық эксперменттеу өз еркімен алынған затқа белсенді зерттеушілікпен қараудың салдары болып табылады, бұл өз кезегінде баланың назарын, ойлау қабілетін белсендіреді және оларды ұзақ уақыт нәтижелі бірігуге әкеледі - бұл құбылыс поляризация деп аталады.
Белгілі бір затқа іштей шоғырланудың арқасында баланың ақыл- ойының өздігінен даму үдерісі мүмкін болады. Мұнан басқа ақылмен жұмыс істеуге қажетті шыдамдылық, табандылық сияқты қасиеттер пайда болады. Ішкі шоғырлану қасиеті қаншалықты дамыса, соншалықты жұмысқа бір қалыпты тереңдей түсу жүре бастайды, бала тәртібі феномені осылай анықтыла түседі, - деп жазды М.Монтессори. Тәртіпте баланың өзінің қалауына қарай істеу қабілетінің жақсаруы байқалады, ішкі тәртіп еркіндіктің келесі беті бола бастайды.
Арнайы дайындалған оқыту орта қағидасы
Қоршаған оқыту ортасын жасағанда баланың физикалық мүмкіндіктері міндетті түрде ескеріледі. Оңай қол жететін сөрелерде оқып үйрену үшін жан - жақты дамытатын керемет мүмкіндігі егжей - тегжейлі ойластырылған көптеген дидактикалық материал қойылады. Монтессори - материалдың қасиеттері мен сапасы жаттығу үдерісі кезінде назардың поляризациясына септігін тигізеді. Өз еркімен таңдап алынған істің мәнін ақылға салу пайда болады.
Монтессори - материал жалпыланған білімнің нақты, заттық бейнесін, адам жаратылысының кейбір элементін, барынша деперсоникацияланған, субъектіліктен ажыратылған, адамдардың ол жайлы ұрпақтан ұрпаққа жалпыланып келген білімін көрсетеді (Монтессоридің айтуынша - материаланған абстракциялар ).
Монтессори педагогикасында дидактикалық материалы бар жаттығуларды берілген бұрын белгілі элементтерден бала үшін жаңа істерді жинақтау үдерісін белсенділендіруге ерекше көңіл бөлінеді. Монтессори сондықтан, жазуға- жазумен, оқуға - оқумен, сурет салуға - сурет салу мен үйретпейді, керісінше балаға осы қиын іс - әрекеттерді элементтерден құрастыру мүмкіндігін береді, оның үстіне арқайсының өз уақыты келгенде, яғни сенситивті кезең басталғанша күтеді. Баланы жазу мен оқуға қосымша дайындау үш жасында басталады, дидактикалық материал баланың дамуына сәйкес ақыл-ой тәртібін хабарлау үшін пайдаланылады. Монтессори материалы баланың қоршаған ортада сіңірілуіне қажетті көмек болып табылады.
Педагог бала мен дамытушы заттық-кеңістіктік ортаның арасында байланыс жасап орнатады. Ол балаларды мұқият балаларды бақылайды, ешқашан көмегін ұсынбайды, бірақ бала сұрағанда, қанша болса, сонша көмегін аямайды. Егер көмек қажет болмаса, педагог баланың ісіне араласпайды, баланың қателесуіне және ол қатені өздігінен табуына мүмкіндік береді, себебі бақылау функциясы сол дидактикалық материалдың ішіне кіргізілген.
Монтессори ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 3
1 Тарау. М.МОНТЕССОРИДІҢ ӨМІРІ МЕН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ 5
1.1 М.Монтессоридің өмірі 5
1.2 М. Монтессоридің педагогикалық жүйесі 6
1.3 М. Монтессоридің концепциясының мазмұны 7
1.4 М.Монтессоридің педагогикалық жүйесінің негізгі қағидалары 12
1.5 Балалар іс-әрекетіндегі қабылдау мүшелерін дамыту 17
1.6 М.Монтессори жасаған жүйе бойынша балаларды оқуға және жазуға үйрету 18
1.7 Мария Монтессори өсиеттері 19
2 Тарау. М.МОНТЕССОРИ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ 21
2.1 Тәжірибелік жолмен іске асатын жаттығулар 21
2.2 Сезім мүшесін дамытатын жаттығулар 24
2.3 Математикалық ойлау қабілетінің дамытуға арналған жаттығулар 27
2.4 Сөздік қорды дамыту жаттығулары 28
ҚОРЫТЫНДЫ 29
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 31
КІРІСПЕ
Еліміздің болашағы - жас ұрпақты тәрбиелеуде бірінші бесік - отбасы болса, екінші бесік - мектепке дейінгі білім беру мекемесі. Ұрпақтың азаматтық тұлғасы мен отаншылдық асқақ сезімдерін, қалыптастырудың қайнар көзі - мектепке дейінгі кезеңнен бастау алатыны ақиқат. Мектепке дейінгі тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы өшпестей із қалдырады.
Жас бала - жас шыбық, жас күйінде қай түрде иіп тастасаң, өскенде сол иілген күйінде қатып қалмақ. Теріс иіліп қалған шыбықты артынан түзейміз десең, сындырып аласың, - деп Мағжан Жұмабаев айтқандай заманға лайық тәрбие мен білім беру ісін кешенді ұйымдастыру жаңа технологияларды, тың идеялар мен шығармашылықты қажет етеді. Бала бойындағы жақсы қасиеттер мен мүмкіндіктерді ашып, олардың өнегелі, тәрбиелі болып өсуіне мектепке дейінгі тәрбиенің тигізер әсерінің маңызы зор.
Бөбек қорының президенті С.А. Назарбаеваның сөзімен айтқанда Әр баланың қабілетін, өзіне жол табу, өзінің күш-жігеріне, өзінің жазмышына сену өте маңызды. Ол өзін-өзі сыйлап, ар-ожданына сәйкес өмір сүріп, жансақ қадамдарының неге соқтыратынын нақты білу үшін керек. Сондықтан мектепке дейінгі жастағы балалардың өзіне - өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру процесін жүзеге асырудың негізгі бағыттардың бірі.
Өзіне-өзі қызмет көрсету өзін күтуге (жуынуға, шешінуге, киінуге, төсегін жинауға, жұмыс орнын әзірлеуге және т. с. с.) бағытталған. Еңбек қызметінің бұл түрінің тәрбиелік маңызы ең алдымен оның өмірлік қажеттілігінде. Бұл іс - әрекеттер күн сайын қайталанатындықтан, балалар өзіне - өзі қызмет көрсету дағдысын мықтап игереді; өзіне - өзі қызмет көрсету міндет ретінде ұғыныла бастайды.
Балабақша тәрбиесі балаларды жеке күнделікті қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған өзіне - өзі қызмет көрсету процесінде балаларға дербестік, еңбексүйгіштік, ұқыптылық, заттарға деген ұқыпты көзқарасы, мінез құлық мәдениетін қалыптастырады.
Мектепке дейінгі сәбилік шақта өзіне - өзі қызмет көрсету белгілі қиыншылықтарға байланысты (саусақ бұлшық еттерінің жеткілікті дамымағандығы, әрекеттердің бірізділігін игерудің қиындығы, оларды жоспарлай білмеушілік, көңілінің оңай бөлінуі), ал мұның өзі дағдылардың қалыптасу процесін тежейді, кейде баланың қажетті әрекетті орындауға құлықсыздығын туғызады. Алайда тәрбиеші балалардың осы жас кезеңінде - ақ өзіне - өзі қызмет көрсете білу қабілетін дамыта бастайды, қажетті әрекеттерді орындауда ұқыптылық пен мұқияттылық, дербестік болуына күш салады, тазалық пен мұнтаздыққа әдеттендіреді. Осының бәрі тәрбиешіден сабырлылықты, табандылық пен игі тілектестікті, көтермелеп отыруды талап етеді. Балалардың өзіне - өзі қызмет көрсетуіне орай тәрбиеші әрбір баламен жеке - дара жұмыс жүргізеді, онымен алуан түрлі байланыс жасайды, көтеріңкі көңіл күйін қолдап отырады. Киімнің және оның түрлі бөлшектерінің, қажетті құралдардың аттарын атай отырып, балалардың ана тіліндегі сөздік қорын кеңейтеді. Балалар өздеріне қамқорлық жасалғанын сезінеді, ересектерге сүйіспеншілік сезімі мен сенімі қалыптасады.
Мектепке дейінгі жастағы баларадың өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру жұмыстарын атқаруда ұйымдастырылған оқу іс-әрекетін түрлендіре отырып, әр формада технологияларды пайдалана отырып жүргізу қажеттілігі заман талабына сай туындайды. Балабақша тәрбиешісіне арналған бұл әдістемелік құрал, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының талаптарына қол жеткізуге бағытталған, және мұнда бала тәрбиесіндегі әлемнің көптеген мемлекеттері пайдаланып отырған үздік тәжірибелі италиялық ағартушы-ғалым М.Монтессори әдісінің элементтері еңгізілген. Мемлекеттік жалпыға бірдей білім беру стандартында қарастырылған бес білім беру салалары М.Монтессоридің әдістемесі бойынша ортаны ұйымдастырумен үндес болып келеді. Бұл әдістің мақсаты еркін, өздігінен ойлай алатын, өзін басқара алатын, жауапты жеке тұлғаны тәрбиелеу болып табылады. Осыдан: Өзіме істеуіме көмектес, Мен өзім!, - деген, М.Монтессори әдісі бойынша девиз пайда болды.
Зерттеу пәні: М.Монтессоридің шығармашылығы
Зерттеу нысаны: Марии Монтессоридің педагогикалық шығармашылығы мен көзқарастары.
Курстық жұмысты мақсаты Марии Монтессоридің өмірі мен шығармашылығын зерттеу.
Міндеттері:
1. М. Монтессоридің өмірі мен шығармашылығын зерттеу;
2. М. Монтессори педагогикасының теориялық аспектілерін ашу;
1 Тарау. М.МОНТЕССОРИДІҢ ӨМІРІ МЕН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ
1.1 М.Монтессоридің өмірі
Итальяндық педагог, әрі ғалым Мария Мантессори - 1870 жылы 31 тамыз айында дүниеге келген.
Ол балаларды еркін тәрбиелеу идеясын жасап, өмірге енгізді. 1896 ж. Рим Университетінің медициналық факультетін бітіргеннен кейін М.Монтессори Италиядағы әйелдерден шыққан бірінші медицина докторы болып табылады.
Университеттің емханасында ақыл - ойы артта қалған балаларға бақылау жасап көрді.
1900ж Марияның өзі дамуында ауытқушылықтар бар балаларға арналған Еуропадағы бірінші оқу орнына басшылық етті. Оның кішкентай емделушілері нашар сөйлегендіктен, ол саусақтардың ұсақ моторикаларын жаттықтыру арқылы сөйлеуді дамытатын арнайы жаттығулар және балалардың өзіндік сенсорлық тәжірибе негізінде қоршаған ортаны зерттей алатын арнайы құралдар және ойындар әзірледі. Сөйтіп, Монтессори өзінің бірегей дидактикалық құралдарын әзірлей бастады.
Бірқатар уақыт өткеннен кейін оның тәрбиеленушілері оқу, жазу және есептеуді кәдімгі мектептегі өздерінің құрдастарынан бұрын үйренді.
1909ж бастап М. Монтессори жүйесі өмірге белсенді түрде енгізіле бастады. Түрлі елдердің педагогтары үшін курстар ашылды. 1910 ж әлемнің көптеген тілдеріне аударылған Монтессори әдісі атты кітап жарық көрді.
1929ж Мария Монтессори қазіргі кезде де жұмыс істеп жатқан халықаралық Монтессори Ассоциациясының (АМІ) негізін салды. Италиядағы фащистік тәртіп кезеңінде Марияның елден кетуіне тура келді. Ол Еуропаға 76 жасында қайтып келді. Көптеген еңбектерін шығарды, оқу курстарын жүргізді, психологиялық еңбектер жазды. 1950ж оған Амстердам университетінің профессоры атағы, докторлыққұрметті дәрежесі берілді.
Бұл әдіс бойынша 3 жастан 6 жасқа дейінгі балалар зейінін, шығармашылық және логикалық ойлау қабілетін, есте сақтауды, сөйлеуді, елестетуді, қимылды дамытады. Монтессори әдісінің негізгі қағидасы - оқы, оқы деп күштеп емес, ойын арқылы оқыту және баламен дербес тіл табысуға негізделген жаттығуларды таңдап алу. Мұнда бала дидактикалық материалдар мен сабақ уақытының ұзақтығын өзі таңдайтын болғандықтан оқытуда ерекшеліктер бар. Сондай - ақ, олар өз қателіктерін өздері көріп, соны өздері түзеп отырады. Монтессори бөлмесінде Барлығымен еркін айналыс, бірақ басқаларға кедергі жасама деген ереже үнемі сақталады.
Бүгінде осы әдіспен жұмыс істейтін балабақшалар көптеп ашылып жатыр. Балабақшадағы ұстаздар міндетті түрде дайындық курсынан өтеді. Монтессори әдісінде сыныптық сабақ системасы жоқ, мектеп партасының орнына жеңіл қозғалатын столдар мен отырғыштар, кілемшелер қолданылады. Монтессори ұстаз баланың өз бетімен жұмыс жасауын қадағалайды. Монтессори әдісі үш негізгі бөлімнен тұрады: бала, қоршаған орта, ұстаз.
1.2 М. Монтессоридің педагогикалық жүйесі
Мария Монтессоридің педагогикалық жүйесі - әлемнің көптеген елдерінде ең танымал жүйелердің бірі. Бұл жүйемен көптеген балабақшалар, дамыту орталықтары, тіпті мектептер жұмыс атқарады. Қазір Қазақстан Республикасының көптеген аймақтарында М.Монтессоридің педагогикалық жүйесінің элементтерін еңгізіп жатқан мектепке дейінгі мекемелер жұмыс істейді. Анаммен бірге, мен өзім, ақылдылар секілді орталықтар білікті, тәжірибелі педагогтар мен қызметкерлермен, дәрігер педиатрлармен, психологпен, логопедпен қамтамасыз етілген. Монтессори педагогикасында жұмыстың негізгі бағыты - мектепке дейін балалардың еркін дамуымен тәрбиесін қамтамсыз ету.
М.Монтессори педагогикасының негізгі ерекшеліктерінің бірі оқу үдерісінде белсенділік орталығының педагогтан балаға қарай ауысуы. Бала педагогтің түсіндіргенін енжар қабылдап отыратын тыңдаушы болмайды, керісінше, өз бетімен эксперименталды іс-әрекеті барысында жеке қызығушылықтары мен қажеттіліктеріне сәйкес оқып үйренеді.
Бірінші қарағанда, оқу үдерісінде педагогтің рөлі төмендеген секілді көрінеді. Бірақ іс жүзінде отандық педагогика ұғымдарына қайшы, мұғалім көрсететін көмек - балаға материалмен қалай жұмыс істеуге болатынын, қалай қолданатынын көрсету болып табылады. Педагог әрқашан балаға материалмен жұмыс істеудің рационалды әдісін көрсетеді, іс- әректтің үлгісін береді, осылайша материалда жасырынған қасиеттер мен қатынастарды ашып береді.
Монтессори тәрбие мен оқыту үдерісін балаға өмірге келгеннен бастап психикалық дамуына берілетін көмек деп түсінді, ал кейін бұл көмек өміріне беріледі. Көмек деген ұғым бұл жерде негізгі болып саналады. Дәл осы нәрсе көбіне балаға деген педагог ұстанымының рөлін анықтап береді. Педагог әрқашан мейірімді, балаға басшылық ете отырып, бала мен дайындалған дидактикалық орта арасындағы елші болады. Сондықтан, педагог үнемі баланың жанынан табылады,оған кедергі жасамай, мұқият бақылап отырады, бір қадам алға жылжып көмек пен басшылығын ұсынса, енді бір мезет, бір қадам артқа шегініп, балаға өз бетімен жұмыс істеп, рахаттануына мүмкіндік береді.
Монтессори педагогикасында балабақшадағы балалар еңбегінің негізгі төрт түрі бар: өзіне - өзі қызмет көрсету, шаруашылық-тұрмыстық еңбек, табиғаттағы еңбек және қол еңбегі. Еңбектің жекелеген түрлерінің үлес салмағы түрлі жас кезеңдерінде бірдей емес. Олардың әрқайсысының тәрбие міндеттерін шешуде белгілі өз мүмкіндіктері бар. Кішкентай балаларда өзі-өзіне де қызмет көрсете алу дағдыларын тәрбиелеу - бүлдіршіндерді білу және тәрбиешіден үлкен шыдамдылықты қажет ететін ұзақ процесс.
Мектепке дейінгі шақта балалар өзіне - өзі қызмет көрсетуде әжептәуір дербестікке ие болады, еңбектің бұл түрі олардың тұрақты міндетіне айналады. Тәрбиелік міндеттердің қиындатыла түсуі қимыл - әрекеттердің сапасына, өзін күту процесіндегі ұйымдасқан тәртіпке, оған жұмсалатын уақытқа қойылатын талаптың арттырылуынан көрінеді. Тәрбиеші балаларда өзара көмектесу тәсілдерін қалыптастырады, оларға жолдастарынан қалай көмек сұрауды, қалай көмек көрсетуді, көмектескені үшін алғыс айтуды үйретеді.
Мектепке дейінгі балалардың шаруашылық - тұрмыстық еңбегінің нәтижелері олардың еңбек қызметінің басқа түрлерімен салыстырғанда оншалық елеулі болмағанымен, ол балалар бақшасының күнделікті өмірінде қажет. Бұл еңбек үйдің ішінде және аулада тазалық пен тәртіп сақтауға, режимдік процестер ұйымдастыруда ересектерге қолқабыс тигізуге үйретеді. Шаруашылық - тұрмыстық еңбек ұжымға қызмет көрсетуге бағытталған, сондықтан онда балаларды өз қатарына қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу үшін мол мүмкіндіктер бар. Мектепке дейінгі шақта тәрбиеші балаларда қарапайым шаруашылық - тұрмыстық дағдыларды: үй сыпыру, жинау, үстел жасауға көмектесу, ойнап болғаннан кейін ойыншықтарды тәртіпке келтіру және жуу, ауладағы жапырақтарды жинау, бақтағы орындықтардағы қарды сыпыру және т. т. дағдыларды қалыптастырады.
1.3 М. Монтессоридің концепциясының мазмұны
Мария Монтессори (1870-1952) - балабақшадағы балалардың және бастауыш мектеп оқушыларының ерте дамуы мен еркін тәрбиелеу идеясын алға тартқан итальян педагогы.
3-7 жас аралығындағы балалардың психикалық дамуы мен тәрбиелеуімен жүйелі түрде Мария Монтессори айналысқан. Ол осы жасты ең маңызды кезең деп көрсетті. М.Монтессори өз жұмысын ең алғаш жан ауруларын емдейтін клиникада бастады. Оның балалар үйінің мақсаты - бала дамуына жағдай жасап,олардың табиғи қабілеттерін дамытуға бағытталған. Монтессори тек ақыл-ой кем балалармен ғана емес, қалыпты балалармен де жұмыс жасады. Ол өзінің тәжірибесі мен бақылауын "Балалар үйіндегі балалар тәрбиесіне ғылыми педагогикалық әдістерді қолдану" деген кітабына жазып отырған.
М.Монтессоридің Балалар үйінің мақсаты - балалар қабілеттерінің дамуына жағымды жағдай жасауға бағытталған. Қиындықтарды жеңу мен тынымсыз еңбек М.Монтессоридің бүкіл өмірін қамтыды.
Ата-анасының сүйкімді қызы бола тұра, ол сол кезде университте оқи алу құқығы үшін күресті. Дегенмен, Римде әйелдерге оқуға жол берілсе де, бұл қадам қыз үшін жат болып есептелді. Бірақ соңында М.Монтессори ата-анасының келісімімен университетті жақсы аяқтап, медицина докторы атағын алды. Ол Римдегі жоғары дәреже алған ең алғашқы әйел болып есептелді.
Лондонда және Парижде М.Монтессори адамның жүйке жүйесі мен миының жұмысын теория жүзінде ғана емес, тәжірибеде де зерттеуді жалғастырды. Дамуында ауытқулары бар балалармен жұмыс істей отырып, М.Монтессори көптеген француз ғалымдарының еңбектерін оқыды, алдымен аударып жазған, кейін каллиграфиялық түрде, әрбір сөздің мағынасын саралап, автордың жан дүниесін түсіну үшін уақыт үнемдеу мақсатымен көшіріп жазған. Тек 1 томдық еңбегінің өзінде 600 бет болған.
Ақыл-ойы кем және жүйке жүйесі тозған балалардың дамуы сияқты қарапайым әйел үшін ауыр және қайырымсыз жұмысты өз мойнына алған медицина ғылымының докторы М.Монтессори ғажайып нәрсеге тап болды: өлі болып көрінген есуастың санасы - қайта тірілген. Т.Л.Сухотинаның айтуы бойынша Монтессори әдістемесі бойынша тәрбиеленген ақыл-ой кем, дамуында артта қалған болып есептелген бала, басқа қарапайым балаларға қарағанда қалалық мектепке емтиханды өте жеңіл және еркін түрде төзіп шыққан. Мұндай ғажайып нәрселер кейіннен қарапайым құбылыс сияқты қайталана бастады.
М.Монтессори ақыл-ойы жағынан кем және психикалық дамуы жағынан артта қалған балалармен ғана емес, сонымен қатар қарапайым, дені сау балалармен де жұмыс істеді. Ол өзінің тәжірибелері мен бақылауларын Балалар үйіндегі балалар тәрбиесіне қолданылған ғылыми педагогикалық әдістер атты еңбегінде жазған.
Балалардың тәрбиесі мен дамуы жүйесін құрған оның ойлары қарапайым және әйгілі болып келеді. Олар: бостандық, білім (ғылым), махаббат. Бұлар Л.Г.Песталоций теориясында, Л.Н.Толстойдың мектебінде қолданылған.
Уақыт өте келе адамдар бұл үш түсінікке басқаша мағына берген және олар сенімсіздік тудыра бастады. Бірақ осы түсініктердің өзі тәрбие жүйесінің негізі болып табылады. Тәрбиелеу, білім беру мекемелерінде зорлық-зомбылыққа жол берілмейді. Бала - Монтессоридің айтуынша, өздігінен дамиды. Дамуға кедергі жасауға, оны тоқтатуға болады. Мәжбүрлеу - дамуды кідіртеді, осы үрдістерді тоқтатады және тәрбиешіге қажетсіз күйлердің: агрессия, өшпенділіктің пайда болуына мүмкіндік береді. Егер адам тек өзіне тән ерекшеліктер мен тұлғалық қасиеттерімен дүниеге келсе, тәрбиешілер мен ата-аналар оны жойып жібермей керісінше дамыту керек. М.Монтессоридің ойынша, бала тұлғасына, оның мінез ерекшеліктеріне аса күтімділікпен қарау қажет. Бала оның пікірінше, тамақтанғандықтан, тыныс алғандықтан, қажетті эргономиялық жағдайларда болғандықтан емес, өмірге деген құлшынысы оянғандықтан өсе бастайды. Сондықтан педагогтың міндеті - баладағы кейде мызғыған өмірді ояту және өзінің жеке жақтарын өзіне дамытуға еркіндік бере отырып, бағыттау болып табылады.
Монтессори бойынша өзін-өзі тәрбиелеу - баланың жеке тұлғасының дамуына кілт болып табылады.
Өз бетімен, тәуелсіз болу балаға бостандық береді. Педагог әлсіз балаларға өмір сүре алу шарты ретінде тәуелсіздікке өзінің қайталанбас сапарын салуға көмектесу қажет. Т.Л.Сухотина әлзіз балаларға көрсетілетін көмектің түрлерін бөліп көрсеткен, олар: ешкімнің көмегінсіз жүруге, жүгіруге, жерге түсіп қалған заттарды көтеруге, киінуне және шешінуге, жуынуға, баспалдақтан көтеріліп-түсуге, анық сөйлеуге көмектесу.
Психиканың даму деңгейінен артта қалған және сау балалармен жұмыс істеудің бірінші этапы - ерте балалық шақтан бастап барлық сезім мүшелерін дамыту. Көбінесе сезім мүшелері 3-7 жас аралығындағы балаларда жақсы дамиды. Білім беру мекемелеріндегі қарапайым оқыту әдістемесі келесіден тұрады: Біз ... алдымен бізді қызықтыратын зат жайында айтамыз, - деп жазады М.Монтессори, - оқушы түсінген кезде, біз осы затқа қатысты жұмысты орындауға мәжбүрлейміз. Оқушы оның мәнін түсінгенмен, ол өзінен талап етілетін жұмысты орындауда үлкен қиындықтарды басынан кешіреді. Себебі, тәрбиелеуде бірінші маңыздылық факторы - түйсіктердің кемелденуінің болмауы.
М.Монтессоридің әдістемесі бойынша сезім мүшелерінің дамуы үшін баланың өзі таңдайтын, өзінің ішкі келісімі бойынша, өз еркімен қатыса алатын іс-әрекет түрлерін табу керек болады. Монтессори мектебінде бұларға итермелеуші күш ретінде баланың өзіндік дамуына ықпал ететін әртүрлі ойындар, тапсырмалар, арнайы дидактикалық материалдар қызмет атқарды. М.Монтессори мектебіндегі педагогтар әр баланың жекелік ерекшелігін сақтай отырып, сонымен қатар олардың өзіндік дамуларын аса байқампаздықпен бағыттай отырып көбіне балаларды бақылаған.
Балаларды оқытуға қозғалмалы үстел мен орындық қолданылған. Бұларды қолданудың мәні бала оларды алып өзіне отыруға қай жер ыңғайлы, қай жерге отырғысы келеді, сол жерге қояды. Баланың орындықты құлатып алған кезідері де болған. Ол өзінің икемсіздігін түзеу үшін, бірден орындықты көтеріп орнына қойған.
М.Монтессоридің айтуы бойынша мұндай жағдайда бала орындықпен қайда баратындығын, қай жерге қоятындығын өзі таңдап, өзінің икемсіздігін, өзін-өзі түзеуге үйренген.
Ал егер бала орындықтардың арасынан оларға сүйенбей өтуді үйренсе, онда бұл баланың жүруге үйренгендігін білдіреді. Ауыр және қозғалмайтын парталар баланың қозғалысын тежейді, ал партада бірнеше сағат бойы отыру балалардың табиғи дамуына кедергі жасайды. Қазіргі уақытта да омыртқаның қисаюына байланысты омыртқа аурулары медицина ғылымының докторлары айтқанның дәлелі болып табылады. М.Монтессори мектептік тәрбиені таратуды дәлелдейтін мысал келтіреді. Оның жазуы бойынша, алғашқы қауымдағы адамның омыртқасы жабайы аңдармен шайқаста, тастарды қазып алуда, темір майыстырғанда, жер қазғанда және т.с.с ауыр жұмыстарды орындауда қарсы тұра алды. Бірақ бұл омыртқа бала партада отырғанда шыдамай, қисаяды. М.Монтессори әдістемесі бойынша бала өз орнында отырғысы келмесе сол мезетте ол еденге немесе кілемшеге отыра, жата алады. Жанама әрекеттер тежелуі мен өзгенің еркіне қарсы әрекеттерден аулақ болу қажет. Баланың өзіндік тәрбиелеуі жүретін жол біздің байлауға бейім жолымыздан өзгеше. Біздің тарапымыздан оның бейімділіктері жетелейтін сол жолдан тайдыру қателік.
Тәрбиешілер ата-аналар сияқты балалар үшін кейбір іс-әрекеттерді орындауға тырысады. Олар серуенге шығарда бәтеңкесінің бауын байлап береді, киіндіреді, шарфін байлайды және т.б. Осылайша балаға өмірден өздігінен сабақ алуға, үйренуге мүмкіндік бермейді. Монтессори қиындықтан, кедергілерден өтуге тырысқан 2,5 жасар баланы және жағдаяттың мәнін түсінбеген тәрбиешінің әрекеттерін бақылаған. Бала бір топ баланың жанына келіп, олардың қатарына қосылмақ болды. Бірақ ол іске аспады. Содан кейін бала көзімен бір орындықты таңдап, оны балалардың жанына апарып соған шықпақшы болады. Ол орындыққа жақындай бергенде тәрбиеші оның ойын түсініп, кенеттен баланы үйіліп тұрған балалардың үстіне көтеріп, суы бар легенді көрсетеді. М.Монтессоридің байқауынша, бала судағы қалқып жүрген ойыншықтарды көріп мәз бола қойған жоқ. Оның ойынша тәрбиеші балаға өзін-өзі тәрбиелеуге кедергі жасады, бала жеңімпаз болып сезіну үшін бара жатқан, бірақ ол тәрбиешінің қолында тұтқын болып қалды.
М.Монтессори тәртіп мәселесіне ерекше назар аударған. Оның ойынша тәртіпке тәрбиелеу үшін жамандық пен жақсылық жайлы түсінік болу керек. Сол себептен де баланы енжарлыққа, әлсіздікке, бағынуға тәрбиелемей, керісінше жұмысқа, іс-әрекетке, жақсылыққа тәрбиелеу керек. Тәрбиелеу мәселесі мадақтау мен жазалау тәсілдерімен тығыз байланысты. Монтессори оларды өз әдістемесіне қажет емес деген оймен енгізген жоқ. Монтессоридің айтуы бойынша, егер бала қайсыбір іс-әрекетті өзі таңдауы, ол бала үшін сыйлық болып табылады. Сыйлықтың дәл осындай түсінігі М.Монтессори мектебінде болды. Зорлық, ұпай, марапаттау баланың табиғи дамуымен сәйкес келмейді. Олар тұлғаны басып-жаншу ретінде бағаланып, М.Монтессори мектептерінде қолданылған жоқ. Ол былай жазған:
Қалыпты адам үшін нағыз жазалау - өзінің күшінің жоғалтқандығын сезіну болып табылады. Адам өзін ешқашан алдамайтын нағыз, жалғыз жүлдені сезіне бастайды: өзінің күш-жігерінің өсуі және өзінің ішкі өмірінің еркіндігі. Монтессори мектебінде мұғалімнің мақтауы мен мадақтауына жол беріледі. Ал жалғыз сыртқы жазалау бұл - өзгелерге кедергі жасайтын оқушыны басқа оқушылардан алшақтау, бірақ оларды көретіндей отырғызу. Мұндайда оқушы өзіне ұнайтын заттарды ала алады. Жазалаудың бұл түрі Т.Л.Сухотинаның айтуынша әрдайым балаларды тыныштандыратын. Ол балаларды, олардың әрекеттерін, мұғалімді көріп, қобалжымайтын. Бұзақы осылайша достарының ортасында болу артықшылығын түсінуге және сезінуге үйренеді. Бұл балада басқа балалардың әрекеттерін орындау тілегінің туындауына ықпал етті.
М.Монтессори - қыздар мен ұл балаларды біріктіріп оқыту және тәрбиелеудің жақтаушысы. Оның Балалар үйі, Балалар бақшасы және жазуға, оқуға, санауға үйрететін мектеп типі бойынша құрылған. Монтессори өз жұмысындағы басты мәселе - қабылдау мүшелерін дамыту деп білетін. Монтессори баланың сезімін тәрбиелеу мақсатында 40-қа жуық құралдар жасап шығарған.
Монтессори балаларды тәрбиелеу мен дамытуда олардың жоғары қабылдағыштығы мен сезімталдық кезеңдеріне көп бағытталған(сензитивті кезеңдер). Егер оларды баланы тәрбиелеу мен оқытуда қолданбаса, олар мүлдем жоғалып кетеді. Бірақ сензитивті кезеңдер жеке болып табылады. Олар әртүрлі балаларда, әр кезде жүреді. М.Монтессори әртүрлі сензитивті кезеңдердің шегін көрсетуге тырысқан. Олардың әрқайсысының өтуі өте баяу бастаумен, жоғары интенсивтілік этапымен және әрдайым сезімталдықтың төмендігімен сипатталады. Олардың қатарына мыналар жатады:
сөйлеудің даму кезеңі (туғаннан 6 жасқа дейін);
тәртіпті қабылдау кезеңі (туғаннан 3 жасқа дейін);
сенсорлық даму кезеңі (туғаннан 5,5 жасқа дейін);
кішкентай заттарды қабылдау кезеңі (1,5 жастан 2,5 жасқа дейін);
қозғалыс пен әрекеттің даму кезеңі (1 жастан 4 жасқа дейін);
әлеуметтік дағдының даму кезеңі (2,5 жастан 6 жасқа дейін).
Бала өміріндегі сензитивтік кезеңдермен қатар Монтессори жасерекшелік бойынша дамуды атап көрсеткен. Олар мыналар:
туғаннан 3 жасқа дейін - заттық-сезімдік бағдар;
3 жастан 6 жасқа дейін - сөйлеуге деген сензитивтілік, тілді меңгеру, көрнекі-бейнелі ойлау;
6 жастан 9 жасқа дейін - абстрактілі әрекеттерді меңгеру;
9 жастан 12 жасқа дейін - оқытудың бастапқы кезеңінің аяқталуы;
12 жастан 18 жасқа дейін - жоғары және гимназиялық деңгей.
М.Монтессори бала-бақша мен мектептегі іс-әрекеттің негізгі түрі етіп еркін жұмысты есептеген. Онда арнайы оқу бағдарламасы болған емес. Ұжымдық оқыту формасы - сабақты, ол қосалқы деп санады. Сабақтың негізгі өзіне тән сипаттары, Мария Монтессоридің пікірінше, қысқа сөйлеу, қарапайымдылық және обьектівтілік. Мұғалім қысқа сөйлеуі керек және осы айтылған сөздері қарапайым болуы керек. Мұғалімнің өзінің тұлғасы жойылуы тиіс. Балалар педагог зейін аудартқысы келетін пәнді тереңірек оқулары тиіс. Қысқа әрі қарапайым сабақ, пәнді түсіндірудің көп бөлігі ретінде қызмет атқарады.
М.Монтессори әдістемесі бойынша жұмыс істейтін мектептерде күн шеңберден басталады. Осыдан кейін барлығы таңдаған пәндермен(математикамен, ән-күймен, әдебиетпен, химиямен ...) айналысуға кіріседі. Жұмыс аяқталғаннан кейін әрқайсысы мұғалімге қандай жұмыспен айналысқандығын көрсетеді. Бұл өздік жұмыстың нәтижелері бірге талқыланады. Балаларды тақтаға сабақ сұрауға шығармайды, оларға үй тапсырмалары берілмейді. Жұмыс күнінің ортасына қарай қандай да бір пән бойынша 10-20 минуттық ортақ сабақ болады. Осы ұжымдық сабақта балалардың білімі жүйеге келтіріледі, оларға жаңа дидактикалық материал беріледі және жаңа терминологиямен таныстырады. Мұғалім оқу дәптерлерінде сабақ материалын өздік, логикалық ретпен құрылған жаттығулар көмегімен бала үйреніп жаттығуы үшін құрастырады және сипаттайды. Оқушыларда 3 пәннен дәптерлері болады. Олар: ана тілі, математика, ғарыштық тәрбиелеу.
М.Монтессори адам - жануарлар, өсімдіктер сияқты әлемдік ғарыштық дамуға сәйкес құрылған және әрекет етеді деп есептеген. Сондықтан ол өзінің құрушы қызметін атқара отырып, өзінің ғарыштық міндетін түсінуі қажет. Дәптерлерде тек потенциалды мүмкіндіктерді жүзеге асыруға көмектесетін тапсырмалар болуы тиіс.
Көптеген балалар зұлымдық көріністерін, агрессияларын, қызғаныштық, өзімшілдік, қатыгездік танытады. Осындай ауытқу мінез-құлқының пайда болудың негізгі себебін М.Монитессори ақыл-ой үшін жетімсіз тағамда деп біледі. Сондықтан 3 және 6 жас аралығындағы балаларға өздерінің таңдауы бойынша материалдармен еркін жұмыс, оларда зейіннің шоғырлануын дамытады. Олар сыртқы әсерлерге көңіл бөлмей, тағңдалған әрекетепн шұғылданады. Зейіннің мұндай концентрациясы Монтессоридің ойынша балада үлкен өзгерістердің бастамасын, яғни мінез-құлықтың қалпына келуін білдіреді. Демек, балада біртіндеп шоғырлана алу дағдысы, өз бетімен жұмыс атқару, басқа балаларға достық таныту, тәртіптік, көмекке дайындық дамиды деген сөз.
1.4 М.Монтессоридің педагогикалық жүйесінің негізгі қағидалары
Монтессори әдісінің мәні баланы өзін - өзі тәрбиелеу, өзін - өзі оқыту, өзін - өзі дамытуға бағытталған. Бұл педагогикалық жүйеде адамның еркіндігі мен қадір қасиетіне деген көзқарас бала кезінен маңызды болып келеді. Тәрбие үдерісіне қойылатын негізгі талаптардың бірі - баланың рухани еркіндігіне құрметпен қарау.
М.Монтессори үшін адамның рухани дамуы оның психикалық және физикалық дамуымен тығыз байланысты. Монтессори саналылық пен ойлаушылық қабілетінің дамуы үшін сезім мүшелері қабылдауының, қозғалыс дамуының маңыздылығынын үнемі көрсетіп отырды. Монтессори педагогикалық жүйесінің негізгі қағидалары құрылған:
Антропологиялық қағидасы
Монтессоридің педагогикасы баладан басталады, оның ортасында білімі антропология мен психология тұрғысынан құралатын бала тұрады. Бұл педагогикалық жүйеде адамның еркіндігі мен қадір қасиетіне деген көзқарас бала кезінен маңызды болып келеді. Тәрбие үдерісіне қойылатын негізгі талаптардың бірі - баланың рухани еркіндігіне құрметпен қарау.
Монтессори үшін адамның рухани дамуы оның психикалық және физикалық дамуымен тығыз байланысты. Монтессори саналылық пен ойлаушылық қа-білетінің дамуы үшін сезім мүшелері қабылдауының, қозғалыс дамуының маңыздылығынын үнемі көрсетіп отырды.
Бала дамуы еркіндігінің қағидасы
Тәрбие құрылымы өзгеруінің астарында Монтессори тәрбиелеу үдерісінде еркіндік жағдайларын жасауды түсінді . Дәл осыған байланысты жұмыс түрі мен құралдарды өз еркімен таңдау монтессори - топтардағы оқу үдерісін ұйымдастыруды дәстүрлі сынып сабақ жүйесі мен кәдімгі балабақшалардағы топтық ұйымдастырылған оқу іс - әрекетін өткізу жүйесінен ерекшелендіреді. Басты мақсаты еркін, өздігінен ойлай алатын, өзін басқара алатын, жауапты жеке тұлғаны тәрбиелеу болып табылады. Осыдан Монтессори бойынша білім берудің дефизі пайда болды: Өзіме істеуіме көмектес. Мен өзім! - педагог үшін баланың бұл тілегі орындалуға міндетті. Монтессоридің ойынша, кішкентай баланың өзімен өзі болуға тауелсіздікке ұмтылысын ересектер құрметтеуі керек, жауапты адам өссін десе, тәрбиелеу үдеріснде одан әрі бекітіліп қолдауға ие болуы керек.
Монтессори педагогикасына үстіртін көзқарас балаларға олардың дереу орындалуға тиіс тілектері мен анықталатын шектелмеген еркіндік берілген, яғни олар не қаласа, соны істейді деген жалған ұғымға әкелуі мүмкін. Іс жүзінде олай емес. Монтессори педагогикасында біріншіден, басқа балалардың және ұжымның сұранысында (басқаларға кедергі жасамайтын нәрсенің бәрі болады, Әрбір затты орнына қою керек), екіншіден жұмыстың қажеттілігінде (ешнәрсе істемеуге болмайды, бастаған істі аяғына жеткізу керек) еркіндіктің өзінің шекарасы бар. Монтессори тек осылай ғана өз ісінің шебері болуға үйренуге болады деп санады. Оны жүйесіндегі еркіндік баланың дидактикалық түрде әзірленген ортада еркін қозғалысын, өзінің іспен айналысуына орынды еркін таңдауын, танымдық қызығушылығына керекті заттар мен дидактикалық материалды еркін таңдауын, өз ісімен айналысуға қажеттті уақытты еркін белгілеуін, білім деңгейін таңдау еркіндігін, коммуникациямен іс кезінде балармен бірігу еркіндігін білдіреді. Еркін тірлігінің арқасында бала өзінің мүмкіндіктерін бағалай алады және материалды, орынды, серіктесін, тағы басқа таңдағанда дұрыс шешім қабылдай алады, сол қабылданған шешімге өзінің жауапкершілігін түсінеді, үдерістен және ісінің нәтижесініен қуаныш алады.
Монтессори өзінің еркіндік түсінігін баланың үлкендердің еркіне тәуелді болмау деп түсіндірді. Бұл дегеніміз баланың үлкендердің минималды көмегі арқылы өзіне қызмет етуі, жаңаны игере білуі, маңызды шешімді өзі қабылдауы мен баланың даралық құқығын қорғау болып табылады.
Тәртіп пен еркіндіктің үйлесімі арқылы
:: қарапайым ережелерді сақтап тәртіпке үйренеді
:: дербестікке үйренеді
:: жан - жақты, ықыласты болады
:: саналы таңдау жасауға үйренеді
:: бақылағыштыққа үйренеді
:: өзін және басқа адамдарды қадірлеуді үйренеді
:: тұлға ретінде өзін - өзі қалыптастырады
:: сенің құқығың басқалардың құқығы басталатын жерде шектеледі
:: келісім жасасып, бірге әрекеттенуге үйренеді
:: жауапкершілікті сезінуді үйренеді
Педагогтың міндеті
:: Ең негізгі міндеті - балаларға өзін - өзі дамыту жұмыстарында көмек беру, оның өз бетімен білім алуына жағдай жасау
:: Балаларды топта сақталатын ережелермен таныстыру
:: Балалардың іс - әрекетін бақылап, тек қажет кезінде көмек көрсетеді
:: Дидактикалық материалдарды қалай дұрыс қолдану керектігін үйрету
:: Топтағы жағымды атмосфераны қалыптастыру, келіспеушілікті шешу
:: Баланың әрі қарай өзін дамытуда бағыт береді
Топта сақталатын ережелер
:: еркін жүріп тұрады
:: қолданған затын ескертусіз жинап орнына қояды
:: қажет кезде тәрбиешіден көмек сұрау
:: үлкен балалар жаңа келген балаларды үйретеді
:: жіберген қателіктерін тауып оларды түзетеді
:: бастаған жұмысын аяғына дейін жеткізу
:: басқа балаларға бөгет болмау
:: тыныштықты сақтайды
Назарды шоғырландыру қағидасы
Ұзақ уақыт алаңдамай бір нәрсеге назарын аударып жұмыс істеу, бастаған ісін аяғына дейін жеткізу, материалымен қалай жұмыс істеуді көрсетіп беретін педагогтың қимылын мұқият бақылау, егер қажет болғанда түсініктемелерді тыңдау, өздігінен жұмыс істеу және өзінің қателерін бақылауда басқаларға бөгет болмау орындалғанда ғана еркін және өздігінен бір іспен айналысуға болады. Монтессори мұны назардың поляризациясы деп атады. Бұл феноменді ол кішкентай балалармен жұмыс істегенде ашты.
Монтессори назарды шоғырландырудың жоғары деңгейі ақыл - ойдың басшылығымен қолдардың белсенділігін тудырады деген тұжырымға келді. Балалық эксперменттеу өз еркімен алынған затқа белсенді зерттеушілікпен қараудың салдары болып табылады, бұл өз кезегінде баланың назарын, ойлау қабілетін белсендіреді және оларды ұзақ уақыт нәтижелі бірігуге әкеледі - бұл құбылыс поляризация деп аталады.
Белгілі бір затқа іштей шоғырланудың арқасында баланың ақыл- ойының өздігінен даму үдерісі мүмкін болады. Мұнан басқа ақылмен жұмыс істеуге қажетті шыдамдылық, табандылық сияқты қасиеттер пайда болады. Ішкі шоғырлану қасиеті қаншалықты дамыса, соншалықты жұмысқа бір қалыпты тереңдей түсу жүре бастайды, бала тәртібі феномені осылай анықтыла түседі, - деп жазды М.Монтессори. Тәртіпте баланың өзінің қалауына қарай істеу қабілетінің жақсаруы байқалады, ішкі тәртіп еркіндіктің келесі беті бола бастайды.
Арнайы дайындалған оқыту орта қағидасы
Қоршаған оқыту ортасын жасағанда баланың физикалық мүмкіндіктері міндетті түрде ескеріледі. Оңай қол жететін сөрелерде оқып үйрену үшін жан - жақты дамытатын керемет мүмкіндігі егжей - тегжейлі ойластырылған көптеген дидактикалық материал қойылады. Монтессори - материалдың қасиеттері мен сапасы жаттығу үдерісі кезінде назардың поляризациясына септігін тигізеді. Өз еркімен таңдап алынған істің мәнін ақылға салу пайда болады.
Монтессори - материал жалпыланған білімнің нақты, заттық бейнесін, адам жаратылысының кейбір элементін, барынша деперсоникацияланған, субъектіліктен ажыратылған, адамдардың ол жайлы ұрпақтан ұрпаққа жалпыланып келген білімін көрсетеді (Монтессоридің айтуынша - материаланған абстракциялар ).
Монтессори педагогикасында дидактикалық материалы бар жаттығуларды берілген бұрын белгілі элементтерден бала үшін жаңа істерді жинақтау үдерісін белсенділендіруге ерекше көңіл бөлінеді. Монтессори сондықтан, жазуға- жазумен, оқуға - оқумен, сурет салуға - сурет салу мен үйретпейді, керісінше балаға осы қиын іс - әрекеттерді элементтерден құрастыру мүмкіндігін береді, оның үстіне арқайсының өз уақыты келгенде, яғни сенситивті кезең басталғанша күтеді. Баланы жазу мен оқуға қосымша дайындау үш жасында басталады, дидактикалық материал баланың дамуына сәйкес ақыл-ой тәртібін хабарлау үшін пайдаланылады. Монтессори материалы баланың қоршаған ортада сіңірілуіне қажетті көмек болып табылады.
Педагог бала мен дамытушы заттық-кеңістіктік ортаның арасында байланыс жасап орнатады. Ол балаларды мұқият балаларды бақылайды, ешқашан көмегін ұсынбайды, бірақ бала сұрағанда, қанша болса, сонша көмегін аямайды. Егер көмек қажет болмаса, педагог баланың ісіне араласпайды, баланың қателесуіне және ол қатені өздігінен табуына мүмкіндік береді, себебі бақылау функциясы сол дидактикалық материалдың ішіне кіргізілген.
Монтессори ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz