Санитарлық-техникалық керамикалық бұйымдарды өндіру технологиясы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2
1 Шығарылатын өнімнің номенклатурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
2 Технологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.1 Шикізат, өндіру әдісін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2.2 Цехтің тәртібі және есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.3 Технологиялық схема, негізгі технологиялық құралдарды таңдау және есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
3 Сапаны бақылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
4 Еңбек және қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
Қолданған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38

Керамика – деп keramike грек сөзі (keramos - саз деген сөзден шыққан) – қыш өнері деген мағынада. Керамикалық деп әр алуан ылғалдықтағы, көпшілігінде минералдық немесе органикалық қоспалары бар, саздық біркелкі массадан түрлі тәсілдермен қалыпталып және жоғарғы температурада күйдіріліп жасалатын жасанды тас материалдары мен бұйымдарын айтады.
Керамикалық материалдар мен бұйымдар өнеркәсібі қазіргі кезде бүкіл процестері механикаланған және автоматикаланған өндіріс саласы. Мұндағы ең басты өндіріс процесі – қалыпталынып кептірілген шикі материалдар мен бұйымдарды пештерде жоғарғы температурада белгілі режимде өртеу. Сондықтан, бұл өндірісте шығарылатын өнімдер күйдірілген (өртелген) материалдар мен бұйымдар деп аталады. Керамикалық материалдар номенклатурасы орасан көп. Оларға жататындар: кәдімгікүйдірілген кірпіштер, түрлі мақсатқа арналған керамикалық тастар, черепицалар, құбырлар, қаптаушы плиталар, санитарлық-техиикалық бұйымдар, электр айырушы материалдар мен бұйымдар, жеңіл толтырушылар және жылу айырушы материалдар (керамзит, перлит, вермикулит, аглоперит) және т.б. толып жатқан түрлі керамикалық материалдар менбұйымдар.
Керамика біздің ерте заманнан бері қолданылып келе жатқан өте көне материалдың бірі. Керамикалык өнеркәсіптің соңғы жүз жылдықтардағы дамуы орыс ғалымдарының еңбектерімен байланысты екенінде дау жоқ. Әсіресе академик В.И.Вернадскийдің және проф. А.П.Земятченскийдің керамика өңдірісіне керекті шикізат қасиеттерін зерттеу жұмыстары, академик П.П.Будниковтың, Д.Н.Полубояриновтың, А.Х. Киптенко және т.б. ғалымдардың керамикалық материал өндірісін жетілдіру тұрғысыңдағы еңбектері, керамикалык өнеркәсіптің жан-жақты дамуына, сан-алуан құрылыстық керамиканы жергілікті шикізаттар негізінде қалыптасқан технологиясымен жасап шығаруға және санын көбейтіп, сапасын жақсартуға ғылыми-өндірістік әсер етті.
Жақсылап дайындалған сапалы шикізаттардан технологиялық нактылы режимде жасалынып күйдірілген материалдар мәңгілік жетерліктей басым және де түсі, фактурасы бойынша сырты ешбір қосымша өңдеуді қажет етпейтіндей болып шығады.

1. Канаев В. К. Новая технология строительной керамики. – М.: Стройиздат, 1990. – 264 с.: ил. – (Наука – строит. пр-ву).
2. Наназашвили И. Х. Строительные материалы, изделия и конструкции: Справочник. – М.: Высш. шк., 1990. – 495 с.: ил.
3. Керамические материалы/ Г. Н. Масленникова, Р. А. Мамаладзе, С. Мидзута, К. Коумото; Под. Ред. Г. Н. Масленниковой. – М.: Стройиздат, 1991. – 320 с.: ил.
4. Буралаков Г. С. Основы технологии керамики и искусственных пористых заполнителей.Учебник для ВТУЗов. – М.: ВШ., 1972 – 424 с.
5. Новая технология керамических плиток.Под. Ред. В. И. Добужинского. М., Стройиздат, 1977. 228 с.
6. Машины и оборудование для производства керамических и силикатных изделий. М., ЦНИИТЭстроймаш, 1977.
7. Нагибин Г. В. Технология строительной керамики.Учебн.Пособие для техникумов, Изд. 2-е перераб. М., «Высш. школа», 1975. 280с. с ил.
8. Үдербаев С. С. Құрылыс материалдары: қасиеттері және өндірілуі.Оқу құралы. – Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж, - 208 бет.
9. Сәулеттік материалтану.Жоғары оқу орындарындағы сәулеттік және құрылыс мамандықтары студенттеріне арналған оқулық/ Авт. А. Кулибаев, У. Бишімбаев, Е. Қасымов, Қ. Бисенов. – Алматы: ИздатМаркет, 2006. – 504 бет.
10. ГОСТ 530-2007. Межгосударственный совет по стандартизации, метрологии и сертификации. «Кирпич и камень керамические». Общие технические условия. М.,«Стандартинформ», 2007.
11. СНиП РК 2.04-01-2001* Строительная климатология. Астана 2005.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2

1
Шығарылатын өнімнің номенклатурасы ... ... ... ... ... . ... ... ... .3

2
Технологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...8

2.1
Шикізат, өндіру әдісін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...8

2.2
Цехтің тәртібі және есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .17

2.3
Технологиялық схема, негізгі технологиялық құралдарды таңдау және есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18

3
Сапаны бақылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

4
Еңбек және қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 34

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37

Қолданған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 38

Кіріспе
Керамикалық материалдар мен бұйымдар туралы жалпы мағлұмат
Керамика - деп keramike грек сөзі (keramos - саз деген сөзден шыққан) - қыш өнері деген мағынада. Керамикалық деп әр алуан ылғалдықтағы, көпшілігінде минералдық немесе органикалық қоспалары бар, саздық біркелкі массадан түрлі тәсілдермен қалыпталып және жоғарғы температурада күйдіріліп жасалатын жасанды тас материалдары мен бұйымдарын айтады.
Керамикалық материалдар мен бұйымдар өнеркәсібі қазіргі кезде бүкіл процестері механикаланған және автоматикаланған өндіріс саласы. Мұндағы ең басты өндіріс процесі - қалыпталынып кептірілген шикі материалдар мен бұйымдарды пештерде жоғарғы температурада белгілі режимде өртеу. Сондықтан, бұл өндірісте шығарылатын өнімдер күйдірілген (өртелген) материалдар мен бұйымдар деп аталады. Керамикалық материалдар номенклатурасы орасан көп. Оларға жататындар: кәдімгі күйдірілген кірпіштер, түрлі мақсатқа арналған керамикалық тастар, черепицалар, құбырлар, қаптаушы плиталар, санитарлық-техиикалық бұйымдар, электр айырушы материалдар мен бұйымдар, жеңіл толтырушылар және жылу айырушы материалдар (керамзит, перлит, вермикулит, аглоперит) және т.б. толып жатқан түрлі керамикалық материалдар мен бұйымдар.
Керамика біздің ерте заманнан бері қолданылып келе жатқан өте көне материалдың бірі. Керамикалык өнеркәсіптің соңғы жүз жылдықтардағы дамуы орыс ғалымдарының еңбектерімен байланысты екенінде дау жоқ. Әсіресе академик В.И.Вернадскийдің және проф. А.П. Земятченскийдің керамика өңдірісіне керекті шикізат қасиеттерін зерттеу жұмыстары, академик П.П. Будниковтың, Д.Н. Полубояриновтың, А.Х. Киптенко және т.б. ғалымдардың керамикалық материал өндірісін жетілдіру тұрғысыңдағы еңбектері, керамикалык өнеркәсіптің жан-жақты дамуына, сан-алуан құрылыстық керамиканы жергілікті шикізаттар негізінде қалыптасқан технологиясымен жасап шығаруға және санын көбейтіп, сапасын жақсартуға ғылыми-өндірістік әсер етті.
Жақсылап дайындалған сапалы шикізаттардан технологиялық нактылы режимде жасалынып күйдірілген материалдар мәңгілік жетерліктей басым және де түсі, фактурасы бойынша сырты ешбір қосымша өңдеуді қажет етпейтіндей болып шығады.

1. Шығарылатын өнімнің номенклатурасы

Санитарлы-техникалық
бұйымдардың техникалық сипаттамалары
Таблица 1.
Қасиеттері
Фарфор
Жартылай
фарфор
Фаянс
Шоматталған фаянс
Су жұтуы, % көп емес
0,5
5
12
18
Орташа тығыздығы, гсм[3]
2,25-2,35
2-2,2
1,92-1,96
-
Беріктік шегі, МПа қысқандағы майысқандағы
400-500
70-80
150-200
38-45
100
15-30
-
7-8
Керамикалық бұйымдар тегіс беттілігімен, ақтығымен және әйнекейдің термиялық тұрақтылығымен ерекшеленуі керек

Санитарлық-техникалық керамика
Санитарлық-техникалық керамикаға фаянстық, жартылай фарфорлық және фарфорлық бұйымдар жатады. Бұларды өздері атты массадан гипстік қалыпқа құю тәсілімен жасап, содан кейін кептіріп және күйдіріп шығарады. Санитарлық-техникалық бұйымдарын жасау үшін ақшыл күйдірілгіш, отқа төзімді саздар және каолиндер (қалыптанатын массаның 50% шамасындай), кварц (өртеу кезіндегі тұрақтылығы үшін) және дала шпаты (жақсы қақталуы, демек пісуі үшін) қолданады. Осылардың әртүрлі арақатынасына сай фаянстың, жартылай фарфордың және фарфордың әртүрлі дәрежедегі қақталуын қамтамасыз етеді.
Фаянстан жасалынған бұйымдар (отырғызшылар (унитаздар), жуынтқыштар, шайғыш сиымдықтар және т.б.) кеуекті сүйектерден тұрады, су сіңіргіштігі 10-12% және қысқандағы мықтылық шегі 100 МПа. Жартылай фарфордың сүйегі біраз күшті қақталынған, Сондықтан, оның су сіңіргіштігі 35% және қысқандағы мықтылығы 150-200 МПа. Фарфордың тығыздығы бұдан да жоғары болатындықтан оның су сіңіргіштігі 0,20,5% және мықтылығы 500 МПа жұқа қабырғалы бұйымдар жасалынады.
Санитарлық-керамикалық бұйымдарға, 1-суретте келтірілгендей, фаянсалық, жартылай фарфорлық және фарфорлық жуылтқыштар, отырғызғыштар, бактер, құйылғыштар, жуғыштар (бидэлер), кісі шомылатын астаулар және т.б. бұйымдар жатады.
Санитарлық-керамикалық бұйымдардың барлығы (сапасы жағынан) стандарттың және техникалық шарттардың талаптарына (МСТ) толық сәйкес болулары керек.
Оларды белгілі тәртіп бойынша бекітілген істік чертеждары бойынша жасайды. Баршасының беттері теп-тегіс, қырлары түп-түзу, біркелкілікпен жылтыр, ақ немесе түсті глазурмен жамылтқан болады. Сырт көрінісінің көрсеткішіне байланысты ең жоғарғы категориялық сападағы, 1,2 және 3 сорттағы бұйымдарға бөлінеді.

1-сурет. Кейбір санитарлық керамикалық бұйымдардың көрінісі: Жуынтқыштар: a - жартылай шеңберлік; б - тікбұрышты; в - табанды сопақша; Құйылатын қуыстар: г - қабырғалық; д - толтырмалы (уринал); е - жуғыш (бидэ); Отырғызғыш: ж - қиғаш шықпасы бар тәрелкелік; з - кішкентай жуғыш багі бар (жинақ) комплект.

Фарфордан жасалынған 1,2 және 3 сорттағы бұйымдардың су сіңіргіштігі 1% аспауы керек, жартылай фарфордан жасалынғандар үшін 5%, фаянсадан жасалынғандар үшін - 12%, ең жоғарғы категориялық сападағы фарфордан жасалынған бұйымдардың су сіңіргіштігі 0,5% аспауы керек, жартылай фарфорлар үшін - 4%, фаянстықтар үшін - 11%.

Шығарылатын өнімнің өлшемдері:
Жуынтқыштар

Жуынтқыш өлшемі
L
B
H
l

кем емес

1
400-500
300
135
180
2
550
420
150
180-200
3
600
450

4
650
500

5
700
600

Таблица 2.

Унитаздар

Таблица 3.
Унитаз түрлері
H
h
h1
L
l1
L
b
B
Тұтас құйылған сөрелі
370-400
320-350
150
330
435
605* төмен емес
260
340-360

460

Балаларға арналған
335
385
130
280
380
405
210
290
*Тұтынушы және өндіруші келісімімен 575 мм-ден ұзын унитаздар дайындауға рұқсат етіледі

Жуғыш бактар

Бидэ

Таблица 4.
Бидэ типі
L
l
B
H
h
1
640
180
360
380
200
2
600
180
350
398
200

Құйылатын қуыстар (писсуар)

2. Технологиялық бөлім
2.1 Шикізат, өндіру әдісін талдау
Санитарлық-техникалық бұйымдар
құрамындағы шикізаттар
Таблица 5.

Мөлшері, %

Құрамы
Фаянс
Жартылай фарфор
Санитарлық-техникалық фарфор
Отқа төзімді топырақ және каолин
55-60
48-50
45-50
Кварц
40-50
40-45
30-35
Дала шпаты
5-10
7-12
18-22

Керамикалық материалдар және бұйымдар үшін қолданатын шикізаттар
Керамикалық бұйымдарды жасарда саздық массаны, әдетте илеуі, жұмсақ саздан, каолиннен және жұмсақтылығы жоқ қоспалардан (ширақтандырушы және жанып кетуші қоспалардан, оңай балқитындардан) тұратын құрамалардан дайындайды. Саздар мен каолиндерді керамикалық өндірісте саздық материалдар деп біріктіре атайды. Кейбір керамикалық бұйымдарды өндірерде диатомиттерді, трепельдерді және таза немесе саз қосылған сланцыларды, кеуектендірушілерді және т.б. қоспаларды пайдаланады.
Саздық материалдар және олардың керамикалық қасиеттері.
Өткен тарауда айтылғандай, саздар деп құрамы өте майда түйіршікті шөгінді тау жыныстарын айтады. Оны сумен араластырып илегенде созымталды жұмсақ балшық береді. Балшықтан қалыпталынған бұйымдар жоғарғы температурада өртелінуі нәтижесінде мықты және суға берілмейтін жасанды тасқа айналады.
Көпшілігінде дала шпаттарының мүжіле бұзылуынан пайда болған саздың химиялық құрамы, әдетте, түрлі оксидтердің проценттік мөлшерімен, ал мииералдық құрамы кристалдық структурасы бар сулы алюмосиликаттар шамасымен сипатталады. Түрлі саздардың, қандай болғанда да, құрамдарында міндетті түрде мынадай оксидтер болады: кремнезем SiO2 (40 %-дан 70% аралығында болады); глинозем Аl2О3 (15-35%); К2О + Na2О (1-5 % шамасында болады) және химиялық байланыстағы су Н2О - 5-15%. Бұлардан басқа саздарда тағы басқа оксидтер кездесіп тұрады, мысалы, ТіО, MgO, СаСО3 және MgCO3. Алюмосиликаттық минералдардың ішінен ең көп тарағандары - каолинттік (каоллинит - Аl2О3∙2SiO2∙2Н2О және галлуазит - Аl2О3∙2SiO2∙4Н2О монтмориллонит - Аl2О3∙4SiO2∙4Н2О), монтмориллониттік (монтмориллонит - Аl2О3∙4SiO2∙nН2О, бейделлит - Аl2О3∙4SiO2∙nН2О) минералдар және слюданың түрлі дәрежедегі гидратациялану өнімдері - гидрослюдалары.
Саздар кұрамалайтын айтылған минералдардан басқа саздарда кездесетін кварцтер, дала шпаты, темір тотықтарының гидраттары және т.б. қосындылар міндетті түрде керамикалық материалдар технологиясына да, олардың негізгі қасиеттеріне де әсерлерін тигізеді. Мысалы, аз да болса кальций және магний карбонаттары саздардың отқа төзімділіктерін төмендетеді және де СаСО3 ірі кесектері болса, онди қыш материалдарын өртеген кезде кәдімгі әк қосындысы пайда болады. Ал, ол ауада көлемін үлкейте гидратталынып, жасалынған керамикалық материалдардың өзінен-өзі жарықтанып кетуіне себеп болады. Саздағы құмдық қосындылар кремнезем мөлшерінің көбейіп кетуіне әкеліп соғады, осыған байланысты саздың созымталдығы төмендейді, өртелген бұйымның кеуектілігі жоғарылап, мықтылығы төмендейді. Глиноземнің мөлшері басымдау болған сайын саздардың созымталдығы және отқа төзімділігі жоғарылай түседі. Сілтілік және сілтілік жер металдарының болуы бұйымдардың қалыпталуын нашарлатады, отқа төзімділігін төмендетеді және бұйымдар бетінде ақ дақтар тудырады.
Саздарда болатын айтылған қосымшалар желдің және судың ағымымен саздар пайда болған жерлерінен екінші бір жерлерге айдалынып көшірілу нәтижесінде қосылады. Сондықтан, мұндай саздарды екінші рет құралған қосымшалары бар саздар деп атайды.
Бұлардың өртелініп жасалынған материалдардың түстері әр алуан болуы мүмкін.
Химиялық құрамы бойынша ең таза, көпшілігінде каолиниттен құралған саздарды каолиндер деп атайды. Каолиндік бағалы саздарды негізгі құрама ретінде фаянстық және фарфорлық бұйымдарды жасағанда қолданады. Каолиндік саздар дала шпаттарының мүжілініп бұзылуынан пайда болған жерінде құрылып жататындықтан бірінші саздар деп аталады. Қосындысыз таза болғандықтан, олар ақ түсті, созымталдығы және отқа төзімділігі жоғары болады.
Саздардың түйіршіктік (гранулометриялық) құрамын да білгеннің маңызы зор. Себебі, түйіршік құрамдары бойынша саздардың негізгі қасиеттері жөнінде, мысалы, олардың созымталдығы, кептіруге және өртеуге сезімталдығы және дайын бұйымдардың мықтылығы туралы тұжырымды пікірлер айтуға болады.
Керамикалық құрылыс материалдары мен бұйымдарын жасау үшін қолданатын саздардың гранулометриялық құрамдары әр алуан, дегенмен мына төменде келтірілген аралықта ауытқиды, %: 0,25 мм жоғары шамадағы түйіршіктер - 0,2 - 2
0,25 мм-ден 0,05 мм дейінгі - 2 - 26
0,05 мм-ден 0,01 мм дейінгі -12-46
0,01 мм-ден 0,005 мм дейінгі - 10-55
0,005 мм-ден кіші - 10-40.
Саздардың түйіршік құрамдарын Рутковскийдың тәсілімен шамалап анықтайды. Осы тәсіл бойынша саздар түйіршіктерінің ірілігіне байланысты үш түрге бөлінеді:
Түйіршіктері 0,05 мм ірі - құм;
Түйіршіктері 0,05 мм-ден 0,005 мм дейін - шаң;
Түйіршіктері 0,005 мм-ден майда - саздық зат.
Сазда неғұрлым ірілігі 0,005 мм аспайтын өте майда түйіршіктер көп болса, соғұрлым оның созымталдығы, байланыстырушы қабілеті және сулағандағы ісіну шамасы жоғары.
Саздық зат құрамындағы 0,005 мм-ден ірі емес түйіршіктер мөлшерін анықтау үшін 150 г ауалық құрғақтағы талқандалынған топырақты майда елек арқылы елейді. Електен өткен заттың 5 см[3] мензуркаға шамалы тығыздап салады. Одан кейін оның үстіне 50 см[3] су құйып, ұшына резинка кигізген шыны таяқшамен әбден езгілейді. Содан соң оған 3 см[3] 10 %-тік хлорлы кальций ерітіндісін қосады да тағы араластырады, сосын мензурканың 100 см деңгейіне дейін су құйып тағы біраз араластырып, 24-48 сағатқа тұндыруға қояды.
Мензуркадағы саз әбден тұнып су таза мөлдір болған кезде шөгіндінің көлемін белгілеп, сол арқылы саздық түйіршіктерінің мөлшерін кесте 6.1. пайдаланып, анықтайды. Кестеде A - тұнбаның көлемі, см[3], Б - сынамадағы 0,005 мм майда түйіршіктің мөлшері, %. Құрамында 15 % көп саздық түйіршігі бар саздар керамикалық құрылыс материалдарын жасауға ең жарамды болып табылады.

Шикізаттың саздың түйіршіктер құрамы
Таблица 6.
A
Б
A
Б
A
Б
1
2
3
4
5
6
25
90,07
17,5
56,6
10
22,67
23,75
85,03
16,25
51,01
8,75
17
22,5
79,36
15
45,35
7,5
11,33
21,25
73,67
13,75
39,68
6,25
5,66
20
68,01
12,5
34
5,6
2,72
18,75
62,35
11,25
26,34
-
-

Құрамында 15 %-дан аз саздық түйіршіктері бар топырақтан жасалынған материалдың мықтылығы нашар болады. Ал, саздық түйіршіктер мөлшері 30-35%-дан көбірек болған жағдайда саздар өте майлы болғандықтан ширақтандыруды қажет етеді, әйтпесе қалыпталынған бұйымдар кептіру мезгілінде жарықтанып кетеді де, жарамсыздары көп болады.
Сазда құмның қанша бар екенін білу үшін байқауға алынған саздан 10 см алып мензуркаға салады, үстіне 100 см[3] бөлікке дейін су құяды, жақсылап араластырған соң 90 сек. уақыт бойы тұндыруға қояды. Одан кейін ақырындап тұнбаның 18 см[3] төгеді де қайтадан судың деңгейі 100 см[3] жеткенше су құяды. Осылайша суды мензуркадан төгуді және қайтадан оған суды құюды шөгіндінің үстіндегі су 90 сек. ерте уақыт ішінде мөлдір болып үлгергенше қайталайды. Сонда мензуркадағы шөгінді тек құмнан тұратын болады, демек 0,05 мм түйіршіктері қалады. Байқаудағы құмның пайыздық мөлшерін мензуркадағы шөгінді көлемін, см[3], 10-ға көбейтіп есептейді. Әдетте, сазда құмның мөлшері 15 %-дан 35 %-ға дейінгі аралықта болады.
0,005-0,05 мм аралығындағы түйіршіктердің пайыздық мөлшерін 100%-дан саздың және құмның пайыздық қосындыларын алу арқылы анықтайды. Сонда шаңның мөлшері 35-40% аралығында болса, онда саз жақсы деп мойындалады.
Далалық жағдайларда балшықты саздан былайша ажыратады: саз қолмен ұстағанда жұмсақ майлы сезінеді, пышақпен жонылады, жоңқасының пышақпен тілінген беті жылтыр келеді, суда баяу жұмсайды. Құрғақ балшық ұрғанда майда түйіршіктерге оңай шашырап кетеді. Оны саусақтың арасында үйкегенде құм түйіршіктері сезіледі. Балшық бетіне түсірген сызық саздыкіне қарағанда күңгірт, тереңдеу және кеңдеу келеді. Құмдақ балшықтан көзге анық көрінетін көп мөлшердегі құмдық түйіршіктермен ерекшеленеді, онда саздық түйіршіктер шамалы болады.
Саздардың керамикалық қасиеттері олардың созымталдықтарымен, байланыстығымен және біріктіруші (байланыстырушы) қабілетімен, кептіруге және жоғарғы температура әсеріне көрсететін әрекетімен сипатталады.
Саздың және одан жасалынатын материалдар мен бұйымдардың қасиеттерін реттеуге қолданатын қоспалар.
Саздық шикізаттың бір өзін керамика өндірісінде кеңінен қолданады. Сазға басқа қосымша материалдарды (құнарсыздандырушы, жанып кетуші, оңай балқығыш материалдар және арнаулы қоспалар) қосу арқылы оның технологиялық қасиеттерін және жасалынатын бұйымдар сапасын жақсартады.
Құнарсыздандырғыш материалдары саздық массалардың құрамына олардың созымталдығын, кептірілу және өртену қасиеттерін реттеу үшін, кептіру және өртеу ұзақтығын қысқарту үшін қосады. Оларда ірі түйіршіктер болмау керек, ал 0,25 мм майда түйіршіктер мөлшері 20 %-дан аспауы тиіс. Осындай мақсаттармен құнарсыздандырушы қоспа ретінде табиғи құмды және маршалитті - ұнтақтылығы жоғары топырақты (кварцтік материал); жасанды қоспалардан - суынан ажыратылған сазды, шамотты, шлакты және күлді қолданады. Суынан ажыратылған сазды, әдетте 6000-7000°С температурада кәдімгі сазды қыздырып барып алады. Шамотты - отқа берік немесе қиын балқитын сазды 1000-1400°С өртеп, сонан кейін түйіршік құрамы 0,16-2 мм аралығында болатындай дәрежеде диірменге тартып алады.
Жанушы (кеуектендіруші) қоспаларды саздық массаларға кеуектілігі және жылуға тосқауылдығы басым керамикалық бұйымдар алу үшін қосады. Сонымен қатар, олар саздық массаның созымталдығын төмендетіп, бұйымдардың бірыңғай қауіпсіз өртелуін қамтамасыз етеді. Осындай мақсат үшін өртеген мезгілде газ (СО2) бөле диссоциацияланатын тау жыныстарын (бор, доломит, ізбес тас және т.б.) немесе жанатын (жертезек ұнтағын, ағаш ұнтақтарын, көмір ұлпасын және т.б.) материалдарды саздың құрамына енгізеді.
Кейбір түсті керамика бұйымдарын алуға мұқтаж болғанда, саздық массаға металдар оксидтерін де (темірдің, хромның, никельдің, мыстың, кобальттың және т.б.) қосады.

Глазурьлар мен ангобалар. Сыртқы әсерлерге тұрақтылығын асыру үшін, материалдарға және бұйымдарға сәндік пен әсемдік өңін қамтамасыз ету мақсатымен, кейбір керамикалық бұйымдардың бетіне глазурь немесе ангоба жағып өңдейді.
Глазурь (Glasur деген неміс сөзі, Glos - шыны деген сөзден алынған) - өртеумен ұстастыратын қалыңдығы 0,15-0,3 мм шыны тәрізді массаның керамика бұйымдарына жағылатын қабаты. Химиялық құрамы бойынша глазурь сілтілік, сілтілікжерметалдар силикаттары, алюмосиликаттар, алюмоборосиликаттар шыныларынан тұруы мүмкін. Глазурь керамикалық бұйымдарды кірленуден, қышқыл мен сілтінің әсерінен қорғап, олардың су өткізбейтіндігін және де талапқа сай декоративті қасиетін қамтамасыз етеді. Глазурьлар мөлдір немесе күңгірт, түсті немесе түссіз болулары мүмкін. Глазурьларды дайындау үшін кварц құмын, каолинді, дала шпаттарын, қорғасын немесе стронций оксидтерін, бор қышқылын, сілтілік және сілтілікжерметалдар тұздарын және т.б. пайдаланады.
Ангоб (engobe деген француз сөзі - керамикалық декоративтік бүркегіш қабат) - бұйымды өртер алдында бетіне жұқалап жағылатын керамикалық-әсемдік қою ағатын масса. Ангоба керамикалық бұйымдардың түсін және келіспейтін структуралық кескіндерін бүркеп әдемілейді. Ақ өртенгіш саздан алынатын ақ ангоба және түске бояйтын қоспалар қосылған саздан алынатын түсті ангобалар болады. Ангобаларды түсті кірпіштерді және фасадтарды қаптауға жұмсалатын екі қабатты қаптаушы бұйымдарды жасау үшін қолданады. Ангоба қабаты мөлдір немесе әшекейленген глазурьмен жабылуы мүмкін. Ангобаның глазурден айырмашылығы өртеген кезде балқымайды, яғни шыны тәрізді қабық құрамайды, сондықтан, ангоба жағылған керамика өртеу нәтижесінде беті түсті күңгірт болып шығады.
Арнаулы қоспалар керамикалық бояулардың түсін жақсартады, ала-жұлақ таңбаларды болдыртпайды, саздағы табиғи қосындылардың зияндық әсерлерін жоюды қамтамасыз етеді. Бұларға жататындар: сұйық шыны, түрлі бояулар, ас тұзы және т.б. қосындылар.
Сазды сақтау тәсілдері.
Сазды күз және қыс мезгілдерінде дұрыстап сақтау зауыттың ырғақты (ритмді) жұмыс істеуі үшін және тұрақты сападағы керамикалық бұйымдар шығару үшін өте маңызды факторлардың бірі. Әсіресе, маусыммен жұмыс істейтін шағын зауыттар үшін саздарды дұрыстап сақтау факторы шығарылатын бұйымдар өнімін асыруды қамтамасыз етеді.
Климаттық жағдайға байланысты қыс және күз мезгілдерінде сазды түрлі тәсілдермен сақтайды: жылыланған ашық карьерде, кең шұңқырларда (котловандарда) және маяларда. Осылардың ішінде жылыланған карьерде сақтау тәсілі тиімді келеді, Бұл тәсілдің мәнісі мынада:
- алдын-ала саз шығарылуы белгіленген жер бөлігінде (участкада) күзде ашу жұмысын жүргізеді, көктемгі жауын және қар еру суын тосқауылдап аластату үшін, бұл жерді айналдыра арық қазып, участканың бетін жылу айырушы материалдарымен (ағаш ұнтағымен, сабанмен, шлакпен, қураймен және т.б.с.с.) жылылап жауып тастайды.
Жылылаушы материалдар қопсытылынған және құрғатылған болу керек, Сондықтан, мұндай материалдар қабатын бірінші аяз түсерде төсеп, күздік жаңбыр суына тигізбей құрғақтығын қамтамасыз етеді, Айтылған жылылаушы материалдар қабатының қалыңдығы орталық аудандарда 5070 см. солтүстік аудандарда - 80 см дейін, ал оңтүстікте 4550 см. Карьердің саз шығарылатын жеріндегі ауданға жылылаушыны төсегенде, оның қалыңдығын күзде және қыстың алдыңғы айларында ең үлкен қалыңдығының 30 %, ал қаңтарда - ақпанда - 60 % қабылдайды. Жылытылатын жердің ауданы зауыттың өнімділігіне байланысты болады. Мысалы, кірпіш зауытында оны былайша анықтайды:
A=c∙2.5∙1.1H
мұндағы А - участка ауданы, м2; с - шығарылатын кірпіш саны, мың дана; 2,5-1000 кірпіш шығаруға кететін тығыз денедегі саз көлемі, м; 1,1 - саздың жол-жөнекей жоғалу коэффициенті; Н - шығарылатын саз қабатының қалыңдығы, м.
Жылытушы материалмен жабылған карьерде шикізатты (сазды) бір шөмішті экскаватормен де, көпшөмішті экскаватормен де шығаруға болады. Экскаватор астыңғы көсуімен саз шығарарда рельстік жолды карьердің үстіңгі жағалары бойынша төсейді. Вагонетка үшін жіңішке дөңгелек жолдарын немесе өзі түсіруші автомашина жолын төселінген жылытушы материал қабаты үстімен жүргізеді.
Сазды маусымның ерте кезінде, яғни көктемде, шығару жұмысы жазғы мезгілде шығарудан айырмашылығы жоқ. Экскаватор кең ендікте (фронтта) жұмыс істейді. Саз шығарылып жатқан жердегі құлама жарды тек түнде күшті аяз болады-ау деген күндері жылылап жабады, ал күндіз жұмыс мезгілінде - көпшілігінде жаппайды.
Қысқы мезгілдерде сазды қысқа (5-8 м) участкалардан ауыспа бойы қалыптаушы цех жұмысын үзбейтіндей шамада шығарады. Ауыспа соңында карьердің қазылған ашық құлама жерін жылытқыш материалдармен жауып тастайды. Келесі ауыспада экскаватор қасындағы жаңа участкаға көшеді. Саздың жабысып қалуынан сақтану үшін экскаватордың астауын және бункерін электрлік жылытқышпен жылытады, шөмішін ауыспа сайын жылытпай-ақ тазалап тұрады.
Карьерден сазды тасу. Сазды рельсті не рельссіз көліктермен, ал егер карьер зауытқа жақын орналасқан болса, онда ленталы транспорттармен тасиды.
Сазды тар рельсті (рельс - rails ағылшын сөзі, көп сан rails - рельс, regula - түзу аяқ, брусок, планка деген мағынадағы латын сөзінен алынған) жолдарымен аудармалы кузовы бар сыйымдылығы 0,5; 0,75; және 1 м3 вагонеткалармен тасиды.
Керамика зауытындағы тар рельсті ішкі көліктердің рельс жолдарының енін 600 және 750 мм тең етіп жүргізеді. Сыртқы жолдар үшін жер төселімінің ені 2,4 болуы керек. Жер төсемінің үстінен гравий-құм араласын тегістеп салып, сонан кейін шпалдарды, рельстерді, айналмалы шеңберді және стрелкалары орнатады.
Шпалдарды рельспен тік бұрыш жасайтындай етіп километріне 1250-1600 данадан төсейді. Шпалдың қалыңдығы 11 см, ені 12-15 см болу керек. Рельстерді шпалдарға дайын үлгі бойынша костылдар қағып бекітеді және де жолдың түзік жерлерінде рельстің екі жағынан бір-бірден, ал тұйық бұрылатын жерлерден - сырт жағынан бірден, іш жағынан екіден костылдар қағылады. Рельстерді ұзындығы бойынша бір-бірімен бастырмалар көмегімен біріктіреді.
Шикізатты карьерден зауытқа өзі түсіретіндермен тасығанда, олардың жүк көтерімділігі 3; 3,5; 4 және одан да жоғары болуы мүмкін.
Жақын жердегі карьерден шикізатты тасу үшін және сақиналық пешке отын (көмір) жеткізуге ленталы транспортерлерді пайдаланады. Мұнда қолданатын астаулы (науалы) транспортер мынандай түйіндерден тұрады:
1. Транспортерлік лентаны жүргізетін қозғалтқыш барабаннан;
2. Транопортер лентасының керілуін реттейтін тартқыш барабаннан;
3. Көтермелеп тұратын роликтері бар транспортердің рамасынан.
Шликерлік (құймалық) тәсілмен керамикалық бұйымдар жасау технологиялық схемасын ылғалдылығы тым жоғары, суда оңай-ақ езіліп кететін, тас түйірлері араласқан шикізат қорын немесе көп құрамалы (компонентті) массаны пайдаланарда қолданған тиімді. Бұл технологиялық схема мынандай операцияларды қамтиды: шикізатты (сазды) шығару, ірілеу, майдалау, сазды суда ыдырату, кесек тастарды ажырату мақсатымен саздық сұйық ерітіндіні елек торы арқылы өткізу және сұйық ерітінді сусыздандыру. Алынған шликерден тікелей құю тәсілімен бұйымдар қалыптауға болады. Бірақ көпшілігінде шликерді шашыратқыш мұнара кептіргіштерінде құрғатып барып пайдаланады. Майда тамшыларға мембрандық сораппен (насоспен) 1,2-2,5 МПа қысымдықта шашыратылған шликер ыстық газдар ағымында өте тез, небәрі 3 с ішінде, берілген ылғалдық дәрежеде кеуіп үлгереді. Бұл тәсіл бойынша барлық процестер толық автоматикаланған болады. Пресс - ұлпадан (порошоктан) жасалынған бұйымдардың үсті тегіс, түзік қырлы және механикалық төзімді болып қалыптан шығады. Оның үстіне бұл тәсіл бойынша өндіріс шаңсыз болғандықтан, жұмысшылардың еңбек ету жағдайын жақсартып, еңбек өнімділігін 3,5 есе өсіруге мүмкіншілік береді.
Жоғарыда келтірілген саздық массаны дайындау тәсілдерінің керамика өндірісінде көп тарағаны, созымталдық тәсіл. Оның себебі, созымталдық тәсіл қарапайым дайындалатын саздық массаның сапасы жетерліктей жақсы болып шығады. Бірақ та, дайын массаны міндетті түрде баяу кептіру қажеттігіне байланысты технологиялық процесс ұзақтау және отын шығыны басымдау болады.
Созымталдық тәсілмен салыстырғанда, шала құрғақ тәсілі отын шығынын 20-30 %-ға, еңбек сыйымдылығын 26-30 %-ға, өндірістік орын ауданын 30%-ға азайтуға мүмкіндік тудырады. Сонымен қатар, өндіріс процесінің ұзақтығы қысқарылып, оның автоматизациялануы оңайға түседі. Дегенмен, бұл тәсіл бойынша технологиялық схема күрделілеу, ал зауыттың (шала құрғақтай пресстеу жабдықтарының) металсыйымдылығы, созымталдық масса дайындау тәсілімен салыстырғанда 3 есе жоғары.
Шликерлік тәсілдің басымдылығы дайын араластың біркелкілік дәрежесінің жоғарылығында және күрделі пішінді бұйымдарды құю мүмкіншілігінде. Бірақ оның еңбек сыйымдылығы және отын шығыны жоғары.
Бұйымды шликерлік (құймалық) әдіспен дайындау схемасы
Саз қоймасы
↓
Сазбен фритті және каолинді араластыру
↓
Су қосу
↓
Шар диірменінде араластыру
↓
Қабылдағыш бассейнге құю
↓
Тасымалдағыш
↓
Қалыптау
↓
Қорғаныс қабатын құю
↓
Негізгі шликерді құю
↓
Глазурьлеу
↓
Тасымалдағыш
↓
Кептіру
↓
Күйдіру (туннельді пеш)
↓
Қоймаға жеткізу
2.2 Цехтің тәртібі және есебі
Технологиялық циклді есептеу

Силикатты кірпішті өндірудің жылдық бағдарламасы 7 таблицада көрсетілген:
Таблица 7.
Өндірістік бағдарлама
Өнім атауы
Өлш.
Өндіріс қуаты

сағатына
ауысым бойынша
тәулігіне
жылына
Унитаз

дана
82
658
1976
500000
Жуынтқыш

дана
82
658
1976
500000
Биде

дана
82
658
1976
500000
Құйылатын қуыстар (писсуар)

дана
82
658
1976
500000
Барлығы

дана
329
2635
7905
2 млн. дана

Жұмыс режимі

Заводтың жұмыс режимі жылдағы жұмыс күндер санымен, тәуліктегі ауысым санымен, ауысым ұзақтығымен (сағат) сипатталады. Заводтың жұмыс режимін Заводты технологиялық жоспарлау нормасына байланысты бекітіледі.
1. Жылдағы тәулік саны - 365
2. Мейрам күндері мен демалыс күндерінің саны - 112
3. Жылдық есептік тәуліктер саны - 253
4. Апталық жұмыстың ұзақтығы, тәулік - 5
5. Тәуліктегі жұмыс ауысымының саны - 3
6. Жұмыс ауысымының ұзақтығы, сағат - 8
7. 1 цикл - 24 сағат
8. 1 циклда өндірілетін бұйымдар саны - 7905
9. 1 циклда өндірілетін бір бұйым түрі - 1976
10. Жылдық уақыт қоры:
Қу=Кж∙Уа∙А=253∙8∙3=6072 сағ
мұндағы: Қу - уақыт қоры
Уа - жылдық жұмыс күндер саны
А - бір күндегі ауысым саны.
Жылдық уақыт қорды, режимнің мүмкін өзгерістерін ескере отырып, заводтың жылдық орташа қуаттылығын Q=2 000 000 данаж деп аламыз.

2.3 Технологиялық схема, негізгі технологиялық құралдарды таңдау және есептеу

Сазды қалыптауға дайындау

Әдетте, саздар табиғи күйінде жақсы сапалы керамикалық материалдар мен бұйымдар жасауға жарамсыз. Оның себебі жүздеген жылдар бойы дала шпаттарының ыдырауынан пайда болған саздық жыныстар өздерінің салмақтарымен тығыздала келе, нашар ірі түйіршіктерден тұратын масса құрайды. Міне, сондықтан, ең алдымен, саздардың осы табиғаттық структурасын бұзып, майдалап және зиянды қоспаларынан ажыратып барып, біртекті және біркелкі етіп араластыра суланған, қалыптауға оңды керамикалық масса дайындайды. Бұл керамика өндірістегі өте маңызды технологиялық процесс.
Шығарылатын керамикалық материалдар мен бұйымдарға сәйкес керамикалық масса дайындарда саздың қалыптасқан структурасын бұзуды табиғи жолмен немесе механикалық өңдеу тәсілдерімен қамтамасыз етеді. Сазды табиғи жолмен өңдеу үшін карьерден алынған сазды зауыт маңайына табан ені 3 м үстіңгі ені 2 м, биіктігі 0,8-1 м мөлшермен маялап, шахматтық тәртіппен, саз маясының үстінен табанына дейінгі тереңдікпен скважиналар бұрғылайды. Осы скважиналар арқылы маяланған саз күзде және жазда сумен қанықтырылады. Сумен қаныққан күйінде саз қыстан көктемге дейін бірнеше рет еріп, ал жазда және күзде ауыспалы режимде бірнеше рет суланып және кеуіп үлгереді. Осындай табиғи жағдайда саздың бірнеше рет мұздап және бірнеше рет еруінің немесе бірде суланып бірде кебуінің нәтижесінде оның структурасы бұзылып, табиғи жолмен өнделуін қамтамасыз етеді. Міне, осы мақсатпен алдын-ала маяланған және суланған сазды қыстату және жаздату тәсілдерін жиі қолданады.
Қыстау тәсілі қолайлы, әсіресе егер саз құнарлы болып, сазараластырғышта қиын суланатын болса және оның технологиялық қасиетін жақсартуға мәжбүр болғанда қыстау тәсілімен саздың өнделуі өте тиімді.
Жаз кезінде маяны шөп-шалаң басып кетуінен сақтау үшін, бетін оқтын-оқтын қопсытып отырады.
Ертеде саз алдын-ала қыста мұздатылмаған болса, онда оны жаз бойы мезгіл-мезгіл сулап және күнге құрғату әрекетін жүргізеді. Осындай жағдайда күн жылуы саздағы суды буландырып, кесек түйіршіктердің бұзылып майдалануларын тездетеді. Жаңадан пайда болған түйіршіктер кезекті суланған кезде сырт жақтарынан ісініп, жұқа қабатқа айналады да, күнге құрғаған мезгілде бөлшектене бұзылады. Ондаған сулану және күнге құрғау циклдарының нәтижесінде саздың табиғи структурасы бұзылып үлгереді. Осылайша өңделген сазды пайдаланумен қатар, карьерден жаңа сазды тасып жаздату үшін маялай бастайды.
Саздың қыс бойы бірде мұздауы және бірде еруі, ал жазда бірде сулануы және бірде құрғау циклдерінің нәтижесінде түйіршіктердің майдалануымен қабат органикалық заттардың шірінің, ерімтал тұздардың сілтілене жуылуына және т.б. себептерге байланысты оның химиялық және физикалық құрамы да өзгеріп кетеді. Сондықтан, саздың қалыпталғыштық және кебулік қасиеттері айтарлықтай жақсарылады, кептіру мезгілі қысқарылады, дайын керамикалық бұйымдардың сапалары едәуір жоғарылайды.
Әдетте, сазды механикалық өңдер алдында карьерден әкелінген сазды сумен жібітеді. Себебі жібітудің нәтижесінде саздың қалыпталғыштығы кенеттен жақсарылып, ақаулы бұйымдар саны едәуір азайтылады. Сумен жібітуді карьерде де жүргізуге болады. Судың мөлшері нормалдық қалыптағы саз массасын аларлықтай шамада болуы керек. Ол үшін біршөмішті экскаватормен саз шығаратын орынның ені бойынша жіңішке арық қазып, бойымен скважиндер бұрғылайды. Сазды шығарудан бір тәулік бұрын осы дайын скважиндерге, саз қабатын шылықтыратындай етіп су құяды.
Карьер басында одан шығарылған сазды да сумен жібітуге болады. Ол үшін сазды 20-30 см қалыңдықпен тегістелген алаңға төсей отырып, сулайды. Мұндай қабат бірнеше болу мүмкін. Суланған саз өзінің созымталдығына байланысты 2-5 тәуліктер бойы жатуы керек, содан кейін барып зауытқа жөнелтіледі.
Сазды механикалық өңдеу. Сазды механикалық өңдеудегі мақсат -- оның структурасын бұзып, ірі қосындыларын майдалау немесе бөлектеу және арнаулы қоспалармен араластырып суландыру. Ол үшін түрлі технологиялық жабдықтар (жәшіктік қарландырушы түрлі типті жанышқыштар, айнымалы жүгіртпелер (бегундар) саз араластырғыштар және басқа механизмдер) қолданады. (2-сурет).
Жәшіктік қорландырушы берілген пропорцияға саздан және түрлі ширатқыштардан шихтаны құрамалау үшін және шихтаны технологиялық созындының келесі механизміне үздіксіз бірқалыпта бұлжытпай беріп тұру үшін және шикі заттың ірі кесектерін бірлі-жарым ұсақтау үшін пайдаланады.
Жәшіктік беріп тұрушының тұла бойы металдан жасалған. Оның түбі шарнирлі жалғасқан металл тіліктерінен (пластинкаларынын) құралған транспортерлер болады. Беріп тұрушыны электромотордан белдіктік червяктік және тістік жүйе қимылдарымен қозғалысқа келтіреді. Шихтаның құрама бөлшектерін жылжымалы таспалармен (шиберлермен) өлшемдейді.

2-сурет. Сазды майдалау үшін қолданатын механизмдер:
а - тегіс бетті жанышқы ұсатқыштар; б - майдалағыш жанышқылар; в - жүгіртпелер; г - пышақты сазтілгіш; д - майдалағыш.
Бұл таспалар жәшікті беріп тұрушы корпусын бөліктерге бөліп тұрады. Транспортердің қозғалысы бойынша бірінші бөлік әруақытта ширатқыш қоспалармен тиелуі керек. Олай болмаған жағдайда, транспортер лентасының бетіне лай қабаттаса жабысып, механизмдер жұмысын қиындатады.
Барлық технологиялық агрегаттың дұрыс жұмыс істеуіне шихтаның бірқалыпта беріліп тұрылуы өте маңызды. Шихта жеткіліксіз берілетін жағдайда агрегат мүмкіншілігі толық пайдаланбайтындықтан өнім төмендеп кетеді, ал тым көп берілсе - әрбір технологиялық қондырғылардың жұмыстары шектен тыс күштеніп кетеді де, агрегаттың жиі тоқтап қала беретінін тудырады.
Шихтаға енгізетін қоспа мөлшері және пресске берілетін шихта көлемі шиберді төмендеу немесе жоғарылау көтеру арқылы реттелінеді. Алдыңғы шибердің көтерілу биіктігі темір пластинкалы транспортердің жылдамдығы мен агрегаттың өнімділігіне сәйкес болу керек. Сондықтан, шибердің көтерілу биіктігін былайша есептейді. Ауыспалық (сменалық) өнімділігін шикізат шығынына (м[3]) көбейтіп, ауысу минут санына бөледі. Осыдан шыққан шаманы транспортердің жылдамдығына (ммин) және жәшіктік беріп тұрушының еніне бөледі.
Іс жүзінде шибер бірер шама көбірек көтеріледі, себебі суланған саз кесектеніп түсетіндіктен жәшіктен бірқалыпты кескінде шықпайды.
Берілген шамада өлшемделініп алынған саздық шихта 2 - суретте келтірілгендей, түрлі типті машиналарда майдалану процесінен өтеді. Құрғақ тығыз саздар сүргіштерде, балғалы ұсақтағыштарда, майдалағыштарда және жүгіртпелерде (бегундерде) ұсақталынады. Қатты қоспасы жоқ ылғалды саздарды жанышқыларда (валыдаларда) жаншып үйкелейді. Қатты кесек тастары бар саздар майдалағыштарда, жүгіртпелерде немесе тас бөлшектейтін жанышқыларда өңделінеді. Қалай болғанда да, жүгіртпелер арқылы өңделініп дайындалған саздың масса сапасы жағынан жоғарылау болады да, одан қалыпталынып күйдірілген бұйымдардың мықтылығы 25-30 %-ға жоғары болып шығады. Бірақ жүгіртпелердің өнімділігі төмендеу, электрлік энергия шығыны жоғары және металсыйымдылығы көп болатындығын ескерген жөң.
Саз массасын дайындауда, әсіресе, түрлі типтегі жанышқылар кең қолданылып келеді. Олар, жүгіртпелерге қарағанда 1,5 есе өнімділеу, металсыйымдылығы 4 есе аз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.