Мемлекет туралы

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ . . . 3

МЕМЛЕКЕТ ТҮСІНІГІ, ҰҒЫМЫНегізгі белгілері мен түсініктері . . . 7Құқықтық мемлекеттің құрылымы мен нысандары . . . 19

2. МЕМЛЕКЕТ ФУНКЦИЯСЫ

2. 1. Мемлекет функциясының түсінігі мен құрылымы . . . 23

2. 2 Ішкі, сыртқы қызметтері . . . 34

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 41

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 45

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігіне ие болғаннан кейін дербес мемлекет пен оның азаматтарының өміріне тірек болатындай барша құқықтық негіздерді қайта құру қажеттігі туындады. Сол үшін осы бағытта қыруар жұмыстар іске асырылуда. Курс жұмысының осы тақырыбын таңдау себебім қазіргі еліміздің даму жағдайындағы құқықтық мемлекетті қалыптастырудың ауқымды деңгейде қарастырылуы табылады. Қазақстанның демократияға өту қадамдары аса күрделі жағдайларда басталды: елде тіпті нарықтық экономиканың, саяси плюрализмнің, тәуелсіз бұқаралық ақпарат құралдары мен коммерциялық емес ұйымдардың белгілері де болған жоқ.

Шын мәнінде соңғы уақыттарда мемлекетіміз құқықтық, зайырлы, демократиялық қоғам қалыптастыру жолында біршама жетістіктерге қол жеткізе алды деп толық айта аламыз. Дәлірек айтсақ, мемлекетті басқару, экономика, әлеуметтік-саяси өмір, мәдениет, құқықтық тәртіп сақтау, елді қорғау, сыртқы саясат салаларын реттейтін көптеген жаңа заңдар мен нормативтік актілер қабылданып, іске асырылуда. Жалпы, қүқықтық мемлекет жөнінде азаматтардың санасын қалыптастырмай, олардың қоғам мен мемлекет алдындағы міндеттерін жете түсіндірмей, оны түбегейлі орнату мүмкін емес. Азаматтық қоғам демократиялы мемлекеттің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Азаматтық қоғамның даму деңгейі - демократия даму деңгейінің айнасы. Азаматтық қоғамның құрамдас бір бөлігі -демократияның ұзақ әрі қарама-қайшы үдеріс болып табылатынын да ұмытпаған жөн. Тіпті, ең дамыған елдердің өзінде ол аяқталудан әлі де алыс жатыр.

Негізінен құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам бір-бірімен тығыз байланыста қалыптасқан ұғымдар. Азаматтық қоғам жеке тұрғыдан қарастырғанда тұлғалардың азаматтық және жеке құқықтарының басқарылуы нәтижесіндегі қатынастар. Жалпы айтқанда, азаматтық қоғамда тұлға жеке дербес құқықтар мен бостандықтарға ие. Бұл дегеніміз азаматтық қоғамда

ғана азамат өз еркімен экономикалық, саяси және мәдени ортада өмір сүре алады. Деректерге сүйенсек, азаматтық қоғам XIX ғасыр мен XX ғасырдың басында дами бастағанын көреміз. Қазақстан Республикасы өзінің саяси жүйесінің келешегін құқықтық мемлекеттің қалыптасып дамуымен байланыстырады. Бұл бағытта атқарылып жатқан істер баршылық. 1991 жылдан кейінгі уақытта тәуелсіз мемлекетіміздің барлық салаларын қамтитын 1 мыңнан астам заңдар, заң актілері, заңдық күші бар Президенттік жарлықтар қабыданды. Елдің Конституциясында құқықтық мемлекет кұру стратегиялық міндет ретінде күн тәртібіне қойылды. Қазақстан қоғамын реформалау мен модернизациялау процесінде заңнамалық негіз шешуші рөлге ие бола бастады. Қазақстандықтар заңдық кеңістікте өмір сүру дәстүріне үйрене бастады. Бірақ та Қазақстанда құқықтық мемлекет қалыптасуы ісінде елеулі олқылықтар мен қайшылықтар бар. Бірінші қайшылық - басқарушы элита өкілдері мен қатардағы азаматтардың заңды бұзуға немесе орындамауға жол беретіндігі. Осының нәтижесінде заңдар жұмыс істеуге қабілетсіз болады. Екінші кайшылық - Қазақстанда құқықтық қоғамның батыстық стандарттарына ұмтылудан туады. Қазақстан қоғамының тарихи тәжірибесі мен саяси дүниетанымының түп-тамырлары ескерілмейді. Үшінші қайшылық - Қазақстандықтардың саяси-құқықтық мәдениетінің ұлттық дәстүрлерден, ең алдымен қазақ этносының танымдық кеңістігінен қол үзуіне байланысты. Осыдан төртінші кайшылық туындайды. Ол - Қазақстандықтардың құқықтық мәдениетінің төмендігі. Ел халқының коммунистік жасанды идеологияның ықпалында болуы, өтірік пен алдаудың билік кұруы азаматтардьң заңды құрметтеуін, заңды үнемі басшылыққа алып, орындап отыруға құлшынысын әлсіретті.

Құқықтық қоғам үшін азаматтардың мемлекет алдындағы және мемлекеттің азаматтар алдындағы өзара жауапкершілігі тән. Мемлекет әрбір адамға тумасынан берілетін, ешкім айыра алмайтын құқықтары мен бостандықтарын мойындап қана қоймайды, сондай-ақ олардың ресми

рәсімделуі, жүзеге асуы, қол сұғу шылықтан қорғау үшін барынша қолайлы жағдай туғызуға талпынады.

Өз кезегінде, азаматтар өздерінің құқықтары мен бостандықтарын мемлекетке, басқа азаматтарға басқа қоғамдық қатынастардың субъектілеріне зиян келтірмейтіндей етіп қана пайдалана алады.

Құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам бір біріне жақын болғанымен әр түрлі мәселелерді тікелей шешеді. Егер мемлекет өзінің конституциялық және заң актілерінде жеке адамның құқықтық мәртебесін баянды ететін болса, онда азаматтық қоғам оны жоғары әлеуметтік мәртебемен қамтамасыз етеді. Мәртебенің бұл екі түрі жеке адамның өмір тіршілігінің әр түрлі жақтарына акцент береді, бірін бірі толықтыра отырып, оған өзінің мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуіне мүмкіндік береді.

МЕМЛЕКЕТ ТҮСІНІГІ, ҰҒЫМЫНегізгі белгілері мен түсініктері

Құқықтық мемлекетті қалыптастырудың маңызды алғышарттарының ішінде азаматтық қоғамның алар орны ерекше. Ал азаматтық қоғам алуан түрлі қоғамдық қатынастардың мемлекеттен біршама дербес болуын мақсат тұтса, бұл игі мақсат мемлекеттік биліктің құзыреті заңмен шектеліп, адам құқығы алдыңғы орынға шыққанда ғана мүмкін болмақ. Мұндай жағдайда мемлекеттің міндеті адамдардың кейбір топтарына қатысты ғана емес, әрбір жеке адамның мүдделеріне қатысты басқарушылық саяси шешімдер мен бағдарламаларды жүзеге асыру болып табылады. [34, 16]

Құқықтық мемлекет саяси билікті ұйымдастырудың формасы ретінде қоғамдық өмірдің барлық салаларында құқықтың үстемдігі принципімен аса күрделі ұштасуына, биліктің бөлінуіне, бүкіл мемлекеттік механизмнің құқықпен байланыстылығына, заңдардың үстемдігіне, заңдылықтың жүзеге асуына, халық егемендігінің қамтамасыз етілуіне, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының, ар - абыройларының сақталу кепілдігіне, қоғамның және мемлекеттің мүдделеріне, жалпы азаматтық құндылықтарды және әлемдік практиканы есепке алуға негізделеді.

Азаматтық қоғамның қалыптасу процесінде, оның басты факторлары мен құндылықтарына ғылыми зерттеу жүргізіп, даму үрдістерін анықтау - құқықты демократиялық мемлекет үшін маңызды мәселелердің бірі. «Азаматтық қоғам» ұғымы арқылы қоғамдық байланыстар мен қатынастардың жағдайы бейнеленіп, белгілі бір мемлекеттегі тұрғындардың

азаматтық қайраткерлігінің қарқыны, мемлекет пен қоғамның әлеуметтік саладағы қызметтерінің бөліну деңгейі анықталады. Басқаша айтқанда, азаматтық қоғамда демократиялық құрылысқа аса қажет әлеуметтік қатынастардың өзін - өзі реттеу қызметіне жағдай туады: азаматтар саяси институттардың көмегіне сүйенбей - ақ, өздері реттей алатын қатынастарға мемлекеттің қол сұғуы тежеледі. Сондықтан да демократиялық сипаттағы

саяси жүйесі бар.

Құқықтық мемлекеттің дамуында азаматтық қоғамның алар

орны ерекше. Егер де құқықтық мемлекетті алып ғимарат деп көз алдымызға елестетсек, онда оның іргетасы мен қабырғасын құрайтын саяси құндылықтар болмаса, оның аспанға бой көтеруі неғайбыл. Сол саяси құндылықтардың ішінде дамыған азаматтық қоғамның шоқтығы биік.

Ал, құқықтық мемлекет болса саяси жүйесінде конституциялық басқару режимі ететін, шынайы билік тармақтарымен қоса дамыған және қарама - қайшылықсыз құқықтық жүйесі мен тиімді сот билігі бар, олардың жемісті өзара әрекеттесуі мен өзара бақылауы жүріп отыратын, саясат пен билікке дамыған әлеуметтік бақылау бар мемлекет түрі. Құқықтық мемлекеттің саясаты мен билік жүйесінің жалпы демократиялық құрылысы оның құқықтық қондырғыларымен табиғи байланыста. Оның негізінде биліктің, азаматтың, қоғам мен құқықтың теңдігі, олардың заң алдында бідей болуы танылған. Мұндай мемлекетті құрудың шешуші факторы азаматтық қоғам құрудың табыстылығында: онсыз құқықтық мемлекет және жалпы қоғамның әлеуметтік, экономикалық, мәдени дамуы бұлыңғыр мәселеге айналмақ.

Оның өздік себеп - салдары бар: егер құқықты қоғам заңды деп танылмаса, билік те, құқық жүйесі де заңның орындалуына шынайы кепілдік жасай алмайды. Тек қоғамның мойындауы, құықтың легитимділігі қоғам мен мемлекеттің заңды сақтауы қамтамасыз ете алады. Алайда қоғам бұған азаматтылықтың жоғарғы деңгейінде, сәйкесінше, мәдени, өркениетті, материалды және интеллектуалды даму барысында, яғни азаматтық қоғам болғанда ғана қол жеткізе алады. Мұндай қоғамның азаматтары үрей мен үстемдіктің шеңберінде. Олар меншікке ие, құқықтары мен бостандықтары бар, және мұндай құндылықтарға иелік ету оларды осы құндылықтарды

сақтап әрі көбейтуге жауапты қылады

Олар тиісінше, адам мен қоғамның қауіпсіздігі және олардың игіліктеріне жауапты мемлекеттік қорғауға да даяр. Азаматтық құқықты қоғамның идеалына сыбайлас жемқорлық, парақорлық, қоғамдық байланыстарды тамыр - таныстық, кландық, туыстық, топтық т. б. байланыстармен алмастырушы түрлі «әлеуметтік дерттер» принципиалды тұрғыда жат. Бірақ құқықтық мемлекеттегі құқықтық қатынастардағы шынайы негізі тек идеалды қарастырылған құқықтық нормалар, заңдар мен санкцияларда жатқан жоқ. Мұнда да азаматтық қоғамдағы сияқты басты құндылықтар мен шешуші рөлге ие қарапайым қасиеттер: тәртіптілік, міндет сезімі, жауапкершілікті сезіну, адам мен қоғамның өзіне сын көзбен қарауға қабілеті мен өз - өзінен есеп ала білу және де ең бастысы - азаматтылық сезім болуы.

Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамды құру жеке тұлғаның құқықтық - саяси қатынастардың шынайы субъектісі ретінде қалыптасуына тікелей тәуелді. [17, 38] Жеке тұлғаға өзінің болашағына деген жауапкершілікті арттыра отырып, мемлекет пен жеке тұлға арасындағы субьект қатынастарын орнату арқылы саяси және құықтық әлеуметтендірудің жаңа механизмдерін қалыптастыруға баса назар аударсақ, қоғамымыздың демократиялануы нығая түсер еді. Яғни азаматтық қоғам мемлекеттік органдар мен мемлекеттік емес қозғалыстар, ассоциациялар, одақтардың арасындағы өзара бақылау мен өзара шектетуді қарастырады. Бұл - мемлекет қызметінің әрқашан мемлекеттік емес органдар мен қозғалыстардың назарында болуын, ал соңғылар өз қызметін заңның аясында және мемлекеттің обьективті сұраныстары ескере отырып жүргізуіне кепіл болмақ.

Бұл тұрғыда ой қозғаған кейбір зерттеушілердің пікірі өте орынды: « . . . қазіргі кезеңдегі жеке тұлғаның құқықтық әлеуметтенуі оның саналы түрде әлеуметтік белсенді қызмет атқара отырып, құқықтық нормаларға, құндылықтарға, мәдениетке қарай бет бұруына қамтиды». Құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталған қоғамдық институттардың

жүйесін құру, бірте - бірте жергілікті өзін - өзі басқару институттарын қалыптастыру, тәжірибелі педагогтарды, әлеуметтік қызметкерлерді, медиктерді, заңгерлерді тарта отырып, құқықтық тәрбие беру орталықтарын ашу азаматтық қоғам институттарының нығаюына ықпал етер еді.

Яғни, сонда ғана адамдар қауымы өздері шеше алатын мәселелерге мемлекеттік биліктің араласпауына қамтамасыз етіп, әлеуметтік міндеттерді шешудегі мемлекеттік органдар құзыретінің ара - жығын құқықтық негізде ашады. Осылайша, демократия билік пен қоғамдық қайраткерлерінің, қоғамның өзін - өзі реттеу мен басқару механизмдерінің органикалық үйлесімділік табуына септігін тигізіп, қоғамдық тұрақтылық пен гармонияның негіздерін қалыптастырады.

Адамдардың объективтік тарихи даму процесіне және күнделікті қарым-қатынасында коғамның бірнеше түрлері болады: өндірістік қоғам, шаруашылық қоғам, әлеуметтік коғам, азаматтық коғам және т. б. Осылардың ішіндегі ең күрделісі, ең түпкіліктісі адаммен бірге дамып келе жатқан азаматтық коғам. Қоғамның басқа түрлері тез құрылып, тез арада тарап жатады. Олардың өмірі, іс-әрекетінің шеңбері кеңістігі көп өлкеге жайылмайды, уақыты көпке созылмайды.

Азаматтық қоғам - мемлекеттік құрылымнан тыс қалыптасатын әлеуметтік-экономикалық және мәдени рухани қоғамдық қатынастардың жиынтығы. [19, 102] Осы қатынасқа қатысушылардың табиғи және азаматтық құкықтарын, бостандығы мен міндеттерін автономиялы даму жолы қамтамасыз етеді. Азаматтық қоғамда үзіліссіз болмайды, уақыты шектелмейді, аумақтық -аймаққа бөлінбейді, мемлекеттің барлық аумағын, халқын біріктіреді.

Республика Конституциясы Қазақстандағы азаматтық қоғамның даму сатыларын мемлекетке бағындырмастан әлеуметтік бағдарлы нарық экономикасы мен жеке адамның автономиясын тұрақты қалыптастыру үшін қажетті құқықтық жағдайлардың негізін калайтын нормативтік-құқықтық акт

болып табылады. Оған дәлел ата заңымызда көрсетіліп жазылған баптар құкықтық негізді кұрайды. Мысалы, меншік тең дәрежеде танылатын және қорғалатын мемлекеттік меншік пен жеке меншікті; адам және азамат құқықтарының кең ауқымды және біртұтас кешенін; отбасын, ана мен әке және баланы мемлекеттің қорғауын; идеологиялық және саяси әр алуандылықты және тағы басқа жаңа Конституцияда бекітілген қазақстандық - азаматтық қоғамды ерікті дамытудың алғышарттарын жатқызуға болады.

Қазақстан Республикасының Конституциясында елімізде азаматтық қоғамды қалыптастырып, демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекет кұру бағыттары көрсетілген. Бұл бағыт мемлекетіміздің ең күрделі, ең жауапты мүдде - мақсаты. [36, 44]

Адам қоғамы дамып, қалыптасып, өмірге келген күннен бастап міндетті түрде оның бағдарламасы, саясаты, биліктің түрі анықталады. Бұл жұмыстармен шұғылданатын қоғамның саяси жүйесі. Ең алдымен қоғамның мүддесі мен мақсаты анықталады. Қоғамдық бағдарламаны жасап, саяси биліктің мазмұнын толықтырып, олардың орындалу бағыттарын, жолдарын анықтап, іске асыру механизмін белгілейді.

Адамдар тарихтың объективті зандарын жасап немесе бұза алмайды, бірақ сол заңдар алдында дәрменсіз емес. Тарихи даму зандарын білу адамдардың ол заңдардың күшін қоғамды қайта кұру үшін пайдалануына мүмкіншілік береді. Белгілі бір заң әсер ететін жағдайды өзгерту арқылы адамдар оның нәтижесінің түрін өзгертіп, көрінісін үдетеді немесе баяулата алады. Ежелгі және орта ғасыр әлемдерінде өмір сүрген ойшыл ғалымдардың қалдырып кеткен мұраларында жазылған ілімдерге сүйене отырып біз Қазақстанның халқы толыққанды азаматтық қоғам институттарының қызметтерін дұрыс бағытта жұмыс жасауына жауап беруіміз парыз. Болашақ ашық жарқын болу үшін тарихта жасалған қателіктерді болдырмауымыз міндет. Ал ол үшін тарихта қалыптасқан ойшыл тұлғалардың еңбектерін

және сол мемлекеттің қалыптасуындағы тарихты еске алу қажет. Мысалы азаматтық қоғам мен құкықтық мемлекет ұғымдарының қалыптасуына ат салысқан неміс ғалымдарының еңбектері мен сол Германия мемлекетінің қалыптасу тарихына көз жүгіртейік.

Азаматтық қоғам туралы ой-пікірлер көне дәуірде де болды. Бірақ толық мағынада бүл ұғым өмірге тек XVIII ғасырда келді. Басында азаматтық қоғам деп меншік, отбасы, рынок, мораль саласындағы қатынастарды түсініп келді. Мемлекет бұл қатынастарға толық бостандық берді.

Азаматтық қоғам - адамзат дамуының нәтижесі, өркениет өнімі. Қоғамтанушы ғалымдар "азаматтык қоғам" терминінің шығуын Көне Рим дәуіріне апарып тірейді. Өйткені, римдіктер әлемнің тең жартысын жаулап алып, өз азаматтарына жақсы өмір, қолайлы жағдай жасады. Алайда, Рим империясының құрамында халықтардың бәрі бірдей рим азаматтары болмады, қоғам патрицийлерге, плебейлерге және құлдарға бөлінді. Бірінші топтағылар азаматтық коғамның жалпыға бірдей құқықтарын, еркіндігін, тәуелсіздігін, жеке меншік игіліктерін пайдаланса, плебейліктер мен құлдарға мұндай мүмкіндіктер берілмеген болатын.

Тегінде азаматтық қоғамның қалыптасуы және дамуы адамзаттың, мемлекеттің және құқық тарихының негізгі кезеңі болып есептеледі. Бөлімшеде "Азаматтық коғам" ұғымы қайдан пайда болған? - деген сауалға жауап беру үшін, диссертант әрбір тарихи дэуірдегі атақты ойшылдардың еңбектеріне шолу жасайды.

Мұнда, азаматтық қоғамның кейбір элементтері көне дәуірдің бірнеше елдерінде /Греция, Рим және т. б. / кездесетіні, бұл мемлекеттерде қолөнердің, сауданың дамуы, римнің жекеше құқығы сияқты институттары колданылатыны, азаматтық коғамның өзінің қалыптасу жолында ақшалай-заттай өндірісті дүниеге әкелгендігі, Еуропа мен Америка кұрлығының бірқатар елдеріндегі азаматтық қоғамның қалыптасу үрдісі баяндалады. Алайда, кейбір ойшыл-ғалымдардың пікірлері бойынша, ерте дүние

ойшылдарының философиялық көзқарасы ретінде "азаматтық коғам" Аристотель атымен байланыстырылатыны, атақты ойшыл мемлекетті айқындау алдында ең алдымен азамат туралы түсінікті ашатыны, өйткені мемлекет -азаматтардың, азаматтық ұйымның жиынтығы болып табылатыны аталады. Осыған орай Аристотельдің пайымдауынша "мемлекет" және

азаматтық қоғам" - синонимді ұқсас мағынаға ие болатыны айтылады.

И. Канттың «Мәңгілік өмірге жол» атты еңбегін оқу барысында азаматтық қоғам және демократиялык, құқықтық мемлекет ұғымдарымен кездесесің және сол кездегі әлемдегі болып жатқан тарихи кезеңдерге көз жүгіртесің. И. Канттың тұжырымдамаларына сүйенетін болсақ сол кезде аңсаған құқықтық мемлекетті қалыптастыруға болатын жолдарын көз алдыңа елестете аласың. И. Кант «мәңгілік өмірге» жету үшін қажетті жолдар жобасы бойынша, алыс-жақын болашақта тек қана құқықтық негізде дербес, тәуелсіз федеративті нысанда қалыптасқан республикалық типте дамыған мемлекеттер жете алады деп жазған.

И. Кант құкықтық мемлекеттің философиялық негізін ғылыми тұрғыдан зерттеді. Мемлекеттік жұмыстың өзекті мәселесі жеке адамның қадір-қасиетін, ар-намысын, бостандығын, тендігін қорғау, адамның қоғамдағы үстемдігін қалыптастыру деп түсіндірді.

Ұлы Георг Вильгельм Фридрих Гегель де жаңа кезеңде қоғам ұғымына көп көңіл бөлген. Соның бірінде «Азаматтық коғам» ұғымы Гегельдің «Құқық философиясы» атты еңбегінде мынадай анықтама берілген: «Азаматтық қоғам тек қазіргі кезде қалыптасқан және оның бастапқы идеясы болып олардың құқықтары табылады». Гегельдің ойынша азаматтық қоғам жеке мемлекеттің, діннің, отбасының, моральдық т. б. талаптырын іске асырудың жүйесі. «Азаматтық қоғамда әр адам өз мүддесін көздейді, басқаларды көрмейді . . . Басқаларсыз ол өз мүддесін іске асыра алмайды», - деген Гегель. К. Маркстің пікірі - бір саяси жүйені алып мазмұнына қарасаң, ол азаматтық қоғамның сан қырлы көрінісінің бір нысаны болып шығады.

Шынында да азаматтық қоғамның бастапқы қаруы болып адамның құқықтары мен бостандықтарының қорғалуы болып табылады. Екінші орында ғана мемлекет тарапына жасалынатын әрекеттер жатқызылады. Бірақ та мемлекет те, қоғам да бір-бірінен алшақ болмауы тиіс деп айтамыз. Әйтпесе анархиялық құлдыраушылық сипаттағы мемлекетке жетіп қалуымыз ықтимал. Сол себепті мемлекеттің механизмін қамтамасыз ететін мемлекеттік органдар азаматтық қоғамды қоғам ретінде көркемдеуі үшін нормативтік-құқықтық актілер базасымен толыққанды түрде қамтамасыз ету керек, ал ол үшін халықтың әлеуметтік, экономикалық, саяси және т. б. қажеттіліктерін ескеру міндетті. [26, 114]

Азаматтық қоғамды жеке тұлғалардың экономикалық, құқықтық және басқа да қарым қатынастар арқылы байланысу жүйесі ретінде түсіну бірталай ойшылдардың, солардың ішінде Маркс пен Энгельстің еңбектерінде жарық көрді, олардың шығармаларында меншік түрлерінің өзгеруі мен еңбектің бөлінуіне негізделген мемлекет пен қоғамның ара катынасының динамикасы көрсетілген. Азаматтық қоғамның қалыптасуы және дамуы бірнеше ғасырларды қамтиды. Бұл процесс әлі күнге дейін аяқталған жоқ.

Осы жоғарыда айтылып кеткен ойшыл-ғалымдардың азаматтық қоғам туралы ой-пікірлері сан-алуан болғандығын ашып көрсетіп шығу көптеген мүмкіндіктерге әкеліп соқтырады. Өткен ғасырдағы ірі ғалымдардың пікірін келтіріп отырған себебіміз азаматтық коғам мәселесі сол кездегі өмірдің объективтік даму процесінің алдына қойған талабы болғандығын ашып көрсету. Сол себепті Кант, Гегель мен Маркс тағы басқа ғалымдар азаматтық қоғамды біраз зерттеп, құнды теориялық ғылыми мұра қалдырып кетті. Азаматтық қоғам дегеніміз - өзін-өзі ұйымдастыру мен өзін-өзі реттеудің түрлі формаларына негізделген, көпшілік және жеке мүдделердің тиімді үйлесімділігі көрініс тапқан қоғам. Сондай-ақ бұл - жоғары құндылық ретінде адамның қүқығы мен бостандығы танылатын қоғам. Азаматтық қоғамның құрылымы қоғамдағы өзінің табиғи мүдде - мақсаттарына сәйкес

құрушы, реттеп, басқарушы - адам. Адам қоғам құрылымының негізгі элементі - діңгегі. Адамдардың бірлестіктері, ұйымдары, одақтары, еңбек ұжымдары, саяси партиялары, мемлекет, олардың арақатынастары - азаматтық коғамның элементтері.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.