Қазақстан Республикасында акционерлік қоғамның қаржыларын ұйымдастыруының теориялық аспектілері
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Акционерлік қоғамның нарықта алатын орны мен мәні ... ... ... ... ...4
1.2. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамының заңды
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3 Акционерлік қоғамның қаржылық ұйымдастыру ерекшеліктері ... 11
2. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА КЕЗДЕСЕТІН МӘСЕЛЕЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... .16
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Акционерлік қоғамның нарықта алатын орны мен мәні ... ... ... ... ...4
1.2. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамының заңды
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3 Акционерлік қоғамның қаржылық ұйымдастыру ерекшеліктері ... 11
2. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА КЕЗДЕСЕТІН МӘСЕЛЕЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... .16
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
ҚР-да акционерлік қоғам экономикалық дамуда өте маңызды рөлді атқаруда. Жалпы акционерлік қоғам - бұл текқана бағалы қағаз шығарумен айналыспай-ақ , бұл мемлекеттің экономикасын дамытуға үлесін қосады. Менің дипломдық жұмысымда акционерлік қоғамның теориялық негіздері және заңдық аспектілері, мәселелермен оларды шешу жолдары, сонымен қатар ЖШС «Атамекеннің» техникалық-экономикалық сипаттамасы және қаржылық жағдайына талдауы баяндалады. Қазақстан экономикасының басқарудың және шаруашылық жүргізудің нарықтық механизміне өтуіне байланысты соңғы жылдары кәсіпорындардың бірнеше ұйымдастырушылық-құқықтық формалары пайда болды. Олардың ішінде негізгілердің бірі болып табылатын акционерлік қоғам (АҚ). Нарықтық экономика жағдайында басты мақсат ретінде АҚ бастарудың тиімді жүйесін алу және кәсіпкерліктің осы перспективалық құқықтық формасының басымдылығын іске асыру.
АҚ ұйымдастыру және басқару іскерлігін қамтамасыз ететін құжаттардың негізгілердің бірі Қазақстан Республикасының "АҚ туралы" заңы.
Қазақстан экономикасының өтпелі кезеңінде "АҚ туралың заңының тиімсіз болуы, ал кейбір жағдайда АҚ-ның осы заңды орындалмауына әкеп соқтырады. Осыған байланысты заңның кейбір бөлімдеріне өзгертулер мен толықтырулар еңгізіп, АҚ басқару және іскерлік формасына ең тиімді жайдайлар туғызу.
Кәсіпорнынның жұмыс істеу үшін екі негізгі механизм бар: - технологиялық - өңдірістің көлемін және сапасын көбейту үшін және «ұйымдастырушылық» - өңдірістің технологиялықәлеуетін тиімді іске асыру мен алға қойылған мақсаттқа жету үшін. Осы мақсатпен басқарушы орган құрылады да, ол өңдіріс алдында тұрған міндеттерге сәйкес басқару объектісіне ықпал жасайды.
АҚ ұйымдастыру және басқару іскерлігін қамтамасыз ететін құжаттардың негізгілердің бірі Қазақстан Республикасының "АҚ туралы" заңы.
Қазақстан экономикасының өтпелі кезеңінде "АҚ туралың заңының тиімсіз болуы, ал кейбір жағдайда АҚ-ның осы заңды орындалмауына әкеп соқтырады. Осыған байланысты заңның кейбір бөлімдеріне өзгертулер мен толықтырулар еңгізіп, АҚ басқару және іскерлік формасына ең тиімді жайдайлар туғызу.
Кәсіпорнынның жұмыс істеу үшін екі негізгі механизм бар: - технологиялық - өңдірістің көлемін және сапасын көбейту үшін және «ұйымдастырушылық» - өңдірістің технологиялықәлеуетін тиімді іске асыру мен алға қойылған мақсаттқа жету үшін. Осы мақсатпен басқарушы орган құрылады да, ол өңдіріс алдында тұрған міндеттерге сәйкес басқару объектісіне ықпал жасайды.
1. Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметі Актілерінің жинағы. 2004ж. 28, 34-40 бет.
2. Ансофф И. Новая корпоративная стратегия. - Санкт-Петербург, 2004
3. Друкер П. Принципы менеджмента. - М. Экспресс-инфо, 2005
4. Қазақстан Заман. 2005, 5-сәуір.
5. Егемен Қазақстан. 2004, 11-маусым.
6. Алматы Ақшамы. 2004, 14-ақпан.
7. Карлофф Б. Деловая стратегия. - М. Экономика, 2004
8. Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметі Актілерінің жинағы. – 2004ж. №28, 34-40 бет. №12, 80-81 бет., №8, 27-28 бет.
2. Ансофф И. Новая корпоративная стратегия. - Санкт-Петербург, 2004
3. Друкер П. Принципы менеджмента. - М. Экспресс-инфо, 2005
4. Қазақстан Заман. 2005, 5-сәуір.
5. Егемен Қазақстан. 2004, 11-маусым.
6. Алматы Ақшамы. 2004, 14-ақпан.
7. Карлофф Б. Деловая стратегия. - М. Экономика, 2004
8. Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметі Актілерінің жинағы. – 2004ж. №28, 34-40 бет. №12, 80-81 бет., №8, 27-28 бет.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН
ҰЙЫМДАСТЫРУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Акционерлік қоғамның нарықта алатын орны мен
мәні ... ... ... ... ...4
1.2. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамының заңды
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Акционерлік қоғамның қаржылық ұйымдастыру ерекшеліктері ... 11
2. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА КЕЗДЕСЕТІН
МӘСЕЛЕЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... .16
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
КІРІСПЕ
ҚР-да акционерлік қоғам экономикалық дамуда өте маңызды рөлді
атқаруда. Жалпы акционерлік қоғам - бұл текқана бағалы қағаз
шығарумен айналыспай-ақ , бұл мемлекеттің экономикасын дамытуға үлесін
қосады. Менің дипломдық жұмысымда акционерлік қоғамның теориялық негіздері
және заңдық аспектілері, мәселелермен оларды шешу жолдары, сонымен қатар
ЖШС Атамекеннің техникалық-экономикалық сипаттамасы және қаржылық
жағдайына талдауы баяндалады. Қазақстан экономикасының басқарудың және
шаруашылық жүргізудің нарықтық механизміне өтуіне байланысты соңғы жылдары
кәсіпорындардың бірнеше ұйымдастырушылық-құқықтық формалары пайда болды.
Олардың ішінде негізгілердің бірі болып табылатын акционерлік қоғам (АҚ).
Нарықтық экономика жағдайында басты мақсат ретінде АҚ бастарудың тиімді
жүйесін алу және кәсіпкерліктің осы перспективалық құқықтық формасының
басымдылығын іске асыру.
АҚ ұйымдастыру және басқару іскерлігін қамтамасыз ететін құжаттардың
негізгілердің бірі Қазақстан Республикасының "АҚ туралы" заңы.
Қазақстан экономикасының өтпелі кезеңінде "АҚ туралың заңының тиімсіз
болуы, ал кейбір жағдайда АҚ-ның осы заңды орындалмауына әкеп соқтырады.
Осыған байланысты заңның кейбір бөлімдеріне өзгертулер мен толықтырулар
еңгізіп, АҚ басқару және іскерлік формасына ең тиімді жайдайлар туғызу.
Кәсіпорнынның жұмыс істеу үшін екі негізгі механизм бар: -
технологиялық - өңдірістің көлемін және сапасын көбейту үшін және
ұйымдастырушылық - өңдірістің технологиялықәлеуетін тиімді іске асыру мен
алға қойылған мақсаттқа жету үшін. Осы мақсатпен басқарушы орган құрылады
да, ол өңдіріс алдында тұрған міндеттерге сәйкес басқару объектісіне ықпал
жасайды.
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН
ҰЙЫМДАСТЫРУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Акционерлік қоғамның нарықта алатын орны мен мәні
Акционерлік қоғам деп өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат
тарту мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлғаны айтады. Ал акция – үлесті
немесе меншікті куәландыратын бағалы қағаз, яғни акция қоғам шығаратын және
олардың түрлері мен санаттарына қарай акционердің дивиденттер алуға,
қоғамды басқаруға қатысуға және қоғам таратылғаннан кейін оның қалған
мүліктерінің бір бөлігіне құқықтарын куәландырады. Акционерлік қоғам өз
міндеттемелері бойынша өзіне қызмет етеді. Экономикасы дамыған
елдерде олар корпорациялар деп те аталады Акционерлік қоғамдар- акционерлік
қоғам және халықтық акционерлік қоғам үлгісінде құрылады. Акционерлік
қоғамның фирмалық атауы болады, онда қоғамның атауы, сондай-ақ қоғамның
үлгісіне қарай, акционерлік қоғам немесе халықтық акционерлік қоғам
деген сөздер немесе тиісінше АҚ және ХАҚ аббревиатурасы болуға тиіс.
Акционерлік қоғам осындай фирмалық атауы мен мемлекеттік тіркеуден өтеді.
Акционерлік қоғамның мемлекеттік тіркеуге дейінгі құрылуына байланысты
қоғамның міндеттемелеріне ортақ жауапкершіліктер болады. АҚ-ды құруға
байланысты құрылтайшылардың міндеттемелері бойынша қоғам жауап береді, егер
де ол акционерлердің жалпы жиналысында келісіп бекітілсе.
АҚ-ның негізгі бір ғана құрылтай құжаты жарғы болып табылады.
АҚ-ң жарғысының қысқаша мазмұны келесідей:
●орналасқан жері және толық немесе қысқаша фирманың атауы;
●қоғамның үлгісі;
●қоғаммен қалыптастыратын акциялардың категориялары,саны,номиналды
құны және артықшылықты акциялардың түрлері белгіленеді;
●әрбір акцяларды иеленушілердің оның категориялары мен түрлері;
●жарғылық капиталының мөлшері;(ХҚ)
●қоғам органдарының шешім қабылдау тәртібі,өкілеттіктері және
құрылымы;
●бөлімшелер және өкілдіктер туралы мағлумат;
●тағы басқа ережелер.
Жарғылық капиталдың мөлшерін кеңейту мақсатындағы қосымша
шығарылатын акцияларды номиналды құн есебінен тіркеледі.Жарғыға
толықтырулар мен өзгертулер енгізу немесе қабылдау акционерлер және жалпы
санының ¾-нен анықталады.
Жабық акционерлік қоғамдардың акциялары өзінің құрылтайшылары мен
алдын ала айқындалған адамдар тобының арасында орналастырылады.Жабық
акционерлік қоғам акционерлерінің саны жүзден аспауға тиіс және ол өзі
шығаратын акцияларды жабық әдіспен ғана орналастыруға құқылы.
Жабық қоғам акциоенрлерінің осы акционерлік қоғамның басқа
акционерлері сататын акцияларды сатып алуға артықшылықты құқығы бар.Жабық
қоғамның өз акцияларын сатқысы келетін акционері оларды қоғамның басқа
акционерлеріне,ал олар бас тартқан жағдайда- қоғамның өзіне сатып алуға
ұсынуға міндетті.Сатылатын акцияларды сатып алудың артықшылықты құқығы
акциялар сатуға ұсынылған кезден бастап 30 күн бойы акционерлерде
сақталады.
Егер акционерлердің ешқайсысы аталған уақытта осы құқықты
пайдаланбаса,ол қоғамға өтеді және онда 30 күн бойы сақталады.
Акционерлік қоғам және оның акционерлері акцияларды сатып алудан бас
тартса немесе белгіленген мерзімдер ішінде жауап алмаған жағдайда акционер
акцияларды акционерлік қоғамға және оның қатысушыларына ұсынған бағадан
төмен емес құны бойынша үшінші тұлғаларға сатуға құқылы.Сатуға ұсынылған
акциялардың бағасын төмендету туралы шешім қабылдаған ретте акционер оларды
басқа акционерлерге немесе акционерлік қоғамға сатып алуға қайта ұсынуға
міндетті.
Акционерлері өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің
келісімінсіз иеліктен айыруға құқылы қоғам акционерлік қоғам деп
аталады.Ашық акционерлік қоғамның акциялары үш түрлі,яғни жабық,жеке және
ашық орналастырады.Ашық қоғам акционерлеріннің саны шектелмейді.
Қазіргі уақытта ҚР-ң акционерлік қоғамдар туралы заңында бағалы
қағаздар нарығында акциялар бағаланатын,активтерінің мөлшері кемінде айлық
есепті көрсеткіштің 200000 еселенген мөлшерін құрайтын және
акциоенерлерінің саны 500-ден кем болмайтын ашық қоғам халықтық қоғам болып
табылады делінген. Халықтық қоғам мәртебесін алу тәртібі бағалы қағаздар
нарығы туралы заңдармен белгіленген.
Ашық акционерлік қоғам төмендегі жағдайларға байланысты ашық
халықтық қоғам мәртебесін жоғалтады. Егер:
1. Халықтық қоғам мәртебесін алған акционерлік қоғам акционерлерінің
саны алты айдың ішінде бес жүзден кеміп кетсе;
2. Оның активтерінің мөлшері айлық есепті көрсеткіштің 200000
еселенген мөлшерінен кеміп кетсе;
3. Қоғам акцияларының бағалы қағаздар нарығындағы бағалануы
тоқтатылса, яғни осы жағдайлардың біреуі пайда болған кезден бастап 6 ай
өткеннен кейін уәкілетті органға хабарлай отырып, халықтық қоғам
мәртебесін жоғалтқаны туралы мәлімдеуі тиіс.
Акционерлік қоғам акционерлерінің саны жүзден аспаса,акционерлердің
жалпы жиналысының шешімі бойынша ашық қоғам жабық қоғам болып қайта құрылуы
керек.
Қоғамды құру туралы шешім қабылдаған жеке және заңды тұлғалар
қоғамның құрылтайшылары болып есептеледі. АҚ-ң құрылтайшысы немесе құрушысы
жалғыз тұлға болуы мүмкін. Қоғамның құрылтайшылары оны құруға байланысты ол
мемлекеттік тіркеуден өткенге дейін туындаған мәліметтер бойынша бірлесіп
жауап береді. Ал оны жалғыз тұлға құрған жағдайда қоғам құру туралы шешімді
осы тұлға жеке - дара қабылдайды.
Қоғамдарды құрушылар құрылтайшы пайдасы түрінде орасан көп табысты
иемденеді. Құрылтайшы пайдасы дегеніміз қоғамды құрушылардың акцияларды
сатудан алған сомасы мен қоғамды құруға жұмсаған капиталының сомасы
арасындағы айырма түрінде алынатын табыс.
Құрылтай шарты мен жарғы қоғамның құрылтай құжаттары болып табылады.
Жалғыз тұлға құрған қоғамның құрылтай құжаты оның жарғысы болып табылады.
Қоғамның құрылтай шартында қоғамды құру туралы шешім,қоғамның
үлгісі(ашық,жабық), оның толық және қысқартылған атауы көрсетіледі.
АҚ – заңды тұлға.Оның органдары: акционерлердің жалпы жиналысы,
иректорлар кеңесі, алқалы орган немесе басқарма,т ексеру комиссиясы болып
табылады. Акционерлік қоғам акционерлерінің жылдық жалпы жиналысы оның ең
жоғары басқару органы. Ол қаржы жылы аяқталғаннан кейін бес ай ішінде
өткізілуге тиіс. Акционерлердің жылдық жиналыстан басқа жалпы жиналыстары
кезектен тыс болып саналады. Жабық қоғамның жарғысында қоғамды, директорлар
кеңесін құрамай-ақ басқару мүмкіндігі көзделуі мүмкін. Бұл жағдайда,
қоғамды басқару міндеті акционерлердің жалпы жиналысының айырықша
құзыретіне беріледі.
Акционерлердің жалпы жиналысының айырықша құзыретіне жататын кейбір
мәселелерді айтатын болсақ, олар: қоғамның жарғысына өзгерістер мен
толықтырулар енгізу; қоғамның үлгісін өзгерту мен оны ерікті түрде қайта
құру және тарату; қоғамның басқару огандарын сайлау; қоғамның жарғылық
капиталының мөлшерін өзгерту; оның жылдық қаржылық есебін және жыл
қортындысы бойынша дивиденттер мөлшерін бекіту; қоғамның таза пайдасын бөлу
тәртібі, оның облигацияларын және туынды бағалы қағаздарын шығару шарттары
мен тәртібі сияқты көптеген басқа мәселелер.
Акционерлердің саны жүзден асатын қоғамда акционерлердің жалпы
жиналысында құрамы үш адамнан кем болмауға тиіс есеп комиссиясы
бекітіледі.
Қоғамның басқару билігі қолында акциялардың бақылау бумасы бар ірі
акционерлерде болады. Акциялардың бақылау бумасы деген акционерлік қоғамда
үстемдік беретін акциялардың саны.
Қоғамның басқару органы – директорлар кеңесі.Оның міндетіне қоғам
қызметінің басым бағыттарын айқындау, акционерлердің жылдық және керек
жағдайларда кезектен тыс жалпы жиналыстарын шақыру туралы шешім қабылдау,
олардың күн тәртібін бекіту, қоғам шығарған акцияларды,облигациялар мен
өзге де бағалы қағаздарды сатып алу туралы шешім қабылдау, таза
табысты,резервтік капитал мен қоғамның өзге қорларының қаражатын пайдалану
тәртібін айқындау және сол сияқты көптеген қоғамның жылдық жиналыстары
аралығында шешілетін мәселелер жатады.
Ағымдағы қызметке басшылық жасауды,яғни акционерлердің жалпы
жиналысының және директорлар кеңесінің шешімдерін қоғамның атқарушы органы
жүзеге асырады.
Тексеру комиссиясынан басқа жалпы жиналыстың бекітуі мен
акционерлік қоғамды аудитор бақылауы мүмкін. Тексеру комиссиясы
және аудитор акционерлік қоғамның шаруашылық қызметін және
қорытындысын жасайды.
Жалпы қоғам (акционерлік қоғамның ұйымдық – құқықтық
нысанында құрылған коммерциялық емес ұйымнан басқасы) облигациялар
және бағалы қағаздардың өзге де түрлерін шығаруға құқылы.
Сонымен қатар акционерлік бірнеше ерекшеліктерін атап
айтып кеткен жөн.
- Белгілі компания иелерінің қолдағы акцияларға бөлінген
капиталдары болады.
- Кез-келген акционерлік компания – бұл тәуелсіз заңды тұлға.
- Акционерлік қоғам өндірістік және коммерциялық қызмет үшін
құрылады.
1.2. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамының заңды
аспектілері
Жалпы Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамдар туралы
заңдары келесідей үш ірі түрін қарастырып кеткен жөн.
1.Қазақстан Республикасының акционелік қоғам туралы заңдары
Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және Азаматтық
кодекстен, осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де
нормативті құқықтық актілерінен тұрады.
2.Осы Заңның ережелері Қазақстан Республикасының заң
актілерінде көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып қолданылады.
3. Егер Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта
осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгіленсе, халықаралық
шарттың ережелері қолданылады.
Жалпы акционрлік қоғамның заңдық аспектісі 11 тараудан
және 91 баптардан тұрады. Олардың негізгілеріне тоқтала кеткен
жөн.
Мысалы: Бірінші тараудың төртінші бабында: Өз капиталының
мөлшері тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет
туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық есептік
көрсеткіштің кемінде 1000,000 еселенген мөлшеріндей болатын және
акционерлердің саны бес жүз және одан да көп қоғам халықаралық
акционерлік қоғам деп танылады. Бұнда халықтық акционерлік қоғам
туралы көрсетіліп белгіленген.
Екінші тараудың алтыншы бабына сәйкес, қоғам өз
құрылтайшылары жиналысының шешімі бойынша құрылады. Қоғамды бір
құрылтайшы құрған жағдайда қоғамды құру туралы шешімді ондай
тұлға жеке дара қабылдайды.
Қоғам осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге
де заң актілеріне белгіленген тәртіппен бар заңды тұлғаны қайта
ұйымдастыру арқылы құрылуы мүмкін. Мұнда құрылтай жиналысы, яғни
жалғыз құрылтайшы туралы.
Үшінші тараудың оныншы баптарына сәйкес, қоғамның
жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген
айлық есептік көрсеткіштің 50000 еселенген мөлшерінде болады.
Осы баптың бірінші бөлігінде қоғамның жарғылық капиталының ең
төменгі мөлшері бойынша белгіленген талаптар өз қызметін инвестициялық
жекешелендіру қоры ретінде жүзеге асыратын қоғамға қолданылмайды. Мұнда
қоғамның жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері көрсетілген.
Төртінші тараудың он сегізінші бабына сәикес, яғни қоғамның
акцияларын орналастыру, мұнда қоғам өз акцияларын олардың шығаруын
мемлекеттік тіркеуден кейін орналастыруға құқылы.
Акцияларды орналастыру аукциондар, жазылым арқылы жүзеге
асырылады.
Халықтық акционерлік қоғамның өз акцияларын жазылым арқылы
орналастыруға құқығы жоқ.
Бесінші тараудың отыз тоғызыншы бабына сәйкес, яғни акционерлердің
жалпы жиналысына қатысуға құқығы бар акционерлердің тізімі. Мұнда
акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға құқығы бар акционерлердің тізімін
қоғам акциаларын ұстаушылардың тізіліміндегі деректер негізінде қоғамның
тіркеушісі жасайды. Аталған тізімді жасау күні жалпы жиналысты өткізу
туралы шешім қабылданған күннен ерте белгіленбеуі керек .
Акционерлердің тізіміне енгізілуге тиісті мәліметтерді
уәкілетті орган белгілейді.
Алтыншы тараудың алпыс бесінші бабына сәйкес яғни қоғамның
лауазымды адамының аффилиирленген тұлғасы . Мұнда қоғамның лауазымды
адамы болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН
ҰЙЫМДАСТЫРУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Акционерлік қоғамның нарықта алатын орны мен
мәні ... ... ... ... ...4
1.2. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамының заңды
аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Акционерлік қоғамның қаржылық ұйымдастыру ерекшеліктері ... 11
2. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДА КЕЗДЕСЕТІН
МӘСЕЛЕЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... .16
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
КІРІСПЕ
ҚР-да акционерлік қоғам экономикалық дамуда өте маңызды рөлді
атқаруда. Жалпы акционерлік қоғам - бұл текқана бағалы қағаз
шығарумен айналыспай-ақ , бұл мемлекеттің экономикасын дамытуға үлесін
қосады. Менің дипломдық жұмысымда акционерлік қоғамның теориялық негіздері
және заңдық аспектілері, мәселелермен оларды шешу жолдары, сонымен қатар
ЖШС Атамекеннің техникалық-экономикалық сипаттамасы және қаржылық
жағдайына талдауы баяндалады. Қазақстан экономикасының басқарудың және
шаруашылық жүргізудің нарықтық механизміне өтуіне байланысты соңғы жылдары
кәсіпорындардың бірнеше ұйымдастырушылық-құқықтық формалары пайда болды.
Олардың ішінде негізгілердің бірі болып табылатын акционерлік қоғам (АҚ).
Нарықтық экономика жағдайында басты мақсат ретінде АҚ бастарудың тиімді
жүйесін алу және кәсіпкерліктің осы перспективалық құқықтық формасының
басымдылығын іске асыру.
АҚ ұйымдастыру және басқару іскерлігін қамтамасыз ететін құжаттардың
негізгілердің бірі Қазақстан Республикасының "АҚ туралы" заңы.
Қазақстан экономикасының өтпелі кезеңінде "АҚ туралың заңының тиімсіз
болуы, ал кейбір жағдайда АҚ-ның осы заңды орындалмауына әкеп соқтырады.
Осыған байланысты заңның кейбір бөлімдеріне өзгертулер мен толықтырулар
еңгізіп, АҚ басқару және іскерлік формасына ең тиімді жайдайлар туғызу.
Кәсіпорнынның жұмыс істеу үшін екі негізгі механизм бар: -
технологиялық - өңдірістің көлемін және сапасын көбейту үшін және
ұйымдастырушылық - өңдірістің технологиялықәлеуетін тиімді іске асыру мен
алға қойылған мақсаттқа жету үшін. Осы мақсатпен басқарушы орган құрылады
да, ол өңдіріс алдында тұрған міндеттерге сәйкес басқару объектісіне ықпал
жасайды.
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМНЫҢ ҚАРЖЫЛАРЫН
ҰЙЫМДАСТЫРУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Акционерлік қоғамның нарықта алатын орны мен мәні
Акционерлік қоғам деп өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат
тарту мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлғаны айтады. Ал акция – үлесті
немесе меншікті куәландыратын бағалы қағаз, яғни акция қоғам шығаратын және
олардың түрлері мен санаттарына қарай акционердің дивиденттер алуға,
қоғамды басқаруға қатысуға және қоғам таратылғаннан кейін оның қалған
мүліктерінің бір бөлігіне құқықтарын куәландырады. Акционерлік қоғам өз
міндеттемелері бойынша өзіне қызмет етеді. Экономикасы дамыған
елдерде олар корпорациялар деп те аталады Акционерлік қоғамдар- акционерлік
қоғам және халықтық акционерлік қоғам үлгісінде құрылады. Акционерлік
қоғамның фирмалық атауы болады, онда қоғамның атауы, сондай-ақ қоғамның
үлгісіне қарай, акционерлік қоғам немесе халықтық акционерлік қоғам
деген сөздер немесе тиісінше АҚ және ХАҚ аббревиатурасы болуға тиіс.
Акционерлік қоғам осындай фирмалық атауы мен мемлекеттік тіркеуден өтеді.
Акционерлік қоғамның мемлекеттік тіркеуге дейінгі құрылуына байланысты
қоғамның міндеттемелеріне ортақ жауапкершіліктер болады. АҚ-ды құруға
байланысты құрылтайшылардың міндеттемелері бойынша қоғам жауап береді, егер
де ол акционерлердің жалпы жиналысында келісіп бекітілсе.
АҚ-ның негізгі бір ғана құрылтай құжаты жарғы болып табылады.
АҚ-ң жарғысының қысқаша мазмұны келесідей:
●орналасқан жері және толық немесе қысқаша фирманың атауы;
●қоғамның үлгісі;
●қоғаммен қалыптастыратын акциялардың категориялары,саны,номиналды
құны және артықшылықты акциялардың түрлері белгіленеді;
●әрбір акцяларды иеленушілердің оның категориялары мен түрлері;
●жарғылық капиталының мөлшері;(ХҚ)
●қоғам органдарының шешім қабылдау тәртібі,өкілеттіктері және
құрылымы;
●бөлімшелер және өкілдіктер туралы мағлумат;
●тағы басқа ережелер.
Жарғылық капиталдың мөлшерін кеңейту мақсатындағы қосымша
шығарылатын акцияларды номиналды құн есебінен тіркеледі.Жарғыға
толықтырулар мен өзгертулер енгізу немесе қабылдау акционерлер және жалпы
санының ¾-нен анықталады.
Жабық акционерлік қоғамдардың акциялары өзінің құрылтайшылары мен
алдын ала айқындалған адамдар тобының арасында орналастырылады.Жабық
акционерлік қоғам акционерлерінің саны жүзден аспауға тиіс және ол өзі
шығаратын акцияларды жабық әдіспен ғана орналастыруға құқылы.
Жабық қоғам акциоенрлерінің осы акционерлік қоғамның басқа
акционерлері сататын акцияларды сатып алуға артықшылықты құқығы бар.Жабық
қоғамның өз акцияларын сатқысы келетін акционері оларды қоғамның басқа
акционерлеріне,ал олар бас тартқан жағдайда- қоғамның өзіне сатып алуға
ұсынуға міндетті.Сатылатын акцияларды сатып алудың артықшылықты құқығы
акциялар сатуға ұсынылған кезден бастап 30 күн бойы акционерлерде
сақталады.
Егер акционерлердің ешқайсысы аталған уақытта осы құқықты
пайдаланбаса,ол қоғамға өтеді және онда 30 күн бойы сақталады.
Акционерлік қоғам және оның акционерлері акцияларды сатып алудан бас
тартса немесе белгіленген мерзімдер ішінде жауап алмаған жағдайда акционер
акцияларды акционерлік қоғамға және оның қатысушыларына ұсынған бағадан
төмен емес құны бойынша үшінші тұлғаларға сатуға құқылы.Сатуға ұсынылған
акциялардың бағасын төмендету туралы шешім қабылдаған ретте акционер оларды
басқа акционерлерге немесе акционерлік қоғамға сатып алуға қайта ұсынуға
міндетті.
Акционерлері өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің
келісімінсіз иеліктен айыруға құқылы қоғам акционерлік қоғам деп
аталады.Ашық акционерлік қоғамның акциялары үш түрлі,яғни жабық,жеке және
ашық орналастырады.Ашық қоғам акционерлеріннің саны шектелмейді.
Қазіргі уақытта ҚР-ң акционерлік қоғамдар туралы заңында бағалы
қағаздар нарығында акциялар бағаланатын,активтерінің мөлшері кемінде айлық
есепті көрсеткіштің 200000 еселенген мөлшерін құрайтын және
акциоенерлерінің саны 500-ден кем болмайтын ашық қоғам халықтық қоғам болып
табылады делінген. Халықтық қоғам мәртебесін алу тәртібі бағалы қағаздар
нарығы туралы заңдармен белгіленген.
Ашық акционерлік қоғам төмендегі жағдайларға байланысты ашық
халықтық қоғам мәртебесін жоғалтады. Егер:
1. Халықтық қоғам мәртебесін алған акционерлік қоғам акционерлерінің
саны алты айдың ішінде бес жүзден кеміп кетсе;
2. Оның активтерінің мөлшері айлық есепті көрсеткіштің 200000
еселенген мөлшерінен кеміп кетсе;
3. Қоғам акцияларының бағалы қағаздар нарығындағы бағалануы
тоқтатылса, яғни осы жағдайлардың біреуі пайда болған кезден бастап 6 ай
өткеннен кейін уәкілетті органға хабарлай отырып, халықтық қоғам
мәртебесін жоғалтқаны туралы мәлімдеуі тиіс.
Акционерлік қоғам акционерлерінің саны жүзден аспаса,акционерлердің
жалпы жиналысының шешімі бойынша ашық қоғам жабық қоғам болып қайта құрылуы
керек.
Қоғамды құру туралы шешім қабылдаған жеке және заңды тұлғалар
қоғамның құрылтайшылары болып есептеледі. АҚ-ң құрылтайшысы немесе құрушысы
жалғыз тұлға болуы мүмкін. Қоғамның құрылтайшылары оны құруға байланысты ол
мемлекеттік тіркеуден өткенге дейін туындаған мәліметтер бойынша бірлесіп
жауап береді. Ал оны жалғыз тұлға құрған жағдайда қоғам құру туралы шешімді
осы тұлға жеке - дара қабылдайды.
Қоғамдарды құрушылар құрылтайшы пайдасы түрінде орасан көп табысты
иемденеді. Құрылтайшы пайдасы дегеніміз қоғамды құрушылардың акцияларды
сатудан алған сомасы мен қоғамды құруға жұмсаған капиталының сомасы
арасындағы айырма түрінде алынатын табыс.
Құрылтай шарты мен жарғы қоғамның құрылтай құжаттары болып табылады.
Жалғыз тұлға құрған қоғамның құрылтай құжаты оның жарғысы болып табылады.
Қоғамның құрылтай шартында қоғамды құру туралы шешім,қоғамның
үлгісі(ашық,жабық), оның толық және қысқартылған атауы көрсетіледі.
АҚ – заңды тұлға.Оның органдары: акционерлердің жалпы жиналысы,
иректорлар кеңесі, алқалы орган немесе басқарма,т ексеру комиссиясы болып
табылады. Акционерлік қоғам акционерлерінің жылдық жалпы жиналысы оның ең
жоғары басқару органы. Ол қаржы жылы аяқталғаннан кейін бес ай ішінде
өткізілуге тиіс. Акционерлердің жылдық жиналыстан басқа жалпы жиналыстары
кезектен тыс болып саналады. Жабық қоғамның жарғысында қоғамды, директорлар
кеңесін құрамай-ақ басқару мүмкіндігі көзделуі мүмкін. Бұл жағдайда,
қоғамды басқару міндеті акционерлердің жалпы жиналысының айырықша
құзыретіне беріледі.
Акционерлердің жалпы жиналысының айырықша құзыретіне жататын кейбір
мәселелерді айтатын болсақ, олар: қоғамның жарғысына өзгерістер мен
толықтырулар енгізу; қоғамның үлгісін өзгерту мен оны ерікті түрде қайта
құру және тарату; қоғамның басқару огандарын сайлау; қоғамның жарғылық
капиталының мөлшерін өзгерту; оның жылдық қаржылық есебін және жыл
қортындысы бойынша дивиденттер мөлшерін бекіту; қоғамның таза пайдасын бөлу
тәртібі, оның облигацияларын және туынды бағалы қағаздарын шығару шарттары
мен тәртібі сияқты көптеген басқа мәселелер.
Акционерлердің саны жүзден асатын қоғамда акционерлердің жалпы
жиналысында құрамы үш адамнан кем болмауға тиіс есеп комиссиясы
бекітіледі.
Қоғамның басқару билігі қолында акциялардың бақылау бумасы бар ірі
акционерлерде болады. Акциялардың бақылау бумасы деген акционерлік қоғамда
үстемдік беретін акциялардың саны.
Қоғамның басқару органы – директорлар кеңесі.Оның міндетіне қоғам
қызметінің басым бағыттарын айқындау, акционерлердің жылдық және керек
жағдайларда кезектен тыс жалпы жиналыстарын шақыру туралы шешім қабылдау,
олардың күн тәртібін бекіту, қоғам шығарған акцияларды,облигациялар мен
өзге де бағалы қағаздарды сатып алу туралы шешім қабылдау, таза
табысты,резервтік капитал мен қоғамның өзге қорларының қаражатын пайдалану
тәртібін айқындау және сол сияқты көптеген қоғамның жылдық жиналыстары
аралығында шешілетін мәселелер жатады.
Ағымдағы қызметке басшылық жасауды,яғни акционерлердің жалпы
жиналысының және директорлар кеңесінің шешімдерін қоғамның атқарушы органы
жүзеге асырады.
Тексеру комиссиясынан басқа жалпы жиналыстың бекітуі мен
акционерлік қоғамды аудитор бақылауы мүмкін. Тексеру комиссиясы
және аудитор акционерлік қоғамның шаруашылық қызметін және
қорытындысын жасайды.
Жалпы қоғам (акционерлік қоғамның ұйымдық – құқықтық
нысанында құрылған коммерциялық емес ұйымнан басқасы) облигациялар
және бағалы қағаздардың өзге де түрлерін шығаруға құқылы.
Сонымен қатар акционерлік бірнеше ерекшеліктерін атап
айтып кеткен жөн.
- Белгілі компания иелерінің қолдағы акцияларға бөлінген
капиталдары болады.
- Кез-келген акционерлік компания – бұл тәуелсіз заңды тұлға.
- Акционерлік қоғам өндірістік және коммерциялық қызмет үшін
құрылады.
1.2. Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамының заңды
аспектілері
Жалпы Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамдар туралы
заңдары келесідей үш ірі түрін қарастырып кеткен жөн.
1.Қазақстан Республикасының акционелік қоғам туралы заңдары
Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және Азаматтық
кодекстен, осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де
нормативті құқықтық актілерінен тұрады.
2.Осы Заңның ережелері Қазақстан Республикасының заң
актілерінде көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып қолданылады.
3. Егер Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта
осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгіленсе, халықаралық
шарттың ережелері қолданылады.
Жалпы акционрлік қоғамның заңдық аспектісі 11 тараудан
және 91 баптардан тұрады. Олардың негізгілеріне тоқтала кеткен
жөн.
Мысалы: Бірінші тараудың төртінші бабында: Өз капиталының
мөлшері тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет
туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық есептік
көрсеткіштің кемінде 1000,000 еселенген мөлшеріндей болатын және
акционерлердің саны бес жүз және одан да көп қоғам халықаралық
акционерлік қоғам деп танылады. Бұнда халықтық акционерлік қоғам
туралы көрсетіліп белгіленген.
Екінші тараудың алтыншы бабына сәйкес, қоғам өз
құрылтайшылары жиналысының шешімі бойынша құрылады. Қоғамды бір
құрылтайшы құрған жағдайда қоғамды құру туралы шешімді ондай
тұлға жеке дара қабылдайды.
Қоғам осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге
де заң актілеріне белгіленген тәртіппен бар заңды тұлғаны қайта
ұйымдастыру арқылы құрылуы мүмкін. Мұнда құрылтай жиналысы, яғни
жалғыз құрылтайшы туралы.
Үшінші тараудың оныншы баптарына сәйкес, қоғамның
жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген
айлық есептік көрсеткіштің 50000 еселенген мөлшерінде болады.
Осы баптың бірінші бөлігінде қоғамның жарғылық капиталының ең
төменгі мөлшері бойынша белгіленген талаптар өз қызметін инвестициялық
жекешелендіру қоры ретінде жүзеге асыратын қоғамға қолданылмайды. Мұнда
қоғамның жарғылық капиталының ең төменгі мөлшері көрсетілген.
Төртінші тараудың он сегізінші бабына сәикес, яғни қоғамның
акцияларын орналастыру, мұнда қоғам өз акцияларын олардың шығаруын
мемлекеттік тіркеуден кейін орналастыруға құқылы.
Акцияларды орналастыру аукциондар, жазылым арқылы жүзеге
асырылады.
Халықтық акционерлік қоғамның өз акцияларын жазылым арқылы
орналастыруға құқығы жоқ.
Бесінші тараудың отыз тоғызыншы бабына сәйкес, яғни акционерлердің
жалпы жиналысына қатысуға құқығы бар акционерлердің тізімі. Мұнда
акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға құқығы бар акционерлердің тізімін
қоғам акциаларын ұстаушылардың тізіліміндегі деректер негізінде қоғамның
тіркеушісі жасайды. Аталған тізімді жасау күні жалпы жиналысты өткізу
туралы шешім қабылданған күннен ерте белгіленбеуі керек .
Акционерлердің тізіміне енгізілуге тиісті мәліметтерді
уәкілетті орган белгілейді.
Алтыншы тараудың алпыс бесінші бабына сәйкес яғни қоғамның
лауазымды адамының аффилиирленген тұлғасы . Мұнда қоғамның лауазымды
адамы болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz