Инвестицияларды қаржыландырудың ерекше нысандары

Жоспар
Кіріспе

1 Қаржылық жал (Лизинг);
2 Венчурлік қаржыландыру;
3 Жобалық қаржыландыру;
4 Саудалық қаржыландыру (ЕСА.қаржыландыру).

Лизинг экономиканың нақты секторының инвестициялық мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін ең маңызды құралдардың бірі болып табылады. Қаржыландырудың бұл нысаны инвестициялық жобалар қатысушыларының – инициаторлардың, құрал-жабдықтар мен қызметтерді жеткізушілердің, несиегерлердің және т.б. – түрлі мүдделерін үйлестіруге мүмкіндік береді.
Жалпы алғанда, лизинг, бір жақ – жалға беруші, екінші жаққа – жалға алушыға (лизинг алушыға) белгіленген мерзімге және келісілген шарттармен қандай да бір мүлікті (ғимарат, құрылыс, жабдық және т.с.с.) тапсыруды қарастыратын шартты білдіреді.
Әдетте, мұндай шарт жалға алушының пайдаланатын жабдығы үшін оны пайдалану мерзімінің бойында тұрақты, тіркелген төлемін қарастырады, ал оның уақтылы емес немесе мерзімін ешіктіріп төлеу тоқырауға әкелуі мүмкін. Осылайша, өзінің экономикалық мәні бойынша лизинг қарыздық қаржыландырудың бір нысаны болып табылады. Шарт мерзімінің аяталуы бйынша немесе оны мерзімінен бұрын тоқтатылуы жағдайында мүлік иесіне қайтарылуы мүмкін. Бірақ лизингтік келісімшарттар, әдетте, жалға алушының мүлікті жеңілдетілге немесе қалдық құны бойынша сатып алуын немесе жал туралы жаңа шарт

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУДЫҢ ЕРЕКШЕ НЫСАНДАРЫ

➢ Қаржылық жал (Лизинг);
➢ Венчурлік қаржыландыру;
➢ Жобалық қаржыландыру;
➢ Саудалық қаржыландыру (ЕСА-қаржыландыру).

ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАЛ (ЛИЗИНГ)

Лизинг экономиканың нақты секторының инвестициялық мәселелерін шешуге
мүмкіндік беретін ең маңызды құралдардың бірі болып табылады.
Қаржыландырудың бұл нысаны инвестициялық жобалар қатысушыларының –
инициаторлардың, құрал-жабдықтар мен қызметтерді жеткізушілердің,
несиегерлердің және т.б. – түрлі мүдделерін үйлестіруге мүмкіндік береді.
Жалпы алғанда, лизинг, бір жақ – жалға беруші, екінші жаққа – жалға
алушыға (лизинг алушыға) белгіленген мерзімге және келісілген шарттармен
қандай да бір мүлікті (ғимарат, құрылыс, жабдық және т.с.с.) тапсыруды
қарастыратын шартты білдіреді.
Әдетте, мұндай шарт жалға алушының пайдаланатын жабдығы үшін оны
пайдалану мерзімінің бойында тұрақты, тіркелген төлемін қарастырады, ал
оның уақтылы емес немесе мерзімін ешіктіріп төлеу тоқырауға әкелуі мүмкін.
Осылайша, өзінің экономикалық мәні бойынша лизинг қарыздық қаржыландырудың
бір нысаны болып табылады. Шарт мерзімінің аяталуы бйынша немесе оны
мерзімінен бұрын тоқтатылуы жағдайында мүлік иесіне қайтарылуы мүмкін.
Бірақ лизингтік келісімшарттар, әдетте, жалға алушының мүлікті жеңілдетілге
немесе қалдық құны бойынша сатып алуын немесе жал туралы жаңа шарт жасасуды
қарастырады.
Әлемдік тәжірибеде лизингтің әтүрлі нысандары пайдаланылады. Олардың
әрқайсысы өздерінің өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады. Олардың ішінде
әлдеқайда кеңінен таралғандары:
• операциялық немесе сервистік лизинг {operatinglease)',
• қаржылық немесе капиталдық лизинг {financiallease)',
• қайтару лизингі {saleandleaseback)',
• бөлінбелі немесе несиелік лизинг {leveragedlease)',
• тікелей лизинг {directlease) және т.б.
Бірақ мұндай шарттардың кездесетін барлық түрлері лизингтің екі
базалық нысанының – операциялық және қаржылық лизингтің түрлері болып
табылады.
Операциялық (сервистік) лизинг – бұл мерзімі жалға алынатын активтің
толық амортизациясы кезеңінен аз болып табылатын шарт (әдетте, 1 жылдан 3
жылға дейін). Сонымен бірге шартпен қарастырылған төлем активтің толық
құнын жаппайды. Бұл оны лизингке бірнеше рет тапсыруға әкеледі.
Операциялық лизингтің маңызды ерекше сипаты болып жалға алушының шртты
мерзімінен бұрын тоқтату құқығы табылады. Мұндай шарттар, сондай-ақ, жалға
берілетін жабдықтың орнатылуы және ағымдағы техникалық қызмет көрсетілуі
бойынша түрлі қызметтердің көрсетілуін қарастыруы мүмкін. Осыдан, екінші,
лизингтің бұл нысанының жиі қолданылатын атауы – сервистік. Сонымен бірге,
көрсетілетін қызметтер құны жал төлеміне қосылады немесе бөлек төленеді.
Операциялық лизингтің негізгі объектілеріне жабдықтың тез ескіретін
(компьютерлер, көшірме және көбейту техникалары, ұйымдастыру техникасының
әртүрлі түрлері және т.б.) және күрделі тұрақты сервистік қызметті қажет
ететін (жүк және жеңіл автокөліктер, әуе авиалайнерлері, теміржол және
теңіз транспорттары, құрылыс техникалары) түрлері жатады.
Жалпы алғанда, операциялық лизинг шарттары жалға алушыға әлдеқайда
тиімді екенін байқау қиын емес.
Соның ішінде, шартты мерзімінен бұрын тоқтату мүмкіндігі моральды
ескірген жабдықтан уақтылы айырылуға және оны әлдеқайда жоғары
технологиялық және бәсекеқабілеттісіне ауыстыруға мүмкіндік береді. Одан
басқа, қолайсыз жағдайлар туындағанда сәйкес жабдықтар иесіне мерзімінен
бұрын қайтарыла отырып кәсіпорын қызметінің бұл түрін тез жаба алады және
өндірісті жою немесе қайта ұйымдастырумен байланысты шығындарды айтарлықтай
қысқарта алады.
Бір реттік жобаларды немесе тапсырыстарды жүзеге асыру жағдайында
операциялық лизинг артынан қажетсіз болып қалатын жабдықты сатып алудан
және оның кейінгі күтімінен босатады.
Лизингтік фирмамен немесе жабдықты өндірушімен көрсетілетін түрлі
сервистік қызметтерді пайдалану жиі ағымдағы техникалық қызмет көрсету мен
сәйкес персоналмен қамту шығындарын қысқартуға мүмкіндік береді.
Көрсетілген артықшылықтардың кері жақтары да бар:
- лизингтің басқа нысандарына қарағанда әлдеқайда жоғары жал төлемі;
- аванстар мен алдын-ала төлемердің талап етілуі;
- шарттарда жалдауды мерзімінен бұрын тоқтату жағдайында айып төлем
төлеу туралы тармақтардың болуы;
- мүлік иелерінің тәуекелін төмендетуге және ішінара өтеуге байланысты
басқа да шарттар.
Қаржылық лизинг – активті оның пайдалы қызметі (амортизация) мерзіміне
жақын мерзімге жалға (уақытша пайдалануға) тапсырумен арнайы сатып алуды
қарастыратын шарт. Мұндай шарт бойынша төлемдер, әдетте, лизингке берушіге
активті сатып алуға және басқа қызметтер көрсетуге кеткен шығындарын толық
өтеуін, сондай-ақ, сәйкес пайданы қамтамасыз етеді.
Шарт мерзімінің аяқталуынан кейін лизингке алушы активті иесіне
қайтара алады, жаңа лизингтік шарт жасаса алады немесе лизинг объектісін
қалдық құны бойынша сатып ала алады.
Қаржылық лизинг объектілеріне жылжымайтын мүлік (жер, ғимарат және
құрылыс) жатады, сондай-ақ өндірістік мақсаттағы ұзақ мерзімді активтер.
Сондықтан оны, сондай-ақ, капиталдық деп те атайды.
Операциялық лизингке қарағанда қаржылық лизинг мүлік иесінің тәуекелін
айтарлықтай төмендетеді. Шын мәнісінде, оның шарттары көбінде банктік
несиелерді алуда жасалатын шарттарға ұқсас, себебі төмендегілерді
қарастырады:
- жабдықтың толық немесе толықтай дерлік құнының өтелуін;
- жабдық құны мен иесіне табысты (нақтысында – негізгі және пайыздық
бөліктерін) қосатын мерзімді төлемді;
- жалға алушының жасасқан шартты орындай алмау жағдайында оның
банкроттығын жариялау құқығын және т.б.
Қаржылық лизинг ұзақ мерзімді жалдың басқа нысандарының – қайтарымды
және бөлінбелі – пайда болуы үшін база болып табылады (үшінші жақтың
қатысуымен).
Қайтару лизингі иеленуші жабдықты екінші жақ меншігіне оның сатып
алушымен ұзақ мерзімді жалға алу туралы шартпен қатар бір уақытта жасасуын
білдіретін екі шарттан тұратын жүйе болып табылады. Сатып алушы ретінде,
мұнда, әдетте, коммерциялық банктер, инвестициялық, сақтандыру немесе
лизингтік компаниялар шығады. Мұндай операция жүргізу нәтижесінде жабдықтың
меншік иесі ғана ауысады, ал оны пайдаланушы, қаржыландырудың қосымша
қаражаттарын өз қарамағына ала отырып, бұрынғы болып қала береді. Ал
инвестор, шын мәнінде, бұрынғы иеленушісін кепілдік ретінде оның мүлігіне
меншік құқығын ала отырып, несиелейді. Мұндай операциялар кәсіпорынның
қаржылық жағдайын тұрақтандыру мақсаттарында, іскерлік құлдырау шарттарында
жиі қолданылады.
Қаржылық лизингтің тағы бір түрі оның бөлінбелі нысаны болып табылады.
Ол шартта үшінші жақтың – инвесторлардың (әдетте, банктер, сақтандыру
немесе инвестициялық компаниялар) қатысуын қарастырады. Бұл жағдайда
лизингтік фирма алдымен қандай да бір жабдықты ұзақ мерзімді жалға алу
туралы шарт жасасып, оны қарызды қаражаттар есебінен құнының бір бөлігін
төлей отырып, меншігіне сатып алады. Алынған қарыз кепілдігі ретінде сатып
алынған мүлік (әдетте, оған кепілхат рәсімделеді) және айтарлықтай бөлігі
тікелей инвесторға төленуі мүмкін, болашақ жал төлемдері пайдаланылады.
Сонымен бірге лизингтік фирма жабдық амортизациясы мен қарыздық
міндеттемелерді өтеу үдерісінде пайда болатын салықтық қалқан
артықшылықтарын пайдаланады. Лизингтің бұл нысанының негізгі объектілері
болып қымбат тұратын активтер (пайдалы қазбалар орны, өндіруші сала
жабдықтары, құрылыс техникалары және т.б.) табылады. Тікелей лизингте жалға
алушы тікелей өндірішумен немесе онда құрылған лизингтік компаниямен
лизингтік шартқа отырады (яғни тура). Ең ірі өндірушілер – IBM, Xerox,
GATX, BMW және т.б. сияқты әлемдік нарық көшбасшылары өздерінің лизингтік
компанияларының құрылтайшылары болып табылады. Ол арқылы өз өнімдерін
көптеген елдерде өткізуді жүзеге асырады.
Кейде лизинг тура емес, делдал арқылы жүзеге асырылады. Мұнда шартта
делдалдң уақытша төлемқабілетсіздігі немесе тоқырауға ұшырауы жағдайында
лизингтік төлемдердің негізгі лизинг берушіге түсуі қарастырылған. Осындай
келісімшарттар сублизинг атауына ие болады.
Нақты сектор кәсіпорындары үшін лизинг салыстырмалы түрде әлдеқайда
төмен қаржылық шиеленіс жағдайында (яғни, шығындарды уақыт бойынша
орналастыру) негізгі қорларды жаңартуға, өнімдердің жаңа түрлері үшін
технологиялық база қалыптастыруға, операциялық қызмет есебінен алынған
қаражаттардан мүлік үшін төлеу мүмкіндігін береді.
Ресми түрде лизинг орта және кіші кәсіпорындар үшін инвестициялар
тартудың салыстырмалы түрде қол жетімді нысаны болып табылады, себебі
кепілдіктер мен қосымша қамтамасыз етудің күрделі пакетін талап етпейді.
Өйткені, кәсіпорын оны олығымен сатып алғанда ғана жабдық толығымен өз
меншік құқығын алады.
Мамандардың бағалауы бойынша бүгінгі таңда әлдеқайда қол жетімді болып
мерзімі 5 жылға дейінгі лизингтік қаржыландыру табылады. Мұндай мерзімге,
әдетте, лизингтің біршама қымбат емес (1 млн.долл. дейін) және өтімді
объектілері бойынша шарт жасалады. Одан қымбат немесе өтімділігі төмен
объектілермен лизингтік келісімшарттар 5 жылдан артық мерзімге жасалады
(мысалы, авиалайнерлердің әдеттегі лизингтік шарт мерзімі 10-15 жылды
құрайды).

ВЕНЧУРЛІК ҚАРЖЫЛАНДЫРУ

Венчур түсінігі venture ағылшын сөзінен шыққан, экономикалық
мағынасында тәуекелді іс, тәуекелді кәсіпорын деп аударылады. Сәйкесінше,
инвестициялық менеджментте венчурлік қаржыландыру түсінігі институционалдық
немесе жеке инвесторлардың акциялар пакеті немесе жарғылық капиталдағы
белгілі бір үлесі орнына тәуекел деңгейі жоғары және нәтижесі белгісіз
жобалардың іске асырылуына қаржы салуларын білдіреді.
Әдетте, мұндай қаржыландырудың объектілері жаңа, іске асырылудың
немесе зерттеудің бастапқы деңгейіндегі, ғылымды көп қажет ететін және
жоғары технологиялық жобалар, конструкторлық зерттемелер, өнертабыстар
немесе тіпті соңғы нәтижелерін болжауы қиын жалаң ойлар да болып
табылады.
Мұндай жобалардың көпшілігінің алғашқыда өтімсіз және материалды
қамтамасыз етілмегендіктен, олардың бастамашыларына дәстүрлі көздерден
қаражат алу қиынға соғады. Өздеріне жоғары тәуекелдерді ала отырып,
венчурлік инвесторлар сәйкес табыс алуды көздейді.
Венчурлік қаржыландырудың келесідей ерекшеліктерін атап өтуге болады:
• венчурлік инвестор салымдарын ұзақ мерзімге салады және тез
қайтарылымды күтпейді;
• венчурлік инвестор ең басынан жобадан өз шығуын алдын ала болжап
қояды. Жобадан шығудың үш негізгі әдісі бар: компанияны биржаға
шығару, оны стратегиялық сатып алушыға немесе менеджментке сату.
Осылайша, қаражаттарды шығару оның операциялық және қаржылық
қызметіне әсерін тигізбес үшін, кәсіпорын бұл оқиғаға алдын ала
дайындалуы тиіс;
• венчурлік инвестор жоба менеджментімен оны іске асырушы топқа
ерекше талаптар қояды. Қаражаттар қандай да бір жобаға емес, нақты
бір адамдарға бөлінген оқиғалар сирек емес;
• венчурлік инвестор көбінде компания немесе қаржыландырылатын жобаны
іске асырушы топ басшылығына кіреді. Мұнда ол фирма басшылығына
қолдау мен кеңестік көмек көрсетеді, себебі тезірек ойдағыдай табыс
алуға мүдделі.
Венчурлік инвестицияларды алуға қажет:
• бәсекеқабілетті артықшылықтары бар, нарықтық, технологиялық және
коммерциялық әлеуеті инвесторға түсінікті, ал оны іске асырудан
түсетін әлеуетті пайдасы ілеспелі тәуекелдерден жоғары болатын,
қызықтыратын ой табу;
• ұсынылатын идеяны жүзеге асыру үшін тәжірибесі мол және кәсіби
дағдыланған білікті басқарушылар тобының болуы;
• венчурлік инвесорға компания немесе жобаға қатысты барлық, тіпті
аса құпия ақпаратты да ұсыну;
• кейбір бірегей артықшылықтарға ие болу, мысалы, арнайы
технологияларды, ноу-хау, танымал мамандарды және т.б. пайдалану.
Мұндай қаржыландыру көздерінің екі негізгі түрі бар:
• фирма және жеке кәсіпкерлер жобаларына тәуекелді салымдар жасайтын
венчурлік инвестициялық қорлар (venturingfund);
• жеке инвесторлар немесе бизнес-періштелер (businessangel), яғни
ауқаттылықтың белгілі бір деңгейіне жеткен және өсу әлеуеті жоғары
жобаларға өздерінің жеке қаражаттарын салуға мүмкіндігі бар жеке
тұлғалар.
Венчурлік қор – бұл институционалды және жеке инвесторлардың
қаражаттарын артынан тәуекелді жобаларға салу үшін шоғырландыратын қаржылық
институт. Әдетте,мұндай қорлар ірі банктер, қаржылық және өнеркәсіптік
компаниялар, мемлекеттік органдар жанынан құрылады және кәсіби
менеджерлермен немесе осы мақсаттарда арнайы құрылған компаниялармен
басқарылады.
Тартылған қаражаттарды қор түрлі жобалар мен фирмаларға олардың
капиталының үлесін шектелген мерзімге сатып алу арқылы таратады – орташа 5
жылдан 10 жылға дейін. Бұл үлестерді сату мен инвесторларға дивидендтерді
төлеуді қор, әдетте, табыстылықтың берілген деңгейіне жеткенде немесе
сәйкес кәсіпорынның нарықтық құнының айтарлықтай жоғарылауы мезетінде
жүзеге асырады.
Жеке жоба немесе оны іске асырудың уақыт интервалы табысты, сондай-ақ
шығынды болуы да мүмкін. Венчурлік индустрияда 2 — 6 — 2 эмпирикалық
ережесі кеңінен танымал: портфельдегі 10 жобадан негізгі топ (шамамен 5-6
салым) оң нәтиже береді, тағы бір үштен бір бөлігі – шығын әкелетін сәтсіз
жобалар. Және тек бір немесе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.