Басты сот

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. БАСТЫ СОТ ТАЛҚЫЛАУЫН ТАҒАЙЫНДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1. Басты сот түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Басты сот талқылауын тағайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2. СОТ ТЕРГЕУІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.1.Сот тергеуінің түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2.Сот тергеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
3. ҮКІМ ШЫҒАРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
3.1.Үкім туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
3.2.Үкімдердің түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
3.3.Үкімді жариялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
ҚОЛДАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26

Басты сот талқылауы үшін белгіленген уақытта төрағалық етуші сот отырысын ашады және қандай қылмыстық істің қаралатынын, сондай-ақ істің ашық не жабық сот отырысында талқыланатыны туралы хабарлайды.
Негізгі бөлім Басты сот талқылауының дайындық бөлімі, Сот тергеу, Үкім шығару тарауларынан тұрады. Ол тарауларда мына төмендегі тақырыптар бойынша көрсетіліп кеткен.
 Сот талқылауының тәртібі;
 Басты сот талқылауының құрылымы;
 Басты сот талқылауының дайындық бөлімі, ұғымы, негізі;
 Соттық тергеу, ұғымы және маңызы;
 Сот мәжілісінінде сотталушыдан, жәбірленушіден, куәдан жауап алу;
 Басты сот талқылауында сараптама жүргізу;
 Басты сот талқылауында дәлелдемелік заттарды, жерді, үй-жайды қарау;
 Басты сот талқылауында дәлелдемелерді зерттеу шегі;
 Басты сот талқылауында істерді қысқартылған түрде жүргізу;
 Сот жарыс сөзі, оларға қатысушылар;
 Сотталушының соңғы сөзі. - көрсетіле кеткен.
 Соттық тергеуді қайта жаңғырту тәртібі және негізі.
 Үкімнің ұғымы, маңызы.
 Үкімге қойылатын талаптар мен негіздер. Үкімнің әділдігі, негізділігі.
 Үкім шығарар кезде соттың шешетін мәселелері.
 Сот мәжілісінің құпиялығы. Істі коллегиялық қарауда соттың мәжілісі
 Үкімнің түрлері. Ақтау және айыптау үкімі
 Үкімнің құрылымы және мазмұны. Үкімнің кіріспе және қарар бөлімі.
 Үкімді жариялау. Сот мәжілісінен сотталушыны жіберу
 Соттың жеке қаулысы. Олардың түрлері, маңызы, ұғымы.
 Үкім шығару мен қатар шешілетін мәселелер.
Мемлекет үшін адам құқықтары мен бостандықтары басты құндылық болып табылса,ал сот осы негізгі құндылықтарды қорғауға бағытталған. Сот билігі- бұл тек құқықтық қана емес, сонымен қатар қоғамдық құбылыс, яғни сот төрелігі әрбір азаматтың мінез- құлқының, заңды сыйлау және орындау қабілетінің және заңға қайшы әрекеттерге әділ шешімін бере отырып, қоғамдық қатынастардан туындап, құқықтық қатынастармен реттеледі.
Қылмыстарды жедел ашу, дәлелдемелерді анықтау және тексеру, кінәлі тұлғаны әшкерелеу және жазаға тарту немесе керісінше, кінәсіз тұлғаны қылмыстық жауаптылыққа тарту және соттауға жол бермеу мемлекеттің

1. ҚР-ның Конституциясы (1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданған) толықтырулар мен өзгертулермен. Алматы: Қазақстан, 2005.
2. Ахпанов А.Н., Сарсенбаев Т.Е. Примерные образцы процессуальных актов предварительного расследования. Учебное пособие. Астана, 2000.
3. Егемен Қазақстан. 1995. 29 желтоқсан.
4. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан Халқына Жолдауы «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпініс жасау қарасында. Қазақстаның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдіқ қатарына кіру стратегиясы» // Егемен Қазақстан. 2006. 2 наурыз.
5. ҚР "Прокуратура туралы" заңы 1995ж. 21 желтоқсандағы //
6. ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі.Алматы
7. ҚР кейбір заң актілеріне прокурорлық қадағалау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңы2002ж.9тамыздағы // Егемен Қазақстан. 2002. 16 тамыз.
8. Назарбаев Н.Ә. Демократиялық құндылықтар мен заңның қол-сұғылмаушылық беделі // Казахстанская правда. 2003. 11 сентября.
9. Нұрмашев Ү.Ө. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу құқығы: оқу құралы. – Алматы: Жеті жарғы, 2008.
10. Практикум по уголовному процессу. Учебное пособие под ред. Ковалева М.А., Куцова Э.Ф. М., 1995г.
11. Сарсенбаев Т.Е., Хан А.Л. Уголовный процесс: досудебное производство. Астана, 1999.
12. Сулейменова Г.Ж. Уголовный процесс РК. Схемы и определения. Общая часть. – Алматы, 1999.
13. Толеубекова Б.Х., Капсалямов К.Ж. и др. Учебник уголовно-процессуальное право РК. Часть особенная-1, 2. Алматы, 2000г.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. БАСТЫ СОТ ТАЛҚЫЛАУЫН ТАҒАЙЫНДАУ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..5
1.1. Басты сот түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Басты сот талқылауын тағайындау ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2. СОТ ТЕРГЕУІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1.Сот тергеуінің түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
2.2.Сот тергеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
3. ҮКІМ ШЫҒАРУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
3.1.Үкім туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
3.2.Үкімдердің түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
3.3.Үкімді жариялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
ҚОЛДАНЫЛҒАН НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР МЕН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

КІРІСПЕ
Басты сот талқылауы үшін белгіленген уақытта төрағалық етуші сот
отырысын ашады және қандай қылмыстық істің қаралатынын, сондай-ақ істің
ашық не жабық сот отырысында талқыланатыны туралы хабарлайды.
Негізгі бөлім Басты сот талқылауының дайындық бөлімі, Сот тергеу, Үкім
шығару тарауларынан тұрады. Ол тарауларда мына төмендегі тақырыптар
бойынша көрсетіліп кеткен.

Сот талқылауының тәртібі;
Басты сот талқылауының құрылымы;
Басты сот талқылауының дайындық бөлімі, ұғымы, негізі;
Соттық тергеу, ұғымы және маңызы;
Сот мәжілісінінде сотталушыдан, жәбірленушіден, куәдан жауап алу;
Басты сот талқылауында сараптама жүргізу;
Басты сот талқылауында дәлелдемелік заттарды, жерді, үй-жайды
қарау;
Басты сот талқылауында дәлелдемелерді зерттеу шегі;
Басты сот талқылауында істерді қысқартылған түрде жүргізу;
Сот жарыс сөзі, оларға қатысушылар;
Сотталушының соңғы сөзі. - көрсетіле кеткен.
Соттық тергеуді қайта жаңғырту тәртібі және негізі.
Үкімнің ұғымы, маңызы.
Үкімге қойылатын талаптар мен негіздер. Үкімнің әділдігі, негізділігі.
Үкім шығарар кезде соттың шешетін мәселелері.
Сот мәжілісінің құпиялығы. Істі коллегиялық қарауда соттың мәжілісі
Үкімнің түрлері. Ақтау және айыптау үкімі
Үкімнің құрылымы және мазмұны. Үкімнің кіріспе және қарар бөлімі.
Үкімді жариялау. Сот мәжілісінен сотталушыны жіберу
Соттың жеке қаулысы. Олардың түрлері, маңызы, ұғымы.
Үкім шығару мен қатар шешілетін мәселелер.

Мемлекет үшін адам құқықтары мен бостандықтары басты құндылық
болып табылса,ал сот осы негізгі құндылықтарды қорғауға бағытталған. Сот
билігі- бұл тек құқықтық қана емес, сонымен қатар қоғамдық құбылыс, яғни
сот төрелігі әрбір азаматтың мінез- құлқының, заңды сыйлау және орындау
қабілетінің және заңға қайшы әрекеттерге әділ шешімін бере отырып,
қоғамдық қатынастардан туындап, құқықтық қатынастармен реттеледі.
Қылмыстарды жедел ашу, дәлелдемелерді анықтау және тексеру, кінәлі
тұлғаны әшкерелеу және жазаға тарту немесе керісінше, кінәсіз тұлғаны

қылмыстық жауаптылыққа тарту және соттауға жол бермеу мемлекеттің
уәкілетті органдарын заң нормаларын қатаң қолдануды міндеттейді. Осыған
негізделе отырып, қылмыстық іс жүргізу саясатының мынадай міндеттері
бар:
− маңызы шамалы және орташа ауырлықтағы қылмыстар жөніндегі
қылмыстық істерді қысқартылған тәртіппен қарау арқылы қылмыстық
юстиция органдарының күшін және құралдарын үнемдеу;
− айыпталушыны (сотталушыны) қылмыстық қудалау органдарымен
ынтымақтастыққа мәжбүрлеу және оның көмегімен қылмыстың басқа да
қатысушыларын оқшаулау, жедел және аздаған шығындармен қылмысты ашу,
оны жасаудың барлық мән-жайларын анықтау және т.б.;
− қылмыс жасалған сәттен бастап соңғы қылмыс жасалған факті бойынша
шешім қабылдауға дейінгі уақыттың арасын қысқарту;
− қылмыстық сот өндірісін рационализациялау, процестің ұзақтығын
және неғұрлым тиімді ету
Мемлекетіміздегі
құқықтық
жүйенің
−
ондағы
құқықтық
қатынастардың туралануы, нақты қалыптасуын және белгілі бір шешімін
табуы үшін сот ісін жүргізудің формалары зор маңызға ие.
Қылмыстық іс жүргізудің ұтымды процедуралары үшін іс жүргізушілік
форманың мазмұнын қарастыру керек. Іс жүргізушілік форма- материалдық
құқық нормаларын қолдану кезінде процесс субъектілерінің әрекеттерін
жаңғырту үшін неғұрлым мақсаттылық тәртіптің талаптарын таңдаған
заңмен анықталған заңдық модель (конструкция).
Сондай-ақ,іс жүргізушілік форма қылмыстық іс жүргізудң мазмұнының
және қалыптасуының әдісі болып табылады, сот ісін жүргізудің
жеделдетілген және тиімді мақсаттарына жетуге көмектеседі.Профессор А.М.
Лариннің пікірі бойынша, қылмыстық іс жүргізудің мақсаттары келсідегідей
элементтермен сипатталады:

1. БАСТЫ СОТ ТАЛҚЫЛАУЫН ТАҒАЙЫНДАУ
1.1 Басты сот түсінігі
Қазақстан Республикасының заңнамасына сай мемлекет өз
азаматтарынан конституцияда көрсетілген белгілі бір әлеуметтік талаптарды
қатаң орындауды талап етеді, оны орындамаған ретте азаматтарға заңда
көрсетілген
негізде
моральдық
немесе
құқылық
жауапкершілік
жүктеледі.Құқылық жауапкершіліктің ішіндегі ең қатал түрі қылмыстық
жауаптылық болып саналады.
Қылмыстық сот іс жүргізу заңдылығында мынадай бір-бірімен
байланысты бес бөлімнен тұрады:
1)басты сот талқылауының дайындық бөлім;
2)сот тергеуі;
3)сот жарыс сөзі;
4)сотталушының соңғы сөзі және
5)үкім шығару.
Басты сот талқылауы үшін белгіленген уақытта төрағалық етуші сот
отырысын ашады және қандай қылмыстық істің қаралатынын, сондай-ақ істің
ашық не жабық сот отырысында талқыланатыны туралы хабарлайды.
Қазақстанда кеңестік дәуірдің алғашқы жылдарында Басты Сот билігін
Қырғыз (Қазақ) АКСР революциялық трибуналы (1921 – 23), РКФСР Басты
Сотның Қазақ бөлімі (1923 – 29), Қазақ АКСР Басты соты (1929 – 36)
жүргізді. 1937 ж. 3 ақпанда қабылданған Қазақ КСР Конституциясының
арнаулы тарауында сот ұйымдары менпрокуратура қызметін ұйымдастыру,
құру тәртібі белгіленді. 1970 ж. 31 тамызда КСРО Әділет министрлігіні ң
“Одақтас республикаларда Әділет министрлігін құру туралы қаулысына”
сәйкес одақтас республикаларда әділет министрліктері құрылды. 1990 ж. 23
қарашада “Қазақ КСР-нің сот құрылымы” жөніндегі Конституциялық Заңға
өзгерістер енгізу туралы Қазақ КСР Басты Кеңесі Төралқасының қаулысы
қабылданып, Басты Соттың бұрынғы алқаларына қосымша төраға және 4
судья құрамындаәскери сот алқасы құрылды. 1992 ж. 22 желтоқсанда бұл Заң
“Әскери соттар” деген арнайы тараумен толықтырылды. 1993 ж. 28 қаңтарда
қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясында 16-тарау сот
билігіне арналды. Оның 95-бабында Қазақстандағы сот билігі

Конституциялық соттың, Басты соттың және Жоғары төрелік соттың, сондайақ, заң бойынша құрылатын төменгі соттардың құзырында екені атап
көрсетілді. Конституциялық сот (қазіргі Конституциялық кеңес) Қазақстан
Республикасы Конституциясын қорғау жөніндегі ең жоғары орган болып
танылды. 1994 ж. 12 ақпанда Қазақстан Республикасы Президентіні ң
“Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформаның мемлекеттік
бағдарламасы туралы” Жарлығы шықты. Мұнда сот жүйесін реформалаудың
бағыттары белгіленді. Сот жүйесін жалпы соттар мен төрелік соттарға
жіктеудің қажетсіздігі атап көрсетілді. Қазақстан Республикасының жаңа
Конституциясында (1995, 30 тамыз) осы принциптер бекітілді. Жоғарғы Сот
арнайы сот алқаларына бөлініп құрылды, судьялар құрамы да соған қарай
іріктелді. 1995 ж. 20 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Президентінің
“Қазақстан Республикасындағы соттар және судьялардың мәртебесі
туралы” Конституциялық Заң күші бар Жарлығы жарияланды. Осыған орай
бұған дейін дербесөкілеттік жүргізіп келген Қазақстан Республикасының
Төрелік соты Басты Соттың құрамына қосылды.
Қазақстан Республикасының Басты соты – мемлекеттің ең жоғары сот
билігі органы, яки елдегі азаматтық, қылмыстық, әкімшілік, т.б. істер
бойынша ең жоғары сот органы болып табылады. Ол төменгі соттардың
қызметіне сот қадағалауын жүзеге асырады және соттың іс-тәжірибесіне
қатысты әр алуан мәселелер жөнінде түсінік береді. Қазақстан
Республикасының Жоғарғы Сотн төраға, оның орынбасарлары, мүшелері
құрамында Қазақстан Республикасы Парламенті 5 жыл мерзімге сайлайды.
Оның құрылымы, мәртебесі, қызмет тәртібі 2000 ж. 25 желтоқсанда
қабылданған
“Қазақстан
Республикасындағы
сот
жүйесі
және судьялардың мәртебесі туралы” Конституциялық Заңмен белгіленген.
Бұл Конституциялық Заң Қазақстан Республикасы Президентінің “Қазақстан
Республикасындағы соттар мен судьялардың мәртебесі туралы”
Конституциялық Заң күші бар Жарлығында белгіленген реформаларды одан
әрі дамытты. Басты Сот құрамындағы әскери алқа таратылып, оның жаңа
құрылымы белгіленді. Қазақстан Республикасының Басты Соты сот
қадағалауын ең алдымен төменгі соттардың нақты істерді шешуде заңдылық
пен негізділікті сақтауын тексеру, олар жіберген қателерді түзету жолымен
жүзеге асырады. Сонымен бірге Басты Сот республикадағы сот жүйесінің істәжірибесін зерделеп, қорытындылайды, сот статистикасына талдау жасайды,
осы негізде сот істерін қарау кезінде заңнаманың қолданылуы барысында
туындайтын мәселелер бойынша түсініктер береді, заңи бастамашылық
құқығын пайдаланады. Жоғары сот билігін жүргізуші орган ретінде Басты

Сот істерді өзінің өкілеттік құзыры шегінде, бірінші сатыдағы сот
дәрежесінде апелляциялық және қадағалау тәртібімен, сондай-ақ жаңадан
ашылған мән-жайлар бойынша қарайды. Бұл орайда, Басты Сот қарайтын
істер бойынша заңи хұкім жүргізу құзыры Қазақстан Республикасының
Азаматтық іс жүргізу кодексі мен Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс
жүргізу кодексіне сәйкес айқындалады. Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының құрамы төрағадан, алқа төрағаларынан және судьялардан тұрады.
Жоғарғы Сот судьяларының жалпы санын Жоғарғы Сот төрағасының
ұсынуымен Қазақстан Республикасының Президенті белгілейді. Жоғарғы
Соттың
органдары: қадағалау
алқасы, азаматтық
істер
жөніндегі
алқа, қылмыстық істер жөніндегі алқа, соттың жалпы отырысы. Жоғарғы
Соттың азаматтық істер жөніндегі алқасы мен қылмыстық істер жөніндегі
алқасын – алқа төрағалары, ал қадағалау алқасын Басты Соттың төрағасы
басқарады. Әр алқадағы судьялар саны Басты Сот төрағасының ұсынысымен
соттың жалпы отырысында белгіленеді. Қадағалау алқасы Жоғарғы Соттың
жалпы отырысында жасырын дауыс беру жолымен жыл сайын сайланатын
судьялардан құралады. Азаматтық істер жөніндегі алқа мен қылмыстық істер
жөніндегі алқа соттың жалпы отырысында талқыланғаннан кейін дербес
құрамын Жоғарғы Сот төрағасы белгілейтін судьялардан құралады. Жоғарғы
Сот төрағасы азаматтық істер жөніндегі және қылмыстық істер жөніндегі
алқаларда мамандандырылған құрам құруы мүмкін.
Ол үшін сотталушының аты-жөнін, қандай қылмыс қарастырылатынын,
Қылмыстық кодекстің бабы, бөлімі, тармағы хабарланады [6,331].Сот
отырысы ашылғаннан кейін сот отырысының хатшысы сот отырысына
прокурор,сотталушы,
қорғаушы,
сонымен
қатар жәбірленуші,
азаматтық жауапкер және олардың өкілдері, аудармашы, куәгерлер,
сарапшылар
мен мамндар және
келмегендердің
келмеу
себептерін
хабарлайды.[6,332б]

1.2. Басты сот талқылауын тағайындау.
ҚР ҚІЖК-нің 87-бабына сәйкес, сот отырысының хаттамасын
жүргізетін,
қылмыстық іске
мүдделі емес
мемлекеттік қызметші
сот отырысының хатшысыболып табылады.
Сот төрешісінің жүктеуі бойынша хатшы мынадай қызмет атқарады:
- сот тарапының барлығына сот талқылауының күнін белгілеп, шақырту
қағаздарын жібереді;
- келмегендердің келмеу себептерін хабарлайды.
ҚР ҚІЖК-нің 90-бабында көрсетілгендей сот отырысының хатшысына
қарсылық білдірілуі мүмкін, ол мәселені істі қараушы сот шешеді.
Төрағалық етуші аудармашыға міндеттерін түсіндіріп, шешімдерді,
сотталушы мен қорғаушының және өзге де процеске қатысушылар іс
бойынша іс жүргізілетін тілді білмеген жағдайларда, сонымен бірге жазбаша
құжаттарды, қойылған сұрақтар, прокурордың, сот төрешісінің,
қорғаушының сұрақтарын, үкім мен шешімдерін аударуға міндетті екенін
түсіндіреді.
Төрағалық етуші аудармашыға әдейі дұрыс аударма жасамағаны үшін
қылмыстық жауаптылығы туралы ескертеді,бұл туралы одан қолхат алынып,
ол сот отырысының хаттамасына қоса тігіледі.Аудармашыға, сондай-ақ өз
міндеттерін орындаудан жалтарған жағдайда оған заңдарда белгіленген
тәртіппен әкімшілік жаза қолданылуы мүмкін екені туралы.[6,333]
Сотталушының
жеке
басын және
оған
айыптау қортындысы
көшірмесінің уақытылы тапсырылғанын анықтау.Төрағалық етуші сот
процесі қатысушыларының қатысуымен сотталушының жеке басын
айқындайды.Төрағалық етуші сотталушының тегін, атын, туған жылын,
айын, күнін атауын сұрайды.Сонымен қатар немен айналасытынын, білімін,
отбасы жағдайын және оның жеке басына қатысты басқа да деректерді
анықтай
отырып, сот ісі жүргізілетін тілді
білетінін және т.б.
айқындайды.Сотталушының жеке басын айқындау соттың алдында қылмыс
жасады деп айыпталып тұрғандығына көз жеткізу үшін қолданылады.
Сотталушыныңжекебасын айқындағаннан кейін
төрағалық етуші сотталушыға
айыптау қорытындысының,
айыптауды
өзгерту туралы
қаулының
не
айыптау
хаттамасының
көшірмесі тапсырылғанын және қашан тапсырылғанын анықтайды.Бұл
ретте соттың талқылауы, бұл туралы қаулының не айыптау хаттамасының

көшірмелері тапсырылған күннен бастап үш тәуліктен бұрын басталмау ға
тиіс (ҚР ҚІЖК-нің 336-бабы).
ҚР ҚІЖК-нің 393-бабында және осы баптың екінші бөліміне сәйкес
жеке айыптау ісі шағымының сотқа түскен сәтінен бастап он бес
тәуліктен кешіктірілмей басталуға, алайда айыпталушының оның құқықтары
түсіндіріле отырып шағымның көшірмесін алған кезінен бастап үш тәуліктен
ерте басталмауға тиіс.
Сот құрамы, процеске басқа қатысушыларды жариялау және олардың
қарсылық білдіру құқығы.
Төрағалық
етуші сот құрамын жариялайды,
кімнің
айыптаушы,
қорғаушы, жәбірленуші, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және
олардың өкілдерін, сондай-ақ сот мәжілісінің хатшысын, сот приставын,
сарапшысын, маманы мен аудармашысының аты-жөнін хабарлап, атап өтеді.
Төрағалық
етуші тараптардың сот құрамынан
немесе
сот төрешілерінің бірінен,
прокурор,
қорғаушы,
азаматтық талапкер
мен азаматтық жауапкер немесе олардың өкілдеріне хатшы, сарапшы, маман,
аудармашыға бас тарруды мәлімдеу құқығын түсіндіреді.
Бас тартуды мәлімдеу ҚР ҚІЖК-нің 90, 91, 94, 95, 96, 97-баптарында
көзделген негіздер бойынша, осы Кодекстің 89, 90-баптарында көзделеген
негіздер бойынша сотпен шешіледі.
Сотталушыға оның құқықтарын түсіндіру.
Төрағалық етуші сотталушыға оның осы Кодекстің 69-бабында
көзделген басты сот талқылауындағы құқықтарын түсіндіреді жеке
жағдайларда қарсылық білдіруге, бұлтартпау шарасын, қорғаушысы болуға
және т.б. құқылы екендігін түсіндіреді жеке жағдайларда қарсылық білдіруге,
бұлтартпау шарасын, қорғаушысы болуға және т.б. құқылы екендігін
түсіндіреді.[6, 339б]
Жеке айыптау істері бойынша, сондай-ақ бірінші рет жасалған
шағын және орташа ауырлықтағы қылмыстар (ҚР ҚІЖК-нің 104, 105, 107баптары және т.б.) жөніндегі істер бойынша жәбірленушіге бұған қоса оны ң
сотталушымен бітімге келу құқығы түсіндіріледі. (ҚР ҚІЖК-нің 340бабы).Сарапшыға,маманға олардың
құқықтары мен
міндеттерін түсіндіру (ҚР ҚІЖК-нің 342-бабы).

Төрағалық етуші сарапшыға оның осы Кодекстің 83-бабында көзделген
құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді және оған әдейі жалған қорытынды
берегені үшін қылмыстық жауаптылығы туралы ескертеді (ҚР ҚІЖК-нің
352-бабы), бұл туралы сарапшыдан қолхат алынады ( ҚР ҚІЖК-ні ң 341бабы),Ол басты сот талқылауының хаттмасына қоса тігіледі.
Төрағалық
етуші маманға оның
осы
Кодекстің
84бабында көзделген құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді және оған өз
міндеттерін түсіндіреді және оған өз міндеттерін орындаудан бас тартқаны
немесе үшін осы бапта белгіленген жауаптылық туралы ескертеді.
Өтініштерді мәлімдеу және шешу.
Төрағалық етуші тараптардан оларда жаңа куәларды, сарапшыларды
және мамандарды шақыру туралы және заттай дәлелдер мен құжаттарды
алдыру туралы өтініштерінің бар-жоғы туралы сұрайды.
Өтінішін мәлімдеген адам қандай жағдайларды
қосымша дәлелдердің қажет екенін көрсетуге міндетті.

анықтау үшін

Төрағалық етуші сондай-ақ тараптардан олардың талқылаудан дәлел
ретінде жіберілмеуге тиіс материалдарды алып тастау туралы өтініштеріні ң
бар-жоғын анықтауға міндетті.
Сот талқылауының қалған қатысушыларының пікірін тыңдағаннанкейін
сот мәлімделген әрбір өтінішті қарауға, оны қанағаттандыруға немесе
өтінішті қанағаттандырудан бас тарту туралы дәлелді қаулы шығаруға
тиіс.Соттың тараптардың бастамашылығы бойынша сотқа мамандар немесе
куәлар ретінде келген адамдардан сот отырысында жауап алу туралы
өтініштерді қанағаттандырудан бас тартуға құқығы жоқ.Сот өтінішін
қанағаттандырудан бас тартқан адам оны одан әрі мәлімдеуге құқылы (ҚР
ҚІЖК-нің 343-бабы).Сот талқылауына қатысушылардың бірі, сондай-ақ куә,
сарапшы немесе маман келмеген кезде сот тараптардың істі талқылау
мүмкіндігі туралы пікірін тыңдайды және талқылауды кейінге қалдыру
немесе оны жалғастырады.
Келмеген адамдарды келесі сот отырысына шақырту немесе оларды
алып келу туралы қаулы шығарады.[6,334]

2. СОТ ТЕРГЕУІ
2.1.Сот тергеуінің түсінігі
Сот тергеуі - сот талқылауының басты бөлігі,онда сотталушы мен
жәбірленуші, куәгерлерден жауап алынып, азаматтық талапкер, азаматтық
жауапкерлермен оның өкілдерінің істің мән-жайын дәлелдейтін заттай
айғақтар алып сотталушының қылмыстық іске қатысы бар, айыпты немесе
айыпсыз екендігі және т.б. іске қатысты мәселелер айқындалады.
Сот тергеу айыптаушының сотталушыға таққан айыбының мәнісін
баяндаудан, ал жеке айыптау істері бойынша арыз берген адамның немесе
оның өкілінің, ал олар болмағанда-сот отырысы хатшысының шағымды
баяндауынан басталады.
Айыптау ауырлығы төмендеу түріне өзгертілген жағдайда немесе
айыптаудың бір бөлігінен бас тартылған кезде айыптаушы сотқа айыптаудың
жаңа негізделген тұжырымын жазбаша түрде баяндауға міндетті. [6, 345]
Сонымен қатар, сотталушыға тағылған айыпты өзгерткен жағдайда,
сот қаулысымен сот отырысында айтылады.Төрағалық етуші сотталушыдан
оған айыптаудың түсінікті не түсініксіз екенін сұрайды, оған айыптаудың
мәнісін түсіндіреді және оның тағылған айыпқа өз көзқарасын сотқа хабарлау
ниетінің бар-жоғын анықтайды (ҚР ҚІЖК-нің 345-бабының 1-бөлім).Сонан
соң сотталушыға алдын ала тергеу не анықтау кезінде білдірілген кінәсін
мойындау немесе мойындаумен байланысты емес екенін түсіндіруге
тиіс.Сонымен қоса, өз кінәсін мойындайтыны не мойындамайтыны туралы
сұраққа жауап беруге міндетті емес екені және сотталушының жауап
беруден бас тартуға оған зиян келтіргендей түсініксіздігі түсіндірілуге тиіс.
Сотталушы өз жауабын дәлелдеуге, қалай әрекет еткендігін, өзін кінәлі
не кінәсіз екендігін айтуға құқылы.Сотталушының жауап бермеуі оның өз
кінәсін
мойындамағаны деп түсініледі.Содан
кейін төрағалық етуші
сотталушыдан оған қойылған азаматтық талап қоюды мойындамайтынын
(толық, ішінара) сұрайды.Егер сотталушы бұл сұраққа жауап берсе, онда ол
жауабының дәлелін айтуға құқылы.Сотталушының жауап бермеуі оның
азаматтық
талап
қоюды
мойындамағаны
деп
түсініледі.Сонан
соң сот дәлелдемелерді ұсыну мен зерттеу тәртібін талқылайды.Егер іс
бойынша бірнеше сотталушы болса, онда сот олардан жауап алу тәртібін
шешеді.Дәлелдемелерді зерттеу тәртібін белгілеу немесе өзгерту мәселелері
бойынша сот қаулы шығарады.

Сот тергеуінде айыптаушы және қорғаушы тараптар ұсынған
дәлелдемелер зерттеледі.Сотталушы төрағалық етушінің рұқсатымен сот
тергеуінің кез келген сәтінде айғақ беруге құқылы.
ҚІЖК-нің 348-бабына сәйкес сотталушыдан жауап алудың алдында
төрағалық етуші тағылған айып және істің басқа да жағдайлары бойынша
айғақ беру немесе бермеу құқығын, сондай-ақ сотталушының барлық
айтқаны өзіне қарсы пайдаланылуы мүмкін екенін оған түсіндіреді.
Сотталушы айғақ беруге келісім берген кезде бірінші болып одан
қорғаушы және процеске қорғаушы тарапынан қатысушылар, сонан кейін
мемлекеттік айыптаушы және процеске айыптаушы тарапынан қатысушылар
жауап алады.Төрағалық етуші жетекші сұрақтарды және іске қатысы
жоқ сұрақтарды алып тастайды.
Сот сотталушыға іс бойынша сұрақтар қояды.Сот сотталушыға одан
тараптар
жауап
алғаннан
кейін сұрақ қояды,
алайда
нақтылау
сұрақтары жауап алудың
кез келген
сәтінде қойылуы мүмкін.
Басқа
сотталушы болмаған кезде сотталушыдан жауап алуға тараптардың өтініші
немесе соттың бастамашылығы бойынша жол беріледі, бұл туралы қаулы
шығарылады.
Бұл жағдайда сотталушы сот мәжілісі залына қайтып келгеннен кейін
оған өзі болмаған кезде сот мәжілісінің хаттамасына енгізілген деректер
оқылады және өзі болмағанда жауап алынған сотталушыға сұрақ қою
мүмкіндігі беріледі. [11, 348]
Сотталушының алдын ала тергеу және жауап алу кезіндегі айғақтарын
жария ету (ҚР ҚІЖК-нің 349-бабы).
Жәбірленушіден жауап алу (ҚР ҚІЖК-нің 350-бабының бөліктерінде
көзделеген
куәлардан
жауап
алу
ережелері
бойынша
жауап
алынады.Жәбірленушінің ерекшілігі ол куәгер сияқты сот отырысы
залынан шығарылмайды.Ең
алдымен жәбірленуші содан соң
куәгерден жауап алынады. [6, 350]

2.2.Сот тергеуі
Сотталушының ісбойынша сотқа дейінгі әзірлік барысында береген

айғақтарын жария етуге, сондай-ақ жауап алу хаттамасына қоса берілген
оның айғақтарының дыбыс жазбасын, бейне жазбаны не киноға түсірілімін
жаңғыртуға мынадай жағдайларда;
сотталушы сотта айғақ беруден бас тартқан кезде;
іс сотталушы болмаған кезде қаралғанда;
сот талқылауымен алдын ала тергеу барысында берілген айғақтардың
арасында елеулі қайшылықтар болғанда жол беріледі.
Тиісті жауап алу хаттамасындағы не сот отырысы хаттамасындағы
айғақтарды алдын ала жария етпей тұрып, дыбыс, бейнежазбаны және кино
түсірілімін жаңғыртуға жол берілмейді.Егер дыбыстық, бейнежазбаларды,
кино көрсетілген жағдайда сот отырысының хаттамасына жазлады.
Жауап алудың алдында төрағалық етуші куәнің жеке басын айқындайды,
оның сотталушыға және іске қатысушы басқа адамдарға қарым қатынасын
анықтайды, іс бойынша шын айғақтар беру жөніндегі азаматтық борышы мен
міндетін, сондай-ақ айғақтар беруден бас тартқаны және көрінеу жалған
айғақтар бергені үшін жауаптылығын түсіндіреді.
Куәға сондай-ақ ҚР ҚІЖК-нің 82-бабында көзделген өзіне, еріне
(зайыбына) және жақын туыстарына қарсы, ал діни қызметшілерге-тәубе
үстінде өздеріне ішкі сырын сеніп ашқандарға қарсы айғақтар беруден бас
тартуға құқылы екендігі түсіндіріледі.
Куәға, сондай-ақ осы Кодекстің 82-бабында көзделген оның басқа да
құқықтары куәдан оған өз міндеттерімен жауаптылығы түсіндірілгені
туралы қолхат алынып, хаттамаға тіркеледі.
Заң бойынша айғақ беру міндетінен босатылған бірақ айғақ беруге
тілек білдірген адамдарға көріну жалған айғақ бергені үшін жауаптылығы
түсіндіріледі. [9, 350]
Төрағалық етушінің рұқсатымен жәбірленуші сот тергеуінің кез келген
уақытында
жауап
беруге
құқылы.Куәлардан
жеке-жеке
және
жауап алынбаған куәлардың
қатысуынсыз жауап алынады.Төрағалық
етуші куәгерге сұрақ қойып, сотталушыға, жәбірленушіге қарым-қатынасын
анықтайды.Куәнің берген жауабынан оның берген бағасын білуге болады.
Сонан соң төрағалық етуші куәгерден іс бойынша көрген-білгенін
айтуға
ұсыныс
жасайды.Куә
жауап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.