Кәсіпорынның есеп және салық саясаты

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І.КӘСІПОРЫННЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕСЕП САЯСАТЫ ... ... ... ... .6

1.1. Кәсіпорының мәні, мақсаты, міндеті оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2. Кәсіпорынның есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9

II.ЕСЕП САЯСАТЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОҒАН ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13

2.1.Есеп саясаты туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

2.2.Есеп саясатының мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17

2.3.Есеп саясатын дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

ІІІ.САЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ САЛЫҚ САЯСАТЫ ... ... ... ... .24
3.1.Салық жүйесіне түсінік және кәсіпорын салық саясаты ... ... ... ... ... ... ... .24

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28

Елімізде нарықтық қатынастар салтанат құрғандықтан, дамыған елдердің тәжірибесіне көз жүгірту керек. Әсіресе, қаражат саласына назар аударғанымыз жөн. Осы жерде маңызды орынды есеп саясаты алады.
Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етіп тұрған барлық субъектілерге (Қазақстан Республикасының аймағында тіркелген резиденттік емес өкілдіктер мен филиалдар, заңды тұлғалар, кәсіпкерлік қызметпен шұғылданатын жеке тұлғалар) қаржылық есеп беруді және бухгалтерлік есепті жүргізу міндеттілігі жүктеледі. Қазақстанның бухгалтерлік есеп стандарттарында және ол бойынша жасалған әдістемелік ұсыныстарында басқарушылық пен қаржылық есебін жүргізудің қоғамдық тұрғысынан танылған тәсілдері мен әдістері, ережелері мен қағидалары белгіленген, онда әрбір кәсіпорындардың техникалық базасына, олардың шешетін міндеттемелерінің күрделілігіне, басқарушы қызметкерлердің біліктілігіне қарап нақтыланған.
Кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап алынған тәсілдер жиынтығы, құндық өлшемдері, ағымдағы топтастыруы және бухгалтерлік есептегі шаруашылық қызметіне жасалған қорытынды шолу фактілері кәсіпорынның есептік саясатында көрініс табуы тиіс. Басқаша айтқанда, есептік саясат — бұл бухгалтерлік есептің әдісін жүзеге асыратын тетігі. Есеп саясатын негіздеу және таңдау кезінде барынша жалпы танылған талаптар мен қағидалар басшылыққа алынады және оны сақтаған жағдайда кәсіпорын үшін де, жалпы республика бойынша да шаруашылық жағдайына бейімделген есеп саясатын қалыптастыру мүмкіндігі туады.
Аудиторлық тексеруге кіріскенде ең алдымен шаруашылық жүргізуші субъектілердің басшылары өз принциптері мен негіздеріне сәйкес қаржылық есептемелерді ашу және бухгалтерлік есепті жүргізу үшін қабылданған тәсілдер жиынтығын білдіретін есептік саясат бойынша кәсіпорын басшысының бұйрығы шыққанын немесе шықпағанын анықтап алу керек.
Есептік саясатты қалыптастырудың негізіне шаруашылық операцияларды, активтерді, меншік капиталды, міндеттемелерді, қызмет нәтижелерін және тағы басқа бейнелеуде баламалы тәсілдерге мүмкіндік беретін бухгалтерлік есеп стандарттары жатады. Есептік саясатты қалыптастыру әрбір стандартта берілетін тәсілдердің біреуін таңдауды, оны (таңдалғанын) шаруашылық жүргізуші субъект қызметінің жағдайына қарай негіздеуді, бухгалтерлік есепті жүргізудің және қаржылық есептемелерді ұсынудың негіздері ретінде қабылдауды білдіреді (немесе ұйғарады).

1. Абленов Д.О. Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит теориясы 2010ж.
2. Бухгалтерлік есеп негіздері. Оқу құралы. Ныйқанбаева А.И., Қуанышева Л.С., Тусипбекова К.К. Алматы 2009ж.
3. Дүйсенбаев «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» 2009ж.
4. Есеп саясаты туралы Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2012 жылғы 21 қыркүйектегі № 433 Бұйрығы
5. Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті ұйымдастыру: Алматы, Әбдішүкіров Р.С.,Мырзалиев Б.С. 2010ж
6. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп Радостовец В.К., Шмидт О.И., Ғабдуллин Т.Ғ.: Алматы.2010
7. Қ.К.Кеулімжаев,Н.А.Құдайбергенов,«Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» Алматы 2011жыл
8. Қаржылық Есептіліктің Халықаралық Стандарты (IAS 8)
Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларында болатын өзгерістер мен қателер 2012ж.
9. Назарова В.Л. «Шаруашалық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп», Алматы 2010
10. С. Найманбаев Салықтық құқық Алматы, 2011
11. С.М. Найманбаев Қаржылық құқық Алматы 2009ж
12. Салық кодексі 2012.01.01. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен
13. Төлешова Г.Қ. Дамыған қаржылық есеп.-Алматы: Экономика, 2005ж.
14. Түсіпбеков Т., Теңізбаева Г. «Кәсіпорын экономикасы» (Әдістемелік құрал) ,2010ж.
15. ХҚЕС қолдану бойынша әдістемелік нұсқаулар жиынтығы. Бухгалтер анықтамасы, Алматы қаласы 2010ж.

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І.КӘСІПОРЫННЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕСЕП САЯСАТЫ ... ... ... ... .6
1.1. Кәсіпорының мәні, мақсаты, міндеті оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2. Кәсіпорынның есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
II.ЕСЕП САЯСАТЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОҒАН ҚОЙЫЛАТЫН
ТАЛАПТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.1.Есеп саясаты туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
2.2.Есеп саясатының мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.3.Есеп саясатын дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
ІІІ.САЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ САЛЫҚ САЯСАТЫ ... ... ... ... .24
3.1.Салық жүйесіне түсінік және кәсіпорын салық саясаты ... ... ... ... ... ... ... .24

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 28

КІРІСПЕ

Елімізде нарықтық қатынастар салтанат құрғандықтан, дамыған
елдердің тәжірибесіне көз жүгірту керек. Әсіресе, қаражат саласына назар
аударғанымыз жөн. Осы жерде маңызды орынды есеп саясаты алады.
Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етіп тұрған барлық
субъектілерге (Қазақстан Республикасының аймағында тіркелген резиденттік
емес өкілдіктер мен филиалдар, заңды тұлғалар, кәсіпкерлік қызметпен
шұғылданатын жеке тұлғалар) қаржылық есеп беруді және бухгалтерлік
есепті жүргізу міндеттілігі жүктеледі. Қазақстанның бухгалтерлік есеп
стандарттарында және ол бойынша жасалған әдістемелік ұсыныстарында
басқарушылық пен қаржылық есебін жүргізудің қоғамдық тұрғысынан
танылған тәсілдері мен әдістері, ережелері мен қағидалары белгіленген, онда
әрбір кәсіпорындардың техникалық базасына, олардың шешетін
міндеттемелерінің күрделілігіне, басқарушы қызметкерлердің біліктілігіне
қарап нақтыланған.
Кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап
алынған тәсілдер жиынтығы, құндық өлшемдері, ағымдағы топтастыруы
және бухгалтерлік есептегі шаруашылық қызметіне жасалған қорытынды
шолу фактілері кәсіпорынның есептік саясатында көрініс табуы тиіс.
Басқаша айтқанда, есептік саясат — бұл бухгалтерлік есепті ң әдісін ж үзеге
асыратын тетігі. Есеп саясатын негіздеу және таңдау кезінде барынша жалпы
танылған талаптар мен қағидалар басшылыққа алынады ж әне оны са қта ған
жағдайда кәсіпорын үшін де, жалпы республика бойынша да шаруашылық
жағдайына бейімделген есеп саясатын қалыптастыру мүмкіндігі туады.
Аудиторлық тексеруге кіріскенде ең алдымен шаруашылық жүргізуші
субъектілердің басшылары өз принциптері мен негіздеріне сәйкес қаржылық
есептемелерді ашу және бухгалтерлік есепті жүргізу үшін қабылданған
тәсілдер жиынтығын білдіретін есептік саясат бойынша кәсіпорын
басшысының бұйрығы шыққанын немесе шықпағанын анықтап алу керек.
Есептік саясатты қалыптастырудың негізіне шаруашылық операцияларды,
активтерді, меншік капиталды, міндеттемелерді, қызмет нәтижелерін ж әне
тағы басқа бейнелеуде баламалы тәсілдерге мүмкіндік беретін бухгалтерлік
есеп стандарттары жатады. Есептік саясатты қалыптастыру әрбір стандартта
берілетін тәсілдердің біреуін таңдауды, оны (таңдалғанын) шаруашылық
жүргізуші субъект қызметінің жағдайына қарай негіздеуді, бухгалтерлік
есепті жүргізудің және қаржылық есептемелерді ұсынудың негіздері ретінде
қабылдауды білдіреді (немесе ұйғарады).

Есеп саясатын қалыптастырып, қолдану кезінде бухгалтерлік есепті ң
мынадай принциптерін сақтаған жөн:
Есептеу қаржылық есепте шаруашылық өмірінің орын алған
фактілерінің нәтижелерін көрсетуге мүмкіндік береді, яғни субъект қолмақол
алынған немесе соның баламасын төлегенін көрсетпейді. Есептеу принципі
бойынша жасалған қаржының есеп тұтынушыларды қолмақол төленген ж әне
түскен ақшаны қоса есептегендегі бұрынғы алысберіске қоса қолмақол
ақшаны болашақта төлеу туралы міндеттемелер туралы ғана емес, сонымен
бірге болашақта қолма қол алынатын қаржы туралы да хабардар етеді.
Сөйтіп, есептеу әдісі бойынша жүргізілген есеп кезінде шаруашылы қ
операциялары мен оқиғаларының қаржылық тиімділігі қолмақол ақшаның
түскеніне немесе төленгеніне қарамастан, олардың орын алған кезеңінде ғана
мойындалады, яғни танылады. Мұның өзі шаруашылық операцияларын есеп
құжаттарына қызмет көрсетілер кезеңде (шығын) немесе ол көрсетілгеннен
кейінгі кезеңде (табыс) тіркеп, қаржылық есептерде көрсетуге мүмкіндік
береді. Сөйтіп, осынау табыстарды алу кезіндегі табыстар мен
шығындардың өзара сәйкестілігі қамтамасыз етіледі.
Үздіксіздік субъектінің болжамды болашақта жұмыс жасайтынын және
жасай беретінін, яғни өз қызметін тоқтату немесе ықшамдау қажеттігі туралы
ешқандай ойы жоқтығын білдіреді. Бұл ұғым мына жағдайда өте маңызды:
яғни субъект активтерін олардың сатылу бағасы бойынша, яғни активтерді
бөлекбөлек сатып, қызметті кейін тоқтатқанға дейін түсетін ақша бойынша
бағаламау керек.
Түсініктілікқаржылық есептегі берілетін ақпараттың басты сапасыоны
тұтынушылардың тез түсінуі.
Мәнділік ақпаратта ағаттық кетіп немесе теріс дерек беріліп, олар
тұтынушылардың қаржылық есеп негізінде қабылдаған шешімдеріне ықпал
етер болсаол мәнді деп аталады. Егер берілген (тапсырылған) есептегі
жетіспейтін немесе қате кеткен кейбір цифрлар қызмет нәтижелерін түсінуге
немесе қаржылық жағдайды тұжыруға ықпал ететіндей соншалық маңызды
болмаса, онда мұндай қателік мәнді емес.
Қайсы бір статьялардың мәні немесе мәнсіз екенін бағалау кезінде
оның ақшалай ауқымын ғана емес, соған қоса тиісті контексін де қарастырған
жөн. Мысалы, қаржылық есептер көптеген операциялардың орындалғаны
туралы ақпарат береді, оның құрылымы соларды сипаттары мен міндеттеріне
қарай құрастырылу жолымен ұйымдастырылып, ықшамдалған және

жүйеленген деректер түріне көрсетіледі. Мұндай жағдайда жекелеген есепте
жекелеген жолдар деректерін статьяларын көрсетіп беру керек пе немесе
олардың өзге де статьяларынмен одан әрі құрыстырылуын жүргізу керек пе
дегенді қарастыру кезінде мәнділік өте маңызды фактор болып табылады.
Ақпаратты ашып көрсету тұрғысында да: нақты операцияны ашу керек пе
немесе іс-әрекетті қаржылық есепке түсіндірме хатта ашып к өрсеткен ж өн бе
деген мәселені шешуде де мінділік маңызды фактор болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты – Кәсіпорыныың есеп саясаты мен салық
саясаты туралы мәліметтерді айқындап, негізгі мәселелерді зерттеу ж әне оны
жетілдірудегі халықаралық тәжірибесін көрсету.
Курстық жұмыстың міндеттері – Кәсіпорыныың есеп саясаты мен
салық саясатытуралы туралы түсінікті және оған қойылған талаптарды о қыпүйреніп, есеп саясатының негізгі аспектілерін анықтап, жалпы к әсіпорынны ң
есеп саясатын зерттеу. кәсіпорынның есеп саясатына байланысты
кемшіліктерін анықтап, оны түзетуге мүмкіндік беру.
Салық туралы ғылым қаржы ғылымының мамандырылған бір бөлігі.
Мемлекетте қаржы туралы оқу салық мәнінің және салық механизміні ң
теориялық негізін салуды зерттеу және оларды ұйымдастырушы зерттеудің
қажеттілігі.
Қазақстандағы салық жүйесін екі түрге бөліп қарастыруға болады.
Жалпы мемлекеттік және жергілікті. Жалпы мемлекеттік салы ққа кіріс
салығы, акциз, құнды қағаз, тіркеудегі жинақ, жергілікті салыққа жер
салығы, жеке тұлға және мүлкіне салынатын салықтар болып табылады.
Салықтық есеп берудің электронды формасының маңызы мен даму
жолдары қазіргі кезде нығайып келеді.
Әдеттегі салыққа қарағанда алдын ала кіріс салығы бухгалтерлік
есептеме емес, физикалық көрсеткіштердің (кәсіпорын тепкен жер, жергілікті
жердің көлемі, қаланың ішіндегі мекен-жайы, қызмет түрі, кәсіпорынның
сыртқы кейпі және т.б.) біріктірілуімен анықталады. Салық бір жылға
есептелініп, ай сайын төленеді.

І.КӘСІПОРЫННЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕСЕП САЯСАТЫ
1.1.Кәсіпорынның мәні, мақсаты, міндеті оның түрлері
Қазіргі уақытта Қазақстанда жекешелендіру процесі аяқталып
қалады. Мемлекеттік кәсіпорындардағы жекешелендіру негізінен ұзақ,
шағын және орта кәсіпорындарды құру арқылы жүзеге асырылып келеді
және олар кәсіпорын мүлкі қауымдасу түрінде немесе жеке түрінде иелік
етуге құқық береді. Мемлекеттік экономиканың барлық салаларының
орталарында шағын нарықтық құрылымдарды қалыптастыру дүние жүзілік
шаруашылықтың даму бағытына сәйкес, өйткені дүние жүзінің барлық
елдерінде әр алуан түрілі, әр салаға қатысты шағын бизнестің кәсіпорындары
жұмыс істейді.
Қазіргі уақытта қазақстанның экономикасында ірі, орта, шағын
кәсіпорындар, сонымен қатар жеке және жанұялық еңбек негізінде жүзеге
асырылатын кәсіпкерлік іс қызмет көрсетуде. Кәсіпорындардың көлемінің
ауқыдылығы – ол жұмыс істейтін саласының сипаты, технологиялық
еркешеліктігіне ісінің әсер ету қарқынына байланыста. Кебір салалар жо ғары
капиталдық сыйдылықпен және елеулі өндіріс көлемімен байланысқан. Ал
кейбір салаларда үлкен кәсіпорындардың қажеті жоқ.
Қазіргі заман экономикаксы әр түрлі көлемдегі өндірістердің күрлі
үйлесімен сипатталады. Үлкен кәсіпорындар монополиялық құрылымдарға
талапынады, ал кіші кәсіпорындар көптеген факторлардың әсерінің
арқасында пайда болды.[3,125б]
Бір жағынан ғылыми-техникалық погрестің тұрақты бағытыөндірістің шоғарлануы болып табылады.Өйткені қомақты материалдық
қаржылықты, еңбек ресурстарын, білікті мамандарды жалдап игеруге ірі
кәсіпорындардың ғана мүмкіндігі бар. Олар кең көлемді ғылыми-техникалық
жұмыстарды жүргізуге мүмкіндік береді, маңызды өзгерістердің болуына
ықпал етеді.
Екінші жағынан соңғы жылдары елеулі капиталды жабдықтар
көлемін, жұмыскерлерді қажет ететін шағын және орта кәсіпорындардың өсіп
кле жатқандығы байқалады. Шағын және орта кәсіпорындардың өсуі, әсіресе
тұтыну тауарларын өндіру және тамақ өнеркәсібі салаларында қарқынды
дамып келеді.

Шағын кәсіпорындардың үлкен өндіріспен салыстырғанда жергілікті
нарықтарға жақын болуы, тұтынушылардың сұранысын тез орындауға
бейімделуі жағынан бәрқатар артықшылығы бар. Үлкен фирмаға шағын
болатын өнімді аз көлемде шығару, басқарудың артық тізбегін алып тастау,
т.б, кіші өндіріске өндірістік және жеке тұтынудағы сұраныстың
дифференциациясы мен жекеленуі ықпал етеді.
Өз кезегінде шағын және орта бизнестің дамуы- экономиканың
дамуына оң ықпал етеді;бәсекелестік орта дамиды; қосымша жұмыс
орындары пайда болады; құрылымдық қайта құру жанданады; тұтыну
секторы кеңейеді. Кіші кәсіпорындардың дамуы тауар мен қызмет
нарығының толығуына, экспорттық мүмкіндіктердің жоғарлауына, жергілікті
шикізаттық ресурстарды пайдалануына алып келеді.
Шағын кәсіпорындардың көп болуы еңбектің қолданылу шегін
ұлғайтуға, жұмысқа тұруға мүмкіндік береді.
Кәсіпорын істің кез келген түрінің дамуы негізінен екі жағдайда
тәуелді: мемлекеттегі экономиканың жағдайы және кәсіпкердің өзіне берілген
құқықты шаруашылық істі жүзеге асыруға қолдана алу мүмкіндігі.Бұл
факторлар шағын экономиканың дамуына үлкен әсерін тигізеді. [14,122б]
Кәсіпорынның нарықтағы тандаған ісіне қарай шет мемлекеттердің
экономикасында шағын кәсіпорындардың келесі түрлері ажыратылады:
коммунанттар, патиенттер, эесплеренттер.
Коммунанттар- бұл топтағы шағын кәсіпорындар әдетте, жеке,
қосалқы бұйымдар мен бөліктерді дайындауға маманданған, кейбір уақытта
аралық құрастыруға қатысып тұрады. Бұл кәсіпорындар мердігерлік,
кооперациялық байланыстар жүйелері арқылы ірі кәсіпорындармен өте
тығыз байланыста болады. Осы кәсіпорындардың көмегімен ірі өндіріс
өкілдері көмекші тиімсіз өндірістен босанады. Бұл топтағы шағын
кәсіпорындар ірі кәсіпорындарға тәуелді және өздерінің арасындағы
бәсекелестік деңгейі өте жоғары.
Патиенттер – бұл топтағы кәсіпорындар түпкі (дайын) өнімді
шығаруға мамандаеған және шектеулі сұранысы бар шығын өткізу
нарықтарына, жергілікті шикізат пен метериал көздеріне бағытталған. Бұлар
тамақ өнімдерін, киім, аяқ киім жасап шығару, құрылыс жұмыстарын
жүргізу. Олар ісі кәсіпорындарға тәуелді емес. Кейбір кездерде өніміні ң
сапасы жөнінде бәсекелесе алады.

Эксплеренттер – бұл топтағы кәсіпорындар қаупке бас тетігін немесе
инновациялық кәсіпорындар деп аталады. Негізінен ғылыми-конструкциялы қ
жұмыстармен, техникалық жаңалық ашуларды, коммерциялық игеруді,
тауарлардың тәжірибелік партиясын өндірумен айналысады.
Шағын кәсіпорындар өз ісін халық шаруашылығының барлық
орталары мен салаларында бір немесе бірнеше істі орындай отырып, бірақ
кейбір істің жеке түрлерінің жүзеге асырылуы, мемлекеттік кәсіпорындарға
ғана рұқсат етілетін, ал бірқатар тауарларды өндіру арнайы рұқсат қағазының
(лицензия) негізінде жүзеге асырылатынын естен шығармау керек. Шағын
кәсіпорын өз шаруашылық ісін жүзеге асыруда өндірілетін өнімді, пайданы
(салық және басқа төлемдерді төленгеннен кейін) өз еркімен иелік ете алады.
Кәсірорындағы қаржы нәтижесінің жалрылама көрсеткіш ретінде
көрсеткіш пайданы алып қарауға болады. Кәсіпорынның шаруашылық ісінің
маңызды кезеңі- жоспарлау болып табылады. Шағын кәсіпорын өз ісін өзі
жоспарлайды және өндірілетін өнімге, сұраныстың көлеміне қарай даму
мүмкіндігін анықтайды. Сонымен қатар жоспарлау барысында кәсіпорынны ң
өндірістік және әлеуметтік дамуының, жұмыскерлердің жеке кірісінің
жоғарлауының қамтамасыз етілуінің керектігі ескеріледі. Жоспар негізін
өнімді жұмысты, қызметті тұтынушылармен (сатып алушылар) бекітілген
келісімдер және жабдықтаушылармен бекітілген келісімшарттар құрайды.
Еркін баға жағдайында кәсіпорын өз өнімін, жұмысын, қызметін ж әне
өндіріс қалдығын, нарықтық немесе келісімді баға бойынша, ал ҚР
заңдарында көрсетілген жағдайда, мемлекеттік баға бойынша сатады.
[3,128б]
Қаржы ресурстарының көзі ретінде кәсіпорынның ұйымдастыруқұқықтық формасына қарай пайда, амортизациялық бөлулер, құнды
қағаздарды сатудан түскен құралдар, үлестік немесе басқа жарналар,
несиелер және заңға қайшы келмейтін басқа түсімдерді жатқызуға болады.
Ақша құралдарын сақтау, есептік, несиелік және кассалық
операцияларды жүзеге асыру мақсатымен кәсіпорындар кез келген
коммерциялық банкте есепшот аша алады. Банк немесе оны ң б өлімшелері
кәсіпорынның талап еткен, тіркелген жерінде есепшот ашуға міндетті.

1.2.Кәсіпорынның есеп саясаты
ҚЕХС-тарымен (IFRS) бірге ұйымдарға олардың талаптарын
қолдануға көмек ретінде нұсқаулар шығарылған. Барлық осындай
нұсқауларда олардың ҚЕХС-тарының (IFRS) ажырамас бөлігі екендігі немесе
ажырамас бөлігі емес екендігі көрсетілген. ҚЕХС-тарының (IFRS) ажырамас
бөлігі болып табылатын нұсқаулар міндетті түрде орындалуы тиіс. ҚЕХСтарының (IFRS) ажырамас бөлігі болып табылмайтын нұсқауларда қаржылық
есептерге қойылатын талаптары жоқ.
Операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға нақты
қолданылатын осындай ҚЕХС (IFRS) болмағанда, ұйымның басшылығы
мынадай ақпараттың пайда болуына əкеп соғатын есеп саясатын жасау жəне
қолдану үшін өзінің пайымдауын қолдануы міндетті:
а)

экономикалық шешімдер қабылдаған кезде пайдаланушылардың
қажеттілігі тұрғысынан алғанда маңызды; жəне

б)

қаржы есептілігінің:

ұйымның қаржылық жай-күйін, қызметінің қаржылық
нəтижелерін жəне ақша қаражатының қозғалысын шынайы
беретіні;

операциялардың, басқа оқиғалардың жəне жағдайлардың тек
заңды нысанын ғана емес, экономикалық маңызын
көрсететіні;

тура, яғни біржақты болмауы;

тиянақты болуы; жəне

барлық материалды ескере отырып, толық болуы.

Ұйым өзінің есеп саясатын тек мына жағдайларда ғана өзгерте алады:

ҚЕХС-мен талап етілген; немесе

қаржы есептілігі операцияның, басқа оқиғалардың немесе
жағдайлардың ұйымның қаржылық жай-күйіне, оның қызметінің
қаржылық нəтижелеріне немесе ақша қаражатының қозғалысына
əсер етуі туралы сенімді жəне неғұрлым маңызды ақпарат беруіне
əкеп соғатын болса ғана өзгертуге міндетті.

Қаржы
есептілігін
пайдаланушыларда
ұйымның
қаржы
жағдайындағы, қызметінің қаржылық нəтижелеріндегі жəне ақша
қаражатының қозғалысындағы үрдістерді айқындау үшін белгілі бір уақыт
кезеңінде ұйымның қаржы есептілігін салыстыру мүмкіндігі болуы тиіс.
Осылайша, əрбір кезеңде жəне бір кезеңнен келесі кезе ңге дейін есеп
саясатындағы өзгеріс 14- тармақтағы талаптардың біріне сəйкес келген
жағдайларды қоспағанда, бірдей есеп саясаты қолданылады.

Келесі іс-əрекеттер есеп саясатының өзгерістері болып табылмайды:

есеп
саясатын
бұрын
болғандардан
мəні
бойынша
айырмашылығы бар операцияларға, басқа оқиғаларға немесе
жағдайларға қолдану; жəне

жаңа есеп саясатын бұрын болмаған немесе ма ңызды
болмаған операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға
қолдану.

Шешімдерді əзірлеу кезінде ұйымның басшылығы төмендегі ақпарат
көздерін негізге алуға жəне олардың қолданылу мүмкіндігін мынадай
кезектілікте қарастыруы міндетті:
а)

ҚЕХС-тағы (IFRS) ұқсас жəне
қарастыратын талаптар; жəне

б)

Концептуалды негіздегі активтер, міндеттемелер, кірістер мен
шығыстардың анықтамалары, тану талаптары жəне бағалау
мəліметтері.

байланысты

мəселелерді

Пайымдауларды əзірлеу кезінде ұйымның басшылығы сондай-ақ
қаржы есептілігінің стандарттарын əзірлеу үшін ұқсас концептуалдық негізді,
басқа əдебиетті жəне салалық тəжірибені осы көздер 11-тармаққа қарамақайшы келмейтіндей дəрежеге дейін пайдаланатын стандартты əзірлейтін өзге
ұйымдардың неғұрлым жаңа құжаттарын қарай алады.
Серіктестікте шаруашылық операцияларының құжатталу тәртібі,
құжаттардың айналымы, бухгалтерияға немесе архивке түсу уақыты,
өңделуі ішкі есеп аппаратының құжат айналымына сәйкес жүргізіледі.
Серіктестікте бухгалтерлік есептің келесідей әдістері қолданылады:
аналитикалық және синтетикалық есеп регистрлары
мен қаржылық есеп беру үшін
дербес компьютерлер беріліп есеп жартылай автоматтандырылған
немесе журналордерлік нысанда жүргізіледі яғни екі нысанда
да жүргізіліп отыруға болады ;
барлық
жасалынған құжаттардағы мәліметтер
Серіктестіктің
қызметінің коммерциялық құпиясына жатады;
құжаттардағы
мәліметтермен танысуға Серіктестіктің
басшысының рұқсатын алу керек;
серіктестікте
келесідей ішкі ұйымдық құжаттар
жасалынады:
ережелері, қызметкерлердің қызметтік нұсқаулары, іс және іс- жүргізу
нұсқаулары, мүліктерге инвентаризация жүргізу нәтижелерін рәсімдеу
мен талаптар, материалдық емес активтер, тауарлы-материалдық
қорлар, негізгі құралдар, есеп айырысу құжаттары, инвестициялар,

қатаң есеп берудегі құжаттар т.б. туралы инвентаризациялық жеке
құжаттар;
қаржылық есеп нәтижелеріне аудиторлық тексеру жүргізіп отыру;
Серіктестікте
Типтік
жоспар
шоттарының
негізінде
жұмыс шоттары қарастырылған. Онда барлығы да Типтік жоспар шоттарын
қамтиды. [3,115б]
Есеп саясаты 13-бөлімнен тұрады, олар 1-4 бөлімдер жоғарыда
айтылып өтті. 5-бөлім. Түгендеу.
2- тарау. Әдістемелік бөлім.
1-бөлім. Негізгі құралдар есебі.
2-бөлім. Материалдық емес активтер есебі.
3-бөлім. Ақша қаражаттар есебі. 4. Еңбек және еңбек ақы есебі.
5-бөлім. Тауарлы-материалдық қорлар есебі.
6-бөлім. Дебиторлармен есеп айырысу есебі.
7-бөлім. Міндеттемелер есебі.
8-бөлім. Кезең шығындары.
9-бөлім. Сату және табыстар есебі.
10-бөлім. Корпоративтік табыс салығы есебі.
11-бөлім. Меншікті капитал. 12-бөлім. Қаржылық есеп беру.
Ұйым жаңа есеп саясатын ретроспективалы түрде қолданған кезде, ол
осы жаңа саясатты қаншалықты нақты жүзеге асырылатындай уақыт
бойынша арттағы алыс өткен кезеңдердің салыстырмалы ақпаратына
қолданады. Қандай да болмасын өткен кезеңге ретроспективалық түрде
қолдану, егер осы кезеңнің кіріс жəне сол сияқты шығыс қаржы есептілігі
туралы есебіндегі сомасына тиісті кумулятивтік əсер етуі мүмкін болмаса,
шын мəнінде жүзеге асырылмайтын болып табылады. Қаржы есептілігінде
ұсынылғандықтан өткен болып табылатын кезеңге қатысты жиынтық
түзетудің сомасы ең ерте ұсынылған кезеңдердің меншікті капиталының
қозғалған əрбір құрамдас бөлігінің кіріс сальдосына қолданылады. əдетте
түзету бөлінбеген пайдаға қатысты түзетіледі. Сонымен қатар, осы түзету
меншікті капиталдың өзге құрамдас бөлігіне қатысты да түзетіледі (мысалы,
қандай да болмасын ҚЕХС (IFRS) талаптарын сақтау үшін). Өткен кезеңдер
туралы, қаржы көрсеткіштерінің тарихи мəліметтері сияқты кез келген өзге

ақпарат та сондай-ақ қаншалықты нақты жүзеге асырылатындай тым арттағы
уақыт бойынша алыс түзетіледі.
Ұйым үшін қандай да болмасын жаңа есеп саясатын, ол осы саясатты
қолданудың барлық өткен кезеңге тиісті кумулятивтік əсер етуін айқындай
алмағандықтан, ретроспективалық түрде қолдануға шын мəнінде мүмкін
болмаған кезде, ұйым 25-тармаққа сəйкес осы жаңа саясатты ол үшін на қты
мүмкін болмайтын ең ерте кезеңнің басынан бері перспективалық түрде
қолданады. Осылайша, ол осы күнге дейін пайда болған активтерді,
міндеттемелерді жəне меншікті капиталды кумулятивтік түзетудің тиісті
бөлігін негізге алады. Есеп саясатына өзгеріс жасау ға, тіпті егер осы саясатты
шын мəнінде перспективалық түрде қандай да болмасын өткен кезеңге
қолдануға мүмкін болмаса да, рұқсат етіледі. 50-53-тармақтарда жаңа есеп
саясатын бір немесе одан көп өткен кезеңдерге қолдануға шын мəнінде
мүмкін болмайтын жағдайларға арналған нұсқау бар.
а)

ұйым есеп саясатындағы қандай да болмасын ҚЕХС (IFRS) есеп
саясатындағы, егер олар бар болса, сəйкес алғашқы қолдану
салдарынан болған өзгерісті, осы ҚЕХС-тың (IFRS) өзінде
ескеруге міндетті; жəне

б)

ұйым осы өзгеріске қолданылатын нақты өтпелі ережелер жоқ
қандай да болмасын ҚЕХС (IFRS) алғашқы қолданған кезде есеп
саясатын ауыстырады немесе ол есеп саясатын ауыстырған кезде
ол осы өзгерісті ретроспективалық түрде қолдануға міндетті.

Ретроспективтік қолдану – бұл жаңа есеп саясатын операцияларға, басқа
оқиғаларға жəне жағдайларға осы саясатты үнемі қолданылатындай т үрде
қолдану болып табылады.
Ретроспективтік қайта есептеу – бұл өткен кезеңнің қателері ешқашан
болмаған жағдайда, қаржы есептілігінің элементтеріндегі сомаларды тануды
түзету, бағалау жəне ашып көрсету.

II.ЕСЕП САЯСАТЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОҒАН ҚОЙЫЛАТЫН
ТАЛАПТАР
2.1.Есеп саясаты туралы түсінік және оған қойылатын
талаптар
Қаржылық Есептіліктің Халықаралық Стандарты (IAS 8)
Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларында болатын өзгерістер мен
қателер2012ж негізінде жүргізіледі.
Есеп саясаты – бұл ұйым қаржы есептілігін дайындау жəне ұсыну үшін
қолданатын нақты қағидаттар, негіздер, келісімдер, ережелер жəне тəжірибе.
Есеп саясаты мемлекеттік мекемелерде қаржы есептілігін
құрастырғанда және ұсынғанда қолданылатын, барлық мемлекеттік
мекемелерге бірыңғай болып табылатын принциптерді, негіздерді,
ережелерді, қағидалар мен практиканы қамтиды.
Есептеу және қызметтің үздіксіздігі бухгалтерлік есепті жүргізу мен
қаржы есептілігін жасаудың принциптері болып табылады. [4,11б]
Есептеу принципі төлем уақытына қарамастан, оларды жасау фактісі
бойынша операция қорытындыларын танумен қамтамасыз етіледі.
Қызметтің үздіксіздік принципі мемлекеттік мекеме көз жетерлік
болашақта жұмыс істеуге ниеті бар екенін, қызмет ауқымын тарату немесе
елеулі қысқарту қажеттігі болмайтындығын білдіреді.
Түсініктілік, орындылық, сенімділік және салыстыру ға келетіндік
қаржы есептілігінің негізгі сапалы сипаттамасы болып табылады.
Түсініктілік
–
қаржы
есептілігінде
пайдаланушыларға түсінікті болуы тиіс.

ұсынылатын

ақпарат

Орындылық – шешім қабылдайтын пайдаланушылар үшін ақпарат
орынды және оларға оқиғаны бағалауға көмектесуі, олардың өткен
бағалауларын растайтын немесе түзететін болуы тиіс.
Сенімділік – пайдаланушылар ақпаратты ақиқат сияқты қабылданғанда
елеулі қателер мен бұрмалаулардың болмауы. [4,17б]
Салыстыруға келетіндік - әр кезеңде және әртүрлі мемлекеттік
мекемелерде ақпаратты салыстыру мүмкіндігінің болуы. Біркелкі
операциялардың қаржылық нәтижелері барлық мемлекеттік мекемелерге бір
болып табылады әдіснама бойынша есептеледі.

Бейтараптық қаржылық есепте берілген ақпарат оның анықтығы
қамтамасыз етуі үшін ағыттықтан аулақ болуы керек. Егер қаржылық есеп
ақпарат таңдау арқылы немесе оны берудің формасын таңдау арқылы
алдынала белгілі бір нәтижелерге жеткізетіндей шешімдер қабылдау ға
немесе баға беруге ықпал етсе ол бейтарап болып табыламайды.
Сақтық (кертартпалық) бұл активтер мен табыс артық бағаланып
кетпсе үшін, беймәлімдік жағдайында баға беру қажеті үшін шешім қабылау
кезіндегі сақтық дәрежесін сақтау. Алайда сақтық, мысалы, жасырын
резервтер немесе шамадан тыс қоспа қорлар жасауға немесе міндеттемелерді,
әйтседе шығындарды әдейі ұлғайтып көрсетуге жол бермейді, өйткені
қаржылық есеп бейтарап болмайды, сондықтан сенімділік сапасына ие бола
алмайды.
Аяқталу мәнділік пен маңыздылықты есептегенде ақпарат толық
болуға тиіс. Қателік ақпараттың өтірік немесе теріс болуына соқтырып, ол
маңыздылық мағынасы жағынан алғанда анық емес, әрі жеткіліксіз болып
шығады.
Салыстырмалық ақпарат бір есепті кезеңнен екіншісіне салыстырмалы
болуға тиіс. Тұтынушылар субъектісінің салыстырмалы түрдегі қаржылық
жағдайын, жұмыс нәтижелері мен қаржы жағдайындағы өзгерістерді бағалау
үшін қаржылық есепті салыстыру мүмкіндігіне ие болуға тиіс.
Сабақтастық бұл есеп саясатының бір кезеннен екіншісіне жал ғаса
жүргізілетінін білдіреді. Субъектінің өзгеріс тенденциялары мен қаржы
жағдайын, жұмысын анықтау үшін тұтынушы оның әртүрлі есеп беру
кезеңдерін салыстыруға тиіс
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты
деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің
жиынтығын, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен
шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап
қорытындылау жолдарын айтады.
Халықаралық Бухгалтерлік есеп стандартын жүргізу әдістеріне
шаруашылық қызмет фактілерін бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу,
құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу (инвентаризациялау),
бухгалтерлік есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім
жүйесі, мәліметті өндеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.
[4,97б]

Ұйымның өзінің есеп саясатын өндеу мүмкіндігі мен қажеттілігі бухгалтарлік есеп пен басқа
екінші деңгейлі нормативтік
құжаттар бойынша баптарда(стандарттарда)
қарастырылған бухгалтерлік есептің кез келген мәселелерін шешудің көп
түрлілігімен анықталады. Қаржылық Есептіліктің Халықаралық Стандарты
(IAS
8)
Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларында болатын өзгерістер мен
қателер бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керек екендігі көрсетілген.
Кəсіпкерлік қызметке тəн айқындалмау нəтижесінде қаржы есептілігінің
көптеген баптары дəл есептелмейді, тек бағалануы ғана мүмкін. Бағалау е ң
жаңа қол жеткізілетін, сенімді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.