Бүйрекүсті безі

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1. Бүйрекүсті безі
2.2.Бүйректің түрлері
2.3.Түрлік ерекшеліктері
3. Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Зәр бөлу мүшелері: екі бөлімнен: зәр бөлу мүшесінен және және зәр шығару жолдарынан тұрады. Зәр бөлу мүшесіне бүйрек (паренхималы мүше), ал несеп өткізу мүшелеріне несепағар, қуық және несепшығар өзек (түтікше мүшелер) жатады.
Зәр бөлу мүшелерінің дамуы. Зәр бөлу мүшелері өздерінің филогенезінде даму процесінің көптеген сатыларынан өтеді.
Төменгі сатыдағы жәндіктер (қарапайымдылар, ішекқуыстылар) зат алмасу процесі нәтижесінде түзілген ыдырау өнімдерін организмнің сыртқы ортаға денесінің қабықшасы арқылы диффузиялық жолмен шығарады.
Жалпақ құрттардың көпжасушалы күрделенген организмінде зәр бөлу мүшелер жүйесі шығару өзекшелер жүйесі түрінде қалыптасады. Зәр бөлу өзекшелері протонефридийлер дене паренхимасында тарамдалып, тұйықтаушы жасушалардың көмегімен, ыдырау өнімдерінен несеп түзеді және оны сыртқа шығарады. Жәндіктерде протонефоидийлер эктодермадан дамып жетіледі.
Жалпақ құрттардың көпжасушалы күрделенген организмінде зәр бөлу мүшелер жүйесі шығару өзекшелер жүйесі түрінде қалыптасады.
Зәр бөлу өзекшелері протонефридийлер дене паренхимасында тарамдалып, тұйықтаушы жасушалардың көмегімен, ыдырау өнімдерінен несеп түзеді және оны сыртқа шығарады. Жәндіктерде протонефридийлер эктодермадан дамып жетіледі.
Омыртқалы жануарларда нефридийлер құрылым бірлігі ретінде зәр шығару мүшесі бүйректі құрайды. Бүйрек филогенезінде зәр бөлу қызметі дененің алдыңғы жағындағы нефридийлерден, оның артқы жағында дамыған несеп өзекшелеріне ауысады. Соңғы өзекшелер бірігіп, құрылысы қомақты бүйректі түзе бастайды. Бүйректен шығатын несепағар ішектің соңғы бөлімі клоакаға ашылады.
Омыртқалы жануарларда бүйрек бірін-бірі алмастырып отыратын үш сатыдан өтеді. Олар: бастапқы бүйрек – пронефрос, аралық бүйрек – мезанефрос, тұрақты бүйрек – метанефрос. Зәр шығару ағзаларының дамуы көбею ағзаларының дамуымен қатар жүреді. Пронефрос маңында ұрғашы жануарлардың көбею ағзалары дамып, кейінірек пронефрос несепағары аналық кюбею ағзаларының жыныстық жолдарына айналады. Ал, мезанефрос несепағарынан аталық көбею ағзаларының жыныс жолдары дамиды.
Нефридийлердің күрделеніп, қан капиллярларымен өзара әрекеттесуі нәтижесінде әр түрлі бүйрек сатыларына сәйкес бүйрек өзекшелері - нефрондар дамиды. Біріншіден, қан капиллярлары шумақшасы нефронның басталар ұшындағы ыдыс тәрізді екі қабат қабығымен (капсуласымен) қапталып, бүйрек денешігін құрайды. Бұл денешіктерде қан сұйығынан сүзілу процесі

1.Жануарлар биохимиясы. Оқу құралы. Қайырханов К.- Алматы 2004, 237б
2.АсамбаеваЛ.К.
Биологиялық химия : Ңдістемелік нђсқау / Л. К. Асамбаева ; М. Ңуезов атындаѓы ОҚМУ. - Шымкент : ОҚМУ, 2005. - 44 с
3. Чечеткин А.В.и др. Биохимия животных –М.; 1982.
4.Малахов А.Г. Вишняков С. И. Биохимия сельскохозяйственных животных. М.; 1984.
5.Сейтов З.С.Биологиялық химия – Алматы Қайнар 1993.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1. Бүйрекүсті безі
2.2. Бүйректің түрлері
2.3. Түрлік ерекшеліктері
3. Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Зәр бөлу мүшелері: екі бөлімнен: зәр бөлу мүшесінен және және зәр шығару жолдарынан тұрады. Зәр бөлу мүшесіне бүйрек (паренхималы мүше), ал несеп өткізу мүшелеріне несепағар, қуық және несепшығар өзек (түтікше мүшелер) жатады.
Зәр бөлу мүшелерінің дамуы. Зәр бөлу мүшелері өздерінің филогенезінде даму процесінің көптеген сатыларынан өтеді.
Төменгі сатыдағы жәндіктер (қарапайымдылар, ішекқуыстылар) зат алмасу процесі нәтижесінде түзілген ыдырау өнімдерін организмнің сыртқы ортаға денесінің қабықшасы арқылы диффузиялық жолмен шығарады.
Жалпақ құрттардың көпжасушалы күрделенген организмінде зәр бөлу мүшелер жүйесі шығару өзекшелер жүйесі түрінде қалыптасады. Зәр бөлу өзекшелері протонефридийлер дене паренхимасында тарамдалып, тұйықтаушы жасушалардың көмегімен, ыдырау өнімдерінен несеп түзеді және оны сыртқа шығарады. Жәндіктерде протонефоидийлер эктодермадан дамып жетіледі.
Жалпақ құрттардың көпжасушалы күрделенген организмінде зәр бөлу мүшелер жүйесі шығару өзекшелер жүйесі түрінде қалыптасады.
Зәр бөлу өзекшелері протонефридийлер дене паренхимасында тарамдалып, тұйықтаушы жасушалардың көмегімен, ыдырау өнімдерінен несеп түзеді және оны сыртқа шығарады. Жәндіктерде протонефридийлер эктодермадан дамып жетіледі.
Омыртқалы жануарларда нефридийлер құрылым бірлігі ретінде зәр шығару мүшесі бүйректі құрайды. Бүйрек филогенезінде зәр бөлу қызметі дененің алдыңғы жағындағы нефридийлерден, оның артқы жағында дамыған несеп өзекшелеріне ауысады. Соңғы өзекшелер бірігіп, құрылысы қомақты бүйректі түзе бастайды. Бүйректен шығатын несепағар ішектің соңғы бөлімі клоакаға ашылады.
Омыртқалы жануарларда бүйрек бірін-бірі алмастырып отыратын үш сатыдан өтеді. Олар: бастапқы бүйрек - пронефрос, аралық бүйрек - мезанефрос, тұрақты бүйрек - метанефрос. Зәр шығару ағзаларының дамуы көбею ағзаларының дамуымен қатар жүреді. Пронефрос маңында ұрғашы жануарлардың көбею ағзалары дамып, кейінірек пронефрос несепағары аналық кюбею ағзаларының жыныстық жолдарына айналады. Ал, мезанефрос несепағарынан аталық көбею ағзаларының жыныс жолдары дамиды.
Нефридийлердің күрделеніп, қан капиллярларымен өзара әрекеттесуі нәтижесінде әр түрлі бүйрек сатыларына сәйкес бүйрек өзекшелері - нефрондар дамиды. Біріншіден, қан капиллярлары шумақшасы нефронның басталар ұшындағы ыдыс тәрізді екі қабат қабығымен (капсуласымен) қапталып, бүйрек денешігін құрайды. Бұл денешіктерде қан сұйығынан сүзілу процесі арқылы алғашқы зәр түзіледі. Ал, қабырғасы эпителий ұлпасынан тұратын бүйрек өзекшелері алғашқы зәрден организмге қажетті заттар мен суды кері сорып, керексіз ыдырау өнімдерін зәрге қосымша бөліп тұрады. Яғни, нефрон қабырғасы экскреторлық қызмет атқарады. Осының нәтижесінде нефронның соңғы бөліктерінде нағыз зәр түзіледі.

Бүйрекүсті безі
Бүйрекүсті безі (glandula suprarenales) шығу тегі мен құрылысы және қызметі әр түрлі қыртысты және бозғылт заттардан құралған, пішіні бүйрекке ұқсаған, сопақша келген қоңыр-қызғылт түсті жұп без. Бүйрекүсті безі бүйректің медиальды бетінде орналасады. Без паренхимасы бір-бірінен анық ажырап көрінетін сыртқы қыртысты және ішкі бозғылт заттардан құралған. Эмбриондық кезенде бүйрекүсті безінің қыртысты заты шажырқай түбірінің екі қапталыңдағы қуыстық (целомалық) мезодермадан, ал бозғылт заты симпатикалық ганглийлермен бірге жүйке тарақшаларынан дамып жетіледі.
Бүйрекүсті безі сыртынан тығыз дәнекер ұлпалық қапшықпен қапталған. Оның ішкі беті борпылдақ дәнекер ұлпасынан тұрады. Қапшықтан без паренхимасының ішіне қарай қан және лимфа тамырларымен бірге тым жұқа дәнекер ұлпалық аралықтар өтеді. Қапшық астында майда эпителиоциттер қабаты болады. Бұлар қыртысты заттың эндокриноциттері жетілетін камбиальды торшалар. Бүйрекүсті без қапшығының астында, бездің сыртқы жағында қыртысты зат, ал орталығында бозғылт зат орналасады.
Қыртысты затты безді эпителиоциттер (эндокриноциттер) құрайды. Олар бір-бірінен жұқа дәнекер ұлпалық аралықтар мен олардағы қан капиллярлары арқылы ажырайтын эндокриноциттер бағандарын түзеді. Қыртысты зат өз кезегінде бір-бірінен анық ажырайтын үш аймақтан құралған. Олар: сыртқы шумақты (доғалы) аймақ, аралық шоғырлы аймақ және ішкі торлы аймақ. Шумақты аймақты жіңішке келген призма тәрізді эндокриноциттерден түзілген торшалар бағандары құрайды. Бағандар аралығында жұқа дәнекер ұлпалық аралықтар мен қан капиллярлары болады. Эндокриноциттерде барлық органеллалар бар. Әсіресе, агранулалы эндоплазмалықтар жақсы жетілген. Эңдокриноциттер су-тұз алмасуын реттейтін минералокортикоидты (альдостерон, дезоксикортикостерон) гормондар бөледі. Бұлар стероидты гормондарға жатады. Шумақты аймақгың қызметіне аденогипофиз гормондары әсер етпейді. Шумақты және шоғырлы аймақтар аралығында майда жетілмеген жас эпителиоцитер қабаты болады. Бұлардан шоғырлы және торлы аймақтардың эңдокриноциттері дамып жетіледі.
Шоғырлы аймақты пішіні текше немесе призма тәрізді негізінен ақшыл боялған эндокриноциттер бағандары құрайды. Бір-бірімен параллелді орналасқан бағандар аралықтарын дәнекер ұлпасындағы қан капиллярлары бөліп тұрады. Ақшыл эндокриноциттер цитоплазмасында көптеген май тамшылары болады. Олардың аралықтарында кейде күңгірт боялған торшалар да кездеседі. Бұлардың цитоплазмасында май тамшылары аз, рибонуклеопротеидтер көп болады. Күңгірт эндокриноциттерде кортикостероидты гормондарды түзуге қажет ферменттер синтезделеді. Торша цитоплазмасында стероидты гормондар жиналған соң, күңгірт торшалар ақшыл эндокриноциттерге айналады.

Бүйректі клиникалық зерттеу
Бастапқы бүйрек немесе бастағы бүйрек - metanephros - дененің бас бөлігінде, 2-10 дене сегменттері тұсында қалыптасады. Бүйрек негізінен 3-4 жұп шөлмекті өзекшелерден тұрады. Әрбір өзекше шөлмегі маңында қан капиллярлар шумақшасы дамиды. Бастапқы бүйрек дөңгелек ауызды және кейбір сүйекті балықтарда, қосмекенділер личинкаларында болады.
Аралық бүйрек немесе тұлғалық бүйрек - mezonephros - бастапқы бүйректен кейін, 10-30 - шы дене сегменттері тұсында, яғни дене тұлғасында қалыптасады да, бастапқы бүйректі алмастырады. Аралық бүйректе нефрондардың денедегі метамериялық (сегменттік) орналасуы бұзылып және целомамен байланысы үзіледі. Осының нәтижесінде ол қомақты бүйрекке айналады. Бүйрек нефрондардың ыдыс тәрізді кеңейіп басталатын ұшы қан капиллярлар шумақшасының капсуласына айналып, бүйрек денешіктерін түзеді. Аралық бүйрек балықтар мен қосмекенділер кластары өкілдерінде негізгі зәр түзуші ағза болып табылады. Ал, құстар мен қосмекенділерде ол тек эмбриональды даму кезеңінде ғана уақытша қызмет атқарады.
Тұрақты бүйрек немесе жамбастық бүйрек - pronephros алғашқы бүйректен кейін, 31 - 32-ші дене сегменттері тұсында қомақты ағза болып қалыптасады. Тұрақты бүйрек бауырымен жорғалаушылар, құстар және сүтқоректілер кластары өкілдеріне тән ағза.
Үй жануарларының онтогенезінде бүйрек мезодерманың нефротомынан (сегменттік аяқшаларынан) дамиды. Даму кезінде ол филогенездегі бастапқы, аралық және тұрақты бүйректер сатыларын қайталайды. Бастапқы бүйректің қалыптасуы дене сегменттерінің бас бөлігінде өте жедел жүреді. Сондықтан, оның сүтқоректілердегі даму процесінің мерзімін анықтау қиын. Бастапқы бүйректен кейін қалыптасатын аралық бүйрек іштегі төлде уақытша зәр түзу қызметін атқарады. Ал, клоакалы (үйректұмсық, ехидна) және қалталы (кенгуру) сүтқоректілерде аралық бүйрек эмбрионалды кезеңнен кейін де зәр түзу қызметін біраз уақыт жалғастырады. Аралық бүйректің зәр шығару өзегі несепағар деп аталады да, клоакаға ашылады. Аралық бүйректен кейінгі жамбас сегменттерінде тұрақты бүйрек қалыптасады. Оның негізгі зәр түзуші бөлігі - нефрондар мезодерма нефротомының нефрогенді ұлпасынан, ал бүйрек түбегі мен несепағар аралық бүйрек несепағарының соңғы бөлігінен дамиды. Қуық пен несепағар аллантоис пен клоакадан жетіледі.
2 Бүйрек (почка) - ren- nephros- түсі қызыл қоңыр, қомақты жұп ағза. Ол құрсақ қуысының бел аумағында орналасады. Сырт жағынан бүйректі май қабаты - capsula adiposa, ал оның астында тікелей оны тығыз талшықты қабық (капсула) - саpsula renalis ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.