Радиациялық және химиялық қауіптілік

1. Иондаушы сәуле шығару.
2. Сыртқы және ішкі сәулелену. Олардың адам ағзасына әсері.
3. Экспозициялық, жұтылған баламалы дозалар.
4. Радиациялық қауіпсіздіктің негізгі принцптері
5. Радиациялық обьектілерді әлеуетті қауіптілігі бойынша жіктеу.
6. Радиациялық барлау және дозиметрлік бақылау аспаптары

Радиация – қоршаған ортаға белгілі бір ортадан таралатын сәулелер.
Радиацияның көрінетін жарықтан және жылудан бөлек, сезім органдарымен қабылданбайтын түрлері көп.
Адамзат радиацияның қатысы бар әлемде өмір сүруде. Биологиялық түрлердің үздіксіз эволюциялануының негізгі себебі, радиобелсенді сәулеленудің мутациялау ерекшеліктері. Биологтардың бағалауы бойынша, Жер бетінде тіршілік пайда болғаннан бері 1миллиардқа жуық тірі организмдер эволюцияланған. Қазіргі уақытта, түрлі бағалаулар бойынша флора мен фаунаның 2-15 миллион түрі қалған. Асылында, радиацияның әсерінсіз біздің планетамызда көп түрлі тіршілік иелері болмас еді. Жер бетіндегі тіршіліктің міндетті шартының бірі – радиациялық бедердің болуы. Радиация тіршілік үшін жарық пен жылу секілді қажет. Радиациялық бедердің аздап жоғарылауынан, адам организміндегі зат алмасу біршама жақсарады. Радиациялық бедердің аздап төмендеуінен, тірі организмдердің өсуі мен дамуы 30-50% баяулайды. Радиацияның нөлдік көрсеткішінде өсімдіктер өсуін, ал тірі организмдер көбеюін тоқтатады. Сондықтан да, радиация алдында үрейге берілмеу керек. Радиацияның жоғары мөлшерінің қауіпті екенін білуіміз қажет, оны болдырмауға тырысу керек, ал қажет болған жағдайда радиациялық қауіп кезінде тірі қала білу керек.
Табиғи радиация адамның өмір сүру ортасының табиғи компоненті болып табылады. Ол шартты түрде иондайтын және иондамайтын деп бөлінетін сәулелерден тұрады. Иондамайтын сәуле жарық, радиотолқындар, Күннің радиобелсенді жылуы. Радиацияның бұл түрінің адам организміне қауіпі жоқ. Дегенмен, сәулелердің қарқынды бөлінуі кезінде кері әсерін тигізеді. Егер радиация, тірі организмдерді құраушы молекулалардың химиялық байланыстарын бұзуға қабілетті болса, онда иондаушы радиация болып есептеледі. Иондаушы радиацияны қарапайым түрде радиация деп атайды, ал оның сандық сипаттамасын мөлшер дейді. Радиобелсенді сәулеленудің көрсеткіштері мен сипаттамаларын тіркеу үшін арнайы приборлар дозиметр және радиометр қолданылады.
Қалыпты радиациялық бедердің көрсеткіші 10-16мкР/сағ.
Табиғи радиациялық бедердің әсерінен адам сыртқы және ішкі сәулеленуге шалдығады. Сыртқы сәулеленудің көздері –ғарыштық сәуле және Жер бетінде, атмосферада, су ортасында, өсімдіктерде таралған табиғи радиобелсенді заттар. Ғарыштық радиация галактикалық және күн сәулелерінен құралады. Ғарыштық сәулеленудің қарқындылығы геомагниттік еніне, теңіз деңгейінен биіктігіне тәуелді. Экваторға жақын орналасқан

1. Арпабеков А.А. - «Өмір тіршілік қауіпсіздігі»-Алматы.2004.оқу құралы.
2. Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық – әдістемелік жинағы. - ҚР-Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі, 1 (15), 2001 ж.
3. Саудабеков К.Е. и др. Безопасность жизнедеятельности и формирование здорового образа жизни. - Алматы, КазГЮУ, 1999.
4. Тропов Н.И. Безопасность труда в химической промышленности. –М.: Академия, 2007. -528с.