Ірі қара гигиенасы

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Ірі қараны күтіп-бағу жүйелері мен ұстау әдістерін гигиеналық тұрғыдан бағалау
Ірі қараға арналған қора-жайға қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар
Бұқалар гигиенасы
Сиырлар гигиенасы
Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Ірі қара гигиенасы

1. Ірі қараны күтіп-бағу жүйелері мен ұстау әдістерін гигиеналық тұрғыдан бағалау

Қазақстан Республикасында мал шаруашылығының жетекші салаларының бірі - ірі қара шаруашылығы. Халықты азық-түлік өнімдерінің негізгі түрлерімен /ет, сүт және т. б. / қамтамасыз ету осы саланың өркендеуіне тікелей байланысты. Сондықтан малды күтіп-бағу және ұдайы өсіру жүйелерін жақсарту, микроклиматты ыңғайлы ету, азықтандырудың гигиеналық жағын жақсарту, селекциялық тұқым асылдаңдыру жұмыстарын жетілдіру, шымыр да шыныққан төл өсіру, малдың сан-салалы ауруларымен күрес, сауу гигиенасы, яғни тазалығы мен сүт сапасын арттыру басты міндет болып табылады.

Қолда-жайылымда ұстау сауын сиыр шаруашылығында анағұрлым кең тараған жүйе. Қолда бағу кезеңінде мал қора-жайда, ал жайылым кезеңінде жасанды немесе табиғи өрісте ұсталады. Малдәрігерлік гигиена тұрғысынан ол малдың физиологиялық жағдайына толық сай келеді. Себебі, мұндайда мал еркін жүріп күн сәулесіне қыздырынады, белокқа, витаминге, микроэлементке бай аса құнды шөпке жайылады. Жайылым кезеңінде малдың жалпы жағдайы жақсарады, өнімділігі артады, қыстыкүні қолда бағылған кездегі кейбір ауру - сырқаудан өздігінен айығады.

Қолда-лагерьде бағу жүйесінде мал жайылым кезеңінде жеңіл жаппалармен, басқа да қосалқы қора-жайлармен, сондай-ақ сауын қоңдырғыларымен жабдықталған жазғы лагерьде ұсталады. Мал ұстаудың бұл жүйесі оның денсаулығына оңды әсерін тигізеді және ол малды қыста қолда бағу үшін де, кезінде негізгі фермада жөңдеу жұмыстарын, сондай-ақ малдәрігерлік-санитариялық сақтық шараларын жүргізуге мүмкіндік береді.

Қолда (қолда-серуендетіп) бағу жүйесінде мал жыл бойы ферма қорасы мен серуендету алаңында ұсталады. Бұл әдіс мал көп шоғырланатын сүт және ет өндіретін шаруашылықтарда қолданылады. Мұндай жүйе кезінде малды жайылымда ұстау тиімсіз деп табылады. Керісінше, бұл кезде мал қалқаларда серуендетіліп, шабылған көк балаусамен азықтандырылған орынды және экономикалық жағынан тиімді деген тұжырым бар.

Сиырды күтіп-бағу әдістері. Дүние жүзі тәжірибесінде барлық жерде сауын сиырларды күтіп-бағудың байлап және байламай ұстау әдісі қолданылады.

Сиырларды байлап бағу кезінде еңбек өнімділігін арттыру үшін бүкіл технологиялык операциялар механикаландырылады, жартылай автоматты бас жіптер, сүт түтіктері қолданылады, сиыр сауын алаңында сауылады, азық үлестіру мен қи шығаруға механикаландырылған құралдар пайдаланылады, күтіп-бағудың бұл ^: әдісі кезінде шаруашылық мамандары мен мал күтушілерге олардың денсаулығы мен өнімділігін бақылау жеңіл. Тұрақты азықтандыру және суару, тынығу және сауу орнының болуы, жылы да құрғақ төсеніш құрылғы, кең де жарық жақсы желдетілген қора - жай, жеке-жеке азықтандырып, сауу, тағы басқа операциялар күтіп-бағудың бұл әдісі кезінде сиырлардың өнімділігін тиімді түрде арттыруға мүмкіндік береді.

Малды байлаусыз күтіп - бағудың әдісі еңбек шығынын аздап кемітеді, еңбекті көп қажет ететін процестерді өте жақсы механикалаңдыруға мүмкіндік береді. Қазіргі кезде бұл әдіс өте көп қолданылады. Бірақ байлаусыз бағып-күтуге қыстыкүні микроклимат реттеуге келетін жақсы қора-жай, жеткілікті түрде төсеніш, қатты едеңді серуендету қорасы, механикаландыру құралдары керек. Сонымен бірге малды топтарға бөлу қажет.

Қазіргі кезде малды байлаусыз бағып-күтудің eкі түрі қолданылады. Олар - қалың төсеніш үстінде бағып-күту және бокстарда төсенішсіз бағып-күту.

Көбіне, бокстарда байлаусыз бағу әдісі қолданылады. Азық ленталы транспортермен таратылса, сауу қоңдырғыларымен сауылса, қи тор еденнен дельта-ысырғышпен шығарылса, негізінен сүт өндірудің өнеркәсіптік технологиясын қанағаттандырады.

2. Ірі қараға арналған қора-жайға қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар

Ірі қара мал фермасы өндірістік бағыты, экономикалық және климаттық жағдайларына қарай төмендегідей болады:

- асыл тұқымды мал фермасы - негізгі мақсаты жаңа тұқым шығару және қолда бар ірі қара тұқымын жетілдіру, аса бағалы асыл тұқымды төл өсіру;

- тауарлы ферма - сүт, сиыр етін және аралас, яғни сүт-ет өндіреді;

- одан әрі өсірілетін, яғни табын толықтыратын /тауарлы фермалар үшін/ төл өсіреді;

- ірі қара бордақылайтын арнайы ферма.

Ірі қара өсіретін шаруашылықтарда малды күтіп-бағу әдісімен ферманың бағытына қарай 50, 100 және 200 сиырлық қоралар, жаңа туған бұзаулар үшін профилакторийлер мен бұзаулау бөлімдері болуы керек. Бұлардан басқа төлді одан әрі өсіретін және бордақылайтын қора-жайлар және қолдан ұрықтандыратын орын қарастырылады.

Сүт фермаларында, сондай-ақ сүт блоктары мен сауын залдары сиырды күтіп-бағу әдістеріне қарай орналастырылады.

Ірі қара шаруашылықтарын жобалау, салу және пайдалану ірі қара қора-жайларын технологиялық жобалау нормасына сай /НТП-1-89/ жүргізіледі.

Малды байлаусыз бағып-күтілетін сиыр қоралар. Қалың төсенішті мұндай қоралардың төрт түрі бар. Олар: жаппа түрінде, жартылай ашық, арнайы есіктен серуендету алаңына сиыр еркін шыға алатын жылытылмаған жай және мал мезгілімен ғана шығарылатын жылытылған жай.

Бұл сиыр қоралардың алғашқы екеуі Оңтүстік Қазақстанда, жылытылғандары ауаның сыртқы температурасы - 15°С және одан да суық болатын аудандарда салынады.

Жылытылған қоралардың еденіне төсеніш төселеді. Сиыр қоралар жасы мен тәуліктік сауылатын сүтіне қарай бөлінген әрқайсысы 50-60 сиырлық секцияларға бөлінеді. Әрбір мал тобының бір сиырға 4-5 м ² есебінен тынығатын орны болуы керек. Сиырлар көбінесе, серуендету алаңында азықтандырылады. Серуендету алаңы әр сиырға 8-15м ² келетіндей есеппен жасалады. Сол алаңға суды электрмен жылытатын (жағдай болса) топтық автосуат орналастырылады.

Қора-жайда өкпек жел соқпас үшін бір қабырға (бойлық) қақпақсыз салынады. Суық ауа тартпас үшін қора-жайға есік салынатын ойыққа ауа бүркенішін жасау тиімді. Сиыр қоралар барынша табиғи жолмен желдетілуі тиіс.

Төсенішті әр малға 3-5 кг мөлшерінде тәулігіне бір рет қосымша төсеп отырады. Қи жылына 1-2 рет қана шығарылады. Барлық серуендету алаңы қатты төсенішті етіліп, канализация басқышына қарай 3-4 градус еңкіштікпен жасалады.

Германияда малы байлаусыз бағылатын сиыр қораларды 20-30 сиырға арнап салу ұсынылады. Мұндай шағын қора-жайлардың малы байлап бағылатын дәстүрлі қора-жайлардан әлдеқайда артық.

Бокстар мөлшері мал еркін сыятындай, ал қи ол орынды ластамайтындай болуға тиіс. Ол үшін бокстың ұзындығы 1, 9-2, 1 м, ені 1, 0-1, 2 м болуы, ал едені қи торынан кем дегенде 15-20 см биіктікке салынуы керек. Бөлгіш биіктігінің жоғарғы жағы 120 см аспауы, төменті жағы 55-60 см болуы қажет.

Бокстар қора-жайдың сыйымдылығына қарай қора-жайды қуалай немесе кесе-көлденең жасалады.

Бокс қатарларының аралығында, әдетте қора-жайдың ортасына, жем-шөп платформасы немесе оттық орналастырылады. Бокс секцияларындағы 10-12 сиыр 1 автосуаттан суарылады. Бокстардың артқы жағында беті тормен жабылған қи жолы бар.

3. Бұқалар гигиенасы

Тұқымды жақсартуда бұқалардың мәні өте зор. Бұқаларға мынандай негізгі талаптар қойылады: тұрақты салмақ, денесі зауыттық күйде, яғни ортаща қоңдылықта /майлану және арықтау шәует сапасын, жыныстық белсенділігін кемітеді/, денсаулығы жақсы және жоғары потенциалы болуға тиіс. Бұқаларды шаруашылыққа пайдалану тез жетілетін сүтті тұқым үшін 18-20 айлығында, кеш жетілетіндер үшін 20-22 айлығында олардың тірідей массалары осы тұқымның сақа бұқаларының тірілей массаларының кемінде 70-80 пайызға жеткен кезде басталады. Етті тұқымның бұқаларын ерте, 15 айлығынан бастап пайдалана береді.

Бұқаларды пайдалану тәртібі одардың әрқайсысының жасы мен жеке ерекшеліктеріне қарай белгіленеді. Олардың шәуеттері азықтандырып, суарған соң 2 сағаттан кейін алынады. Сақа бұқалардан үш күңде бір рет араға 5-7 мин салып дуплетті артылдыру жолымен алу керек. Шәует алар алдында бұқаны аздап кездіріп, содан соң лас тұстарын жылы /18-30°С/ сумен сабындап жуады, 18айға дсйінгі жас бұқаларға он күнде екі-ақ рет артылдыруға, яғни сүргізуге болады.

Ұрық сапасының, яғни оның қозғалғыштығының, тірі қалуының және ұрықтандыру қабілетінің маңызы зор. Шәует алған соң, оның мөлшері мен сапасы /қоюлығы, белсенділігі/ анықталады. Эякуляттың орташа мөлшері 4-5 мл. Бұқаларды өте тиімді пайдалану едәуір дәрежеде дұрыс азықтандырып, күтіп-бағуға байланысты қеледі.

4. Сиырлар гигиенасы

Сиыр организмінің өзіне тән биологиялық және шаруашылықтық ерекшелігі - физиологиялық процестердің - буаздықтың және қарқынды сүт өнімінің, сүт беру мерзімінің бір мезгілде үйлесім табуы болып табылады.

Сиырдан сүттің мол шығуына септігі тиетін азықтандыру деңгейі мен қамтамасыз ету жағдайына басты назар аудару керек. Рационда құрамына ірі азық, балғын азық, жем, минералды азықтар мен микроэлементтер енуі тиіс.

Сапасы жақсы пішен, сүрлем, бұршақ тұқымдастардың көк балаусасы немесе астық тұқымдастар мен бұршақ тұқымдастардың шөп қоспасы, сондай-ақ тамыржемістер рационындағы протеин, витамин, минералды заттар мөлшері мен қант-протеин қатынасын арттырады.

Сиыр рационындағы ірі азық пен шырынды азықты қоректілігі жағынан жас шөптен салынған пішендемемен алмастыруға болады, жемнің aса көп мөлшері сүттің майлылығын кемітетіндіктен оны қалыпты мөлшерде ғана берген жөн.

Рационда протеин жетіспесе жем қоспасының кұрамына аминді-жем қоспасы немесе мочевина қосылады. Сонда малдың протеинге деген 20-25 пайыз қажетін алмастыруға мүмкіндік бар.

Азықтаңдырудың сиыр суалтудағы маңызы да зор. Суалту- сиырды азықтандыруды және саууды өзгерту жөніндегі сүттің бөлінуін тоқтатуға бағытталған тәсілдер жиынтығы. Сиыр дер кезіңде суалтылса желінсау ауруының алдын алуға болады, сиырдың денсаулығы жақсарады, тіршілікке бейім төл алуғ а мүмкіндік туады, сондай-ақ өнімділігі артады.

Сиыр бұзаулауына 2 ай қалғанда суалтылуға тиіс. Сондықтан да сүт беру кезеңінің 7 айынан соң, саууды тоқтату керек. Сондай-ақ желінді сылауды да тоқтатып, рационнан мол сүт шығаруға қатысты азықтарды /жем, шырынды азық/ түгел алып тастау керек. Сөйтіп, жұмсақ пішен беріледі. Бірте-бірте сиыр сауу саны да қысқартылады. 3-4 литрге дейін ғана сүт шығаратындар бірден суалтылады. Әдетте, сиырды 7-10 күннің ішінде суалтуға болады. Сиыр неғұрлым сүтті болса, суалту мерзімі де соғұрлым ұзаққа созылады.

Суалған кезеңде сиыр мүлде сауылмайды. Бұл кезеңнің ұзақтығы - 45-60 күн. Сиырларды қолайлы суалту кезеңінің олардың өнімділігін арттырьш, денсаулығы мықты төл алу ісіндегі мәні жөнінде ғылыми бақылаулар бар. Бұл кезеңнің қолайлы ұзақтығы - 45-60 күн.

Суалған кезінде малды жақсы азықпен қамтамасыз етіп, дұрыстап күтіп-бағу қажет. Қолда ұстау кезінде суалған, желіндеуге жақын сиырлардың рационына 25-35 пайыз пішен мен шөп ұны, 25-30 пайыз сүрлем мен сапасы жақсы пішендеме, 25-35 пайыз жем және 8-10 пайыз тамыржемістер енгізу ұсынылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.