Мемлекеттік нысандар

Жоспар:

Кіріспе

1. Мемлекеттік нысандар туралы ұғым;
2. Мемлекеттік нысандардың түрлері.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Мемлекеттік құрылыс қызметін қарауға кірісе отырып, ең алдымен оның мемлекет ішілік тағы бір компоненті (жоғарыда айтылған баскару нысанынан, сондай-ақ мемлекеттік-саяси режимнен басқа) болып табылатындығын айта кетейік. Осы ұғымды пайдаға асырудың мәнісі, ол мемлекеттің ішкі кұрылымын ондағы үлгілі мемлекеттік, аумақтық-мемлекеттік құрылулар мен әкімшілік бірліктің болуы тұрғысынан ашатындығында болып отыр. Орталык мемлекеттік билік пен жаңа ғана аталып өткен мемлекеттің барлық құрамдас бөліктерінің биліктері арасындағы ара қатынасты құрылыс нысанының маңызы орасан зор: оны қарамайынша орталықпен жергілікті органдардың қарым-қатынастар проблемасының шешілуінің демократиялық дәрежесі мен мемлекеттегі орнын объективті бағалау, аймақтық саясаттың ықпалдылығы мен тиімділігін анықтау, ал көпұлтты мемлекеттерде — әрбір ұлттың жағдайы мен мәртебесін анықтау, ұлтаралық қарым-қатынасты сипаттау киынға соғады.
Егер бастапқы критерий етіп мемлекеттік құрылыс нысанын алатын болсақ, онда барлық мемлекеттер унитарлық (біртұтас) және федеративтік болып бөлінген болар еді. Олардың нақтылы құрылымдарына, мемлекеттік жүйенің түрлі «қабаттарының» арасындағы құзыреттерінің бөлінуіне, билікті жүзеге асыратын ұйымдық-құқықтык институттарға, сондай-ақ халыкты баскару ісіне тартудың нысандары мен әдістеріне келер болсақ, олардың арасындағы айырмашылық айтарлықтай.
Унитарлық (ипіtar — бірлік, біртұтас деген латын сөзінен шыққан) мемлекет бұл біртұтас, өзінің құрамында автономдық мемлекеттік құрылымдар жоқ, өз алдына дербестігі жоқ әкімшілік-аумақтық беліністерден тұратын мемлекеттер. Осыған карай жоғары билік органдары, басқару және сот бүкіл ел үшін біртұтас болып табылады. Бұл бүкіл елге қызмет көрсететін және жалпы мемлекеттік органдармен басқарылатын армияға да қатысты. Унитарлық мемлекетте бір конституция, бір құқықтық жүйе, бір азаматтылық болады. Әкімшілік-аумақтық бөліністердің өкілдік, атқару және сот органдары унитарлық мемлекеттің жоғары органдарына бағынады. Олар унитарлық мемлекет айналысатын сыртқы қатынастарға қатыспайды. Олар унитарлық мемлекеттің жоғары билік органдарының нұсқауларын орындайды, оның актілерін іс жүзіне асырады, ел үйін біртұтас болып табылатын қаржы, салық, несие-актыда, кеден саясатын басшылыққа алады.
Унитаризм мемлекеттік құрылыс нысаны ретінде мемлекеттіліктің пайда болу кезеңінде және оның дамуының көптеген кезеңдерінде басымдық танытты. Ауқымды аймақты алып жатқан және қайта-қайта бытыраңқылыкка ұшыраған көптеген бөліктерден тұратын, басқыншылық соғыстың нәтижесінде пайда болған ірі мемлекеттердің өзі унитаризм шенберіне келіп кірген. Содан кейін ғана көптеген елдердің мемлекеттік құрылысында федерализмді пайдалану практикасы дами бастады.
Унитаризм қазір де әлемдік аренада кең тараған. унитарлық мемлекеттердің қатарына Франция, Жапония, Финляндия, Түркия, Венгрия, Украина, Беларусь, Қазақстан, Кырғызстан, Армения және басқалар жатады.
Федеративтік (Federative— одақпен нығайту деген латын сөзінен шыққан) мемлекеттер — бұл құрамына екі, үш және одан да көп мемлекеттер немесе бірқатар дербестік дәрежесі бар мемлекеттік құрылымдар кіретін одақтас мемлекеттер. Мемлекеттердің немесе мемлекеттік құрылымдардың федера-цияға бірігуі (кіруі, қосылуы) олардын, шексіз құқығының кейбіреуінен айрылуына әкеліп соғады, ол құқықтар федерацияға көшеді. Федеративтік мемлекеттегі тәуелсіздік федерация мен оның мүшелері арасында бөлініп койылады. Оған толық көлемінде жоғары жалпы федералдық органдар ие болады; бұдан басқа оны белгілі бір мөлшерде федерацияның құрамына кіретін мемлекеттер мен мемлекеттік құрылымдардың жоғары органдары да пайдалана алады.
Федерацияның өзіне тән ерекшелігі, онда тек қана жоғары жалпыфедералдық органдар (мемлекет басшысы, парламент, үкімет, жоғарғы сот, министрліктер, ведомстволар) ғана жұмыс істеп коймайды,

Пайдаланылған әдебиеттер:
1.А. Ибраева, Г. Әлібаева, Қ.Айтхожин «Құқықтану» Алматы 2006 ж.
2.Баянов «Мемлекеттік құқық негіздері» Алматы 2003ж.
3. Е.Қуандықов, Ш. Маликова, С. Есетова «Құқықтану» 2007ж.