Балалар қабілетін ертегі арқылы дамыту

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлімЕртегілерді талдаудың әртүрлі психологиялық тәсілдеріБалалар қабілетін ертегі арқылы дамытуЕртегілер әлеміне саяхат арқылы балалардың тілін дамыту.
Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Қазақстан Республикасының президенті Н. Әбішұлы Назарбаевтың:

«Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан»атты Қазақстан халқына жолдауында еліміз дамуының жаңа кезеңінің келесі он жылға арналған бағыт-бағдарын анықтап, айқындап берген болатын. Сондықтан бала бақша жасындағы балаларды жан-жақты дамыған тұлға ретінде қалыптастыруда тәрбиешілер мен педагогикалық қызметкерлер алдында үлкен мақсатты жұмыс тұрғандығын көрсетеді. Замана алға қойған бұл міндеттерді өз мәнінде шешу үшін мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру мазмұнын түбегейлі жаңарту көзделуде.

Қазіргі өмірдің өзінен туындап отырған талаптарды орындау, жаңашылдыққа жаршы болу үзіліссіз тәрбие негізінің бастау бұлағы - мектепке дейінгі ұйымдардан басталған орынды. Бала тәрбиесі отбасынан бастау алды десек те, ғылымға негізделген әдіс - тәсілмен берілетін тәлім - тәрбие ісі көбінесе балабақшадан басталып, жан -жақты педагогикалық өрісін табады. Әсіресе балабақшадағы тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы ізгілікті әсер етіп, мағынасы өшпейтін із қалдырады. Баланы мектеп алды даярлау үздіксіз білім беру жүйесіндегі маңызы мен өзектілігі ерекше мәселелердің бірі болып саналады.

Ертегі. терапиясы дегеніміз не? Бірінші, басымызға келетін нәрсе - ертегімен емдеу деген ой. Бірақ, ертегі мен ертегі терапиясын шатастыруға

болмайды. Ертегі бір басқа, ал ертегі терапиясы - бұл мүлдем басқа.

Ертегі терапиясы - бүл кез-келген басқа да психотерапия сияқты, жан- дуниені тану және емдеудің түрі.

Ертегі терапиясында емнің қандай қатысы бар? Бұл сұраққа көптеген жауаптар бар және болады да. Білім өте қүнды, әрі терең, ол тек өзі жайлы ғана емес, айналадағы әлем жайлы да, сөзсіз емдейді. Дәл бүгін, үшінші мыңжылдықтың басында адамдар оны интуитивті қажетсінуде. Таураттарды қайта оқып, талдап, ертегілерден, аңыздардан және мифтерден жасырын мағынаны іздестіруде. Сондықтан, біз ертегі терапиясын - ертегімен емдеу дегенде, баланың ішкі жан-дүниесінде қалыптасқан және сол сәтте психотерапевтік болып табылатын білімдер жайлы айтамыз.

Бүгінгі таңда ертегі терапиясы бүл жаңа, әрі өте жас және психологиядағы дербес бағыт.

Ертегі терапиясы жүйесіндегі жүмыстын ерекшелігі клиентпен өзара әрекет болып табылады. Психологиялық, мәдениаралық, педагогикалық мәселелер онегелік бағдарларға, рухани қүндылықтар мен түлғалық потенциалдарға сүйене отырып талқыланады. Ертегі терапиясының жетекші идеясы:

өз потенңиалдарын, мүмкіндіктерін және өз өмірінщ к^ндылықтарын

меңгеру;

себеп-салдарлық байланыс оқиғалары мен әрекеттерін түсіну; . ,
әр түрлі әлемді түйсінудің стилдерін тану;
коршаған әлеммен мәнді жасанды өзара әрекет;
күш және үйлесімділікті іштей түйсіну.

Ертегілерді талдаудың әртүрлі психологиялық тәсілдері

Бірден бір қарапайым тәсіл - мінез-құлықтық немесе бихевиоралды - мінез-құлықтың мүмкін болатын формасын бейнелеу. Таза гтрагматикалық тұрғыда ертегі балаға нені түсіндіре алады. Не болмақ, егер. Бұл жерде ертегілік шабарман толықтай шынайы болып табылады. Шалқан - принципі: ой жүзеге аспай жатса - кез келген қолдағы құндылықтарды алға қоя отырып, жетістікке қол жеткіз.

Ертегі терапиясы психодиагностиканың, түзетудің және даму принциптері гуманистік, позитивтік терапияның принциптеріне жақын болып келеді:

«Ғажайып» тәсілдердің көмегімен психодиагностиканың астарында тұлғаның толық көрінісін, сондай-ақ оның жеке мәселелік және потенциалдық бөлшектерін бейнелейтін проективті диагностика жобаланган.
Ертегі терапиясымен түзетудің астарында мәселелік бөлшектерді кезінде болатын адамның шығармашылық және потенциалдық қабілеттерді жүйелі күшейту жатыр.
Ертегі терапиясы мінез-қүлықтың негативтік формаларын директивті

өзгертеді.

Ертегі терапиясы баланың негативті мінез-қүлқын алдын алу болып та саналады. Яғни, ғажайып формада адамға әртүрлі жағдайдағы және осы үлгілерден көп «өмір сүретіндей», жақсы нәрсеге үмтылуга мүмкіндік беретін мінез-құлықтың көптеген үлгілері ұсынылады. Тәжірибе дәлелдегендей, адамның мүмкін болатын реакциясының, мінез-құлык үлгілерінің арсеналы неғұрлым кобірек болса, ол айналадағы әлемнің шартыңа жақсы бейімделген болар еді .

Ертегінің несімен тартымды екенін білу үшін біз Т. Д. Зинкевич- Евстигнееваның пікірлеріне жүгінсек, ол төмендегідей қорытындыға келген:

- Ертегінің терең мәні моралді дидактикалы емес.

-. Ертегіде мысалдағыдай тікелей ақыл айтылмайды.

Бала өзін кейіпкерге санасыз түрде ұқсата отырыл. болашақтагы

мәселелерді болжай алуды және оларды дер кезінде . шеше білуді, қанағаттану

мен қажетті істі икемді орындауды үйренуі, мүмкін. Ертегіде ешкім баланы

«дұрыс өмір сүруге» үйрете алмайды. Ертеп тарихыидағы оқт алар, шынаиі

және логикалы ағыммен жүреді. Сондықтан бала осы әлемде өмір сүретін

себеп-салдарлық байланыстарды, заңдылықтарды меңгеріп және қабылдай

алады.

«Бауырсақ» ертегісін мысалға алсақ, 3-5- жастағы бала ои елегшен өтпеген, тым асығыс балалық шешімдердің салдарын бақылап отырады (бұл жаета «Мен өзім» дағдарысы басталып, бала ата-анасының көмегінсіз, ересектің' қсщынан ұстамай көшені қиып өтуге, өз еркімен шешім кабылдауга жәнс т. б. тырысады) . Сол ертегінің көмегі арқылы өзіне катысты баска адамдарды жоне олардың реакциясын зерттеп жүрген жеткіншек адамның қандай типінің болатыньш біліп, ондай адамдармен өзін қалай ұстау керектігінде түсінеді: «Қояндармен», «Аюлармен», «Бауырсақпен» және «Түлкімен» қалай байланыска түсу керекі ігііі ойластырады. Айналасында болып жатқан қубылысгардың мәнін түсінетін ересек адам ертегілердегі барлық кейіпкерлердің қыльіқтарының себептері мен салдарына назар аударып, Бауырсақ жайлы ертегінің философиялық жасырын сырын түсінуге тырысады . Мектепте, орта және жоғарғы оқу орындарындағы оқытушылар студенттерге өмірден мысал немесе кез келген метафораны келтірмейінше жаңа материалды жиі түсінбейтіндігін жақсы біледі. Мұның тек қішкентайлардың ғана емес ересектердің де қабылдауы үшін маңызды екенін. дәлелдейді.

- Нағыз ертегінің белгісі - жақсы аяқталуында. Психологиялық қорғанысында. Шынайылықты философиялық, әкзистенциалдық тұрғыда түсінуінде. Көптеген ертегілерде мейірімділік пен зұлымдыкгыц айырмашылығы айқын байқалады. Сонымен қатар, бала жаман әрекеттер жасаған кейіпкердің түбінде жазаланатынын көреді. Ал өздерінің жақсы қасиеттерін корсетіп, барлық сыннан өткендер міндегті түрде марапатталатып болады. Әлемге көзқарасың қандай болса, ол да саған солай қарамақ, өмірдің заңдылығы да осында.

Балалар қабілетін ертегі арқылы дамыту

Балабақша жасындағы балаларды жан-жақты дамыту кезінде ұлттық тәрбиенің алатын рольі өте зор. Қазақ халқы басқа халықтар сияқты бала тәрбиесіне өте ерте заманнан-ақ өзінің жиып - терген бай, асыл қазынасы, мол тәжірибесімен көңіл аударған. Қазақ атамыз келешек ұрпақтың қамын алыстан болжап, өмірге нәресте келгенде оған лайықты ат қойып, бесікке салып, тұсау кесер рәсімдерін жасап, өсе келе оған қазақ халқының ұлттық шежіресін, өзінің шыққан тегін, халықтың даналық сөздерінің мағынасын түсіндірген.

Мінеки жас баланың ойлау, есту, сөйлеу, көру, есте сақтау қабілеттерін дамытуда халық ауыз әдебиетінің үлгілерінің алатын орын ерекше. Солардың ішінде көп тараған үлгілерінің бірі ертегілер.

Мінеки шығармашылық жұмысының зерттелу аясын ертегіге орындауымның өзіндегі негізгі мақсат, оның білім беру мен тәрбие беру саласында маңызы өте зор. Мектеп жасындағы балаларға ертегілерді оқып беру арқылы адамгершілікке тәрбиелеуге болады. Әрбір ертегіні оқып беріп, таныстыру арқылы танымдық қабілеттерін арттыруға болады. Балабақшадағы жоғарғы топтарда өткізілетін әрбір сабақта ертегілерді негізгі динамикалық қозғаушы күш яғни дидактикалық көрнекіліктер ретінде пайдалануға болады.

Сонымен қатар өмір талабына сай жаңа технологияларды оқу процесі мен тәрбие аясында шебер қолдана білу әрбір әдіскер мен тәрбиешінің міндеті болса, ертегілерді әртүрлі сабақтарда өз ретімен қолдана білсе тәрбиеленушілерді жан-жақты дамытуда ертегінің аса зор мәні бар екенін айқындайды. Сабақ барысында ертегі кейіпкерлерінің жан-жақты мінез-құлықтарын айыра білу бойынша жақсы деген немене, жаман деген немене екендігіне көзін жеткізеді.

Ертегілердің балабақшаның жоғарғы топ тәрбиеленушілерімен өткізілетін сабақтарда қолданылу аясы.

Барлық пәндерде ертегілерді қолдану арқылы негізгі педагогикалық дәстүр пәнаралық байланысты жүзеге асыруға болады.

Енді ертегілерді әр пәнде орынды қалай қолдануға болатындығына тоқтаймыз. Мысалы «Жыл басына таласқан хайуанаттар» Көркем әдебиет сабағында осы ертегінің оқып, мазмұнымен танысып, негізгі ойды анықтасақ, енді математика сабағында осы ертегінің кейіпкерлерінің пайдаланып денелердің көлемін салыстыруды атап айтсақ түйе мен тышқанды, қой мен сиырды салыстыру арқылы «үлкен», «кіші», немесе «биік», «аласа» деген ұғымдарды қалыптастырып, таныстыруға болады.

«Жеті лақ» ертегісінің сюжеті, суреттері арқылы тура және кері санауға үйретуге болады сонымен қатар жағымды жағымсыз кейіпкерлерді салыстыртуға болады. Жағымсыз кейіпкер қасқыр ол нешеу?(біреу), ешкі нешеу?(біреу)

- Ендеше екеуін салыстырамыз екеуі тең.

- Лақтар нешеу?Лақтар жетеу. Олар қасқыр мен ешкіден көп.

Сонда тәрбиеші бұл суреттерді «көп» және «аз» ұғымдарын тиянақтауда қолдануға болады.

«Тырна мен түлкі» ертегісін оқып беру арқылы математика сабағында «не артық» ойынын ойнатуға болады. Мысалы:

- Балалар ертегіні оқығанда неше кейіпкердің атын естідік

- Тырна мен түлкі яғни олар бір-біріне қонаққа келеді

- Ендеше үстелде қай аң артық

- Аю

- Аю нешеу? Ол біреу

Математика сабағында ертегі кейіпкерлерін ойын ретінде қолдану балаларды естіген ертегі кейіпкерлерін есте сақтау, ойлау, сөйлеу қабілеттерін дамытады.

Ертегі кейіпкерлерін музыка сабағында пайдалану жоғарғы топтағы тәрбиеленушілердің есте сақтау және дыбыстау қабілеттерін арттырады. Егер тәрбиеші ертегіні өзі оқығанда қызықсыз болады десе түрлі дыбыстық дискілерге жазып әкеліп оқуға болады. Ондай жазбалар музыка пәнінде балалардың есту қабілеттері мен дауыс ырғағын қайталау (ритмдерді таңдау) арттыруға көмектеседі.

«Қызыл телпек» ертегісін тыңдату арқылы, ертегідегі Қызыл телпектің көңіл күйін, қимыл қозғалысын ноталық дыбысталуын қайталатуға болады. Музыка пәнінде дыбысталу ырғағын үйрету арқылы баланың дене мүшелерінің дұрыс шынығуына да әсер етуге болады.

Мысалға: «Не қалай дыбыстайды» ойынын ойнату арқылы балаларға аңдар мен жануарлардың қалай дыбыстайтындығы бойынша балалардың жақ сүйектерінің дұрыс қалыптасуына, есту тілдерінің дұрыс дамуына әсер етеді. Ол үшін музыкадан ноталық сауатты яғни жеті нотаны дұрыс айтып үйреткен дұрыс музыкалық орталықтан.

Ертегілер әлеміне саяхат арқылы балалардың тілін дамыту.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.