Мәдени мұралардың түркілік тарихты зерттеудегі үлесі

МӘДЕНИ МҰРАЛАРДЫҢ ТҮРКІЛІК ТАРИХТЫ ЗЕРТТЕУДЕГІ ҮЛЕСІ
Негізгі бөлім
Пайдаланылған әдебиеттер

Қазақстанның қазіргі тәуелсіздік кезеңіндегі тарихи дамуында қоғамның мәдени саласының маңызы ерекше күшейіп, салмағы арта түспек. «Өткенсіз болашақ жоқ» немесе «тарихтан тағылым» деген қағидаларға сүйенсек, қоғам өміріндегі барлық құбылыстардың себеп- салдарын өткен тарихтан іздеуіміз қажет. Осы тұрғыдан алғанда, мәдениетіміздің өткен тарихын жан-жақты сараламай, рухани өміріміздегі оң өзгерістер мен шешуін таппаған мәселелерді қарастыру мүмкін болмас еді. Кеңес дәуірінде қыспаққа ұшыраған төл мәдениетіміз неден ұтылып, нені жоғалтқанын тарихи тұрғыдан объективті түрде зерделеу қажет-ақ. Осы орайда, Француз тарихшысы Ж.Мишле атап көрсеткендей, «кімде кім, егер тек бүгінгіні ғана ұстанса, ол болашақты түсіне алмайды».
Кезінде В.И.Лениннің «қазіргі әрбір ұлттың ішінде екі ұлт бар... әрбір ұлттық мәдениетте екі түрлі ұлттық мәдениет бар» деген ұлт мәселелеріне байланысты айтқан пікірі, таптық көзқарас тұрғысынан мәдениеттің өзін екі бөліп қарауға және осы демократиялық халықтық мәдениет пен қанаушы топтардың (отаршыл үстем тап өкілдерінің) мәдениеті арасынан ымыраға келмейтін антогонизм құбылысын іздеуге әкеп ұрындырды. Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында жүрген футуристік және пролеткульт ағымдары тартысынан кейін, өткен мәдениеттің озық үлгілерін қалдырып, оны жаңа социалистік мәдениетте сабақтастықпен дамыту қажет деген көзқарастар бірте-бірте қысымға ұшырай бастады. Кез келген өнер өзінің табиғатында- әлеуметтік, яғни ол әлеуметтік ортада жасалады және қызмет етеді. Мәдениет айнала өмірдегі ақпараттық деректерді сана-сезімге жеткізуші және оны дамытып, тәрбиелеуші де. Кез келген халықтың ежелгі замандардан бергі рухани - мәдени тәжірибесін саралап салмақтауға мол мағлұмат беретін басты байлығы- сөз өнері, әдебиет. Өйткені, өздері қабылдаған болмыс- бітімдерін ойлы образдар немесе образды ойлар арқылы айшықтауға бейім көшпенділер жұрағаты-қазақтардың тағдыр-талайын зерттеп-зерделеуде әдеби мұрадағы қыруыр қазынаға жүгінудің жөні бөлек.
Қазақ халқының тарихы мен әдебиетінің мәдени мұраларын жинастыру ісі, бұрынғы ғасырлардағы зерттеу-деректерді айтпағанда, Х1Х-шы ғасырдан бастап Ресей ғалымдары мен шетелдік зерттеушілер тарапынан үнемі жүргізіліп келді. Фольклорлық барлық мұраларды, әсіресе ауызша халық шығармашылығының үлгілерін жинау және оларды жариялауда демократиялық бағыттағы зерттеушілермен қатар, қазақ халқына, оның тарихы мен мәдениетіне астамшылдықпен менсінбеушілік тұрғыдан қарағандар да болды, осының бәрі олардың еңбектерінде өз көрінісін тапты. Дүниежүзіне аты мәлім қазақтың атақты ғалымы, филолог, тарихшы, саяхатшы-географ Шоқан Уәлиханов қазақ халқының өткен өмірін қазақтардың ауызша

1. Уәлиханов Ш. Таңдамалы.5-т. Алматы,1985.
2. Нусупбеков А.Н. Вопросы истории Казахстана. Избранные труды.Алма-Ата,1989.С.270
3. Қазақстан тарихы. Алматы1996.1-т., 33-34 б.б.
4. Хасенов Ә.Қ. Қазақ өнері мен мәдениеті тарихы. Алматы,1992. 52–б.
5. Марғұлан Ә.Х. Таңбалы тас жұмбағы. //Білім және еңбек. 1982. №9. 12-б.
6. Сәтбаев Қ.И. Жезқазған ауданының тарихи ескерткіштері.Таңдамалы.5-т. Алматы. 1970
7. Сәтбаева Ш.Қ. Тарихшы, әдебиетші. //Зерде.1989. 04.18 -б.
8. Қазақстан тарихы. Алматы. 1998.2-т. 235-б.
9. Қоңыратбаев Ә. Қазақ эпосы және Түркология. Алматы.1988.- 193-194 б.б.
10. Қыраубаева А. Ғасырлар мұрасы. Алматы,1988.-163б.
11. Әуезов М.О.Әр жылдар ойлары.Алматы, 1959.150 б.
12. Мұқанов С. Халық мұрасы.Алматы, 1974. 140- б.